Γιάννη Βαρδακουλᾶ: Γιὰ τὴν Βιβλιοθήκη Ναυπάκτου

ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΚΑ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ

Γιάννη Βαρδακουλᾶ

Ἀναδιφῶντας παληὲς ἐφημερίδες, ποὺ κυκλοφοροῦσαν στὴν πόλη μας κατὰ τὴν περίοδο τοῦ μεσοπολέμου, διάβασα κείμενα, ποὺ ἀναφέρονταν στὴν ἀνάγκη ἵδρυσης Βιβλιοθήκης στὴν πόλη μας. Εἶχε γίνει αἰσθητὴ ἡ ἀνάγκη Βιβλιοθήκης καὶ ὁρισμένοι πρωτοπόροι γιὰ τὴν ἐποχή τους εἶχαν θέσει τὸ πρόβλημα, τοῦ ὁποίου ἡ λύση ἀποσιωπήθηκε μὲ τὰ γεγονότα τῆς Κατοχῆς τῆς χώρας μας ἀπὸ τοὺς Γερμανοϊταλοὺς καὶ στὴν συνέχεια ἀπὸ τὸν ἀδελφοκτόνο ἐμφύλιο πόλεμο...

Ὅταν ἔκανε τὴν ἐμφάνισή του ὁ ἀείμνηστος ἐθνικὸς εὐεργέτης –ἔτσι ἔχει ἀναγορευθεῖ μὲ νόμο– Δημήτριος Παπαχαραλάμπους, μὲ τὰ μεγάλα κοινωφελῆ δωρήματά του, καὶ δημιούργησε τὴν περίοπτη "Παπαχαραλάμπειο Βιβλιοθήκη", ποὺ θεωρεῖται ὡς μία ἀπὸ τὶς ὀλιγάριθμες κεντρικὲς βιβλιοθῆκες στὴν χώρα μας, ἀνταποκρίθηκε φυσικὰ στὴν ἐσώτερη ἐπιθυμία του γιὰ τὴν βελτίωση τοῦ μορφωτικοῦ ἐπιπέδου τῶν συμπολιτῶν του, ἀλλὰ συγχρόνως ἱκανοποιοῦσε καὶ ἕνα ὄνειρο καὶ μίαν ἐσώτατη ἀναζήτηση πρωτοπόρων μορφωμένων κατοίκων τῆς πόλης, ποὺ μὲ ἐνέργειες καὶ δημοσιεύματα εἶχαν θέσει πρὸ μακροῦ τὸ ζήτημα, χωρὶς φυσικὰ νὰ εἶναι βεβαία ἡ αἰσία ἔκβασή του, γιατί συνήθως τὸ ἑλληνικὸ ὀρμέφυτο μᾶς ξεσηκώνει πρὸς στιγμὴν κι ὕστερα ἀκολουθεῖ περίοδος μακαρίας ἀδράνειας.

Αὐτὸς κατὰ τὴν ἄποψή μου εἶναι ὁ λόγος, ποὺ μᾶς ἐπιβάλλει νὰ ἐνθυμούμεθα μὲ σεβασμὸ καὶ τιμὴ τὴν μνήμη τοῦ μεγάλου μας εὐργέτη. Καὶ ἂν δὲν γίνομαι βαρετὸς ἂς μοῦ ἐπιτραπεῖ νὰ θυμίσω, μόνο ἀπὸ ἀγάπη γιὰ τὴν πόλη μας, χωρὶς καμμιὰ ἐσώτερη ἐπιδίωξη, στὴν Δημοτική μας ἀρχή, ὅτι δὲν μᾶς τιμᾶ ἡ κατάσταση τῶν προτομῶν καὶ ἡ θέση τοὺς τόσο τοῦ Παπαχαραλάμπους ὅσο καὶ τοῦ μέγιστου τῶν Ναυπακτίων ἀνδρῶν, τοῦ Γιάννη Βλαχογιάννη.

Νὰ γυρίσω ὅμως καὶ πάλι στὸ θέμα μου. Ὁ πρῶτος ποὺ τάραξε τὰ νερὰ τῆς μακαριότητας, ἦταν ὁ ὀδοντίατρος Τάκης Γαλάνης, ὁ ὁποῖος δημοσιογραφοῦσε ἐνίοτε στὴν τοπικὴ ἐφημερίδα "ΦΩΝΗ" καὶ σὲ μιὰ ἔκδοσή της ἔγραφε:

"Μία σοβαρὰ καὶ εἰς ὅλους μας γνωστὴ ἔλλειψις ἀποτελεῖ καὶ ἡ βιβλιοθήκη... Ἡ πόλις μᾶς ὡς καὶ γενικότερον ἡ ἐπαρχία μας, ἡ ὁποία ἐν συγκρίσει πρὸς ἄλλας, κολακεῦται, ὅτι μὲσ' ἀπ' τὰ σπλάχνα της ἀνέδειξεν ἕνα σεβαστὸν ἀριθμὸν ἐκ τῶν τέκνων τῆς εἰς τὰ γράμματα καὶ τὰς ἐπιστήμας, εἶναι λυπηρὸν νὰ στερεῖται τῆς πνευματικῆς ἐκείνης τροφῆς, τὴν ὁποίαν μόνον μία ἀρτία καὶ καλῶς ὀργανωμένη βιβλιοθήκη δύναται νὰ προσφέρη.

Εὐτυχῶς ὑπάρχει ἡ καλὴ θέλησις εἰς ὁμάδα νέων, οἱ ὁποῖοι ἀναλαμβάνουν τὴν πρωτοβουλίαν πρὸς ἵδρυσίν της. Ἀλλὰ εἰς τὴν πρωτοβουλίαν αὐτὴν ἀπαιτεῖται ὅπως ἐκ τῶν προτέρων ἔλθη ἀρωγὸς καὶ ἡ Κοινότης μας, καθορίζουσα ἀναλόγους πόρους, ὁπότε, εἴμεθα βέβαιοι ὅτι πάντες εἴτε εἰς εἶδος εἴτε εἰς χρῆμα, θὰ συνεισφέρωσιν ὑπὲρ τῆς ἐπιτυχίας τοῦ κοινωφελοῦς αὐτῆς σκοποῦ".

Ἀκολούθησε νεώτερη ἐπιστολὴ μὲ τὴν ὑπογραφὴ "ἐπιστήμων", ἡ ὁποία ἀναφερόμενη σὲ προηγούμενη, συμπληρώνει μεταξὺ ἄλλων:

"..Σχολιάζοντες τὴν λαμπρὰν ταύτην ἰδέαν, ἔχομεν τὴν γνώμην ὅπως ἐπιστήσωμεν τὴν προσοχὴν τόσον τῆς Κοινοτικῆς μας ἀρχῆς, ὅσον καὶ τῶν ἄλλων ἐν τῇ πόλει μας ἐπιστημόνων καὶ λοιπῶν διανοουμένων, οἵτινες βαθύτατα αἰσθάνονται τὴν στέρησιν τῆς πνευματικῆς χαρᾶς... Καὶ ὅμως, ἐὰν τὰ ἐκ τῆς στερήσεως μιᾶς βιβλιοθήκης παράπονα συνηνώνοντο εἰς πρωτοποριακὴν προσπάθειαν, ἐντὸς βραχυτάτου χρονικοῦ διαστήματος, ἡ ἔλλειψις αὐτὴ θὰ συνεπληροῦτο".

Τὴν σκυτάλη πῆρε στὴ συνέχεια ὁ πολιτικὸς συντάκτης τῆς ἀθηναϊκῆς ἐφημερίδας "ΕΘΝΟΣ" Κώστας Σκαλτσάς, ποὺ γράφοντας στὸν πρωτοπόρο Τάκη Γαλάνη, σημειώνει μεταξὺ τῶν ἄλλων:

"....Ἡ Ἐπαρχία μας ἔχει ἀνάγκην ἀπὸ ἔντονη πνευματικὴ ζωή. Αὐτὴ μόνο μπορεῖ νὰ τὴν λυτρώση ἀπὸ τὰ βάσανα καὶ τὶς ἐλλείψεις. Αὐτὴ μόνο μπορεῖ νὰ τῆς δώση δυνάμεις καινούργιες καὶ τὴν ἠθικὴ ἑνότητα, ποὺ τώρα τῆς λείπει... Θὰ χρειασθῇ γιὰ τοῦτο ν' ἀγωνισθῆτε πολὺ καὶ μάλιστα σ' ἕνα περιβάλλον βαρυεστημένο... Ὁ Σεβασμιώτατος εἶναι ἐνθουσιασμένος γιὰ κάθε πρόοδο, ὅπως μαθαίνω. Ὁ Νόβας εἶναι αὐτοῦ ἀκόμα, μιλῆστε του σχετικά. Οἱ Καθηγητὲς καὶ οἱ Δάσκαλοι πάλι τί λένε; Ἀφομοιώθηκαν μήπως μὲ τὸ περιβάλλον τῶν ἀντιπνευματικῶν ἀνθρώπων; Προπαγανδίστε στὸν κύκλο τους ὅσο μπορεῖτε πιὸ πολύ. Ζητῆστε ἀκόμη καὶ τὴν συνδρομὴ τῶν νέων ποὺ ἔχουν διάθεση γιὰ δράση, συστῆστε ἕνα σωματεῖο, βάλτε γερὰ τὶς βάσεις καὶ θὰ ἰδῆτε ὅτι θὰ ἐπιτύχητε. Ὑπάρχουν ὡς τόσο ἐδῶ Ναυπάκτιοι μὲ θέληση. Θὰ τοὺς κινητοποιήσουμε ὅλους, ὅταν ἐσεῖς αὐτοῦ κάμετε τὴν ἀρχήν".

Στὴν πρόσκληση τοῦ συμπατριώτη μας δημοσιογράφου Κ. Σκαλτσὰ ἀνταποκρίθηκε πρῶτος ὁ Ναυπάκτιος Λεωνίδας Χαραλάμπους, ἀπόστρατος ἀξιωματικός, Πρόεδρος, τὴν ἐποχὴ ἐκείνη, τοῦ Συλλόγου τῶν Ναυπακτίων Ἀθήνας καὶ Πειραιᾶ, ὁ ὁποῖος ἀπέστειλε 100 τόμους "ἐκλεκτῶν βιβλίων", διὰ νὰ ἀποτελέσουν τὸν πυρῆνα τῆς Βιβλιοθήκης, ποὺ σημαίνει ὅτι ἡ Βιβλιοθήκη στὴν πόλη μας ἀπὸ ἰδέα γίνεται πραγματικότητα καὶ ἀποτελοῦσε πρόκληση πρὸς τὴν Κοινότητα Ναυπάκτου νὰ ἔλθη ἀρωγὸς τῆς ὠφελίμου καὶ ὑψηλῆς αὐτῆς προσπάθειας. Μὲ τὴν εὐκαιρία αὐτὴ πρέπει νὰ σημειώσω ὅτι ὁ Χαραλάμπους συνέστησε κοινωφελὲς Ἵδρυμα στὴν πόλη μας τὸ 1983, τὸ ὁποῖο χορηγεῖ ὑποτροφίες σὲ ἀποφοίτους τῶν Ἀνωτάτων Ἐκπαιδευτικῶν Ἱδρυμάτων καταγομένους ἀπὸ τὴν Ναύπακτο γιὰ τὴν συνέχιση τῶν σπουδῶν τους σὲ Πανεπιστήμια τοῦ Ἐξωτερικοῦ.

Γιὰ νὰ εἶναι τὸ ἱστοριογράφημα αὐτὸ πληρέστερο, πρέπει νὰ προστεθῇ ὅτι ὁ πάλαι ποτὲ Μητροπολίτης Ναυπάκτου Σεραφεὶμ εἶχε ἀφήσει στὸ Δῆμο Ναυπάκτου τὴν προσωπική του βιβλιοθήκη -ἴσως σὰν κέντρισμα γιὰ τὴν δημιουργία Βιβλιοθήκης στὴν πόλη μας ἢ καὶ ἀνταποκρινόμενος σὲ παλαιότερη σχετικὴ κίνηση, γιὰ τὴν ὁποία δὲν ὑπάρχουν πληροφορίες. Τὴν βιβλιοθήκη Σεραφεὶμ παρέδωσε στὴν Παπαχαραλάμπειο Βιβλιοθήκη ὁ ἀείμνηστος δήμαρχος Τάκης Κούμπιος.

Ἀπὸ δημοσίευμα τοῦ τοπικοῦ μας τύπου -ἐφημερίδα ΦΩΝΗ- προέρχεται ἡ πληροφορία ὅτι εἶχε ἐγκριθῇ τὸ Καταστατικὸ τοῦ "Μορφωτικοῦ Συλλόγου", ποὺ εἶχε ἱδρυθῇ στὴν πόλη μας καὶ τοῦ ὁποίου τὸ πρῶτο ἄρθρο ἀναφερόταν στὴν σύσταση Βιβλιοθήκης.

Ἀναζήτησα τὸ Καταστατικὸ καὶ τὴν Ἱδρυτικὴ Πράξη τοῦ Συλλόγου τόσο στὸ Πρωτοδικεῖο τοῦ Μεσολογγίου -τὸ Ἀρχεῖο τῆς περιόδου αὐτῆς ἔχει καταστραφῆ ἀπὸ πυρκαϊά- ὅσο καὶ στὰ Γενικὰ Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους, ποὺ στεγάζονται στὸ Μεσολόγγι, χωρὶς ὅμως ἀποτέλεσμα. Καὶ στὸ σημεῖο αὐτὸ ὀφείλω νὰ εὐχαριστήσω τὴν εὐγενικὴ καὶ πρόθυμη συμβολὴ τῆς 'Ὑπηρεσίας. Ἤλπιζα ὅτι ἀπὸ τὴν Ἱδρυτικὴ Πράξη θὰ εἴχαμε καὶ τὰ ὀνοματεπώνυμα τῶν συμπολιτῶν μας, ποὺ ἦσαν οἱ πρωτεργάτες γιὰ τὴν ἵδρυση τῆς Βιβλιοθήκης.

Θὰ τελειώσω τὸ ἱστοριογράφημα μοῦ μὲ ἀποσπάσματα ἀπὸ ἕνα δημοσίευμα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης σὲ ἀθηναϊκὴ ἐφημερίδα μὲ τίτλο "ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΑΙ":

"..Εἰς τὴν Ναύπακτον καταβάλλεται σύντονος προσπάθεια ἐπίσης ἐκ μέρους τοῦ ἐκεῖ ἐπιστημονικοῦ κόσμου διὰ τὴν ἵδρυσιν Βιβλιοθήκης. Ὅλαι σχεδὸν αἱ ἐπαρχιακαὶ πόλεις ἤρχισαν νὰ ἁμιλλῶνται διὰ τὴν ἀνάπτυξιν τῆς πνευματικῆς κινήσεώς των καὶ τὴν δημιουργίαν Βιβλιοθηκῶν. Ἡ καταβαλλομένη τόσον ἐπαινετὴ προσπάθεια ὀφείλεται ἐξ ὁλοκλήρου εἰς τὴν ἰδιωτικὴν πρωτοβουλίαν. Καὶ αὐτὸ εἶναι τὸ χαρακτηριστικώτερον σημεῖον, τὸ ὁποῖον ἐπιβάλλεται νὰ ὑπογραμμισθῇ. Ἂν ἔλθουν καὶ οἱ κατὰ τόπους Δῆμοι καὶ Κοινότητες ἀρωγοὶ τῆς προσπαθείας, ὅλαι αἱ ἐπαρχιακαὶ πόλεις καὶ κωμοπόλεις θὰ ἀποκτήσουν σὺν τῷ χρόνῳ τὰς Βιβλιοθήκας των, μικρᾶς ἢ μεγάλας, αἱ ὁποῖαι θὰ ἀποτελέσουν ἕναν ἀπὸ τοὺς κυριωτέρους παράγοντας καὶ θὰ συμβάλουν σπουδαίως εἰς τὴν ἀνάπτυξιν τῶν κέντρων τῶν ἐπαρχιῶν".

Ἀκολούθησαν τὰ χρόνια τῆς ἐχθρικῆς κατοχῆς καὶ ὕστερα ὁ ἐμφύλιος πόλεμος, ποὺ ἀνέκοψαν κάθε τέτοια κίνηση μὲ τὰ μεγάλα καὶ τραγικὰ προβλήματα ποὺ δημιουργήθηκαν.

Εὐτυχῶς ποὺ ἐμφανίστηκε ὁ ἀείμνηστος ὁμογενής μας Δημήτριος Παπαχαραλάμπους μὲ τὰ εὐγενῆ καὶ κοινωφελῆ αἰσθήματά του, ποὺ στόλισε τὴν πόλη μας μὲ πλειάδα Ἱδρυμάτων του, μεταξὺ τῶν ὁποίων περίοπτη θέση κατέχει ἡ ΠΑΠΑΧΑΡΑΛΑΜΠΕΙΟΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ μας.