Μητροπολίτου Ἐσθονίας κ. Στεφάνου: Νέα – ὄχι δεύτερη – Ρώμη

Μητροπολίτου Ταλλίνης καὶ πάσης Ἐσθονίας κ. Στεφάνου

(δημοσιεύθηκε στo περιοδικὸ "Ἐκκλησία & Διπλωματία", "CHURCH & DIPLOMACY" τ. 2).

Ὑπάρχει ἕνα ἄφατο καὶ ἄρρητο μυστήριο ποὺ ἐκτυλίσσεται μέσα στὰ μυστικὰ ρειθρα τῆς Ἱστορίας καὶ ποὺ ὀνομάζεται Κωνσταντινούπολη, ἡ Νέα Ρώμη, ἡ ἄλλη Ρώμη. Ἀγκαλιάζει τοὺς αἰῶνες ἀλλὰ καὶ τὶς Ἐκκλησίες ποὺ ἀνέδειξε. Γι' αὐτὸ καὶ ὑπῆρξε μία γόνιμη καὶ πληθωρικὴ μητέρα Ἐκκλησιῶν. Ἡ αὐθεντία της θεμελιώθηκε καὶ ἐπιβεβαιώθηκε ἀπὸ ἐκείνη τῶν κανόνων τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων (κανόνες 3 τῆς Β' Οἰκουμενικῆς Συνόδου, 28 τῆς Δ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου καὶ 36 τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου της ἐν Τρούλλῳ).

Καὶ αὐτὴ ἡ Νέα Ρώμη βρέθηκε πάντοτε στὴν πρώτη γραμμὴ τῶν ἀγώνων γιὰ τὴν διάσωση τῆς ἀλήθειας ἐναντίον τῶν αἱρέσεων. Αὐτὴ κράτησε καὶ διατήρησε ἀνὰ τοὺς αἰῶνες τὴν ἀληθινὴ Πίστη καὶ τὴν κρατᾶ στὶς μέρες μας στοὺς κόλπους τῆς Ὀρθοδοξίας ὅπου γῆς, αὐτὴ ἡ διαφυλάσσουσα τὴν Ἀλήθεια καὶ τὴν ἐκκλησιαστικὴ τάξη.

Μία Νέα Ρώμη καὶ ὄχι μία δευτέρα Ρώμη!... Ὁ χρόνος τῆς Ἐκκλησίας δὲν ὑπάρχει κατ' εἰκόνα τοῦ χρόνου τοῦ κόσμου αὐτοῦ, ὅπου κάθε αἰῶνας ποὺ περιδιαβαίνει χαρακτηρίζεται ἀπὸ σχετικότητα καὶ χρονικότητα, ἀκριβῶς γιατί εἶναι ἀλλοιωμένος ἀπὸ τὴν ἀδυσώπητη πραγματικότητα τῆς πτώσης τοῦ ἀνθρώπου.

Λόγια ὅπως π.χ. αὐτὰ τῆς ἐπικείμενης ἀνάδειξης τῆς Τρίτης Ρώμης — ἡ ὁποία σὲ αὐτὴν τὴν λογικὴ δὲν θὰ ἀπέκλειε μία τέταρτη ἡ μία πέμπτη Ρώμη, κ.ὀ.κ.. εἶναι λόγια προορισμένα γιὰ νὰ ἱκανοποιήσουν ἀποκλειστικὰ φιλοδοξίες ποὺ δὲν ἔχουν σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, εἶναι παντελῶς ξένες πρὸς τὴν χριστιανικὴ ἀποκάλυψη ἡ ὁποία συνιστᾶ οὐσιαστικὰ μία ἀποκάλυψη τῆς ἐσχατιᾶς αὐτοῦ τοῦ κόσμου καὶ τὸν ἐρχομὸ τῆς Βασιλείας τῶν ἐσχάτων.

Καὶ αὐτὸ γιατί ἡ Παλαιὰ Ρώμη, παρὰ τὸ πληθωρικὰ ἐκχυθὲν αἷμα τῶν μαρτύρων της καὶ τὴν σημαντικὴ συμβολή της γιὰ τὴν εὐστάθεια καὶ τὸν στηριγμὸ τοῦ Χριστιανισμοῦ, βρέθηκε μία μέρα ἀπὸ δική της πράξη ἐκτὸς τοῦ ἐκκλησιολογικοῦ χώρου τῶν ὀρθοδόξως διαγόντων Ἐκκλησιῶν, καὶ ὁ Θεὸς ἐπέτρεψε νὰ εἶναι γιὰ αὐτοὺς ἡ Νέα Ρώμη.

Αὐτὸ λέει πολὺ καλὰ αὐτὸ ποὺ θέλει νὰ πῇ. Οὔτε τὸ ἐπιχείρημα τῆς νεωτερικότητας, οὔτε αὐτὸ τῆς πλειονότητας, οὔτε αὐτὸ τῆς πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς, οὔτε αὐτὸ τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ, οὔτε ὁποιοδήποτε ἄλλο, πυροδοτούμενο ἀπὸ τὶς ἐντάσεις ποὺ ἐγείρει αὐτὸς ὁ κόσμος, δὲν μποροῦν νὰ ἐνταχθοῦν συσχηματικὰ στὴν ζωὴ καὶ στὶς ὑποθέσεις τῆς Ἐκκλησίας. Διότι ἡ Ἐκκλησία εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, διότι ὁ "Χριστὸς εἶναι ὁ ἴδιος, χθὲς καὶ σήμερα καὶ ὁ αὐτὸς καὶ στοὺς αἰῶνες" (Ἔβρ. 13, 8), διότι ἐντὸς αὐτοῦ τοῦ Σώματος εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς ποὺ ἐπιτελεῖ ὅλα σὲ ὅλους καὶ τὸ ἴδιο καὶ τὸ μοναδικὸ πνεῦμα ποὺ διαμοιράζει τὰ ἴδια χαρίσματα στὸν καθένα (Α' Κόρ. 12, 4 καὶ 11), γιατί τίποτα δὲν χωρίζει οὔτε διακρίνει τὴν Ἐκκλησία τῶν πρώτων αἰώνων ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῶν παρόντων χρόνων: ὁ Χριστὸς ποὺ εἶναι ἡ κεφαλὴ εἶναι πάντοτε ὁ ἴδιος, ὅπως μᾶς τὸ τονίζει μὲ ἔμφαση καὶ χωρὶς καμιὰ ἀμφιβολία ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Ἐπίσης, οἱ ἱεροὶ κανόνες, ποὺ ἀποκρυσταλλώνουν καὶ ὁρίζουν τὴν θέση καὶ τὸν ρόλο τῆς Κωνσταντινουπόλεως στοὺς κόλπους τῆς Ὀρθοδοξίας, ὑπάρχουν ἀκριβῶς ἐδῶ ὄχι γιὰ νὰ τροποποιηθοῦν σύμφωνα μὲ τὶς ἀπαιτήσεις τῶν ἐποχῶν καὶ τὰ συμφέροντα τῆς στιγμῆς, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἀντανακλοῦν τὴν ἀδιάκοπη συνέχεια τῆς διηνεκοῦς ἐκκλησιαστικῆς Παραδόσεως κατὰ τὸ ἀρχέτυπο αὐτοῦ τοῦ ἴδιου τριαδικοῦ μυστηρίου, ὥστε νὰ ἐκπληρωθῇ, στὴν μοναδικὴ Ἀλήθεια, τὸ πλήρωμα τῆς ζωῆς μᾶς ἐν Χριστῷ.

Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, ἐκτὸς καὶ ἐὰν ἡ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐκπέση ἀπὸ αὐτὸν τὸν λόγο τῆς Ἀληθείας, οὐδὲν ἐπιχείρημα δὲν ἐπιτρέπει σὲ κάποια ἄλλη Ὀρθόδοξη κατὰ τόπον Ἐκκλησία νὰ διεκδικήση τὴν πρωτεύουσα θέση καὶ νὰ ἀντιποιηθῇ ὑποχρεώσεις, δικαιώματα, τιμὲς ποὺ τῆς ἔχουν ἐκκλησιολογικὰ ἀποδοθῇ. Κάθε φορὰ ποὺ θὰ ἰσχύη κάτι διαφορετικό, ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ὀφείλει νὰ διατηρῇ τὴν τάξη καὶ τὸν ρόλο του στοὺς κόλπους τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ νὰ προΐσταται τῆς κοινωνίας τῶν Ἐκκλησιῶν μὲ τὴν ἰδιότητά του ὡς Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης.

Εἶναι σημαντικὸ ἀκόμα ἐδῶ νὰ τονισθῇ ὅτι ἡ Κανονικὴ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας δὲν προσφέρει καμμιὰ ἄλλη ἐναλλαγὴ παρὰ αὐτὴν τῆς ἀκριβείας σὲ θέματα ἐκκλησιολογίας, ἔστω καὶ ἐὰν αὐτὴ σήμερα διασπαθίζεται ἀσταμάτητα, καὶ γι' αὐτὸ ἐπαφίεται στὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη, μὲ τὴν ἰδιότητα τοῦ διαφυλάσσοντα αὐτὴν τὴν ἀκρίβεια, νὰ τὴν προστατέψη καὶ νὰ ἐπαγρυπνῇ γιὰ τὴν ἀκριβὴ φύλαξή της.

«Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης εἶναι ὁ "πρῶτος μεταξὺ ἴσων" μόνον γιὰ τὸ σύνολο τῶν ἐπισκόπων ποὺ ἀνήκει στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, δὲν ἀσκεῖ μία διοικητικὴ ἐξουσία, ὅπως εἶναι ἡ περίπτωση τοῦ Ἀρχηγοῦ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Δύσεως. Ἡ δραστηριότητα τοῦ συνίσταται πάνω ἀπὸ ὅλα στὸ νὰ συντονίζη καὶ νὰ διατρανώνη τὴν ἑνότητα τῶν Ὀρθοδόξων κατὰ τόπους Ἐκκλησιῶν. Τοῦ ἀνήκουν ἐπίσης καὶ κάποια πνευματικὰ προνόμια καὶ τὸ ἔκκλητο κάθε φορὰ ποὺ οἱ ἄλλες Ὀρθόδοξες κατὰ τόπους Ἐκκλησίες δὲν ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ ἐπιλέξουν ἡ νὰ θέσουν σὲ ἐκκίνηση τὰ δικά τους ἐκκλησιαστικὰ ὄργανα ἐξ αἰτίας διωγμῶν, λόγῳ ἔλλειψης κατάλληλων προσώπων ἡ ἀκόμη καὶ γιὰ ἄλλους λόγους» (Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Βαρθολομαῖος, στὸ Περιοδικὸ Πληροφορία, Ἀθήνα, Μάϊος-Αύγουστος 1999).

Δυὸ πρόσφατα καὶ συγκεκριμένα περιστατικὰ διαλευκαίνουν αὐτὸν τὸν τελευταῖο σχολιασμό: ἡ Ἀλβανία καί, ἔστω καὶ ἐὰν δὲν ἀρέση αὐτὸ σὲ μερικούς, ἡ Ἐσθονία.

Ὑπάρχει ἕνα μυστήριο τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Προσωπικὰ τὸ ἀποδέχομαι μὲ σεβασμὸ καὶ ἐμπιστοσύνη, κάνοντας δικά μου σὲ σχέση μὲ αὐτὸ τὰ λόγια ἐκεῖνα τοῦ Ἀγγέλου τῆς Ἀποκαλύψεως: «Οἴδα σου τὰ ἔργα καὶ τὴν ἄγαπην καὶ τὴν πίστιν καὶ τὴν διακονίαν καὶ τὴν ὑπομονὴν σοῦ» (Ἄποκ. 2, 19).