Ἀπὸ τὸ Ἁγιολόγιο τοῦ Μηνός: Ὅσιος Θεοφύλακτος Ἐπίσκοπος Νικομηδείας, 8 Μαρτίου

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ὁ ἅγιος Θεοφύλακτος καταγόταν ἀπὸ τὰ μέρη τῆς Ἀνατολῆς καὶ ἔζησε τὸν 8ο αἰῶνα μ. Χ. Ἡ μεγάλη του παιδεία τὸν ἔφερε στὴν Βασιλεύουσα. Κατόπιν πῆγε στὰ μέρη τοῦ Εὐξείνου Ποντου, ὅπου ἔγινε μοναχὸς καὶ ἀργότερα Ἐπ?σκοπος Νικομηδείας. Διακρίθηκε γιὰ τὸν ζῆλο του στὰ ἔργα τῆς ἀγάπης καὶ τῆς φιλανθρωπίας. Ἵδρυσε Νοσοκομεῖα καὶ δημιούργησε ταμεῖα εὐποιίας. Ὑπηρετοῦσε τοὺς ἄλλους μὲ κάθε τρόπο. Ἐπισκεπτόταν συχνὰ τὶς καλύβες τῶν πτωχῶν οἰκογενειῶν καὶ ἐκτὸς ἀπὸ τὴν χρηματικὴ βοήθεια, πρόσφερε τὸν παρηγορητικό του λόγο, καὶ ὅπου χρειαζόταν διακονοῦσε καὶ χειρωνακτικά. Περιποιόταν προσωπικὰ ὁ ἴδιος κάποιους ἀρρώστους, ὅπως ὁ Μ. Βασίλειος, ὁ ὁποῖος φρόντιζε προσωπικὰ τοὺς λεπροὺς καὶ μάλιστα ἀσπαζόταν καὶ τὶς πληγές τους.

Ὁ ὅσιος Θεοφύλακτος, ἐπειδὴ ἀγαποῦσε τὸν Χριστό, σεβόταν καὶ τὴν ἔμψυχη εἰκόνα του, τὸν ἄνθρωπο, τὸν ὁποῖο διηκόνησε μέχρις αὐτοθυσίας. Ἀγων?σθηκε σκληρὰ ἐναντίον τῆς αἱρέσεως τῆς εἰκονομαχίας, ἡ ὁποία ἀλλοτρίωνε τὴν Ὀρόδοξη Παράδοση καὶ δὲν σεβόταν τὶς ἅγιες εἰκόνες, τῶν ὁποίων ἡ τιμὴ διαβαίνει στὸ εἰκονιζόμενο πρόσωπο. Γιὰ τοὺς ἀγῶνες τοῦ ὑπὲρ τῆς Ὀρδοδόξου πίστεως ἐξορίσθηκε καὶ ἀπὸ τὶς πολλὲς κακουχίες τελείωσε τὴν ἐπίγεια ζωη του στὴν ἐξορία.

Ὁ βίος καὶ ἡ πολιτεία τοῦ ἁγίου Θεοφυλάκτου μᾶς δίνουν τὴν ἀφορμὴ νὰ τονίσουμε τὰ ἀκόλουθα:

Πρῶτον. Οἱ Ἅγιοι ἀγαποῦν τοὺς ἀνθρώπους καὶ προσεύχονται γιὰ ὅλον τὸν κόσμο. Ἡ ἀγάπη τους εἶναι ἀληθινὴ καὶ ἀνιδιοτελής, ἐπειδὴ πηγάζει ἀπὸ τὴν κοινωνία τους μὲ τὸν Θεο. Ὅσοι βλέπουν στὸ πρόσωπο τοῦ "πλησίον", τοῦ κάθε ἀνθρώπου, ἀνεξάρτητα ἀπὸ καταγωγή, χρῶμα, φυλὴ καὶ θρησκεία, τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, αὐτοὶ εἶναι φιλάνθρωποι, ἐπιεικεῖς καὶ ἀνεκτικοὶ στὰ σφάλματα τῶν ἄλλων καὶ αὐστηροὶ μόνον στὸν ἑαυτό τους. Γιὰ νὰ διατηρεῖται ἡ ἰσορροπία στὶς ἀνθρώπινες κοινωνίες καὶ νὰ ἀποφεύγονται οἱ ἐντάσεις καὶ οἱ βίαιες συγκρούσεις, βασικὴ προϋπόθεση εἶναι το νὰ ὑπάρχη συγχωρητικότης καὶ ἀνοχὴ στὶς ἀδυναμίες καὶ τὰ σφάλματα τῶν ἄλλων. Ὅταν δὲν συμβαίνη αὐτό, τότε οἱ ἀνθρώπινες κοινωνίες μετατρέπονται σὲ ζούγκλα καὶ πληρώνουν βαρὺ φόρο αἵματος στὸν βωμὸ τοῦ μίσους καὶ τῆς ἐκδικητικότητας. Καὶ ὅπου ὑπάρχει ἀλαζονία καὶ μῖσος ἐκεῖ ἀναμφίβολα "ἁλωνίζει" ὁ διάβολος, ὁ ὁποῖος εἶναι ἀνθρωποκτόνος. Ἀντίθετα, ὅπου πνέει ἡ Χαρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐκεῖ ἐπικρατεῖ ὑποχωρητικότητα καὶ ἀποδοχὴ τοῦ διαφορετικοῦ, ἀνοχὴ καὶ σεβασμὸς τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἄλλου.

Δυστυχῶς, ἡ ἀθεία καὶ ἡ ἐκκοσμίκευση μεταβάλλουν τοὺς ἀνθρώπους σὲ ἄτομα (χαρακτηριστικὸ γνώρισμα τῶν ὁποίων εἶναι ἡ φιλαυτία, ἡ ἰδιοτέλεια καὶ ἡ ἔλλειψη ἀγαπητικῆς κοινωνίας), σὲ μᾶζα, ὄχλο, ὀπαδούς, ἀριθμούς, εἰσιτήρια κ.λ.π. Τὸ ἔργο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἶναι πολὺ σημαντικό, ἐπειδὴ μὲ τὸν τρόπο ζωῆς ποὺ διαθέτει, βοηθᾶ τὸν ἄνθρωπο νὰ καθαρθῇ ἀπὸ τὰ πάθη καὶ ἰδίως ἀπὸ τὴν φιλαυτία, ἡ ὁποία εἶναι μητέρα ὅλων τῶν παθῶν, καὶ νὰ γίνη πρόσωπο. Δηλαδή, νὰ ἀποκτήση ταπείνωση, ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη καὶ ὑπαρξιακὴ ἐλευθερία.

Δεύτερον. Ἐπειδὴ ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Θεοφυλάκτου συμπίπτει, συνήθως, μὲ τὴν ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστή, γι αὐτὸ θεωροῦμε σκόπιμο νὰ ἀναφερθοῦμε, μὲ συντομία, στὴν περίοδο αὐτή, ἡ ὁποία ἀρχίζει τὴν Καθαρὰ Δευτέρα καὶ τελειώνει τὴν Παρασκευὴ πρὸ τῶν Βαίων. Ἀριθμεῖ σαράντα ἡμέρες. Χωρὶς τὶς Κυριακές, εἶναι τριανταέξι ἡμέρες, δηλαδή το ἕνα δέκατο τοῦ χρόνου, τὸ ὁποῖο ἀφιερώνουμε στὸν Θεο καὶ εἶναι καιρὸς προετοιμασίας γιὰ τὴν Μεγάλη Ἑβδομάδα καὶ τὸ Ἅγιον Πασχα. Προετοιμαζόμαστε κατάλληλα μὲ νηστεία, ἐγκράτεια, βαθύτερη μετάνοια καὶ περισσότερη προσευχή, γιὰ νὰ μπορέσουμε, "κεκαθαρμέναις διανοίαις", νὰ συμπορευθοῦμε μὲ τὸν Χριστό, νὰ συσταυρωθοῦμε, ἀλλὰ καὶ νὰ γευθοῦμε τὴν ἀναστάσιμη χαρά, μὲ τὴν κοινωνία τοῦ Σωματος καὶ τοῦ Αἵματὸς Τοῦ, κατὰ τὴν θεία Λειτουργία τῆς Ἀναστάσεως. Οἱ κατανυκτικὲς ἀκολουθίες της Ἐκκλησίας μᾶς, ποὺ τὴν περίοδο αὐτὴ εἶναι περισσότερες, σίγουρα βοηθοῦν σὲ αὐτὴ τὴν προετοιμασία.

Ἡ προσπάθεια γιὰ τὴν βίωση τῶν θείων ἐντολῶν, ποὺ ὁδηγεῖ στὴν κοινωνία μὲ τὸν Θεο καὶ τοὺς ἀνθρώπους, πρέπει νὰ εἶναι συνεχὴς καὶ χρειάζεται νὰ εἶναι κανεὶς ὁπλισμένος μὲ ἀνδρεία, ὑπομονὴ καὶ προσοχή, ἐπειδὴ ἔχει νὰ παλαίψη μὲ τὰ "πνευματικὰ τῆς πονηρίας". Μὲ τὰ πάθη καὶ τοὺς ἐμπαθεῖς λογισμούς, οἱ ὁποῖοι, ὅταν εἰσέρχονται στὸν νοῦ καὶ τὴν καρδιά, δημιουργοῦν τεράστια προβλήματα στὴν πνευματική, ἀλλὰ καὶ τὴν σωματικὴ ὑγεία. Οἱ λογισμοὶ εἶναι σκέψεις μὲ εἰκόνες, ποὺ ἔρχονται στὴ λογικὴ μὲ τὴν βοήθεια τῆς φαντασίας καὶ ὅταν ἐνεργοῦνται ἀπὸ τὰ πάθη εἶναι ἀκάθαρτοι καὶ ρυπαροὶ λογισμοί. Πρέπει νὰ περιφρονοῦνται καὶ νὰ ἐκδιώκονται, διαφορετικὰ εἰσέρχονται στὸν νοῦ καὶ τὸν σκοτίζουν καὶ ἀπὸ ἐκεῖ κατεβαίνουν στὴν καρδιὰ καὶ τὴν μολύνουν. Πολλὲς σωματικὲς ἀσθένειες, ὅπως παραδέχεται καὶ ἡ ἰατρικὴ ἐπιστήμη, ἔχουν τὴν αἰτία τους στὶς ψυχικὲς διαταραχές, οἱ ὁποῖες δημιουργοῦνται ἐξ αἰτίας τῶν ἐμπαθῶν λογισμῶν. Ἂν συνηθίση κανεὶς νὰ δέχεται καὶ νὰ ἐπεξεργάζεται τοὺς λογισμούς, τότε δὲν θὰ μπορῇ νὰ εἰρηνεύση οὔτε μὲ τὸν ἑαυτό του οὔτε μὲ τοὺς ἄλλους. Ἐπειτα, ὅταν ὁ νοῦς εἶναι καθαρὸς ἀπὸ τοὺς πονηροὺς λογισμούς, τότε μπορεῖ εὐκολότερα νὰ συγκεντρώνεται στὴν προσευχή.

Πρέπει νὰ μάθουμε, ἐπίσης, νὰ κάνουμε ἀγαθοὺς λογισμούς. Ὁ π. Παίσιος ἔλεγε, μὲ τὸν δικό του χαρακτηριστικὸ τρόπο, ὅτι πρέπει νὰ κάνουμε ἐργοστάσιο ἀγαθῶν λογισμῶν. Τονιζε μάλιστα. ὅτι ἕνας ἀγαθὸς λογισμὸς ἰσοδυναμεῖ μὲ μιὰ ἁγιορείτικη ἀγρυπνία. Καὶ ὁ ἅγιος Σιλουανὸς ὁ Ἀθωνίτης διδάσκει: "Ἂν θέλεις νὰ μάθεις πόσο μᾶς ἀγαπᾶ ὁ Κυριος, μίσησε τὴν ἁμαρτία καὶ τοὺς κακοὺς λογισμούς, καὶ νὰ προσεύχεσαι θερμὰ ἡμέρα καὶ νύκτα".

Ἡ προσπάθεια γιὰ τὴν μέθεξη τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, διὰ τῆς καθάρσεως, τοῦ φωτισμοῦ καὶ τῆς θεώσεως, ὁδηγεῖ καὶ στὴν βελτίωση τῶν διαπροσωπικῶν σχέσεων, μέσα ἀπὸ τὸν σεβασμὸ τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, τῆς εἰκόνος τοῦ Χριστοῦ.