Ἡ Μεγάλη Ἑλλάδα

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἕνα βασικὸ σημεῖο τοῦ Ἑλληνισμοῦ εἶναι ἡ οἰκουμενικότητά του, ὅτι ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἐμφανίσεώς του ἐπεκτάθηκε σὲ ὅλον τὸν κόσμο. Ἕνα χαρακτηριστικὸ παράδειγμα εἶναι ἡ Μεγάλη Ἑλλάδα, δηλαδὴ ὁ ἀποικισμὸς τῶν Ἑλλήνων στὴν Κάτω Ἰταλία καὶ τὴν Σικελία.

Στὸ περιοδικὸ τῆς Παγκοσμίου Ἀδελφότητος "Γιὰ τὸν Ἑλληνισμὸ καὶ τὴν Ὀρθοδοξία" βλέπουμε μερικὰ συνοπτικὰ στοιχεῖα γύρω ἀπὸ τὸ θέμα αὐτό.

Ἀπὸ τὸν 8ο αἰῶνα π.Χ. ἕως τὸν 3ο αἰ. π.Χ. ἄρχισε καὶ συνεχίσθηκε ὁ συστηματικὸς ἀποικισμὸς τῶν Ἑλλήνων στὴν Κάτω Ἰταλία καὶ τὴν Σικελία. Μέσα σὲ διακόσια χρόνια δημιουργήθηκαν 120 ἑλληνικὲς πόλεις, μάλιστα δὲ τὸν 6ο αἰ. π.Χ. ἐμφανίσθηκε γιὰ πρώτη φορὰ τὸ ὄνομα "Μεγάλη Ἑλλάς". Τὴν περιοχὴ αὐτὴ ἐπισκέφθηκαν μεγάλες προσωπικότητες τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδος, ὅπως ὁ Πίνδαρος, ὁ Πλάτων, ὁ Αἰσχύλος, ὁ Ἡρόδοτος, ὁ Πυθαγόρας κλπ.

Ὅπως εἶναι φυσικό, στὸν χῶρο αὐτὸν διαδόθηκε ὁ Χριστιανισμός. Ἀργότερα ἡ περιοχὴ αὐτὴ προσαρτίσθηκε στὸ Ἀνατολικὸ Τμῆμα τῆς Αὐτοκρατορίας καὶ μάλιστα ἡ Ρωμανία – Βυζάντιο ἀπέστειλε ἐκεῖ στρατιῶτες γιὰ νὰ προστατεύσουν τὴν περιοχὴ αὐτὴ ἀπὸ τὶς βαρβαρικὲς φυλὲς ποὺ κατέβαιναν ἀπὸ τὸν Βορρᾶ.

Ἀπὸ τὸν ὄγδοο αἰῶνα, ὅταν στὸ Ἀνατολικὸ Τμῆμα τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας ἐμφανίσθηκαν οἱ εἰκονομαχικὲς ἔριδες, πολλοὶ εἰκονόφιλοι ἦλθαν στὴν Καλαβρία καὶ τὴν Κάτω Σικελία μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀναπτυχθοῦν Σκῆτες καὶ Μοναστήρια, ὅπου ζοῦσαν πολλοὶ ὀρθόδοξοι μοναχοὶ ποὺ ἀκολουθοῦσαν τὴν ὀρθόδοξη μοναχικὴ παράδοση.

Ἀπὸ τὴν Καλαβρία πέρασαν πολλοὶ βαρβαρικοὶ λαοί, οἱ ὁποῖοι λεηλάτησαν τὴν περιοχὴ καὶ κυριάρχησαν σὲ αὐτή. Τὸ 1860 ἡ Καλαβρία ἑνώθηκε μὲ τὴν Ἰταλία, ἀλλὰ οἱ ἀπόγονοι τῶν Ἑλλήνων ἀνέβηκαν στὰ βουνά, κρατῶντας τὶς παραδόσεις τους, τὴν γλῶσσα τους καὶ τὰ ἱερὰ κειμήλια. Ἔτσι ἀποτελοῦν μέχρι σήμερα τὴν ἑλληνόφωνη μειονότητα ποὺ λέγονται Γρεκάνοι καὶ ἡ γλῶσσα τους λέγεται γκρεκάνικα, ἡ ὁποία γλῶσσα στὴν πραγματικότητα ἑνώνει τὴν ἀρχαία δωρικὴ τῆς Μεγάλης Ἑλλάδος μὲ τὴν κοινὴ τῶν Βυζαντινῶν.

Τὸ ἰταλικὸ σύνταγμα μὲ τὸ 6ο ἄρθρο του προστατεύει μαζὶ μὲ ὅλες τὶς ἄλλες μειονότητες καὶ τὴν ἑλληνικὴ μειονότητα.

Ἐνῷ, ὅμως, διατηροῦνται σὲ ἕναν μικρὸ ἀριθμὸ ἀνθρώπων οἱ παραδόσεις καὶ ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα, ἐν τούτοις ὅμως χάθηκε ἡ Ὀρθοδοξία. Αὐτὸ ὀφείλεται στὸν ἐκλατινισμὸ τῆς περιοχῆς αὐτῆς. Ἀφετηρία τοῦ ἐκλατινισμοῦ ἦταν τὸ Σύμφωνο τοῦ Μέλφι (23-8-1059) μεταξὺ τοῦ Πάπα καὶ τῶν Νορμαδῶν, μὲ τὸ ὁποῖο Σύμφωνο ὑπήχθη ἡ Ὀρθόδοξη Μεγάλη Ἑλλάδα στὴν Ρώμη. Τὸ 1571 ὁ Ἐπίσκοπος τῆς περιοχῆς Ἰούλιος Σταυριανός, Κύπριος τὴν κατάγωγή, προσχώρησε στὸν Παπισμὸ μὲ ἀποτέλεσμα νὰ καταργηθῇ καὶ ἐπίσημα ἡ Ὀρθοδοξία.

Ὅμως, ὕστερα ἀπὸ διάφορες διεργασίες, τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1999 ἡ Τοπικὴ Αὐτοδιοίκηση τῆς Ἐπαρχίας τῆς Καλαβρίας παραχώρησε τὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ, μὲ τὴν ἔκταση γύρω ἀπὸ αὐτήν, στὴν Μητρόπολη Ἰταλίας ποὺ ἀνήκει στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Στὴν Μονὴ αὐτὴ ἐγκαταστάθηκαν ὀρθόδοξοι μοναχοὶ καὶ ἄρχισε νὰ ἀναβιώνη ὁ ὀρθόδοξος μοναχισμὸς καὶ ἡ Ὀρθοδοξία. Σημαντικὸ ρόλο στὴν ἀναγέννηση αὐτὴ ἔχει ὁ ἁγιορείτης μοναχὸς π. Κοσμᾶς, ὁ ὁποῖος ἐργάζεται μὲ ζῆλο, ἀφοσίωση καὶ ἀγάπη στὴν Ὀρθοδοξία καὶ στὴν Ρωμαίϊκη παράδοση.

Ἡ περίπτωση τῆς Μεγάλης Ἑλλάδος δείχνει καθαρὰ ὅτι ὅταν μιὰ περιοχὴ χάσει τὴν Ὀρθόδοξη πίστη, τότε ἀλλοιώνεται καὶ ὁ Ἑλληνισμός. Γιατί πράγματι, ὅπως ἔλεγε ὁ π. Κοσμᾶς, "ὁ Ἑλληνισμὸς κτυπήθηκε καίρια, ὅταν ἡ Ρώμη ἀντικατέστησε τὸ Ὀρθόδοξο Τυπικὸ μὲ τὸ λατινικό".

Θὰ πρέπη νὰ ἐνισχυθῇ ποικιλοτρόπως ἡ προσπάθεια τοῦ π. Κοσμᾶ, γιατί ἡ παρουσία του καὶ ἡ δράση του εἶναι μιὰ μεγάλη προσφορὰ στὴν Ὀρθοδοξία καὶ στὴν Ρωμηοσύνη καὶ δείχνει ὅτι ὁ Ἑλληνισμὸς κινεῖται καὶ πέρα ἀπὸ τὸν Ἐλλαδισμό, γιατί σαφῶς διακρίνεται γιὰ τὴν Οἰκουμενικότητά του.