Γεγονότα καὶ Σχόλια: Κείμενο μὲ πεταστές - Ἡμικατανοήσεις...

Κείμενο μὲ πεταστές

Ὁ Ναυπάκτιος λόγιος μοναχὸς Θεόκλητος Διονυσιάτης μιλῶντας κάποτε γιὰ ὁρισμένα θεολογικὰ κείμενα εἶπε ὅτι εἶναι κείμενα μὲ "πεταστές". Χρησιμοποίησε τὴν ποιοτικὴ σημασία τοῦ μουσικοῦ σημείου τῆς πεταστῆς γιὰ νὰ περιγράψη περιεκτικὰ τὰ ἐκφραστικὰ "τινάγματα" ὁρισμένων κειμένων, στὰ ὁποῖα ὑπάρχουν ἔντονες ἐκφράσεις μὲ συμπυκνωμένα πολλὰ καὶ μεγάλα νοήματα.

Ἡ "πεταστὴ" εἶναι ἕνα μουσικὸ σημεῖο –ἕνα φθογγόσημο ἢ χαρακτῆρας– τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς, ποὺ μᾶς δείχνει ὅτι πρέπει νὰ ἀνέβουμε κατὰ μία φωνὴ ἀπὸ ἐκεῖ ποὺ βρισκόμαστε, μὲ μιὰ ἀνεπαίσθητη ὕψωση, ἕνα "πέταγμα", τῆς φωνῆς μας.

Τὰ κείμενα μὲ "πεταστές", ποὺ δὲν ὑπάρχουν μόνο στὸ θεολογικὸ χῶρο, ἔχουν λεκτικὴ ὀμορφιά, προκαλοῦν ἐκπλήξεις, ἐρεθίζουν τὸ ἐνδιαφέρον, κρύβουν ὅμως καὶ κινδύνους. Αὐτὸ συμβαίνει γιατί τὰ κείμενα αὐτὰ συνήθως διακρίνονται γιὰ τὶς φανταχτερὲς λέξεις, τὰ ἐντυπωσιακὰ προφανῆ νοήματα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὑποψία κάποιων ἄλλων νοημάτων, τὰ ὁποῖα ἀφήνονται ἀσαφῶς νὰ ἐννοηθοῦν ἀπὸ τὸν ἀναγνώστη. Αὐτὴ ἡ ὑποψία τῶν ἄλλων νοημάτων δίνει στοὺς νέους κυρίως ἀναγνῶστες τὴν αἴσθηση τοῦ βάθους, ἀλλὰ καὶ τὶς κατὰ τὸ δοκοῦν ἑρμηνεῖες τῶν κειμένων.

Σὲ ἕνα αὐθεντικὰ ὀρθόδοξο κείμενο, βέβαια, οἱ "πεταστὲς" δὲν ἐπιβάλλονται ἀπὸ τὶς φανταχτερὲς λέξεις ἢ τὸ ἀσαφὲς βάθος, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἐκρηκτικότητα τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς.

Ἡμικατανοήσεις ...

Διαβάζοντας ἕνα ἄρθρο μὲ ἀρκετὲς "πεταστές", σ' ἕνα περσινὸ τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ Σύγχρονη Ἐκπαίδευση (Μάρτιος-Ἀπρίλιος 2003), ἔπεσα ἐπάνω σὲ μιὰ διατύπωση ἡ ὁποία θεωρῶ ὅτι μπορεῖ νὰ χρησιμοποιηθῇ ὡς ἑρμηνευτικὸ κλειδὶ πολλῶν καταστάσεων ποὺ τείνουν νὰ ἐπιβληθοῦν τὸν τελευταῖο καιρὸ στὴν πατρίδα μας. Τὸ κείμενο ἀναφερόταν στὶς "νέες μορφὲς διαχείρισης τῆς παραβατικότητας" καὶ ὑπογράμμιζε τὴν ἀνάγκη νὰ μελετηθῇ σὲ βάθος ἡ ἱστορία τῶν πρακτικῶν ποὺ μέχρι σήμερα ἀκολουθήθηκαν ἀπὸ τὰ διάφορα κράτη, μαζὶ μὲ τὶς προϋποθέσεις τῶν μελετητῶν ποὺ ἀσχολήθηκαν μὲ τὶς πρακτικὲς αὐτές, ὥστε νὰ ἀποφευχθοῦν οἱ "πλαστὲς ὁμοιότητες καὶ διαφορὲς μεταξὺ τῶν διαφόρων ἐθνικῶν ἐμπειριῶν", ἀλλὰ καὶ οἱ "ἡμικατανοήσεις μέσα ἀπὸ τὶς αὐθόρμητες ταυτίσεις", ποὺ μπερδεύουν καὶ συσκοτίζουν τὰ πράγματα.

Ἡ "ταύτιση" εἶναι μιὰ ψυχικὴ διεργασία ποὺ ἔχει ἄλλοτε θετικὸ καὶ ἄλλοτε ἀρνητικὸ περιεχόμενο, ἀνάλογα μὲ τὴν ψυχικὴ ὡριμότητα τοῦ ἀνθρώπου ποὺ τὴν ἐνεργεῖ ἢ τὴν δέχεται. Μὲ αὐτὴν τὴν διεργασία ἀφομοιώνονται ἀπὸ μικρούς, ἀλλὰ καὶ μεγάλους, χαρακτηριστικά, ἰδιότητες, ἀρετὲς ἢ κακίες ποὺ ὑπάρχουν στὰ πρόσωπα τὰ ὁποῖα γιὰ διαφόρους λόγους προσελκύουν τὴν προσοχή τους.

Τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι ὅταν ἀφήνουμε τὸν ἑαυτό μας σὲ "αὐθόρμητες ταυτίσεις", ποὺ ὑπαγορεύονται ἀπὸ ἐντυπωσιασμοὺς καὶ ἀνομολόγητες φαντασιώσεις, τότε φθάνουμε σὲ "ἡμικατανοήσεις" τοῦ νοήματος τῆς ζωῆς καί -ὁρισμένοι- σὲ κακοποίηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ποιμαντικῆς, ἂν τύχη νὰ θέλουν, σὺν τοῖς ἄλλοις, νὰ κάνουμε ἄθεσμη ποιμαντικὴ στὸ σύνολο τῆς ἑλληνικῆς νεολαίας...

Πρέπει νὰ μελετοῦμε αὐστηρὰ τὶς προθέσεις μας γιὰ νὰ μὴ συσκοτίζουμε τὸ νόημα τῆς χριστιανικῆς ζωῆς μὲ "ἡμικατανοήσεις μέσα ἀπὸ αὐθόρμητες ταυτίσεις".

π.Θ.Α.Β.