Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Βόμβες, νόμοι και κανόνες

του Πρωτ. π. Θωμά Βαμβίνη

Μέσα στην ατμόσφαιρα της προετοιμασίας για τα Χριστούγεννα είδα τυχαία σ’ ένα εκπαιδευτικό περιοδικό ένα σκίτσο σχετικό με την επέμβαση των συμμάχων Μπούς και Μπλέρ στο Ιράκ. Το σκίτσο ήταν αναδημοσιευμένο από την εφημερίδα Έθνος της Κυριακής της 16ης-3-2003. Η “ετεροχρονισμένη” αναφορά μου σ’ αυτό οφείλεται, αφ’ ενός μεν στο ότι ο πόλεμος στο Ιράκ ακόμη συνεχίζεται, αφ’ ετέρου δε στη διαπίστωσή μου ότι το νόημά του έχει κάποια σχέση με το νόημα των Χριστουγέννων. Δεν είναι, βέβαια, η παράστασή του ένας “εικαστικός υπομνηματισμός” της γιορτής, όπως είναι οι παραστάσεις της ορθόδοξης αγιογραφίας. Η σχέση του με το νόημα των Χριστουγέννων προκύπτει από την κριτική μιας νοοτροπίας αντίθετης προς το “πνεύμα των Χριστουγέννων”. Το σκίτσο είναι μια αιχμηρή κριτική του τρόπου με τον οποίο οι “άρχοντες των εθνών” προσπαθούν να θεραπεύσουν τις πληγές της κοινωνίας ή να αποκαταστήσουν την παγκόσμια τάξη, όταν κατά την άποψή τους διασαλεύεται. Η κριτική του σκιτσογράφου Τολιάδη –δημιουργού του συγκεκριμένου σκίτσου– καταδεικνύει τον διαμετρικά αντίθετο τρόπο των ισχυρών της γής, από τον ταπεινό και ανακαινιστικό τρόπο του Θεού Λόγου, ο οποίος προκειμένου να θεραπεύση το “μέγα τραύμα”, τον άνθρωπο, γεννήθηκε ως άνθρωπος στο σπήλαιο της Βηθλεέμ, μακριά από τα τότε κέντρα εξουσίας, χωρίς καμμιά σχέση ακόμη και με τη νομική ιερωσύνη του Ισραήλ.

Το σκίτσο παρουσιάζει ένα ζευγάρι ρακένδυτων Ιρακινών, με το βρέφος τους στην αγκαλιά της γυναίκας, να τρέχουν μέσα στην έρημο, γιατί τους κυνηγούν δυο “έξυπνες βόμβες”, με τα ονόματα των Μπούς και Μπλέρ γραμμένα επάνω τους. Το τρέξιμό τους είναι χωρίς ελπίδα, αλλά παρά ταύτα προλαβαίνει ο άνδρας να αρθρώση ένα λόγο, που εκφράζει την κατάσταση των φοβισμένων Ιρακινών, αυτών που θέλουν να πιστέψουν ότι οι αμερικανοί τους επιτέθηκαν για τους ελευθερώσουν. Ο τρομαγμένος, λοιπόν, άνδρας φωνάζει στη γυναίκα του, η οποία με αγωνία και τρόμο κοιτάζει κι αυτή, όπως ο άνδρας της, τις επερχόμενες βόμβες: “Έρχονται!... Έρχονται!...Μας φέρνουν τη Δημοκρατία”.

Η πικρή ειρωνεία του σκιτσογράφου αγγίζει την τραγικότητα πολλών δήθεν θεραπευτικών δράσεων των ανθρώπων. Σκιαγραφεί την υποτιθέμενη ευεργεσία του Ιρακινού λαού, που είχε –καί έχει– χιλιάδες Ιρακινούς νεκρούς. Ζωγραφίζει την επούλωση μιας κοινωνικής πληγής –αυτή ήταν η δικτατορία του Σαντάμ και οι πολυθρύλητοι εξοπλισμοί του– με την δημιουργία πολλών θανατηφόρων τραυμάτων πάνω στο σώμα του λαού. Έχει, όμως, και γενικότερη αναφορά γιατί δυστυχώς, είναι βεβαιωμένο από την ιστορική πείρα του ανθρώπινου γένους ότι εμείς οι άνθρωποι έτσι θεραπεύουμε... Οι διεθνείς συμφωνίες μας, οι νόμοι μας, οι συμμαχίες μας, οι πολιτικές μας προσπαθούν, τις πιο πολλές φορές, να θεραπεύσουν εθνικές και κοινωνικές ασθένειες με επώδυνες εγχειρήσεις, χωρίς, μάλιστα, την χρήση αναισθητικού, και εν γνώσει ότι πολλές απ’ αυτές ανεβάζουν σε μεγάλα ποσοστά την θνησιμότητα των λαών. Κάθε ανθρώπινη δράση, που είναι άσχετη με το Πνεύμα του Θεού, δημιουργεί ταλαιπωρίες και τραύματα. Αυτό το βλέπουμε στις αποφάσεις των ανθρώπων που κυβερνούν, οι οποίες κι όταν ακόμη είναι δίκαιες, συνδέονται αναπόφευκτα σε κάποιο βαθμό με την βία. Είναι γνωστό άλλωστε ότι κάθε κρατικός νόμος έχει σύμφυτο το στοιχείο του εξαναγκασμού, διότι η εφαρμογή του δεν προϋποθέτει την πίστη του λαού, αλλά την πειθαρχία του, με την “πειθώ” των ποινών που προβλέπει.

Κοντά σε όλα τα παραπάνω, πρέπει να σημειωθή, ότι το σχολιαζόμενο σκίτσο υπονοεί κάτι το αυτονόητο, ότι, δηλαδή, υπάρχουν πολλοί αναίμακτοι τρόποι με τους οποίους μπορούν οι μεγάλες δυνάμεις να ευεργετήσουν τους λαούς που ζουν κάτω από ανελεύθερα καθεστώτα. Πρέπει να σημειώσουμε, όμως, ότι αυτοί οι τρόποι είναι συνήθως αργοί καί, προ παντός, δεν εξυπηρετούν τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, γιατί αφήνουν το μεγαλύτερο μέρος του εγχώριου πλούτου στα χέρια των καταπιεσμένων λαών και όχι στις μεγάλες επιχειρήσεις των “ελεύθερων κρατών”, τα οποία αυτοπροσδιορίζονται ως προστάτες της παγκόσμιας τάξης.

Όμως, “ουχ ούτως έσται εν [ημίν]”. Από τον Χριστό λάβαμε την εντολή να μην αιχμαλωτισθούμε από το πνεύμα των αρχόντων του κόσμου τούτου, έστω και αν κάποιοι από αυτούς διατείνονται ότι ενεργούν κινούμενοι από το πνεύμα του Θεού. Η νοοτροπία τους και οι μέθοδοί τους βρίσκονται στους αντίποδες της διδασκαλίας του Χριστού και της ζωής των μαθητών και φίλων Του. Από την ιστορία, για παράδειγμα, της ενανθρωπήσεως του Θεού μαθαίνουμε, ότι ο Θεός μπήκε μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ως ταπεινός άνθρωπος, χωρίς κοσμική ισχύ, χωρίς καμμιά ανθρώπινη θνητή εξουσία. Και το σημαντικότερο απ’ όλα είναι ότι σαρκώθηκε μέσα στη μήτρα της Θεοτόκου χωρίς να δημιουργήση στη μητέρα Του καμμία φυσική φθορά, χωρίς να της δημιουργήση κανένα βάρος. Συνελήφθη ασπόρως, κυοφορήθηκε ακόπως και γεννήθηκε αφράστως. Γι’ αυτό η Θεοτόκος Μητέρα Του διετήρησε άφθορη την Παρθενία της κατά την γέννηση και μετά την γέννηση του Χριστού. Ήταν όπως λένε οι άγιοι Πατέρες μας και οι υμνογράφοι της Εκκλησίας μας “πρό τόκου Παρθένος, και εν τόκω Παρθένος, και μετά τόκον πάλιν... Παρθένος” (Θετοκίον του βαρέως ήχου). Αυτό το γεγονός παριστά η ορθόδοξη αγιογραφία με τα τρία αστέρια που τοποθετεί στο κεφάλι και τους δύο ώμους της Παναγίας. Η ευεργεσία της ενανθρωπήσεως του Θεού μας δόθηκε δωρεάν, χωρίς να μας τρομάξη με την μεγάλη δύναμη του Θεού, χωρίς να τραυματίση τη φύση μας προκαλώντας επάνω της έστω και την ελάχιστη αμυχή. Ο Θεός, χωρίς να απαιτήση τίποτε από εμάς, θέλησε να μας ελκύση στην ζωή Του με την μεγάλη Του ταπείνωση. Πολλοί, βέβαια, από αυτούς που αιχμαλωτίσθηκαν από την ταπείνωση και την αγάπη Του θυσίασαν την ζωή τους μέσα σε σκληρά βασανιστήρια, προκειμένου να μη χάσουν την στενή σχέση τους με τον ενανθρωπήσαντα Λόγο. Κανείς δεν τους ζήτησε αυτή την θυσία. Το μαρτύριό τους ήταν καρπός της ελευθερίας τους από το θάνατο, λόγω της ζωής του Χριστού που έρεε μέσα τους. Πάνω σ’ αυτούς τους μάρτυρες και στους αποστόλους θεμελιώθηκε η Εκκλησία, η οποία ζή, στα πρόσωπα των ζωντανών μελών της, την ελευθερία “ή Χριστός ημάς ηλευθέρωσε”.

Η Εκκλησία στην ιστορική της διαδρομή δέχθηκε πολλούς πειρασμούς, που επεδίωξαν να την αιχμαλωτίσουν στο ανελεύθερο πνεύμα του κόσμου. Σ’ αυτούς τους πειρασμούς αντέδρασε με τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων και με τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Την ιστορική της πείρα, μάλιστα, την συμπύκνωσε μέσα στην θεσμοθεσία των ιερών κανόνων, οι οποίοι περιγράφουν το ήθος της και προβάλλουν τις βασικές προϋποθέσεις της ζωής της. Οι ιεροί κανόνες δεν επιβάλλονται, σαν τους νόμους του Κράτους, σε όσους δεν επιθυμούν την ζωή της Εκκλησίας. Αφορούν μόνον τα πιστά και ειλικρινή μέλη της, τα οποία θέλουν να γευθούν την αγάπη του Θεού· αυτά τα μέλη της Εκκλησίας διευκολύνονται από τους ιερούς κανόνες στον συντονισμό της ζωής τους με τις εντολές του Χριστού, που είναι “πνεύμα και ζωή”.

Η ζωή της Εκκλησίας δεν μπορεί να “κανονισθή” από τους νόμους του Κράτους. Γι’ αυτό όσοι από τους εντός της Εκκλησίας στηρίζονται πρωταρχικά –ή και αποκλειστικά– στους νόμους του Κράτους και τελούν τα εκκλησιαστικά τους καθήκοντα από “νομικό” και μόνο “καθήκον”, εισάγουν στην Εκκλησία την ανελεύθερη κοσμική νοοτροπία. Οι νόμοι του Κράτους, όταν υπερισχύουν μέσα στην Εκκλησία των ιερών κανόνων, μοιάζουν με τις “έξυπνες βόμβες” των Μπούς και Μπλέρ, που έφεραν στους σκοτωμένους ιρακινούς την δημοκρατία του θανάτου· οι κρατικοί νόμοι σκοτώνουν πνευματικά αυτούς που τους αποδέχονται ως στοιχεία εκδημοκρατισμού της εκκλησιαστικής ζωής με ισχύ μεγαλύτερη από τις αποφάνσεις των θεοφόρων Πατέρων.

Όταν αισθανόμαστε ότι οι ιεροί κανόνες μας δεσμεύουν και δεν συμφέρουν στις δραστηριότητές μας, σημαίνει ότι το φρόνημά μας δεν είναι εκκλησιαστικό. Δηλαδή, σημαίνει ότι είμαστε άσχετοι με τη ζωή του εκκλησιαστικού σώματος του ενανθρωπήσαντος Θεού.