Συνεντεύξεις γιὰ τὰ Ἐκκλησιαστικά

Μὲ ἀφορμὴ τὶς τελευταῖες ἐξελίξεις στὰ ἐκκλησιαστικὰ ὁ Μητροπολίτης κ. Ἰερόθεος δέχθηκε πολλὲς ἐρωτήσεις ἀπὸ δημοσιογράφους καὶ ἔδωσε ὁρισμένες συνεντεύξεις σὲ Ἐφημερίδες τοπικὲς καὶ μή. Ἤδη στὸ προηγούμενο τεῦχος δημοσιεύσαμε μία. Στὸ παρὸν τεῦχος δημοσιεύουμε μιὰ ἐπιλογὴ ἀπὸ τρεῖς συνεντεύξεις ποὺ ἔδωσε σὲ ἰσάριθμους δημοσιογράφους, ἤτοι στὴν δημοσιογράφο Σοφία Πακαλίδου τῆς Ἐφημερίδας "Ἀγγελιοφόρος" τῆς Θεσσαλονίκης (δημοσιεύθηκε τὴν Κυριακὴ 27-2-2005), στὸν δημοσιογράφο Γιάννη Συμψηρὴ τῆς Ἐφημερίδας "Πολιτεία Αἰτωλῶν καὶ Ἀκαρνάνων" (δημοσιεύθηκε τὴν 8-3-2005) καὶ στὸν δημοσιογράφο Πάνο Τσούμα τῆς Ἐφημερίδας "Ἐμπρὸς" Ναυπάκτου (δημοσιεύθηκε στὶς 11-3-2005). Οἱ ἐρωτήσεις δημοσιεύονται ἐπιλεκτικὰ καὶ κατὰ θέματα. Σὲ κάθε ἐρώτηση ἐντὸς παρενθέσεως δηλώνεται τὸ ἀρχικὸ γράμμα τῆς ἐφημερίδας στὴν ὁποία δημοσιεύθηκαν.

1. Ἐρώτηση (Α.): Σεβασμιώτατε, τὶς τελευταῖες ἑβδομάδες ζοῦμε στὴν δίνη ἀποκαλύψεων ποὺ φέρουν στὸ ἐπίκεντρο ἐκπροσώπους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Μπορεῖτε νὰ προσδιορίσετε τὴν γεννησιουργὸ αἰτία αὐτῆς τῆς κρίσης;

Ἀπάντηση: Ὀρθῶς ἀποκαλεῖτε ὡς δίνη αὐτὸ ποὺ ζοῦμε τὶς τελευταῖες ἑβδομάδες, θὰ μποροῦσα βέβαια νὰ προσθέσω ὅτι δὲν εἶναι μόνο δίνη, ἀλλὰ καὶ ὀδύνη. Εἶμαι βαθύτατα λυπημένος γιὰ τὰ γεγονότα τὰ ὁποῖα καθημερινῶς ἔρχονται στὴν ἐπιφάνεια μὲ τέτοιους ρυθμοὺς ποὺ δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ τοὺς παρακολουθήση. Θεωρῶ ὅτι ἡ κρίση ἔχει ἕνα βάθος ποὺ εἶναι ὅτι πολλοὶ Κληρικοὶ ἔχουν πάρει διαζύγιο ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη θεολογία καὶ ἔχουν ἐπηρεασθῇ ἀπὸ τὴν κοσμικὴ νοοτροπία, ἔχουν ἐκκοσμικευθῇ. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἔχουμε ἀπομακρυνθῇ ἀπὸ τὸν σκοπὸ τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ εἶναι ἡ ποιμαντικὴ τῶν ἀνθρώπων πρὸς τὴν θέωση, καὶ ἀσχολούμαστε μὲ κοινωνικὰ καὶ πολιτικὰ θέματα, ἔξω ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη Ἐκκλησιολογία. Τελικὰ τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι ἁπλῶς ἠθικό – σεξουαλικό, ἀλλὰ κατ' ἐξοχὴν θεολογικὸ καὶ ἐκκλησιολογικό. Οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς δὲν θεολογοῦμε καὶ ἀγνοοῦμε τὸν βαθὺ σκοπὸ τῆς Ἐκκλησίας. Μιλᾶμε ἠθικολογικά, ἐπικοινωνιακὰ καὶ συνθηματολογικὰ καὶ ὄχι θεολογικά. Καὶ γιὰ νὰ θυμηθῶ τὸν λόγο τοῦ Μεγάλου Βασιλείου γιὰ τοὺς ποιμένες τῆς ἐποχῆς του: "τεχνολογούσι καὶ οὐ θεολογούσι".

2. Ἐρώτηση (Ε.): Ἡ ἐκκλησιαστικὴ κρίση τῶν ἡμερῶν ἦρθε σὰν κεραυνὸς ἐν αἰθρίᾳ ἢ ἔχει βάθος καὶ ἀποτελεῖ περιστασιακὴ κορύφωση μιᾶς κατάστασης ποὺ κρατάει χρόνια;

Ἀπάντηση: Δὲν ὑπάρχουν ἰδανικὲς πολιτεῖες καὶ ὅποιος προσπάθησε νὰ τὶς κατασκευάση (Πλάτων, More) ὁδηγήθηκε στὴν οὐτοπία, γι' αὐτὸ κάνουμε λόγο γιὰ οὐτοπιστικὲς καταστάσεις. Ὅσο ὑπάρχουν ἄνθρωποι μὲ τὰ πάθη καὶ τὶς ἀδυναμίες τους θὰ ὑπάρχουν κρίσεις. Ἡ ἐξιδανίκευση δημιουργεῖ ψεύτικες καταστάσεις ἢ καὶ ἀπολυταρχικὰ καθεστῶτα. Πιστεύω ὅτι πάντα θὰ ὑπάρχουν κρίσεις καὶ ἔτσι ἀποδεικνύονται ἐκεῖνοι ποὺ πραγματικὰ πιστεύουν στὸν Θεὸ μὲ ἐλευθερία καὶ ἀγάπη καὶ ὄχι μὲ ἐξαναγκασμὸ καὶ φόβο. Ἔτσι θὰ ξεχωρίζεται ἡ ἥρα ἀπὸ τὸ σιτάρι. Ἔπειτα, δὲν γνωρίζετε ὅτι ἡ τελειομανία συνιστᾶ μιὰ σχιζοφρένεια;

3. Ἐρώτηση (Ε.): Σὰν κοινωνία ζοῦμε μιὰ περίοδο παρακμῆς. Μήπως τελικὰ τὰ φαινόμενα στὴν Ἐκκλησία ἐντάσσονται στὸ γενικότερο κλίμα; Διότι καὶ ἡ Ἐκκλησία μέρος τῆς κοινωνίας εἶναι.

Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχὰς δὲν βλέπω ἀπαισιόδοξα τὴν κοινωνία ὅτι δῆθεν εἶναι κοινωνία παρακμῆς. Παντοῦ καὶ πάντοτε ὑπάρχουν τὰ θετικὰ καὶ τὰ ἀρνητικὰ σημεῖα. Φθάσατε στὸ συμπέρασμα αὐτό, γιατί πιθανὸν ὡς δημοσιογράφος, ἀπὸ τὴν φύση τῆς ἐργασίας σας, ἐπιλέγετε νὰ παρουσιάζετε καὶ νὰ σχολιάζετε μόνον τὰ παρακμιακὰ γεγονότα ποὺ οὕτως ἢ ἄλλως ὑπάρχουν σὲ ὅλες τὶς κοινωνίες.

Ἔπειτα δὲν πιστεύω ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι μέρος τῆς κοινωνίας, ἀφοῦ ἡ Ἐκκλησία εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, Θεανθρώπινος ὀργανισμός. Τὰ μέλη ὅμως τῆς Ἐκκλησίας ζοῦν μέσα σὲ μιὰ συγκεκριμένη κοινωνία καὶ εἶναι ἑπόμενο νὰ ἐπηρεάζονται ἀπὸ τὸ κλίμα ποὺ ἐπικρατεῖ σ' αὐτήν. Πάντως τὰ πραγματικὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας δὲν ἐπηρεάζονται, γι' αὐτὸ καὶ ἔχουμε τοὺς μάρτυρες καὶ τοὺς νεομάρτυρες. Ἕνας ἀρχαῖος ἀπολογητὴς τοῦ Χριστιανισμοῦ ἔλεγε ὅτι οἱ Χριστιανοὶ "ἐπὶ γῆς διατρίβουσιν, ἀλλ' ἐν οὐρανῷ πολιτεύονται".

4. Ἐρώτηση (Α.): Τὰ μέτρα ποὺ ψήφισε ἡ Ἱεραρχία, στὴν οὐσία τὸ σύνολο τῶν προτάσεων τοῦ Ἀρχιεπισκόπου κ. Χριστοδούλου, μποροῦν νὰ ἐγγυηθοῦν τὴν πορεία τῆς λεγόμενης κάθαρσης στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος;

Ἀπάντηση: Τὰ μέτρα τὰ ὁποῖα ψήφισε ἡ Ἱεραρχία, ὕστερα ἀπὸ πρόταση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου, χαρακτηρίζονται διαφοροτρόπως, ἤτοι τολμηρά, ἀντιρεαλιστικά, λαϊκιστικά, καὶ ἀνεπαρκῆ. Νομίζω ὅμως ὅτι κινοῦνται σὲ μιὰ καλὴ προοπτική. Φυσικὰ ὄχι γιὰ τὴν κάθαρση, ἡ ὁποία λέξη δὲν μοῦ ἀρέσει, ἀλλὰ γιὰ τὴν θεραπεία τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία δὲν εἶναι ἀποτέλεσμα μέτρων, νόμων καὶ κανονισμῶν ("ψεκάστε, καθαρίστε, τελειώσατε!"), ἀλλὰ καρπὸς τῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ καὶ συνέργειας τοῦ ἀνθρώπου. Ἐὰν ὁ ἄνθρωπος δὲν ἀνταποκριθῇ μὲ ἐλευθερία στὴν καθαρτικὴ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, τότε δὲν τὸν ὠφελεῖ τὸ πιὸ τελειότερο μέτρο ποὺ θὰ ληφθῇ. Στὴν περίπτωση αὐτὴ δημιουργεῖται ἕνα προσωπεῖο - μάσκα εὐσεβείας. Καὶ εἶναι γνωστὸν ὅτι ἡ ἐποχή μας γέμισε ἀπὸ προσωπεῖα καὶ μάσκες. Δυστυχῶς στὴν ἐποχή μας ἡ φαρισαϊκὴ δικαιοσύνη, ἡ αὐτοδικαίωση, ἡ αὐτάρκεια εἶναι ἐγκληματικὴ καὶ ὅταν ἐν ὀνόματι αὐτῶν τῶν προσωπείων ἐπιδιώκεται ἡ δῆθεν κάθαρση, δημιουργοῦνται μεγαλύτερες πληγὲς στὸ Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Ἑπομένως πρέπει νὰ ἀγωνιστοῦμε γιὰ τὴν θεραπεία μερικῶν ἀρρώστων μελῶν, χωρὶς ὅμως νὰ καταλήξουμε σὲ καλβινιστικὲς πρακτικὲς καὶ στὶς αἱρέσεις τῶν "καθαρῶν" ποὺ πρόδωσαν τὸν Χριστιανισμὸ καὶ ὁδήγησαν πολλοὺς Εὐρωπαίους στὸν ἀγνωστικισμὸ καὶ τὴν ἀθεΐα. Τελικὰ ἡ λεγόμενη ποιμαίνουσα Ἐκκλησία πρέπει νὰ βρῇ τὴν παράδοσή της, τὸν ἑαυτό της.

5. Ἐρώτηση (Α.): Στὴν παρέμβασή σας κατὰ τὴν Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας προτείνατε, μεταξὺ ἄλλων στὴν συγκρότηση ἐπιτροπῆς ἡ ὁποία θὰ μελετήση τὴν ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, ὑποστηρίζοντας ὅτι μία καλύτερη ὁριοθέτηση τῶν σχέσεών τους εἶναι πρὸς ὄφελος τῆς Ἐκκλησίας. Ποιό κατὰ τὴν ἄποψή σας εἶναι τὸ πρόβλημα ποὺ διέπει τις μεταξύ τους σχέσεις;

Ἀπάντηση: Πράγματι, μιὰ ἀπὸ τὶς προτάσεις μου ἦταν νὰ συγκροτηθῇ ἐπιτροπὴ γιὰ νὰ μελετήση τὸ θέμα τοῦ λεγομένου χωρισμοῦ Ἐκκλησίας – Πολιτείας ὥστε νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι, ὅποτε αὐτὸ τεθῇ, καὶ ἡ ὁποία πρόταση ἀπορρίφθηκε. Ἡ ἄποψή μου εἶναι ὅτι ὁ ὅρος "χωρισμὸς Ἐκκλησίας – Πολιτείας" εἶναι ἐσφαλμένος καὶ πρέπει νὰ ἀντικατασταθῆ μὲ τὸν ὅρο ἀναθεώρηση καὶ ὁριοθέτηση τῶν σχέσεων ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοικήσεως. Ὅλοι οἱ Ὀργανισμοί, τὰ Σωματεῖα κλπ. ἔχουν μιὰ σχέση μὲ τὸ Κράτος. Τίποτε δὲν μπορεῖ νὰ ἐνεργῆ αὐτόνομα ἀπὸ τὸ Κράτος. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ διοίκηση. Τὸ θέμα, λοιπόν, εἶναι ὅτι πρέπει νὰ προσδιορισθῇ καλύτερα ἡ σχέση αὐτὴ μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης. Νομίζω ὅτι τὸ βασικὸ ποὺ πρέπει νὰ γίνη εἶναι ἡ ψήφιση ἑνὸς νόμου ποὺ θὰ ἔχη λίγες διατάξεις μὲ τὶς ὁποῖες θὰ καθορίζεται ἡ νομικὴ προσωπικότητα τῆς Ἐκκλησίας, καὶ θὰ δίδονται ἐξουσιοδοτήσεις κανονιστικοῦ περιεχομένου, προκειμένου ἡ Ἱεραρχία νὰ συντάξη τὸν Καταστατικὸ Χάρτη της καὶ τὸν Κανονισμὸ περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Δικαιοσύνης. Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία θὰ αὐτοδιοικῆται καλύτερα, χωρὶς νὰ ἐμπλέκεται τὸ Κράτος σὲ πτυχὲς τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

6. Ἐρώτηση (Α.): Ἐπὶ πλέον εἰσηγηθήκατε νὰ ἀλλάξη καὶ τὸ σύστημα ἐκλογῆς τῶν Ἱεραρχῶν. Ὑπάρχουν ἀγκυλώσεις καὶ ἐξαρτήσεις σὲ αὐτὲς τὶς διαδικασίες;

Ἀπάντηση: Καὶ στὸ θέμα αὐτὸ ἔκανα συγκεκριμένη πρόταση νὰ συγκροτηθῇ Εἰδικὴ Ἐπιτροπὴ γιὰ νὰ μελετήση τὸ ζήτημα τῆς ἀλλαγῆς τρόπου ἐκλογῆς τῶν Ἀρχιερέων ποὺ καὶ αὐτὸ δὲν ἔγινε ἀποδεκτό. Αὐτὸ τὸ θεωρῶ πολὺ σημαντικό, διότι ὁ Ἀρχιερεὺς σὲ μιὰ Ἐπαρχία θὰ χειροτονήση Κληρικούς, θὰ ἐπιλέξη τοὺς στενοὺς συνεργάτες του, θὰ καθορίση τὰ πλαίσια τῆς ποιμαντικῆς διακονίας κλπ. μὲ θετικὲς ἢ ἀρνητικὲς συνέπειες γιὰ τὴν Τοπικὴ Ἐπαρχία καὶ τὴν ὅλη Ἐκκλησία. Πολλὰ λέγονται γιὰ τὴν ἀλλαγὴ τοῦ τρόπου ἐκλογῆς τῶν Ἀρχιερέων, ἀλλὰ ἀντιτείνεται ὅτι γι' αὐτὸ πρέπει νὰ ἀλλάξη ὁ Καταστατικὸς Χάρτης. Ἂς ἀρχίζουμε ὅμως νὰ θεραπεύουμε μερικὲς καταστάσεις μέσα στὴν σύγχρονη νομοθεσία. Δηλαδή, μὲ προκαλεῖ ἡ νοοτροπία νὰ προσδιορίζωνται ὑποψήφιοι γιὰ μιὰ Μητρόπολη, ἐνῷ ὁ Μητροπολίτης ζῇ ἀκόμη, νὰ ἀνακοινώνωνται ἀπὸ ὁμάδες Ἀρχιερέων δύο ἢ τρία ὀνόματα μετὰ τὴν χηρεία τῆς Μητροπόλεως, νὰ χρίεται ὡς ὑποψήφιος ἕνας Κληρικὸς ἀπὸ τὸν ἑκάστοτε Ἀρχιεπίσκοπο, ὁ ὁποῖος ὑποψήφιος ἐπισκέπτεται στὴν συνέχεια τοὺς Μητροπολίτας ζητῶντας τὴν ψῆφο τους καὶ στὸ τέλος νὰ συνέρχεται ἡ Ἱεραρχία γιὰ μιὰ τυπικὴ διαδικασία. Πρόκειται γιὰ μιὰ κοσμικὴ διαδικασία. Ἐγὼ ὅταν ἔγινα Μητροπολίτης, δὲν ἀντιμετώπισα τέτοια νοοτροπία. Ἐπίσης θὰ ἤθελα ὁ ὑποψήφιος πρὸς Ἀρχιερατεία νὰ ἔχη ὄχι τὰ τυπικὰ ἀλλὰ τὰ οὐσιαστικὰ προσόντα γιὰ τὴν ἀρχιερωσύνη, ἤτοι ἐμπειρικὴ θεολογία, ὀρθόδοξη ποιμαντική, μοναχικὴ βιοτὴ καὶ πνευματικὴ ἐλευθερία. Ἕνας τέτοιος Ἐπίσκοπος δὲν θὰ αἰσθάνεται ἐξαρτημένος καὶ φυσικὰ καὶ οἱ ἐκλέκτορες δὲν θὰ τὸν θεωροῦν ἐξάρτημά τους, καὶ δὲν θὰ μποροῦν νὰ τὸν χαρακτηρίζουν "ἀχάριστο" σὲ περίπτωση ποὺ λάβη ἄλλη θέση πάνω σὲ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα.

7. Ἐρώτηση (Ε.).: Ἂν εἴσαστε στὴν θέση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου, μὲ ὅλα αὐτὰ ποὺ συνέβησαν, θὰ σκεφτόσαστε ἢ ὄχι τὴν παραίτηση;

Ἀπάντηση: Ἐπειδὴ δὲν εἶμαι στὴν θέση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου, γι' αὐτὸ καὶ δὲν χρειάσθηκε νὰ τὸ σκεφθῶ. Πάντως, καθένας κρίνει τὰ γεγονότα ἀνάλογα μὲ τὶς καταστάσεις τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ποὺ δημιουργοῦνται καὶ ἀνάλογα μὲ τὸ ποιό εἶναι τὸ νόημα καὶ ὁ σκοπὸς τῆς ζωῆς του.

8. Ἐρώτηση (Ε.): Τὸ ὄνομά σας βρέθηκε μεταξὺ ἐκείνων ποὺ ἀναφέρθηκαν ὡς πιθανοὶ διάδοχοι τοῦ κ. Χριστοδούλου στὴν περίπτωση παραίτησής του. Θὰ ἤθελα νὰ μοῦ πῆτε πῶς προέκυψε ἡ φήμη καὶ ἂν αὐτὸ τὸ κρίνετε ἀρνητικὸ ἢ θετικὸ γιὰ τὸ πρόσωπό σας;

Ἀπάντηση: Δὲν εἶναι δικό μου θέμα, οὔτε ἐγὼ τὸ προκάλεσα. Τὸ ἂν αὐτὸ εἶναι ἀρνητικὸ ἢ θετικὸ γιὰ τὸ πρόσωπό μου δὲν θὰ τὸ κρίνω, γιατί δὲν τὸ προκάλεσα. Ἐκεῖνο ποὺ μπορῶ νὰ πῶ εἶναι ὅτι τὸ Σαββατοκύριακο ποὺ ἔγραψαν πολλὲς ἐφημερίδες τὸ ὄνομά μου, μόνον ἐγὼ ἔκανα ἀμέσως, καὶ δημοσιεύθηκε στὶς ἐφημερίδες, τὴν ἀκόλουθη δήλωση:

"Τὸ ἐκκλησιαστικό μου φρόνημα καὶ ἦθος δὲν μοῦ ἐπιτρέπει νὰ συμμετέχω σὲ σενάρια διαδοχολογίας, ἀφοῦ ὑπάρχει στὴν Ἐκκλησία Ἀρχιεπίσκοπος. Τὸ θεωρῶ ἀνεπίτρεπτο, ποὺ δὲν συμβαίνει ἀκόμη καὶ σὲ κοσμικὰ ἐπίπεδα. Τὴν Ἐκκλησία μας τὴν διοικεῖ ἡ Ἱεραρχία, ἡ ὁποία καὶ μόνη ἔχει λόγο σὲ ὅλα τὰ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα".

9. Ἐρώτηση (Ε.): Πολλὲς ἐνστάσεις ἔχουν διατυπωθῇ καὶ σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὴν ἀμφίεση τῶν ἱερωμένων. Ἐπειδὴ ὑπάρχει καὶ ἐκεῖνο ποὺ λέει ὅτι "τὸ ράσο δὲν κάνει τὸν παπᾶ", θὰ ρωτήσω εὐθέως: "Μήπως τὰ ράσα, οἱ γενιάδες κλπ. διατηροῦνται γιὰ νὰ καλύψουν τὸν παπᾶ ποὺ δὲν ὑπάρχει";

Ἀπάντηση: Οὔτε τὰ ράσα οὔτε τὰ γένια κάνουν τὸν παπᾶ. Ἡ Ἱερωσύνη εἶναι ἡ βάση τῆς χριστιανικῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, ἡ οὐσία τῆς φυσικῆς ζωῆς, ὅπως ἔλεγε καὶ ὁ Σμέμαν. Κατὰ τὸν ἴδιο λόγο δὲν κάνει τὸν γιατρὸ ἡ ἄσπρη μπλούζα, ἀλλὰ τὴν χρησιμοποιεῖ γιὰ νὰ τοῦ ἔχουν οἱ ἄλλοι ἐμπιστοσύνη ὅτι εἶναι γιατρὸς καὶ ὄχι κομπογιαννίτης ἢ νεκροθάφτης. Ἡ Ἱερωσύνη βρίσκεται στὴν οὐσία τῆς ζωῆς, ἀπαντᾶ στὰ ἐρωτήματα τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου. Ὅταν στέκεται κανεὶς μόνον στὰ ἐξωτερικά, τότε εἶναι "μασκαρεμένος", φορᾶ μάσκα. Τέτοιοι "παπᾶδες" ποὺ ἐκφράζουν τὴν οὐσία τῆς Ἱερωσύνης, ὡς θεραπευτὲς τῶν ψυχικῶν τραυμάτων, ὑπάρχουν πολλοὶ σήμερα. Ἀρκεῖ νὰ ἔχη κανεὶς τὴν διάθεση νὰ τοὺς βρῇ.

10. Ἐρώτηση (Ε.): Ἡ ἀγαμία εἶναι ἐπίσης ἕνα ἀπὸ τὰ ζητήματα ποὺ τέθηκαν. Τί ἐξυπηρετεῖ πλέον ἡ ἀγαμία τοῦ Κλήρου;

Ἀπάντηση: Μέσα σὲ μιὰ κοινωνία ὅλα ἐξυπηρετοῦν. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὴν ἐλευθερία του νὰ ἐπιλέξη τὸν τρόπο καὶ τὸν δρόμο τῆς ζωῆς του. Οἱ ἀπολυτοποιήσεις καὶ οἱ γενικεύσεις εἶναι φασιστικὲς καὶ ναζιστικὲς νοοτροπίες καὶ δὲν ταιριάζουν σὲ μοντέρνους καὶ προοδευτικοὺς ἀνθρώπους. Μὲ ποιό δικαίωμα μπορεῖ κανεὶς νὰ κατηγορήση ἕνα λαϊκὸ (ὄχι Κληρικὸ) ποὺ ἐπιλέγει νὰ μείνη ἄγαμος; Τὸ πρόβλημα εἶναι ἐὰν αὐτὸ ποὺ θὰ ἐπιλέξη ὁ ἄνθρωπος, ὅπως κάποιος Κληρικὸς τὴν ἀγαμία του, τὸ κάνη μὲ σύνεση, πνευματικὴ καὶ ψυχολογικὴ ὡριμότητα, χωρὶς νὰ ἔχη ἐσωτερικὲς ἀναστολὲς καὶ ὄντας ἀπελεύθερος ἐσωτερικὰ ἀπὸ βασανιστικὰ προβλήματα. Διαφορετικὰ θὰ κάνη κακὸ πρωτίστως στὸν ἑαυτό του. Γι' αὐτὸ ὁ Ἐπίσκοπος πρέπει νὰ προσέχη τὶς χειροτονίες κυρίως ἀγάμων Κληρικῶν. Ἐπειδὴ ὅμως ὑπάρχουν κάποια ἀρνητικὰ παραδείγματα δὲν πρέπει νὰ ἀρνούμαστε ἐκείνους ποὺ καταξιώνουν τὴν παρθενία τους, οὔτε νὰ βρίσκουμε ὡς ἀφορμὴ τὴν κακὴ ἀγαμία γιὰ νὰ δικαιολογοῦμε τὴν ποικιλότροπη πολυγαμία...

11. Ἐρώτηση (Ε.): Σὰν συνέχεια τοῦ προηγουμένου ἐρωτήματος εἶναι καὶ ἡ ἀπουσία τῶν γυναικῶν ἀπὸ τὸν Κλῆρο. Ποιός ἀποφάσισε τελικά, ὅτι ὁ Θεὸς δὲν θέλει νὰ τὸν ἐκπροσωποῦν γυναῖκες;

Ἀπάντηση: Ὁ Χριστὸς ἐπέλεξε τοὺς δώδεκα Μαθητὰς Τοῦ νὰ εἶναι Ἀπόστολοι. Καὶ ἡ Παναγία Μητέρα τοῦ Χριστοῦ δὲν διεκδίκησε καμμιὰ ἱερατικὴ ἐξουσία στὴν πρώτη Ἐκκλησία, ἀλλὰ δεχόταν τὸν σεβασμὸ καὶ τὴν τιμὴ ὅλων. Δὲν αἰσθανόταν ἡ Παναγία ἀνασφαλὴς καὶ δὲν ἔπασχε ἀπὸ μιὰ ἐγκόσμια ἐξουσιομανία. Ὅσοι ἔχουν ἐσωτερικὴ πληρότητα δὲν ζητοῦν κοινωνικὲς ἀσφάλειες καὶ ἀναγνωρίσεις. Τελικὰ ἡ Ἱερωσύνη εἶναι μαρτυρικὴ διακονία καὶ ὄχι ἐξουσία, γι' αὐτὸ καὶ τὴν ἀποφεύγουν αὐτοὶ ποὺ καταλαβαίνουν τὴν ἀδυναμία τους καὶ δὲν τὴν ἀντέχουν ὅσοι δὲν θέλουν νὰ βαδίσουν τὴν ἀνηφοριά της.

12. Ἐρώτηση (Ε.): Καὶ ἕνα ἐρώτημα σχετικὰ μὲ τὴν "κάθαρση". Ὅταν ἐδῶ καὶ χρόνια ἡ Ἐκκλησία δὲν μπορεῖ νὰ λύση ἕνα ζήτημα τοπικό, ποὺ ἀφορᾶ τὶς σχέσεις τῆς Μητρόπολης Ναυπάκτου μὲ τὴν Μονὴ τοῦ Σωτῆρος στὴν Σκάλα, γιὰ ποιά κάθαρση ἢ αὐτοκάθαρση μποροῦμε νὰ μιλᾶμε;

Ἀπάντηση: Ἡ κάθαρση στὴν Ὀρθόδοξη διδασκαλία ἔχει σχέση μὲ τὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν ὑπέρβαση τῆς ἡδονῆς καὶ τῆς ὀδύνης. Τὸ πρόβλημα μὲ τὴν Ἱερὰ Μονὴ Μεταμορφώσεως ποὺ ἀναφέρατε εἶναι γνωστὸ πιὰ στοὺς ἀναγνῶστες τῆς ἐφημερίδος σας. Ὑπάρχει μιὰ "διαπλοκὴ" καὶ στὴν περίπτωση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς μεταξὺ δικαστῶν, δικηγόρων, πολιτικῶν κλπ. Θυμηθῆτε ὅτι Πρόεδρος ἑνὸς Συλλόγου τῆς Μονῆς εἶναι ὁ πρώην Εἰσαγγελέας κ. Γ. Κουβέλης. Ἐπίσης, θυμηθῆτε ὅτι ἡ Ἕνωση Δικαστῶν καὶ Εἰσαγγελέων πραγματοποίησε τὴν συνέλευσή της στὴν Μονή, χωρὶς νὰ προσκληθῇ ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη. Ἐπίσης, σὲ ὅλες τὶς ἐκδηλώσεις τῆς Μονῆς συμμετέχουν οἱ τοπικοὶ παράγοντες, Δημοτικοὶ καὶ Νομαρχιακοὶ Ἄρχοντες. Ἔπειτα, ἡ Ἱερὰ Σύνοδος ἔλαβε πάνω ἀπὸ 25 ἀποφάσεις γιὰ τὴν περίπτωση αὐτὴ ποὺ δὲν τηροῦνται. Ὅμως ἡ ἐκκλησιαστικὴ δικαιοσύνη βρίσκεται σὲ ἐξέλιξη καὶ σύντομα θὰ λάβη τὶς ἀποφάσεις της, καθὼς ἐπίσης καὶ τὸ Κράτος θὰ ἀντιμετωπίση σύντομα τὶς τυχὸν παραβατικὲς πράξεις. Τελικά, ὅμως, ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὴν ἐλευθερία ἡ ὁποία, ὅπως δίδαξαν οἱ ὑπαρξιστὲς φιλόσοφοι, ἐνεργεῖ ἢ ὡς ἀγάπη ἢ ὡς "μηδέν". Ὁ κάθε ἄνθρωπος, κατὰ τοὺς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας, ἔχει τὴν ἐλευθερία του καὶ ἑπομένως ἔχει τὴν δυνατότητα τῆς ἐπιλογῆς, ἡ ὁποία τὸν ὁδηγεῖ ἢ στὸν Παράδεισο ἢ στὴν Κόλαση, καὶ ὁ Θεὸς δὲν στερεῖ τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὴν ἐλευθερία ποὺ Αὐτὸς ἔχει δώσει.

13. Ἐρώτηση (Π): Σὲ παλαιότερη ὁμιλία σας στὸ Παπαχαραλάμπειο εἴχατε θυμίσει τὴν ἐποχὴ ποὺ ἡ Μητρόπολη τῆς ὁποίας ἡγεῖστε ἔφτανε μέχρι τὴν σημερινὴ Ἀλβανία. Πιστεύετε ὅτι μὲ τὴν νέα γεωπολιτικὴ ἀξία ποὺ ἀποκτᾶ ἡ Ναύπακτος στὸ μέλλον θὰ ἔχη μία, κατ' ἀντιστοιχία, ἀνάλογη ἐπιρροὴ στὴν Δυτικὴ Ἑλλάδα;

Ἀπάντηση: Πράγματι ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη Ναυπάκτου στὸ παρελθὸν ἦταν μιὰ μεγάλη Μητρόπολη ποὺ ἔφθανε μέχρι τὴν Χιμάρα. Τὰ πράγματα ὅμως ἀλλάζουν καὶ φυσικὰ ὡς Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου, καίτοι αἰσθάνομαι τὴν τιμὴ νὰ ποιμαίνω αὐτὴν τὴν ἱστορικὴ Μητρόπολη, δὲν πάσχω ἀπὸ μεγαλοϊδεατισμούς. Μοῦ ἀρκεῖ ποὺ ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ μὲ ἀνέδειξε Μητροπολίτη καὶ κάνω ὅ,τι μπορῶ νὰ ἀνταποκρίνομαι στὴν πνευματικὴ αὐτὴ διακονία. Βεβαίως, μὲ ἀπασχολεῖ τὸ γεγονὸς τῆς συρρικνώσεως τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, διότι δὲν διαθέτει μόνιμο προσωπικὸ στὰ Γραφεῖα γιὰ τὴν ἐξυπηρέτηση τοῦ λαοῦ, δὲν ὑπάρχουν ὑποψήφιοι γιὰ τὴν Ἱερωσύνη, λόγῳ τοῦ ὅτι τὰ χωριὰ εἶναι ἀπομακρυσμένα καὶ ἐγκαταλελειμμένα τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ ἔτους, δὲν ἔχει οἰκονομικὲς δυνατότητες νὰ ἐξασκήση μεγάλο φιλανθρωπικὸ καὶ κοινωνικὸ ἔργο, δὲν μπορεῖ νὰ συντηρηθῇ (τὰ ἐτήσια ἔσοδά της ἀνέρχονται περίπου στὰ 18.000 €). Θεωρῶ ὅτι εἶναι ἀδικία στὸν ἴδιο Νομὸ νὰ ὑπάρχουν δύο Μητροπόλεις, ἡ μία νὰ ἔχη πάνω ἀπὸ διακόσιες χιλιάδες (200.000) Χριστιανοὺς καὶ ἡ ἄλλη, ἡ δική μας, νὰ ἀποτελῆται ἀπὸ εἴκοσι μέχρι εἴκοσι δύο χιλιάδες (20.000-22.000). Αὐτὴ ἡ ὑπερβολικὴ ἀνισότητα δὲν διευκολύνει στὴν καλύτερη διαποίμανση τοῦ λαοῦ.

Ἐλπίζω ὅτι ἡ Ἱεραρχία θὰ ἀντιμετωπίση δίκαια καὶ τὸ θέμα αὐτό, ὅταν ἔλθη ἡ κατάλληλη ὥρα.

14. Ἐρώτηση (Π): Πῶς θὰ συμβουλεύατε τὸν μέσο πιστὸ νὰ σταθῇ μπροστὰ σὲ ὅλη αὐτὴ τὴν κρίση ποὺ εἶδε νὰ ξετυλίγεται, ἀπὸ τὰ ΜΜΕ, μπροστὰ στὰ μάτια του;

Ἀπάντηση: Θὰ πρέπη ὁ λαὸς νὰ καταλάβη ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι κάτι εὐρύτερο ἀπὸ τὴν Ἱεραρχία καὶ ἀπὸ τὸν Κλῆρο, δηλαδὴ ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι "μικρομάγαζο" κανενός. Στὴν Ἐκκλησία δὲν πρέπει νὰ ἐπικρατῆ οὔτε κληρικοκρατία οὔτε λαϊκοκρατία, οὔτε δεσποτοκρατία οὔτε παπαδοκρατία, ἀφοῦ τὸ πολίτευμά της εἶναι ἱεραρχικό. Σὲ μιὰ ἀκριβέστερη ἑρμηνεία, ἡ Ἐκκλησία εἶναι οἱ ἅγιοι ποὺ εἶναι ἑνωμένοι μὲ τὸν Χριστὸ καὶ σὲ μιὰ εὐρύτερη ἑρμηνεία, στὴν Ἐκκλησία ἀνήκουν ὅλοι ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν βαπτισθῇ στὸ ὄνομα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καὶ ἀγωνίζονται νὰ ζοῦν σύμφωνα μὲ τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ. Γι' αὐτὸ καὶ δὲν πρέπει νὰ ἀπογοητεύονται οἱ ἄνθρωποι ἐὰν μέσα στὴν Ἐκκλησία γίνονται καὶ μερικὲς ἐνέργειες ποὺ προέρχονται ἀπὸ ἄρρωστα μέλη της. Ἐπίσης καὶ ὁ λαὸς πρέπει νὰ βοηθᾶ μὲ τὸν τρόπο του, δηλαδὴ νὰ μὴ ἀποδέχεται ἀντιεκκλησιαστικὲς ἐνέργειες ποὺ προέρχονται ἀπὸ μερικοὺς Κληρικούς, νὰ μὴ ἐπιτρέπη στοὺς Κληρικοὺς νὰ ἀσχολοῦνται μὲ τὴν πολιτική, καὶ νὰ μὴν ἀμνηστεύη Κληρικοὺς ποὺ ἐκμεταλλεύονται ποικιλοτρόπως τὰ θρησκευτικὰ συναισθήματά του. Εἶναι ἀπαράδεκτο μερικοὶ Κληρικοὶ νὰ χρησιμοποιοῦν τὴν πνευματική τους διακονία γιὰ ἄλλους οἰκονομικοὺς καὶ ἰδιοτελεῖς σκοπούς.

15. Ἐρώτηση (Α.): Ἀναλογεῖ στὴν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μερίδιο εὐθύνης γιὰ τὴν παροῦσα κρίση ποῦ, ἂν μὴ τί ἄλλο, ἔχει θορυβήσει τοὺς πιστούς;

Ἀπάντηση: Καὶ βεβαίως ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἔχει τὶς εὐθύνες της, οἱ ὁποῖες δὲν εἶναι σημερινές. Καὶ αὐτὸ γίνεται ἐπειδὴ ἀνέχθηκε μερικὲς ἀντιευαγγελικὲς καὶ ἀντιεκκλησιαστικὲς καταστάσεις μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἐπικρότησε μηχανισμοὺς ποὺ δὲν ἔχουν καμμία σχέση μὲ τὸ "πνεῦμα" τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν Πατέρων. Γιατί δὲν εἶναι δυνατὸν ἡ διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας νὰ προσλαμβάνη τὴν κομματικὴ νοοτροπία, καὶ ἐγκαταλείποντας τὴν ὀρθόδοξη θεολογία καὶ ἐκκλησιολογία, νὰ κυριαρχῆται ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνιολογία.

Ὑπάρχει "ὅμως" μιὰ μεγάλη παρηγοριά, στὸ ὅτι ἄλλο εἶναι τὸ ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα καὶ ἄλλο τὸ θρησκευτικὸ συναίσθημα, ὅπως ἐπίσης ἄλλο εἶναι οἱ ἅγιοι ποὺ εἶναι τὰ πραγματικὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἄλλο εἶναι οἱ Κληρικοὶ καὶ λαϊκοὶ ποὺ ἐνδεχομένως εἶναι ἄρρωστοι καὶ ἀγωνίζονται γιὰ τὴν θεραπεία τους. Τελικά, μοῦ ἀρέσουν τὰ λόγια τοῦ ποιητοῦ ποὺ ἔγιναν καὶ τραγούδι, τὰ ὁποῖα ἀναφέρονται γιὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος, ἀλλὰ ἔχουν σχέση καὶ μὲ τὴν Ἐκκλησία: "Στὰ ἀμπάρια κουβαλάει νάμα, μέλι, κερὶ καὶ λιβάνι γιὰ τοὺς πεινασμένους τοῦ νάρθηκα γιὰ τοὺς λαβωμένους τῶν στασιδιῶν". Ὅποιος εἶναι πεινασμένος καὶ λαβωμένος στὴν Ἐκκλησία μπορεῖ νὰ βρῇ "νάμα, μέλι, κερὶ καὶ λιβάνι" γιὰ νὰ θεραπεύση τὶς πληγές του καὶ νὰ βρῇ νόημα ζωῆς. Ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι θρησκευτικο-πολιτικὴ ὀργάνωση, ἀλλὰ "ἐργαστήριον ἁγιότητος", δὲν εἶναι ὀργάνωση "εὐσεβῶν" ἀνθρώπων, ἀλλὰ "χῶρος" μετανοίας καὶ θεραπευτήριο γιὰ τοὺς μετανοοῦντας, εἶναι ἕνας "χῶρος" "νηφάλιας μέθης", ὅπως ἔδειξαν οἱ ἅγιοί μας. Οἱ κατὰ Χριστὸν σαλοὶ ὑποδεικνύουν τί εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Εἶναι περίγελως πολλῶν, ἀλλὰ αὐτὴ ἔχει τὴν ζωὴ ποὺ νοηματοδοτεῖ τὴν ὕπαρξή μας. Αὐτὸ εἶναι ἡ παρηγοριά μας.