Συνέντευξη του Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου στὴν δημοσιογράφο Ἄντζυ Σταθάτου - Ἐκκλησία - Πολιτεία

Ἐρώτηση 1η: Στὴν συνεδρίαση τῆς Ἱεραρχίας ζητήσατε νὰ συσταθῇ Ἐπιτροπὴ ποὺ θὰ μελετήση τὶς σχέσεις Κράτους καὶ Ἐκκλησίας. Ἡ πρότασή σας δὲν ἔγινε δεκτή. Πιστεύετε πῶς τὸ ζήτημα χωρισμοῦ Κράτους καὶ Ἐκκλησίας θὰ ἐπανέλθη;

Ἀπάντηση: Λαμβάνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ τὴν εἰσαγωγικὴ ὁμιλία τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστοδούλου, ἐπανέφερα καὶ πάλι τὴν παλαιότερη πρότασή μου γιὰ συγκρότηση μιᾶς Ἐπιτροπῆς ποὺ θὰ μελετήση τὴν ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ "Ἐκκλησίας καὶ Κράτους", ὥστε νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ δώσουμε τὶς σωστὲς λύσεις, ἐὰν καὶ ὅταν θὰ τεθῇ ἐπισήμως τὸ θέμα αὐτὸ ἀπὸ τὴν Πολιτεία. Βρίσκω τὴν εὐκαιρία νὰ τονίσω καὶ πάλι ὅτι δὲν ὁμιλῶ γιὰ χωρισμὸ Κράτους καὶ Ἐκκλησίας, ἀλλὰ γιὰ ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης. Αὐτὴ εἶναι ἡ ὀρθότερη ἔκφραση στὴν περίπτωση αὐτή.

Στὴν πρότασή μου ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἔδωσε ἱκανοποιητικὲς ἐξηγήσεις, ὅτι δηλαδὴ δὲν μποροῦσε νὰ συζητηθῇ τὸ θέμα αὐτὸ στὴν ἔκτακτη αὐτὴ σύγκληση τῆς Ἱεραρχίας, ἡ ὁποία ἔκτακτη ὅπως προβλέπεται ἀπὸ τὸν Καταστατικὸ Χάρτη, συζητᾶ τὰ θέματα τῆς Ἡμερησίας Διατάξεως. Ἐπίσης εἶπε ὅτι τὸ θέμα μελετᾶται μὲ ὑπευθυνότητα καί, ὅταν θὰ τεθῇ κατὰ τὸν οἱονδήποτε τρόπο, θὰ δοθοῦν ἀπὸ πλευρᾶς Ἱερὰς Συνόδου οἱ δέουσες ἀπαντήσεις. Ὑπάρχει δὲ καὶ σχετικὴ παλαιότερη πεῖρα ἀπὸ συζητήσεις ποὺ ἔγιναν τὴν δεκαετία τοῦ '80.

Τελικά, τὸ θέμα αὐτὸ δὲν εἶναι ἕνα ἁπλῶς ἐκκλησιαστικὸ θέμα, οὔτε θέμα ἁπλῶς ἐκσυγχρονισμοῦ τοῦ Κράτους, ἀλλὰ θέμα κοινωνικό, πολιτιστικό, πολιτικὸ καὶ ἐθνικό. Ὑπάρχουν πολλὲς παράμετροι ποὺ πρέπει νὰ συζητηθοῦν, ὅπως ἡ κοινωνικὴ ἀναταραχή, ἡ πολιτιστικὴ ἰδιομορφία, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάνης, ἡ νομικὴ προσωπικότητα τῶν ἄλλων θρησκευτικῶν κοινοτήτων κλπ.

Πάντως ἔχω ἕναν προβληματισμὸ ποὺ ἔχει δύο σκέλη. Τὸ ἕνα ὅτι ἐνῷ στὴν Ἑλλάδα γίνεται λόγος γιὰ ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, σὲ ἄλλες χῶρες, ὅπως τὴν Ρωσία, τὴν ὁποία πρόσφατα ἐπισκέφθηκα καὶ συζήτησα τὸ θέμα σὲ Διεθνὲς Συνέδριο, ὅπου καὶ ἐγὼ ἤμουν εἰσηγητής, τὸ Κράτος προσπαθεῖ νὰ βρῇ τρόπο συνεργασίας μὲ τὴν Ἐκκλησία γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων καὶ ἐπιστρέφει περιουσία στὴν Ἐκκλησία. Τὸ ἄλλο σκέλος ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἀναμένουμε νέα ὄξυνση γιὰ νὰ ἀρχίσουμε πάλι τὴν συζήτηση γιὰ τὶς σχέσεις μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας. Ἡ ὅλη συζήτηση πρέπει νὰ γίνη σὲ περίοδο νηφαλιότητας καὶ ἠρεμίας, ἀκόμη καὶ μὲ πρωτοβουλία τῆς Ἐκκλησίας.

Δυστυχῶς, πολλὲς φορὲς ὁμοιάζουμε μὲ ἐπιβάτες ἑνὸς αὐτοκινήτου, ποὺ ξυπνοῦν ὅταν ὁ ὁδηγὸς ἀπὸ ἕνα κίνδυνο φρενάρει ἀπότομα καὶ στὴν συνέχεια πάλι κοιμοῦνται.

Ἐρώτηση 2η: Πρόσφατα κάποιοι πολιτικοὶ ζήτησαν τὴν ἀπομάκρυνση τῶν εἰκόνων ἀπὸ τὰ σχολεῖα καὶ τὰ δημόσια κτίρια καθὼς καὶ νὰ διακοπῆ ἡ μισθοδοσία τῶν Κληρικῶν ἀπὸ τὸ Δημόσιο. Πιστεύετε πῶς κάτι τέτοιο μπορεῖ νὰ ἐφαρμοσθῇ; Θὰ εἶναι ἡ Ἐκκλησία ἕτοιμη νὰ ἀντιμετωπίση ἕνα τέτοιο ἐνδεχόμενο;

Ἀπάντηση: Δυστυχῶς μερικὲς δηλώσεις πολιτικῶν γίνονται χάρη μιᾶς ἐσωτερικῆς κατανάλωσης ἢ φανερώνουν μιὰ ἄγνοια τῶν πραγμάτων.

Τὸ θέμα τῶν σχέσεων μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας ἔχει πολλὲς πλευρές. Πρέπει νὰ διευκρινισθῇ ἀκόμη περισσότερο ἡ διακριτότητα τῶν ρόλων μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης καὶ κυρίως θὰ πρέπη νὰ ἐντοπισθῇ ὅτι ἡ νομοθεσία δὲν πρέπει νὰ εἰσέρχεται καὶ νὰ καθορίζη τὴν ἐσωτερικὴ πνευματικὴ καὶ λατρευτικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ἄλλες πλευρὲς εἶναι ὁ πολιτιστικὸς τομέας ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἀλλοιωθῇ μὲ τὸν χωρισμό, ἡ ἐλευθερία τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ παραβιασθῇ, ἡ μισθοδοσία τοῦ Κλήρου ποὺ διέπεται ἀπὸ σχετικὲς δεσμευτικὲς γιὰ τὸ Κράτος συμβάσεις καὶ τὸ Κράτος ἔχει ὑποχρέωση νὰ τὶς τηρήση, τὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν ποὺ ἀφορᾶ τὴν ἐπιθυμία τῶν γονέων τῶν παιδιῶν, ὅπως γίνεται σὲ ὅλα τὰ Εὐρωπαϊκὰ Κράτη κλπ.

Ἡ ἀφαίρεση τῶν εἰκόνων ἀπὸ τοὺς δημόσιους χώρους δὲν εἶναι τελικὰ προσβολὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ προσβολὴ τοῦ θρησκεύοντος λαοῦ καὶ τοῦ ἰδιαίτερου πολιτισμοῦ. Ἐπίσης ἡ ἐνδεχόμενη διακοπὴ μισθοδοσίας τοῦ Κλήρου, ὅπως καὶ ἡ τροποποίηση τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν, ἢ ἡ ἐνδεχόμενη κατάργησή του θὰ δημιουργήσουν κοινωνικὰ προβλήματα καὶ ἐνδεχομένως θὰ αὐξήσουν ἀκόμη περισσότερο τὴν ἐκμετάλλευση τοῦ θρησκευτικοῦ συναισθήματος τοῦ λαοῦ.

Τελικά, νομίζω ὅτι δὲν εἶναι τόσο πρόβλημα τὸ ἐὰν ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕτοιμη νὰ ἀνταποκριθῇ σὲ τέτοιες ἀλλαγές, ἂν καὶ πρέπει νὰ προετοιμασθῆ, ἀλλὰ τὸ ἐὰν εἶναι ἕτοιμη ἡ Πολιτεία νὰ ἀναλάβη τὴν εὐθύνη καὶ τὸ κόστος τῶν κοινωνικῶν, πολιτικῶν, πολιτιστικῶν καὶ ἐθνικῶν προβλημάτων ποὺ θὰ ἐμφανισθοῦν. Γι' αὐτὸ καὶ χρειάζεται μιὰ στενὴ συνεργασία μεταξὺ Ἱερὰς Συνόδου καὶ Πολιτείας γιὰ ἐπίλυση μερικῶν θεμάτων ποὺ θὰ γίνεται μὲ ὑπευθυνότητα, εἰλικρίνεια καὶ γνώση τῶν συγχρόνων προβλημάτων.

Πάντως πιστεύω ὅτι ἐκεῖνο ποὺ πρέπει πρωτίστως νὰ γίνη εἶναι ὅτι οἱ Κληρικοὶ στὰ κηρύγματά μας καὶ στὶς συναναστροφές μας δὲν πρέπει νὰ πολιτικολογοῦμε, ἢ νὰ ἀναμειγνυόμαστε στὶς κομματικὲς διαμάχες, ἀλλὰ νὰ ἀσχολούμαστε μὲ τὴν ὀρθόδοξη κατήχηση καὶ τὴν ποιμαντικὴ καθοδήγηση τῶν ἀνθρώπων ποὺ συνδέονται μὲ τὴν Ἐκκλησία. Τότε νομίζω ὅτι δὲν θὰ γίνεται λόγος γιὰ τὸν λεγόμενο χωρισμὸ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας.

Ἐρώτηση 3η: Θεωρεῖτε πῶς ἡ Ἐκκλησία ἔχει πετύχει τὴν κάθαρση στοὺς κόλπους της, ὅπως εἶχε ὑποσχεθῇ ὁ ἴδιος ὁ Ἀρχιεπίσκοπος κ. Χριστόδουλος;

Ἀπάντηση: Τὰ περιστατικὰ ποὺ ἦλθαν στὸ φῶς τῆς δημοσιότητας ἀντιμετωπίσθηκαν ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο, σύμφωνα μὲ τοὺς ἱεροὺς Κανόνες καὶ τοὺς νόμους τῆς Πολιτείας.

Γενικά, ἡ λεγομένη κάθαρση τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας δὲν ἔχει ἀρχὴ καὶ τέλος, γι' αὐτὸ καὶ δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε λόγο γιὰ τὸ ἐὰν ἔχη περατωθῇ ἢ ἔχη ἐπιτευχθῇ ἡ κάθαρση. Τίποτε δὲν εἶναι στατικὸ καὶ μηχανικό. Ἡ λεγομένη κάθαρση εἶναι μιὰ συνεχὴς διαδικασία ποὺ ἔχει σχέση μὲ τὴν εὐθύνη ποὺ αἰσθάνεται κανεὶς μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ γίνεται μὲ ἀγάπη καὶ φιλανθρωπία. Ἡ τελεία καθαρότητα τῆς κοινωνίας - τὸ "ἀψεγάδιαστο", καὶ ἡ τελειομανία εἶναι ἐκφράσεις μιᾶς σχιζοφρενοὺς ζωῆς.

Πρέπει νὰ γίνη κατανοητὸ ὅτι τὸ σύστημα διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας εἶναι Συνοδικό, καθὼς ἐπίσης ὅτι κάθε Ἱερὰ Μητρόπολη εἶναι μία αὐτόνομη ἐκκλησιαστικὴ ἐπαρχία καὶ γι' αὐτὸ δὲν εὐθύνεται γιὰ ὅλα τὰ θέματα οὔτε ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, οὔτε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος. Δὲν ὑπάρχει μιὰ ἀντιστοιχία μεταξὺ τοῦ τρόπου ποὺ διοικεῖται ἡ Ἐκκλησία μὲ τὸν τρόπο ποὺ διοικεῖται ἡ Πολιτεία.

Ἔπειτα, οἱ διάφορες ἀλλαγὲς καὶ διορθώσεις μέσα στὴν Ἐκκλησία, ὅπως καὶ στὴν κοινωνία καὶ τὴν Πολιτεία, γίνονται μὲ ἀργοῦς ρυθμοὺς καὶ στὴν προοπτικὴ τῆς φιλανθρωπίας. Δὲν μποροῦμε ἐν ὀνόματι μιᾶς ἰδέας νὰ "σκοτώνουμε" τοὺς ἀνθρώπους. Πολλὰ ἐγκλήματα μέσα στὴν ἱστορία, πολλὲς ἐθνοκαθάρσεις καὶ κοινωνικὲς ἐκκαθαρίσεις ἔγιναν ἐν ὀνόματι μιᾶς ἀφηρημένης καὶ ἀπρόσωπης ἰδέας. Οἱ βίαιες καὶ ἐπιπόλαιες ἐνέργειες, ὄχι μόνον δὲν διορθώνουν τὰ λάθη, ἀλλὰ τὰ περιπλέκουν ἀκόμη περισσότερο. Δὲν εἶναι δυνατὸν μὲ κοσμικοὺς τρόπους καὶ ἀνθρωποκεντρικὲς ἐνέργειες, μὲ ἀπρόσωπες ἰδεολογίες νὰ ἐπιλύωνται σοβαρὰ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα ποὺ ἀφοροῦν τὴν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.–