Κύριο ἄρθρο: Ἡ προσαρμογὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς ποιμαντικῆς

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἡ ποιμαντικὴ τῆς Ἐκκλησίας ἀπασχολεῖ πολλοὺς Κληρικοὺς καὶ Χριστιανοὺς τῆς ἐποχῆς μας, δεδομένου ὅτι ἔχουν ἀλλάξει τὰ κοινωνικὰ πλαίσια στὰ ὁποῖα ἐξησκεῖτο παλαιότερα ἡ ποιμαντική. Εἶναι γεγονὸς ὅτι περάσαμε ἀπὸ τὴν ἀγροτικὴ κοινωνία στὴν βιομηχανικὴ κοινωνία καὶ ἀπὸ ἐκεῖ στὴν ἠλεκτρονικὴ ἐπανάσταση μὲ πολλὲς ἐπιπτώσεις στὴν κοινωνικὴ ζωή. Ὅμως στὴν βάση του ὁ ἄνθρωπος παραμένει πάντα ὁ ἴδιος, μὲ τὰ προβλήματά του καὶ τὶς ἀνησυχίες του, ὅπως διατυπώθηκαν τὰ ἐρωτήματα ἀπὸ τὸν Κλήμεντα τὸν Ἀλεξανδρέα: "Τίνες ἦμεν; Τί γεγόναμεν; ποὺ ἦμεν; ποὺ ἐνεβλήθημεν; ποὺ σπεύδομεν; πόθεν λυτρούμεθα; τί γέννησις; τί ἀναγέννησις;". Ὁ ἄνθρωπος πάντα ἀναζητᾶ τὴν λύση αὐτῶν καὶ παρομοίων ἐρωτημάτων.

Παρὰ ταῦτα πολλοὶ διατείνονται ὅτι σήμερα πρέπει νὰ χρησιμοποιήσουμε ἄλλους τρόπους προσέγγισης τῶν πραγμάτων καὶ κυρίως τῆς συγχρόνου νεολαίας μας ποὺ ἔχει τεράστια προβλήματα. Καὶ βέβαια μέσα στὴν προοπτικὴ αὐτὴ γίνονται πολλὲς προσπάθειες. Δὲν εἶναι εὔκολο νὰ κρίνη κανεὶς τὴν ἐσωτερικὴ διάθεση τῶν ἀνθρώπων ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ τὸ θέμα αὐτό, γιατί δὲν εἴμαστε κριτὲς διαλογισμῶν, ἀφοῦ ὁ Θεὸς εἶναι Ἐκεῖνος ποὺ γνωρίζει τὴν ἐσωτερικὴ διάθεση κάθε ἀνθρώπου καί, βέβαια, Αὐτὸς θὰ κρίνη κάθε ἄνθρωπο στὴν Δευτέρα Τοῦ Παρουσία. Ἄλλωστε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος διαβεβαίωσε ὅτι "ἑκάστου τὸ ἔργον ὀποίόν ἐστι τὸ πῦρ δοκιμάσει" (Α' Κόρ. γ', 13).

Μέσα στὰ πλαίσια αὐτὰ γίνεται συζήτηση γιὰ τὸν ἐκσυγχρονισμό, τὴν ἐκκοσμίκευση καὶ τὴν παραδοσιακότητα. Νομίζω ὅτι οἱ Κληρικοὶ πρέπει νὰ κατέχουν τὸν πυρῆνα τῆς Παραδόσεως καὶ αὐτὸς συνίσταται στὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν ἄκτιστη Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ἡ προσέγγιση τῶν συγχρόνων ἀνθρώπων πρέπει νὰ γίνεται μὲ ἰδιαιτέρους τρόπους. Δηλαδὴ εἶναι ἀναγκαῖο νὰ ὑπάρχουν καὶ τὰ δύο αὐτὰ στοιχεῖα, καὶ ἡ διατήρηση τοῦ πυρῆνος τῆς παραδόσεως καὶ τῆς εὑρέσεως τοῦ ἰδιαιτέρου τρόπου προσφορᾶς της, καὶ αὐτὸ εἶναι ἀπαραίτητο, γιατί μέσα στὴν Ἐκκλησία ὑπάρχουν διάφορες πνευματικὲς ἡλικίες. Ὁ σκοπὸς βέβαια καὶ τὸ ἀποτέλεσμα ὅλων τῶν μεθόδων εἶναι ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου.

Ὁ Ἀρχιμανδρίτης Γεώργιος, Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου τοῦ Ἁγίου Ὅρους, στὸ βιβλίο τοῦ "Ἡ ποιμαντικὴ διακονία κατὰ τοὺς ἱεροὺς Κανόνας" γράφει ὅτι μποροῦμε, ὅπως τὸ διαγράφουν οἱ ἱεροὶ Κανόνες, νὰ παρομοιάσουμε τὴν ἐκκλησιαστικὴ κοινωνία μὲ τρεῖς ὁμοκέντρους κύκλους. Ὁ ἐσωτερικὸς κύκλος συγκροτεῖται ἀπὸ ἐκείνους ποὺ μετέχουν τῆς κοινωνίας τοῦ Σώματος καὶ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ὅταν βέβαια ἔχουν τὶς ἀπαραίτητες ἐκκλησιαστικὲς προϋποθέσεις. Ὁ ἀμέσως εὐρύτερος κύκλος συγκροτεῖται ἀπὸ ἐκείνους τοὺς Χριστιανοὺς ποὺ μετέχουν στὴν κοινωνία τῶν προσευχῶν, δηλαδὴ εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ δὲν μποροῦν γιὰ λόγους πνευματικοὺς νὰ κοινωνήσουν, ἀλλὰ ὅμως ἐκκλησιάζονται καὶ ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ προσευχηθοῦν μαζὶ μὲ ὅλη τὴν ἐκκλησιαστικὴ κοινότητα. Καὶ στὸν ἐξωτερικὸ κύκλο εἶναι οἱ ἀκροώμενοι τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ ποὺ κηρύσσεται μέσα στὸ ἐκκλησιαστικὸ Σῶμα, ἀλλὰ δὲν μποροῦν νὰ συμμετάσχουν στὴν θεία Λειτουργία εἴτε προσευχόμενοι, εἴτε κοινωνοῦντες τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων.

Αὐτὴ ἡ εἰκόνα τῶν ὁμοκέντρων κύκλων μπορεῖ νὰ βοηθήση στὴν κατανόηση τοῦ προβλήματος τῆς ποιμαντικῆς. Ὁ πνευματικὸς Πατέρας εἶναι ἀπαραίτητο νὰ ἔχει πολλὴ Χάρη ἀπὸ τὸν Θεὸ γιὰ νὰ ἔχει τὸ χάρισμα —πνευματικὸ καὶ ὄχι διανοητικὸ ἢ ψυχολογικὸ— τῆς διακρίσεως γιὰ νὰ γνωρίζη σὲ ποιό "κύκλο" συγκαταλέγεται ἕνα μέλος τῆς Ἐκκλησίας. Καὶ στὴν συνέχεια μπορεῖ νὰ προσφέρη τὴν ποιμαντική του διακονία, χρησιμοποιῶντας τὶς κατάλληλες μεθόδους, μὲ σκοπὸ νὰ τὸν ὀδηγήση στὸν ἐσώτερο κύκλο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

Ἕνας Κληρικὸς ποὺ δὲν ἔχει τὶς ὀρθόδοξες προϋποθέσεις νὰ διακρίνη τὴν πνευματικὴ κατάσταση κάθε ἀνθρώπου ποὺ ζῇ ἢ προσέρχεται στὴν Ἐκκλησία καὶ δὲν γνωρίζει οὔτε ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ προσφέρη σὲ ἄλλους γάλα καὶ σὲ ἄλλους στερεὰ τροφὴ δὲν μπορεῖ νὰ ἐξασκήση ὀρθόδοξη ποιμαντική. Σὲ μιὰ τέτοια περίπτωση τὸ γάλα ποὺ θὰ προσφέρη θὰ εἶναι ἀνεπαρκὲς ἢ καὶ μολυσμένο, καθὼς ἐπίσης ἡ στερεὰ τροφὴ ποὺ θὰ δίδη στοὺς ἀνθρώπους θὰ εἶναι δύσπεπτη.

Θεωρῶ, λοιπόν, ὅτι τὸ πρόβλημα τῶν ἡμερῶν μας δὲν εἶναι τόσο ἁπλῶς ἡ χρησιμοποίηση διαφόρων νέων μεθόδων, ὅσο οἱ Κληρικοὶ οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν τὶς προϋποθέσεις ποὺ διαγράφονται ἀπὸ τὴν ὅλη παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καὶ οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν τὸ πνευματικὸ χάρισμα τῆς διακρίσεως, ἀλλὰ καὶ δὲν ἔχουν προσωπικὴ γεύση τῶν δωρεῶν τῆς θείας Χάριτος.