Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Ἡ Ὀρθόδοξη νηπτικὴ θεολογία τῆς ΄Ἐκκλησίας ὡς μέθοδος θεραπείας (Α)

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Τὸ κείμενο ποὺ ἀκολουθεῖ ἀποτελεῖ τμῆμα τῆς εἰσηγήσεως τοῦ Μητροπολίτου μας στὸ Διεθνὲς Συνέδριο τῆς Ἀλιάρτου μὲ θέμα "Ὀρθόδοξη Θεολογία καὶ Ψυχοθεραπεία – συγκλίσεις καὶ ἀποκλίσεις", στὸ ὁποῖο εἴχαμε ἀναφερθῇ σχετικὰ στὸ τεῦχος 92 τῆς Ε.Π.

***

Τὸ κεντρικὸ θέμα τοῦ παρόντος Διεθνοῦς Συνεδρίου "Ὀρθόδοξη θεολογία καὶ ψυχοθεραπεία· συγκλίσεις καὶ ἀποκλίσεις" εἶναι τεράστιο καὶ ὁπωσδήποτε δὲν μπορεῖ νὰ καλυφθῇ ἀπὸ τὴν δική μου ὀλιγόλεπτη εἰσήγηση. Ἐκεῖνο ποὺ πρέπει νὰ ἐπισημάνω εἰσαγωγικὰ εἶναι ὅτι, ἡ σύγκλιση μπορεῖ νὰ θεωρηθῇ κυρίως ὡς πρὸς τὴν μέθοδο, δηλαδὴ ὡς πρὸς τὴν ὑπέρβαση τῆς μηχανιστικῆς ἰατρικῆς, ποὺ δημιούργησε πολλὰ προβλήματα στὸν δυτικὸ κόσμο, ἐνῷ οἱ ἀποκλίσεις εὑρίσκονται στὴν ἀνθρωπολογία, τὴν σωτηριολογία, καθὼς ἐπίσης καὶ στὴν πνευματικὴ ἐντελέχεια, γιὰ νὰ χρησιμοποιήσω μιὰ ἀριστοτελικὴ ὁρολογία, ἡ καλύτερα τὴν λεγομένη ὑποστατικὴ ἀρχή, ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ ἀείμνηστος Γεροντας Σωφρόνιος, καθὼς ἐπίσης καὶ στὴν ἐνέργεια τῆς θείας Χαριτος, ὅπως καὶ στὴν παρέμβαση τῶν σατανικῶν δυνάμεων.

Ἐπεξηγῶντας τὴν εἰσαγωγικὴ αὐτὴ παρατήρηση, θὰ ἤθελα νὰ σημειώσω ὅτι πρὶν ἀπὸ δύο σχεδὸν δεκαετίες ἐξέδωσα ἕνα βιβλίο μὲ τίτλο "Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία" καὶ ὑπότιτλο "πατερικὴ θεραπευτικὴ ἀγωγή", τὸ ὁποῖο κυκλοφόρησε στὴν Ἑλλάδα σὲ ὀκτὼ ἐκδόσεις καὶ μεταφράστηκε στὴν ἀγγλικὴ καὶ σὲ ἄλλες γλῶσσες. Μὲ τὸ ἴδιο περιεχόμενο ἐξεδόθησαν καὶ ἄλλα τρία βιβλία. Στὰ βιβλία αὐτὰ ἐκτίθεται ἡ διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας γιὰ τὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου.

Ὁ ὅρος "ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία" δὲν παραπέμπει σὲ σύγχρονες ψυχοθεραπευτικὲς σχολές –ἄλλωστε δὲν γίνεται μνεία τῶν σχολῶν αὐτῶν– ἀλλὰ περιγράφει τὴν νηπτική - ἡσυχαστικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας γιὰ τὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, πέρα ἀπὸ μεταφυσικὲς καὶ στοχαστικὲς ἀναλύσεις. Ἡ χρησιμοποίηση ἑνὸς συγχρόνου ὅρου, ὅταν "φορτίζεται" μὲ ὀρθόδοξο - πατερικὸ περιεχόμενο, θεωρῶ ὅτι δὲν δημιουργεῖ συγχύσεις. Ἄλλωστε, αὐτὸ τὸ ἔργο ἔκαναν καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας σὲ σχέση μὲ τοὺς ὅρους ποὺ παρέλαβαν ἀπὸ τὴν φιλοσοφία τῆς ἐποχῆς τους καὶ τοὺς ὁποίους ὅρους "ἀπεφόρτισαν" ἀπὸ τὸ φιλοσοφικό - μεταφυσικό τους περιεχόμενο, καὶ "φόρτισαν" μὲ θεολογικὸ περιεχόμενο. Αὐτὸ φαίνεται καθαρά, ὅπως θὰ δοῦμε καὶ πιὸ κάτω, στὴν διαίρεση τῆς ψυχῆς κατὰ τὸν Πλάτωνα. Οἱ Πατέρες δέχθηκαν τὴν πλατωνικὴ διαίρεση τῆς ψυχῆς σὲ λογιστικό, ἐπιθυμητικὸ καὶ θυμικό, χωρὶς ὅμως νὰ δεχθοῦν τὴν μεταφυσικὴ τοῦ Πλάτωνος. Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ κατηγορήση τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας γι αὔτὸ τὸ οὐσιαστικὸ καὶ σημαντικὸ ἔργο τους.

Ὅμως στὸν περιορισμένο χρόνο ποὺ ἔχω στὴν διάθεσή μου, θὰ ἤθελα νὰ ἀναπτύξω μιὰ πτυχὴ τοῦ θέματος ποὺ ἔχει ἀνακοινωθῇ στὸ πρόγραμμα καὶ εἶναι "Ἡ ὀρθόδοξη νηπτικὴ θεολογία ὡς μέθοδος θεραπείας". Κυρίως, θὰ ἐπικεντρώσω τὴν προσοχή μου σὲ πέντε ἐπὶ μέρους σημεῖα ποὺ εἶναι καθοριστικὰ τοῦ ὅλου θέματος, ἤτοι: πρῶτον, ὀρθόδοξη νήψη καὶ ἡσυχία, δεύτερον τὰ πλαίσια τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας, τρίτον μερικὰ ἐνδεικτικὰ κείμενα τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, τέταρτον ἕνας σύγχρονος θεραπευμένος ἄνθρωπος καὶ πέμπτον ἡ ὀρθόδοξη θεολογία σὲ σχέση μὲ τὴν ὑπαρξιακὴ ψυχολογία τοῦ Frankl καὶ τὴν σύγχρονη νευρολογία καὶ ψυχιατρική.

1. Ὀρθόδοξη νήψη καὶ ἡσυχία

Ὅταν κάνουμε λόγο γιὰ νηπτικὴ θεολογία δὲν ἐννοοῦμε ὅτι εἶναι κάτι διαφορετικὸ ἀπὸ τὴν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας, ὡσὰν νὰ ὑφίσταται διάκριση μεταξὺ κοινωνικῆς καὶ νηπτικὴς θεολογίας. Κυρίως ἐννοοῦμε τὴν μέθοδο τὴν ὁποία ἔχει ἡ Ἐκκλησία προκειμένου κάποιος νὰ ἀποκτήση τὴν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι ἡ πραγματικὴ θεολογία.

Κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Θεολόγο, ἀληθινὴ θεολογία εἶναι ἡ θεοπτία, ἡ ὅραση τοῦ Θεοῦ, γι ἄ?τ? καὶ κατὰ τὸ ἅγιο, ἡ θεολογία εἶναι ὑπόθεση τῶν "ἐξητασμένων καὶ διαβεβηκότων ἐν θεωρίᾳ, καὶ πρὸ τούτων καὶ ψυχὴν καὶ σῶμα κεκαθαρμένων ἡ καθαιρομένων, τὸ μετριώτατον". Καὶ στὴν συνέχεια γράφει ὅτι βιώνουμε τὴν θεωρία καὶ γινόμαστε θεολόγοι "ἡνίκα ἂν σχολὴν ἄγωμεν ἀπὸ τῆς ἔξωθεν ἰλύος καὶ ταραχῆς καὶ μὴ τὸ ἡγεμονικὸν ἡμῶν συγχέηται τοῖς μοχθηροῖς τύποις καὶ πλανωμένοις". Αὐτὸ σημαίνει ὅτι τῆς πραγματικῆς θεολογίας, ποὺ εἶναι ὅραση τῆς θέας τῆς ἀκτίστου δόξης τοῦ Θεοῦ ἐν προσώπῳ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀπαραίτητη προϋπόθεση εἶναι ἡ κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπὸ τὰ πάθη, δηλαδὴ ἡ μεταμόρφωση ὅλων τῶν ψυχικῶν δυνάμεων, ὥστε νὰ πορεύονται κατὰ φῦσιν καὶ ὑπὲρ φῦσιν. Ἡ ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιὰ τὴν γνώση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ νήψη καὶ ἡ νοερὰ ἡσυχία.

Μιλῶντας γιὰ τὴν ὀρθόδοξη νήψη ἐννοοῦμε τὴν ἐγρήγορση καὶ τὴν ἑτοιμότητα τοῦ ἀνθρώπου νὰ κρατᾶ τὸν νοῦ τοῦ καθαρὸ ἀπὸ διαφόρους λογισμοὺς καὶ εἰκόνες ποὺ νεκρώνουν τὴν ἐσωτερική του ἐλευθερία καὶ καθαρότητα καὶ τὸν ἀποσποῦν ἀπὸ τὴν κοινωνία μὲ τὸν Θεο ποὺ συνιστᾶ τὴν γνώση τοῦ Θεοῦ. Ἡ νήψη αὐτὴ χαρακτηρίζεται ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἱερὰ ἡσυχία. Ἐπειδὴ ὑπάρχει ὁλόκληρο κίνημα ἡσυχαστικό, γι αὔτὸ καὶ θὰ χρησιμοποιήσω περισσότερο τὴν λέξη ἡσυχία.

Ἐτσι, λοιπόν, ἡσυχία ἐννοοῦμε κυρίως τὴν μέθοδο ἐκείνη ποὺ χρησιμοποίησαν ὅλοι οἱ θεούμενοι γιὰ νὰ ἑνωθοῦν μὲ τὸν Θεο καὶ νὰ ὑπερβοῦν τὸν θάνατο, ποὺ εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα ὑπαρξιακά, ἀλλὰ καὶ βιολογικὰ προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου. Θὰ ἀναφέρω μερικὰ χωρία Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἀπὸ τὸν τεράστιο πλοῦτο τῆς πατερικῆς μας παραδόσεως.

Ὁ Ἀββᾶς Βαρσανούφιος, δίνοντας τὸν ὁρισμὸ τῆς ἡσυχίας λέγει: "Ἡ ἡσυχία τί ἐστιν; ἀλλ ? τὸ συστείλαί τινα τὴν καρδίαν αὐτοῦ ἀπὸ δόσεως καὶ λήψεως καὶ ἀνθρωπαρεσκείας καὶ τῶν λοιπῶν ἐνεργειῶν...". Πρόκειται γιὰ μιὰ προσπάθεια, νὰ μὴ περιπλέκεται ὁ ἄνθρωπος στὰ ἐκτὸς αὐτοῦ καί, κυρίως, στὸ λεπτὸ πάθος τῆς ἀνθρωπαρέσκειας ποὺ εἶναι ἡ ὑποδούλωσή του στὴν γνώμη τοῦ κόσμου. Κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Σιναΐτη "ἡσυχία ἐστιν ἀπόθεσις νοημάτων των οὐκ ἐκ τοῦ πνεύματος θειοτέρων, ἕως καιροῦ, ἵνα μὴ προσέχων τούτοις ὡς καλοῖς, τὸ μεῖζον ἀπολέσης". Ἐδῶ δὲν πρόκειται γιὰ ἀπόθεση ὅλων τῶν νοημάτων, ἀλλὰ γιὰ ἀπόθεση τῶν νοημάτων ποὺ δὲν προέρχονται ἀπὸ τὸ Πανάγιο Πνεῦμα, καὶ μάλιστα αὐτὸ πρέπει νὰ γίνεται γιὰ ἕνα χρονικὸ σημεῖο. Κατὰ τὸν ὅσιο Θαλάσσιο, ἡσυχία εἶναι ἡ ἀσφάλιση τῶν αἰσθήσεων. Γράφει: "Ἀσφάλισαι τὰς αἰσθήσεις τῷ τρόπῳ τῆς ἡσυχίας καὶ δίκασον τοὺς λογισμοὺς ἐφεστώτας τὴ καρδία".

Ἑπομένως, ἡ ἡσυχία εἶναι μιὰ ὁλόκληρη ἐπιστήμη τῶν λογισμῶν, τῆς καρδίας, τῶν αἰσθήσεων ποὺ βοηθᾶ τὸν ἄνθρωπο νὰ μὴ παραμένη ἀχαλίνωτος καὶ ὑποδουλωμένος στὸν κόσμο τῶν αἰσθήσεων καὶ τῶν νοητῶν προκειμένου νὰ ἐπιτύχη τὸν στόχο του.

Αὐτὴ ἡ μέθοδος θεραπείας τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία στὴν πραγματικότητα εἶναι ἡ μεταμόρφωση ὅλων τῶν ψυχικῶν καὶ σωματικῶν δυνάμεων καὶ ἡ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεο, γίνεται μὲ τὴν ὑπακοή, ποὺ εἶναι μιὰ πράξη ἀγάπης τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὸν Θεο καὶ τοὺς συνανθρώπους του, δὲν ἔχει ἁπλῶς τὸν χαρακτῆρα τῆς "παθητικῆς ὑποκλίσεως", ὅπως γίνεται στὴν ἀρχή, ἀλλὰ εἶναι μία "ἐνεργητικὴ κίνησις τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος ἀγομένου ὑπὸ τῆς ἐντολῆς τοῦ Χριστοῦ" εἶναι μιὰ ὑποστατικὴ κοινωνία, γιατί προϋποθέτει τὴν ἔξοδο ἀπὸ τὴν φιλαυτία καὶ τὴν προσπάθεια νὰ εἰσέλθη μέσα στὴν ὑπόσταση τοῦ ἄλλου, καθὼς ἐπίσης νὰ εἰσαγάγη τὴν ὑπόσταση τοῦ ἄλλου μέσα στὴν δική του ὑπόσταση. Ἐπίσης, αὐτὸ γίνεται καὶ μὲ τὴν προσευχή, ποὺ εἶναι ἔκφραση τῆς ἀγάπης τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὸν Θεο καὶ τοὺς ἀνθρώπους.

Τὸ καταπληκτικὸ βιβλίο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου, ποὺ τιτλοφορεῖται "Κλῖμαξ", παρουσιάζει ὅλη αὐτὴν τὴν μέθοδο θεραπείας τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία ἀρχίζει μὲ τὴν ἀποταγὴ ἀκόμη καὶ τοῦ "πλούτου" τῆς διανοίας, συνεχίζεται μὲ τὴν ὑπακοὴ σὲ πνευματικὸ πατέρα –γνώστη τῶν μυστηρίων τοῦ πνεύματος– προχωρεῖ στὴν ὁλοκληρωτικὴ μετάνοια, στὸν ἀγῶνα ἐναντίον τῶν παθῶν καὶ τοῦ διαβόλου, στὴν ἀπόκτηση τῆς διακρίσεως μεταξὺ ἀκτίστων καὶ κτιστῶν ἐνεργειῶν καὶ τέλος φθάνει στὴν βίωση τῆς θεολογικῆς ἀρετῆς τῆς ἀγάπης.

Ἐπίσης ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης συνέλεξε καὶ ἐξέδωσε τὴν τελικὴ μορφὴ τῆς "Φιλοκαλίας τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν" στὴν ὁποία ὑπάρχουν πολλὰ κείμενα Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας στὰ ὁποῖα, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Νικόδημος στὸν ὑπότιτλο τοῦ ἔργου αὐτοῦ, φαίνεται πὼς "διὰ τῆς κατὰ πρᾶξιν καὶ θεωρίαν ἠθικῆς φιλοσοφίας ὁ νοῦς καθαίρεται, φωτίζεται καὶ τελειοῦται". Ὁπότε, φαίνεται ὅτι θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι πὼς θὰ θεραπευθῇ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου –ποὺ εἶναι διάφορος ἀπὸ τὴν λογική– διὰ τῆς καθάρσεως, τοῦ φωτισμοῦ καὶ τῆς τελειώσεως, ποὺ ἐπιτυγχάνεται μὲ τὴν πράξη, ποὺ εἶναι ἡ μετάνοια, καὶ τὴν θεωρία ποὺ εἶναι ἡ θέα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ.

Ὁ ἴδιος δὲ ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης περιέγραψε τὰ βασικὰ αὐτὰ σημεῖα τῆς ἡσυχαστικῆς - νηπτικὴς παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας στὸ περίφημο βιβλίο του "Συμβουλευτικὸν Ἐγχειρίδιον, ἤτοι περὶ φυλακῆς τῶν πέντε αἰσθήσεων". Μπορεῖ νὰ σημειωθῇ ὅτι ἡ ἀπομάκρυνση καὶ παραθεώρηση ὅλης αὐτῆς τῆς διδασκαλίας ποὺ περιλαμβάνεται στὸ βιβλίο αὐτό, καὶ ποὺ εἶναι ἡ πεμπτουσία τῆς νηπτικῆς ἡσυχαστικῆς παραδόσεως, συνιστᾶ μιὰ ἐκκοσμικευμένη "θεολογία".

Τὴν διδασκαλία περὶ τῆς ἡσυχαστικῆς - νηπτικὴς παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας κατέγραψα, μὲ ὅση δύναμη διέθετα, σὲ τέσσερα βιβλία τὰ ὁποῖα ἔχουν κυκλοφορήσει σὲ ἐπανειλημμένες ἐκδόσεις. Χρησιμοποίησα τὸν ὅρο ψυχοθεραπεία μὲ τὴν ἀρχαία καὶ ἐκκλησιαστικὴ ἔννοια τοῦ ὅρου, ὡς θεραπεία τῆς ψυχῆς. Ἄλλωστε γιὰ νὰ μὴ γίνη καμμιὰ σύγχυση μὲ τὴν οὐμανιστικὴ ψυχοθεραπεία προσέθεσα τὸ ἐπίθετο ὀρθόδοξη, δηλαδὴ "Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία", καὶ ὑπότιτλο "πατερικὴ θεραπευτικὴ ἀγωγή", τὸ δὲ περιεχόμενο τῶν βιβλίων αὐτῶν δείχνει τὴν ὅλη διαφορὰ τῆς ὀρθοδόξου μεθόδου θεραπείας ἀπὸ κάθε ἄλλη θεραπεία, δυτικοῦ καὶ ἀνατολικοῦ τύπου.

Τὰ ἀποτελέσματα μιᾶς τέτοιας ἐργασίας εἶναι μεγάλα, διότι δημιουργεῖ καρδιακὴ εἰρήνη, ἐλευθερία ὑπαρξιακή, διάκριση, γνώση μυστηρίων τοῦ Θεοῦ κλπ. Ἡ ἡσυχία νεκρώνει τὶς ἐξωτερικὲς αἰσθήσεις, ἀναπτύσσει τὶς ἐσωτερικὲς καρδιακὲς αἰσθήσεις καὶ καθαρίζει ὅλη τὴν ἐσωτερικὴ καρδιακὴ εὐαισθησία. Ὁ ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Συρος θὰ γράψη: "ἡ ἡσυχία τὰς αἰσθήσεις τὰς ἔξω νεκροί, καὶ τὰς ἔσω κινήσεις ἐγείρει. Ἡ δὲ ἔξω ἀναστροφή τα ἐναντία τούτων πράττει, ἤγουν τὰς ἔξω αἰσθήσεις ἐγείρει καὶ τὰς ἔσω κινήσεις νεκροί". Ὁ ἅγιος Νικήτας ὁ Στηθάτος παρουσιάζει ὅλα τὰ ἀποτελέσματα μιᾶς τέτοιας νοερᾶς ἡσυχίας. Γράφει: "Ἡσυχία ἐστι νοὸς κατάστασις ἀνενόχλητος, γαλήνη ἐλευθερίας καὶ ἀγαλλιωμένης ψυχῆς, καρδίας ἐν Θεῷ βάσις ἀτάραχος καὶ ἀκύμαντος, θεωρία φωτός, γνῶσις Θεοῦ μυστηρίων, λόγος σοφίας ἐκ καθαρᾶς διανοίας, ἄβυσσος νοημάτων Θεοῦ, ἁρπαγὴ νοός, ὁμιλία Θεοῦ, ἀκοίμητος ὀφθαλμός, προσευχὴ νοερά, ἄπονος ἐν πόνοις μεγάλοις ἀνάπαυσις· καὶ τέλος, ἕνωσις μετὰ Θεοῦ καὶ συνάφεια". Μὲ τὴν ἡσυχία ὁ ἄνθρωπος καθαρίζεται ἀπὸ τὰ πάθη, γνωρίζει τὴν πνευματική του ἀσθένεια καὶ ἀκόμη γνωρίζει τα πανουργεύματα τῶν δαιμόνων. Γράφει ὁ ὅσιος Πετρος ὁ Δαμασκηνός: "ἡ ἡσυχία μείζων πάντων ἐστιν καὶ χωρὶς ταύτης οὐ δυνάμεθα καθαρθῆναι καὶ γινώσκειν τὴν ἀσθένειαν ἡμῶν καὶ τὰ τῶν δαιμόνων πανουργεύματα.".

Ἡ ἡσυχία, ὅπως μὲ σύντομο τρόπο τὴν περιγράψαμε, δείχνει ὅτι πρόκειται γιὰ μιὰ μέθοδο θεραπείας καὶ γνώσεως τοῦ Θεοῦ. Εἶναι μιὰ μέθοδος ποὺ ἔζησαν καὶ ἀκολούθησαν ὅλοι οἱ Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, οἱ Ἀπόστολοι, οἱ μάρτυρες καὶ ὁμολογητές, οἱ ὅσιοι ἀσκητές. Εἶναι ἡ πεμπτουσία τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Αὐτὴν ἔζησαν καὶ ἐκθείασαν ὅλοι οἱ μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, Γρηγόριος Θεολόγος, Μ. Βασίλειος, Γρηγόριος Νυσσης, Μαξιμος Ὁμολογητής, Γρηγόριος Παλαμᾶς κλπ. Ὅλοι οἱ Χριστιανοὶ καλοῦνται νὰ ζήσουν αὐτὴν τὴν ζωη, εἴτε ὁλοκληρωτικὰ εἴτε κατὰ μέρος. Ἄλλωστε, αὐτὴ εἶναι ἡ βάση ὅλων τῶν εὐαγγελικῶν καὶ ἀποστολικῶν προσταγμάτων. Ὁ ὅσιος Πετρος ὁ Δαμασκηνὸς θὰ πῇ: "Παντες οἱ ἄνθρωποι χρήζομεν τῆς τοιαύτης σχολῆς, εἴτε ἐκ μέρους, εἴτε ὁλοκλήρως, καὶ ἐκτὸς ταύτης ἀδύνατον εἰς γνῶσιν πνευματικὴν καὶ ταπεινοφροσύνην ἐλθεῖν τινα...".

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὁ ὁποῖος συνόψισε ὅλη τὴν διδασκαλία περὶ τοῦ ἡσυχασμοῦ σὲ ὁμιλία του στὰ Εἰσόδια τῆς Παναγίας, παρουσιάζει τὴν Παναγία ὡς τύπο ἀληθινοῦ ἡσυχαστοῦ. Στὴν ὁμιλία αὐτὴ δίδει καὶ τὸν ὁρισμὸ περὶ ἡσυχίας, τὴν ὁποία χαρακτηρίζει ὡς "ἡσυχίαν, τὴν νοῦ καὶ κόσμου στάσιν, τὴν λήθην τῶν κάτω, τὴν μύστιν τῶν ἄνω, τὴν τῶν νοημάτων ἐπὶ τὸ κρεῖττον ἀπόθεσιν". Καὶ στὴν συνέχεια, γράφει ὅτι ἡ ἱερὰ αὐτὴ ἡσυχία εἶναι "μόνη δεῖγμα τῆς ὡς ἀληθῶς εὐεκτούσης ψυχῆς". Αὐτὸ εἶναι σημαντικὸ γιατί ἐκφράζει ὅλο τὸ πνεῦμα τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, σύμφωνα μὲ τὰ ὁποῖα ἡ ἱερὰ ἡσυχία, ὅπως τὴν καθορίζουν οἱ ἅγιοι Πατέρες εἶναι ἀπόδειξη μιᾶς ὑγιοῦς ψυχῆς.

Ζωντας δὲ σὲ μιὰ κοινωνία στὴν ὁποία ὑπάρχει μιὰ πολυδιάσπαση τῆς προσωπικότητος τοῦ ἀνθρώπου, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος ἄλλα σκέπτεται, ἄλλα ἐπιθυμεῖ, ἄλλα πράττει, στὴν ὁποία κοινωνία πράγματι ἐπικρατεῖ μιὰ ἠχορύπανση καὶ εἰκονορύπανση ποὺ ὑποδουλώνει τὸν ὅλο ἄνθρωπο στὴν λογική, τὶς αἰσθήσεις, τὶς προκλήσεις των ἔξω καὶ χάνει τὴν ἐλευθερία του, καταλαβαίνουμε πολὺ καλὰ τὴν ἀξία τῆς θεραπευτικῆς μεθόδου ποὺ ἔχει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ ἡ ὁποία λέγεται νοερὰ ἡσυχία.

(συνεχίζεται στὸ ἑπόμενο)