Κύριο θέμα: Ἀπὸ τὴν θρησκευτικὴ ζωὴ στὴν Ναυπακτία - Ἐξοχικὴ λατρεία

Ἡ θερινὴ ζωὴ τῆς Ἐπαρχίας μας συνδέεται μὲ τὰ ἐξοχικὰ Ἱερά. Οἱ πιὸ ἐπίσημες στιγμὲς τῶν χωριῶν μας –χωριὰ πολλὰ ἀπὸ τὰ ὁποῖα μετατρέπονται σιγά-σιγά σὲ ἐποχιακὰ μουσεῖα– συνδέονται μὲ ἕνα ἐξωκκλήσι: τὴν Ἁγία Τριάδα, τὸν "Ἀη-Λιά", "Ἀγια-Μαρίνα", "Ἀγια-Σωτῆρα" –ὅπως ἀποκαλοῦνται τα ναΐδρια τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ– ἢ μὲ κάποιο ἄλλο ἐξοχικὸ ἱερό.

Ἀνάμεσα στὰ ἐξωκκλήσια κατέχουν ἰδιαίτερη θέση αὐτὰ τοῦ Προφήτη Ἠλιοῦ. Ἕνα ἀπὸ αὐτὰ κοσμεῖ καὶ προστατεύει τὸ κάστρο τοῦ Ἐπάχτου. Ἐκεῖ συνέρρευσε φέτος πλῆθος Ναυπακτίων κατὰ τὴν ἑορτὴ τοῦ προφήτη Ἠλία, ποὺ τυχαίνει νὰ εἶναι καὶ ἡμέρα χειροτονίας τοῦ Μητροπολίτου μας κ. Ἱεροθέου, ὁ ὁποῖος ἔκλεισε ὀκτὼ χρόνια στὸ πηδάλιο τῆς Τοπικῆς μας Ἐκκλησίας.

Ἡ παράδοσή μας πλέκει πολλὲς ἱστορίες γιὰ τὸ πῶς καθιερώθηκε νὰ γεμίζουν οἱ κορυφὲς τῶν βουνῶν μας μὲ ἐξωκκλήσια τοῦ Προφήτη Ἠλία, τοῦ πυρφόρου καὶ οὐρανοβάμονος. Στὴν πραγματικότητα ἡ συνήθεια αὐτὴ συνδέεται μὲ αὐτὴν καθ' ἑαυτὴν τὴν θαυμάσια πολιτεία τοῦ μεγάλου προφήτη, ὅπως περιγράφεται στὶς γραμμὲς τῆς Γ' Βασιλειῶν· συνδέεται μὲ μιὰ ἀνάβασή μας, μιὰ πορεία "ἔξω τῆς παρεμβολῆς", μιὰ ἔξοδο τοπική, συμβολικὴ κατ' ἀρχάς, τροπικὴ καὶ οὐσιαστικὴ ἐν συνεχείᾳ· μιὰ ἀνάβαση πρὸς τὰ ὄρη ἀπ' ὅπου ὁ προφήτης προσευχόταν καὶ ἔκλειε τὸν οὐρανὸ νὰ μὴ βρέξη, καὶ πάλι προσευχόταν καὶ ἄνοιγε τοὺς κρουνοὺς τ' οὐρανοῦ.

Κινήσαμε ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς νὰ λειτουργηθοῦμε σ' ἕνα ἀπὸ τὰ πολυάριθμα ἐξωκκλήσια τοῦ Προφήτη Ἠλία ποὺ ὑπάρχουν στὴν Ἐπαρχία μας. Τὸ τοπίο ἀλλάζει καθὼς ἀνηφορίζει κανεὶς πρὸς τὴν Ἐλατοῦ. Τὰ καταπράσινα στοιχισμένα περιβόλια δίνουν τὴν θέση τους στὸ ὠχρὸ καὶ κιτρινωπὸ φόντο τῶν σταχύων, τῶν ὁποίων τὴν γαλήνια μονοτονία διασπᾶ τὸ λαδόγκριζο χρῶμα τῶν ἐλαιόδεντρων καὶ οἱ μολυβιὲς ξερολιθιές –ξερές, ἀλλὰ ὄχι νεκρές, ἀφοῦ βρύθουν ἀπὸ βρύα καὶ λειχῆνες, τὰ ὁποῖα σὰν ἀντάλλαγμα γιὰ τὴν φιλοξενία, τοὺς ἀποδίδουν ξέχωρες πινελιές, ζωντανὲς βαθυπράσινες τὸν χειμῶνα, ποικιλόχροες μολυβιένες τὸ καλοκαίρι. Ἔπειτα χώνεαι μέσα στὰ πολύδροσα μικρὰ φαράγγια στὶς βουνοπλαγιές, ποὺ προκαλοῦσαν τὴν φαντασία καὶ τὴν προκατάληψη τῶν παλαιοτέρων καὶ ἀρχαιοτέρων τῶν προγόνων μας. Ψηλότερα ἀρχίζει ἡ "πολιτεία τῆς ἐλάτης", "πολυδενδρικὴ" στὴν ἀρχή, μὲ καστανιές, μικρὰ πλατάνια, δρῦς, χαμηλὲς φτέρες καὶ φτελιές, φτιαγμένες μὲ ξεχωριστὲς πινιλιὲς τοῦ Πλάστη, νὰ ζοῦν στὴν σκιὰ τῶν περήφανων αὐτῶν δένδρων. Καὶ ὅταν ἀνέλθη κανεὶς στὸ ὀρεινὸ ἐλατόδασος, αὐτὸ ποὺ φοβίζει μὲ τὸ σκοῦρο χρῶμα του τοὺς ὀρεσίβιους κατὰ τὶς ὀλιγόφωτες ἐποχὲς τοῦ χρόνου, θὰ συναντήση ἐκεῖ μόνον ἔλατα, δένδρα σκληρὰ καὶ περήφανα, στολισμένα μὲ μακρόπλοκα βρύα σὰν ἀκτένιστες κόμες, ξερὰ πλέον τώρα τὸ καλοκαίρι, νὰ κρέμονται ἀπὸ τὰ κλαδιά τους. Τὰ ἀπομεινάρια τους, ὅταν τύχη κάποια "τοῦ Διὸς ὀργὴ" νὰ τὰ κτυπήση, στέκονται σακατεμένα, σὰν φόβητρα, γιὰ τὰ ὑπόλοιπα, νὰ μὴν ὑψηλοφρονοὺν· μιὰ παράξενη φωτεινὴ γριζωπὴ ἀνταύγεια βγαίνει λὲς μέσα ἀπὸ τὰ φρικτὰ λείψανά τους, ὅταν πλέον διαχέεται στὴν ἀτμόσφαιρα τὸ ἤρεμο καὶ ἁπαλὸ φῶς τοῦ "λυχνικοῦ".

Σ' αὐτὸ τὸ ἀνώτερο τῆς φύσεως σκαλί, σπάνια πλέον διακρίνονται ἀνθρώπινες προσπάθειες παρέμβασης στὸ τοπίο, ἴσως κάποιες ἀρχαῖες ξερολιθιές, ὅρια μάταια κάποιου ἀνύπαρκτου τώρα ὑποστατικοῦ.

Κατὰ τὴν ἄνοδό του μέσα σ' αὐτὴν τὴν πανδαισία τῆς δημιουργίας, καὶ σὲ κάθε φυσικὸ "σκαλὶ" ὁ ταξιδιώτης - προσκυνητῆς ἀποβάλλει, ἢ πρέπει νὰ ἀποβάλη, καὶ ἀπὸ μιὰ μέριμνα, ἐλπίζοντας πῶς ὅταν φθάση ψηλά, στὸν τόπο τοῦ προορισμοῦ του, στὸ ἱερὸ τοῦ πυρφόρου προφήτη, θὰ ἔχει ἀποθέση καὶ τὴν τελευταία "βιωτική".

Κάθε ἱερὸ μᾶς ἀποτελεῖ καταφύγιο γιὰ τοὺς χριστιανούς, ὁπουδήποτε καὶ ἂν βρίσκεται αὐτό. Ὅμως ὁ ὑψηλὸς τόπος λὲς καὶ βοηθᾶ στὴν μυστικὴ αὐτὴ ἀπόθεση τοῦ βιωτικοῦ ἐνδύματος.

Ἡ φύση προσφέρει τὸ μοναδικὸ σκηνικό, οἱ πρόγονοί μας τὸ ἱερό, οἱ νοικοκυρὲς τὸν ἄρτον καὶ τὸν οἶνον, τὰ ἀντίτυπα αὐτὰ τῆς ζωηφόρου τροφῆς τῶν λογικῶν ὄντων, τὸ ἐκκλησίασμα τὴν παρουσία καὶ τὴν προσευχή, οἱ Ἐπίτροποι καὶ ὁ Ἐφημέριος τὴν μέριμνα, οἱ ψάλτες τὴν μουσικὴ τέχνη καὶ τὴν ἐξ αὐτῆς κατάνυξη, ἔστω καὶ μόνον συναισθηματικὴ στὴν ἀρχή, καὶ ὁ Ἱερέας τὴν προσήλωση, τὴν εὐχὴ καὶ τὴν Ἱερωσύνη, ἔστω καὶ ἂν τίποτε ἀπὸ αὐτά, πλὴν τῆς προαιρέσεως, δὲν εἶναι δικά μας, ἀλλὰ "τὰ δικὰ Τοῦ ἐκ τῶν δικῶν Τοῦ". Καὶ ἔτσι, τὸ ταπεινὸ ἐξωτερικὰ ἱερό, ποὺ σκεπάζεται μὲ χιόνι τὸν χειμῶνα, τὴν ἄνοιξη συνταράσσεται ἀπὸ τὰ ἀστροπελέκια, καὶ δροσίζεται τὸ καλοκαίρι ἀπὸ τὶς βουνίσιες αὖρες, αὐτὸ τὸ ἱερὸ γίνεται, διὰ τῆς θείας Εὐχαριστίας, πύλη εἰσόδου τῆς ἁγιαστικῆς θείας Χάριτος στὸν κόσμο. Δὲν προσκυνεῖται βέβαια ὁ Θεὸς σὲ χειροποίητους Ναούς, ἀλλὰ τὸ νοερὸ θυσιαστήριο ποὺ σ' ὅλους μᾶς ἔχει οἰκοδομήσει ὁ Δημιουργός, ἐνεργοποιεῖται, πυρπολεῖται, ὅταν συναχθοῦν οἱ πιστοὶ ἐπὶ τῷ αὐτῷ, ἐν τῷ ὀνόματί Τοῦ, εἰς ἀνάμνησίν Τοῦ, εἰς μετάληψιν τοῦ Ἄρτου τῆς Ζωῆς.

Μετὰ τὸ πέρας τῆς θείας Λειτουργίας, ἀρχίζει πλέον ἡ λαογραφικὴ καταγραφὴ τοῦ πολιτισμοῦ ποὺ σμιλεύεται στὰ μικρὰ αὐτὰ ἱερὰ τῆς πατρίδος.

Παρέες - παρέες, κάθονται κάτω ἀπὸ τὰ βαθύσκια ἔλατα καὶ ἀπολαμβάνουν τὰ φυσικὰ ἀγαθὰ τῆς δημιουργίας, κάτω ἀπὸ τὸν ἦχο τῆς μουσικῆς, τοῦ κλαρίνου καὶ τοῦ σαντουριοῦ, ποὺ εἶναι πλασμένη γι' αὐτούς –ἢ ἀπὸ αὐτούς– τους ὑψηλοὺς τόπους. Στὸ ξέφωτο τοῦ δάσους παιζογελοὺν παιδιὰ ποὺ κοιτοῦν καὶ ρουφοῦν ἀχόρταγα ὅλες τὶς σκηνὲς τοῦ παραδοσιακοῦ γλεντιοῦ καὶ τοῦ φυσικοῦ σκηνικοῦ στὸ ὁποῖο ξετυλίγεται.

Δὲν λείπουν, βεβαίως, καὶ οἱ περιπτώσεις, ἴσως καὶ νὰ πλεονάζουν στὶς ἡμέρες μας, ποὺ ἀντὶ τῆς ἀπόθεσης τῶν μεριμνῶν τοῦ βίου, παρατηρεῖται μιὰ μαζικὴ μεταφορὰ τῆς πολυδιάσπασης ἀπὸ τὴν πολύβοη καὶ ἀλαζόνα πολιτεία πάνω στὰ ἀπόκοσμα αὐτὰ βουνά. Στὶς περιπτώσεις αὐτὲς καταστρατηγεῖται ἡ παράδοση, ἀνατρέπονται τὰ κέντρα τῆς κοινότητας, καὶ ἐκκωφαντικὲς θορυβώδεις "μουσικές", ἦχοι, φωνές, φαγητὰ προσπαθοῦν νὰ καλύψουν τὶς βεβαρημένες ἀπὸ τὶς πληγὲς τοῦ βίου συνειδήσεις. Τότε τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι μιὰ ἀκόμη ἀνθρώπινη παραφωνία στὴν ἁρμονία τῆς δημιουργίας.

Κ. Γ.