Στυλιανοῦ Γερασίμου: Λειτουργική-Δογματικὴ Ἑρμηνεία, Ἦχος πλ. α', (2)

Ἀναβαθμοί:

Στυλιανοῦ Γερασίμου, δρ. Θεολογίας-Μουσικοῦ

Ὁ πέμπτος ἀναβαθμὸς "Δεξιά σου χεὶρ καμὲ Χριστὲ ἱπταμένη, σκαιωρίας πάσης φυλαξάτω" ἑρμηνεύεται ἀπὸ τὸν ὑμνωδὸ πρὸς τὸν Χριστὸ ὡς ἑξῆς: Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἱπτάμενο τὸ δεξί σου χέρι ἂς μὲ φυλάξη ἀπὸ κάθε βλάβη τῶν ὁρατῶν καὶ ἀοράτων ἐχθρῶν καὶ ἀπὸ κάθε ψυχικὸ καὶ σωματικὸ πειρασμό.

Ὁ ὑμνωδὸς δὲν γράφει "φυλαξάτω" ἀλλὰ "περιφυλαξάτω", γιατί ἀπὸ ἑπτὰ μέρη μας χτυποῦν οἱ ἀόρατοι δαίμονες, ἀπὸ "ἄνω", ἀπὸ "κάτω", ἀπὸ "δεξιά", ἀπὸ "ἀριστερά", ἀπὸ "μπροστά", ἀπὸ "πίσω", καὶ "κυκλικά". Σύμφωνα μὲ τοὺς Πατέρες τὰ ἄνω εἶναι τὰ ὑπερήφανα, τὰ κάτω τὰ ὑλικὰ καὶ γενικότερα ἡ ἔλλειψη τῆς ἀρετῆς. Δεξιὰ εἶναι οἱ ὑποτιθέμενες ἀρετές, ποὺ δὲν ὑφίστανται καὶ ἀριστερὰ ἡ διαστροφὴ καὶ τὸ κακό. Μπροστὰ εἶναι οἱ πονηροὶ λογισμοί, ποὺ μᾶς προσβάλλουν ἀπὸ πράγματα ποὺ ἴσως ἔλθουν. Πίσω οἱ λογισμοὶ ποὺ μᾶς προσβάλλουν ἀπὸ τὰ περασμένα. Ὁ κύκλος εἶναι ἡ κίνηση γύρω ἀπὸ τὴν κακία, γιατί ἡ ἀρετὴ εἶναι στὸ μέσον τοῦ κύκλου, ἐνῷ ἡ κακία γύρω ἀπὸ τὸν κύκλο.

Ὁ ὑμνωδὸς μὲ τὸν ἕκτο ἀναβαθμό : "Ἁγίῳ Πνεύματι, θεολογοῦντες φῶμεν· Σὺ εἶ Θεός, ζωή, ἔρως, φῶς, νούς, Σὺ χρηστότης, Σὺ βασιλεύεις εἰς τοὺς αἰῶνας", μᾶς προτρέπει νὰ σκεφτοῦμε τὸν Θεὸ μὲ τὴν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὥστε νὰ ἀναφερόμαστε στὸ πρόσωπο τοῦ Θεοῦ λέγοντας: Σὺ εἶσαι ὁ Θεός μας, Σὺ ἡ ζωή μας, ἡ ἀγάπη μας, τὸ φῶς μας, ὁ νοὺς ποὺ μᾶς ὁδηγεῖ νὰ σκεπτόμαστε σωστά. Σὺ εἶσαι ἡ ἁγιότητα καὶ Σὺ βασιλεύεις στοὺς αἰῶνες.

Θὰ μπορούσαμε νὰ ὑπογραμμίσουμε ὅτι αὐτὸς ὁ ἀναβαθμὸς ἀναφέρεται σ' ὅλη τὴν Ἁγία Τριάδα, ἐπειδὴ ἡ Ἁγία Τριάδα ἔχει τὴν αὐτὴν οὐσίαν καὶ φῦσιν καὶ συνεπῶς τὰ αὐτὰ οὐσιώδη καὶ φυσικὰ ποὺ εἶναι καὶ τὰ παραπάνω.

Στὴν οἰκονομικὴ ἐξάλλου Τριάδα οἱ ἐνέργειες τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μέσῳ τῆς κοινῆς βούλησης τῶν Προσώπων εἶναι κοινές, ἐνῷ ὑπάρχει ἡ ἰδιαιτερότητα τῶν ἔργων τοῦ κάθε Προσώπου. Ὁ Πατὴρ εἶναι ἡ ἀρχικὴ αἰτία, ὁ Υἱὸς πραγματώνει τὴν ἔνσαρκη παρουσία του γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ κόσμου καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα τελειοποιεῖ τὸ ἀπολυτρωτικὸ ἔργο. Σ' αὐτὴν τὴν ἀΐδια σχέση ὑπάρχει ἡ κοινωνία τῶν ὑποστάσεων καὶ στὴν οἰκονομικὴ ἡ κοινωνία τῶν ἐνεργειῶν τῆς Τριάδος.

Συνεπῶς ὁ μελωδὸς ἀναφέρεται στὸ Ἅγιον Πνεῦμα, γιατί ἐξ αἰτίας τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ του ἔργου, εἴτε εἶναι πιὸ κοντὰ σ' ἐμᾶς κατὰ "τὴν ἀπὸ τοῦ Πατρὸς δι' Υἱοῦ ἐν Πνεύματι γενομένην εἰς ἡμᾶς τῶν χαρισμάτων κατάβασιν", εἴτε διότι "τὰ δῶρα ὑποδεχόμενοι, πρῶτον ἐντυγχάνομεν τῷ διαμένοντι".

Μὲ βάση τὰ παραπάνω ἡ ἑρμηνεία ἀναφέρεται ἰδιαίτερα στὸ Ἅγιο Πνεῦμα ποὺ λέει: "Ἐλάτε, φίλοι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, σεὶς ποὺ θεολογεῖτε σ' αὐτὸ γιὰ τὰ θεοπρεπῆ του χαρίσματα νὰ τοῦ ποῦμε: "Πνεῦμα Ἅγιο, Ἐσὺ εἶσαι τέλειος Θεὸς κι ὄχι κτίσμα, ὅπως σὲ κατονομάζει ὁ πνευματομάχος Μακεδόνιος. Σὺ εἶσαι ζωὴ γιατί κάθε κτίσμα σὲ ἔχει ζωὴ καὶ ἀναπνοή. Σὺ εἶσαι ἔρωτας ποὺ ἑλκύεις ἀγγέλους καὶ ἀνθρώπους. Σὺ εἶσαι τὸ φῶς τὸ ἀνέσπερον "Φῶς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα" (Ἐξαποστ. Πεντηκοστῆς).

Μὲ τὸν ἕβδομο ἀναβαθμό: "Ἐπὶ τοῖς εἰρηκόσι μοί, εἰς τὰς αὐλὰς προβῶμεν Κυρίου, χαρᾶς πολλῆς πλησθείς, εὐχὰς ἀναπέμπω", ὁ ἱερὸς ὑμνωδὸς ἀναφέρει ὅτι σ' ἐκείνους ποὺ μοῦ εἶπαν νὰ πᾶμε στὸν ἱερὸ ναὸ τοῦ Κυρίου ἀνταποκρίθηκα θετικὰ καὶ γέμισα ἀπὸ πολλὴ χαρά, πηγαίνοντας βέβαια μέσα στὸν ἅγιο ναὸ ἀνέπεμψα πολλὲς προσευχές, εὐχαριστίες καὶ δοξολογίες στὸν Κύριο.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος γιὰ τὴν ἀξία τῆς προσευχῆς λέει: "Θεῷ γὰρ ὡς ἀληθῶς λαλοῦμεν τῷ καιρῷ τῆς προσευχῆς, δι ἧς καὶ τοῖς ἀγγέλοις συναπτόμεθα". "Εἰ γὰρ τοὺς βασιλεῖς διαλεγομένους καὶ τῆς παρ' ἐκείνου τιμῆς ἀπολαύοντας, ἀμήχανον εἶναι πένητας, πολλῷ μᾶλλον ἀδύνατον τοὺς τῷ Θεῷ προσευχομένους καὶ λαλοῦντας, θνητὰς ἔχειν ψυχάς". "Καὶ ἁμαρτημάτων γέμοντας αἱ προσευχαὶ λάβωσιν ἡμᾶς, ταχέως ἀποκαθαίρουσιν". Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος τονίζει τὴν ἀξία τῆς προσευχῆς λέγοντας: "Νίκησε τοὺς ἐχθροὺς στὸ μυαλό σου μὲ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Θὰ εὔρης ἐκεῖ τὴν ἀποφυγὴ τῆς ἁμαρτίας". Ἐνῷ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης τονίζει: "Ἡ προσευχὴ θὰ χαρίση φωτισμὸ στὸ μυαλὸ τοῦ ἀνθρώπου καὶ θὰ διώξη μακριὰ ὅλες τὶς κακὲς σκέψεις", Ἡ προσευχὴ καταστρέφει σταδιακὰ τὰ πάθη μέσα στὸν ἄνθρωπο, ἐπειδὴ "μείζων ἐστὶν ὁ ἐν ὑμῖν ἢ ὁ ἐν τῷ κόσμῳ", ὅπως λέει ἡ Ἁγία Γραφή. Ἀλλὰ καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Καρπάθιος μᾶς διδάσκει ὅτι, ἂν δὲν ἔχουμε τὸ χάρισμα τῆς αὐτοκυριαρχίας, δὲν θὰ ἀπορριφθοῦμε ἀπὸ τὸν Θεό, γιατί Αὐτὸς θέλει ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους ἐπιμέλεια στὴν προσευχὴ μέσῳ τῆς ὁποίας βρίσκει τρόπους νὰ μᾶς σώζη.

Μὲ τὸν ὄγδοο ἀναβαθμό: "Ἐπὶ οἶκον Δαβὶδ τὰ φοβερὰ τελεσιουργεῖται· πῦρ γὰρ ἐκεῖ φλέγον ἅπαντα αἰσχρὸν νούν", ὁ ὑμνωδὸς ὑποστηρίζει ὅτι στὰ Ἱεροσόλυμα, ποὺ ἦταν ὁ οἶκος τοῦ βασιλέα Δαβίδ, θὰ λάβουν χώρα ὅλα τὰ φοβερὰ πράγματα τῆς μέλλουσας κρίσης. Ἀπὸ ἐκεῖ θὰ ξεκινήση ἡ φωτιὰ τῆς αἰώνιας κόλασης, ποὺ θὰ κατακαίη κάθε αἰσχρὴ σκέψη ποὺ ἐσκέπτετο ὅλα τὰ πονηρὰ καὶ ἐνεργοῦσε ὅλα τὰ ἁμαρτωλὰ στὴν ἐπίγεια ζωή του, ἀφοῦ δὲν ἔσβησε τὰ ἁμαρτήματά του ἐκεῖνα μὲ ἐξομολόγηση καὶ δάκρυα μετανοίας.

Γιὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου μᾶς μίλησε καθαρὰ τόσο ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς στὸ ἀπόσπασμα τῆς ὁμιλίας του, ποὺ ἀναφέρει ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος γιὰ τὴν κρίση καὶ ἀνταπόδοση στὸν καθένα κατὰ τὰ ἔργα του στὸ ΚΕ` κεφάλαιο τοῦ Εὐαγγελίου του στίχ. 31-46. Γιὰ τὸ πῦρ τῆς κολάσεως μᾶς μιλάει κι ὁ Παῦλος, ὁ ὁποῖος μᾶς λέει: "Εἶ τινος τὸ ἔργον κατακαήσεται, ζημιωθήσεται, αὐτὸς δὲ σωθήσεται, οὕτως δὲ ὡς διὰ πυρός", (Ἂ` Κόρ. Γ` 15).

Μὲ τὸν ἔνατο ἀναβαθμὸ τοῦ ἤχου: "Ἁγίῳ Πνεύματι ζωαρχικὴ ἀξία· ἐξ οὗ πᾶν ζῶον ἐμψυχοῦται, ὡς ἐν Πατρὶ ἅμα τε καὶ Λόγῳ", ὁ ὑμνωδὸς ἀναφέρει ὅτι, ὅπως ὑπάρχει στὸν Πατέρα ἔτσι καὶ στὸν Υἱὸ τὸ ἀξίωμα τοῦ νὰ εἶναι αὐτὸ ἀρχὴ καὶ αἰτία ὅλων τῶν εἰδῶν τῆς ζωῆς, νοερᾶς, λογικῆς, αἰσθητικῆς, ἔτσι ἀπαράλλακτα τὸ ἴδιο ἀξίωμα ὑπάρχει καὶ στὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Κι ἐξηγῶντας τὴν ζωαρχικὴ ἀξία λέει ὅτι κάθε ζῶο, ὅπου λέγεται ὅτι ζῇ, αὐτὸ ἐμψυχώνεται ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα δὲν ἔγινε ζωογόνο μόνο μὲ τὴν δημιουργικὴ ἐνέργεια, ἀλλὰ γίνεται καὶ τώρα ζωογόνο μὲ τὴν προνοητικὴ ἐνέργειά Τοῦ. Ὁ Δαβὶδ λέει: "Ποῦ πορευθῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός σου καὶ ἀπὸ τοῦ προσώπου σοῦ ποῦ φύγω;", (Ψάλμ.ρλ ἡ` 6). Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος λέει: "Τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον πληροῦν ἐστίν, οὐ πληρούμενον", (λόγ.στήν Πεντηκοστή). Ἐπειδὴ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα πληροῖ τὰ πάντα, γι' αὐτὸ παρομοιάζεται σὰν ὄρνιθα ποὺ ἐμψυχώνει τὰ ζῶα καὶ γι' αὐτὸ ὁ μελωδὸς λέει ὅτι κάθε ζωντανὸ κτίσμα ἐμψυχώνεται ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα.

Μὲ τὸ Προκείμενο "Ἀνάστηθι Κύριε ὁ Θεός μου, ὅτι σὺ βασιλεύεις εἰς τοὺς αἰῶνας", ὁ ψαλμωδὸς ζητᾶ ἀπὸ τὸν Κύριο καὶ Θεό του, νὰ σηκωθῇ καὶ νὰ κινηθῇ γιὰ τὴν δικαιοσύνη, ἀφοῦ βασιλεύει σ' ὅλους τοὺς αἰῶνας. Μὲ τὸν στίχο "Ἐξομολογήσομαί Σοί, Κύριε, ἐν ὅλῃ καρδίᾳ μου", ὁ ὑμνωδὸς λέει ὅτι θὰ εὐχαριστήση τὸν Θεὸ μὲ ὅλη του τὴν καρδιά, διηγῶντας ὅλα τὰ θαυμαστὰ ἔργα τῆς δυνάμεώς του, ποὺ καθημερινὰ φανερώνει στὸν κόσμο.-