Κύριο ἄρθρο: Ἡ Ὀλυμπιακὴ φλόγα

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Δημοσιεύθηκε στὸ Βῆμα, Κυριακὴ 15-2-2004

Οἱ Ὀλυμπιακοὶ Ἀγῶνες ἀρχίζουν οὐσιαστικὰ μὲ τὴν ἁφὴ τῆς Ὀλυμπιακῆς φλόγας ποὺ γίνεται στὴν ἀρχαία Ὀλυμπία καὶ μεταφέρεται μὲ ἀθλητὲς στὸν χῶρο τέλεσής τους. Ἐφέτος, ὅπως ἔχει γραφῆ στὸν Τύπο, ἡ ἁφὴ τῆς Ὀλυμπιακῆς φλόγας θὰ γίνη ἐπισήμως στὴν ἀρχαία Ὀλυμπία, παρουσία τῶν μελῶν τῆς ΔΟΕ καὶ τῶν ἀρχῶν τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας τὴν 25η Μαρτίου, ἡ δὲ ἐθνικὴ ἑορτὴ θὰ μεταφερθῆ τὴν ἑπομένη ἡμέρα ἤτοι τὴν 26η Μαρτίου.

Θὰ ἤθελα στὴν συνέχεια νὰ ἀναφερθῶ πολὺ σύντομα στὴν ἱστορία καὶ τὸ νόημα τῆς ἁφῆς τῆς Ὀλυμπιακῆς φλόγας.

Ἡ σύνδεση τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων μὲ τὴν ἁφὴ τῆς Ὀλυμπιακῆς φλόγας ἔγινε γιὰ πρώτη φορὰ τὸ 1936, μὲ τὴν τέλεση τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων στὸ Βερολῖνο καὶ τέθηκε μέσα στοὺς σκοποὺς καὶ τὶς ἐπιδιώξεις τοῦ ναζισμοῦ. Ὑπάρχουν πολλὰ στοιχεῖα γιὰ τὸ θέμα αὐτό.

Κατ' ἀρχὰς πρέπει νὰ ἀναφερθῇ μιὰ εἰσήγηση ποὺ ἔγινε κατὰ τὴν 16η Σύνοδο στὴν ἀρχαία Ὀλυμπία ἀπὸ τὸν Καθηγητὴ Νικόλαο Νησιώτη, ποὺ ἦταν Πρόεδρος τῆς Διεθνοῦς Ὀλυμπιακῆς Ἀκαδημίας καὶ ἔγινε μέλος τῆς ΔΟΕ, μὲ τίτλο «Ὀλυμπισμὸς καὶ Θρησκεία». Στὴν εἰσήγηση αὐτὴ ὁ ἀείμνηστος Καθηγητὴς ἀφ' ἑνὸς μὲν κατακρίνει ὡς ὑπερβολὴ τὴν ταύτιση μεταξὺ Ὀλυμπισμοῦ καὶ Θρησκείας καὶ τὴν παρουσίαση «τοῦ Ὀλυμπισμοῦ σὰν θρησκευτικῆς ἰδεολογίας» ποὺ παρατηρήθηκε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἀναβίωσης τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία «ἡ ὀλυμπιακὴ ἰδέα εἶναι Θρησκεία μὲ Ἐκκλησία, δόγμα, λατρεία... ἀλλὰ κυρίως μὲ θρησκευτικὸ συναίσθημα», γι' αὐτὸ καὶ γινόταν λόγος γιὰ «religio athletae» (Κουμπερτέν), ἀφ' ἑτέρου δὲ διαχωρίζει τὸν ὀλυμπισμὸ ἀπὸ τὴν θρησκεία καὶ δέχεται τὴν ἄποψη ὅτι ὁ ὀλυμπισμὸς πρέπει νὰ παραμείνη ὡς μιὰ ὡραία ἰδεολογία «ποῦ ἐμπνέει τὴν ἀδελφωσύνη μεταξὺ τῶν λαῶν», ἡ δὲ θρησκεία «θὰ ὑπενθυμίζη στὸν Ὀλυμπισμό, ὅτι τὸ θέμα τῆς ἀδελφωσύνης τῶν λαῶν εἶναι εὐρύτερο, βαθύτερο καὶ δυσκολότερο ἀπὸ ὅ,τι φαίνεται».

Στὴν εἰσήγηση αὐτὴ ὅμως, μεταξὺ τῶν ἄλλων, ἐκτίθεται καὶ ἡ ἄποψη μερικῶν ποὺ θεωροῦν τὸν ὀλυμπισμὸ ὡς Θρησκεία καὶ οἱ ὁποῖοι «ὡρισμένες "τελετὲς" ποὺ γίνονται στὴν ἔναρξη τῶν ὀλυμπιακῶν ἀγώνων, ἡ χρησιμοποίηση τῆς ὀλυμπιακῆς φλόγας μέσα σ' ἕνα περιβάλλον κάποιου μυστικισμοῦ» ἐκλαμβάνουν ὡς μιὰ «ἔντονη θρησκευτικὴ ἐμπειρία»

Ὁ Δρ. Henri Pouret, Μέλος τῆς Ἀκαδημίας ἀθλητισμοῦ τῆς Γαλλίας κατὰ τὶς ἐργασίες τῆς 15ης Συνόδου στὴν ἀρχαία Ὀλυμπία ἀνέπτυξε τὸ θέμα «ἡ ὀλυμπιακὴ φλὸξ» καὶ ἐξέθεσε τὶς ἀπόψεις του γιὰ τὸν μῦθο, τὴν ἱστορία καὶ τὸν συμβολισμὸ τῆς Ὀλυμπιακῆς φλόγας. Ὡς πρὸς τὸν μῦθο ἀναφέρθηκε στὸν Προμηθέα ποὺ ἔκλεψε τὸ ἱερὸν πῦρ καὶ τὸ μετέφερε στὴν γῆ. Ὡς πρὸς τὴν ἱστορία σαφῶς προσδιορίζει ὅτι ἡ Ὀλυμπιακὴ φλόγα γιὰ πρώτη φορὰ συνδέθηκε μὲ τοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνες ποὺ ἔγιναν ἐπὶ Χίτλερ στὸ Βερολῖνο τὸ 1936 καὶ ἦταν δημιούργημα τοῦ Δρ. Karl Diem, Προέδρου καὶ Γραμματέως τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων τοῦ Βερολίνου, μὲ τὴν ἔγκριση τοῦ Ἰωάννου Κετσέα, μέλους τῆς Διεθνοῦς Ἐπιτροπῆς γιὰ τὴν Ἑλλάδα. Γιὰ πρώτη φορὰ πραγματοποιήθηκε ἡ ἁφὴ τῆς Ὀλυμπιακῆς φλόγας γι' αὐτοὺς τοὺς ἀγῶνες. Ὡς πρὸς τὸν συμβολισμὸ τῆς Ὀλυμπιακῆς φλόγας κάνει λόγο γιὰ τὸν ἐνθουσιασμὸ τοῦ Πιὲρ ντὲ Κουμπερντὲν γιὰ τὴν ἰδέα αὐτή, ὁ ὁποῖος εἶχε μιὰ ἀδυναμία στοὺς συμβολισμούς, καὶ ὑποστηρίζει ὅτι ἡ Ὀλυμπιακὴ φλόγα εἶναι συνδετικὸ σημεῖο μεταξὺ τῶν παλαιῶν καὶ συγχρόνων ἀγώνων καὶ συνιστᾶ τὴν ἀνανέωση τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων ποὺ ἀντλοῦν τὴν δύναμη ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους. Ἡ Ὀλυμπιακὴ φλόγα, λέγει, «εἶναι γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν καλὴν θέλησιν, μία εἰκόνα εἰρηνοποιήσεως καὶ ἀνυψώσεως»

Ὁ Γερμανὸς Δρ. Norbert Mόller Καθηγητὴς Πανεπιστημίου στὴν 16η Σύνοδο στὴν Ὀλυμπία ἀνέπτυξε τὸ θέμα τῆς Ὀλυμπιακῆς ἰδέας σύμφωνα μὲ τὸν Coubertin καὶ τὸν Karl Diem καὶ ὑποστήριξε ὅτι γιὰ τὸν Κουμπερτὲν «οἱ Ὀλυμπιακοὶ δὲν ἦταν παρὰ τὸ θεσμικὸ πλαίσιο τῆς πραγματοποιήσεως τῶν ἀνθρωπομορφικῶν του ἀντιλήψεων, ποὺ ὀνόμαζε στὴν ἀρχὴ Ὀλυμπιακὴ Ἰδέα, καὶ μετὰ τὸ 1912, Ὀλυμπισμό. Ἡ ἰδέα αὐτὴ εἶχε σὰν σκοπὸ νὰ συγκεντρώση ὅσον τὸ δυνατὸν περισσοτέρους ἀνθρώπους μέσα σὲ μιὰ Ὀλυμπιακὴ Κίνηση». Μάλιστα ὁ Diem διαμόρφωσε τοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνες τοῦ 1936, σύμφωνα μὲ τὶς ἀπόψεις τοῦ Κουμπερντὲν «γιὰ νὰ δείξει στὸ κοινό, πέρα τοῦ ἀνταγωνισμοῦ, τὸν παιδαγωγικὸ ρόλο τῆς Ὀλυμπιακῆς ἰδέας. Τὸ πιὸ ἐντυπωσιακὸ ἀποτέλεσμα ὑπῆρξε ἡ μεταφορὰ τῆς Ὀλυμπιακῆς Φλόγας ἀπὸ τὴν Ὀλυμπία στὸ Βερολῖνο, ποὺ πραγματοποιήθηκε μὲ τὸν συνάδελφο καὶ ἀγαπητό του φίλο Ἰωάννη Κετσέα, τότε γενικὸ γραμματέα τῆς Ἐπιτροπῆς Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων τῆς Ἑλλάδος»

Ἐπειδὴ ἡ Ὀλυμπιακὴ φλόγα καθιερώθηκε γιὰ πρώτη φορὰ στοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνες τοῦ Βερολίνου τὸ 1936, μποροῦμε νὰ θυμηθοῦμε τὴν ἀνάλυση ποὺ κάνει καὶ αὐτοῦ τοῦ γεγονότος ὁ Κυριάκος Σιμόπουλος, ἀφοῦ, ὅπως εἶναι γνωστόν, ὁ Χίτλερ συνέδεσε τὴν ὀλυμπιακὴ ἰδέα μὲ τὴν ναζιστικὴ ἰδέα. Στὸ Βερολῖνο ἡ σημαία μὲ τοὺς ὀλυμπιακοὺς κύκλους συνδέθηκε μὲ τὴν «σβάστικα» τοῦ ναζισμοῦ, μάλιστα δὲ ἡ γαλλικὴ ἐφημερίδα Paris Soir χαρακτήρισε τὴν Ὀλυμπιάδα ποὺ διοργάνωσε ὁ Χίτλερ ὡς «θρησκευτικὴ λειτουργία». Γράφει δὲ ὁ Σιμόπουλος: "Ἡ Ὀλυμπιακὴ φλόγα ὡραιοποιοῦσε τὸ τυραννικὸ καθεστώς. Καὶ παντοῦ κυριαρχοῦσε τὸ σύνθημα "ἡ Γερμανία ὑπεράνω ὅλων στὸν κόσμο"»

Ὁ Καθηγητὴς π. Γεώργιος Μεταλληνὸς σὲ εἰσήγησή του ποὺ ἔκανε σὲ Συνέδριο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀναφέρθηκε καὶ στὴν ἁφὴ τῆς Ὀλυμπιακῆς φλόγας καὶ χρησιμοποιῶντας σχετικὴ βιβλιογραφία ἔκανε λόγο γιὰ τὴν σύνδεση τοῦ Γ´ Ράϊχ «μὲ μιὰ Ναζιστικὴ ἐκδοχὴ τοῦ ἀρχαιοελληνικοῦ πνεύματος καὶ μάλιστα τοῦ σπαρτιατικοῦ», ἡ «δὲ "φλόγα", μὲ ὅλο τὸ γνωστὸ εἰδωλολατρικὸ συμβολισμὸ ποὺ τῆς ἀπέδιδε ὁ ἐθνικοσοσιαλισμός, "ἕνωσε" χάρη σὲ μιὰ ἁλυσίδα εὐρώστων σωμάτων, τὴν ἀρχαιοελληνικὴ κοιτίδα μὲ τὴν πρωτεύουσα τοῦ Γ´ Ράϊχ».

Σήμερα ἡ ἁφὴ τῆς Ὀλυμπιακῆς φλόγας συνδέεται περισσότερο μὲ τὴν ἐμπορικὴ ἐκμετάλλευση σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἀναβάθμιση τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων. Τοὐλάχιστον πρέπει νὰ γνωρίζουμε τὴν ἱστορία καὶ αὐτὴ ἡ γνώση θὰ μᾶς ἀπαλλάξη ἀπὸ προκαταλήψεις καὶ ἰδεολογικὲς ἀγκυλώσεις ποὺ εἶναι μεταπρατικὲς καὶ ξένες πρὸς τοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνες καὶ τὴν παράδοση τοῦ τόπου μας.