Συνέντευξη στὴν δημοσιογράφο Θάλεια Χούντα: Ἐκκλησιαστικά, προσωπικά, κοινωνικά

Συνέντευξη στὴν δημοσιογράφο Θάλεια Χούντα.

Δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα «Δημοτικὸ Μέλλον», 31-8-2009

1. Ἐρώτηση: Ἱεράρχης, συγγραφέας, ἐπίτιμος διδάκτορας• τὸ ἀρχικό σας ὅραμα νὰ φέρετε τὸ σχῆμα ἔχει πραγματοποιηθεῖ;

Ἀπάντηση: Εἶναι δύσκολο νὰ ἀπαντήσω ποιό ἦταν τὸ ἀρχικό μου ὅραμα-στόχος καὶ ἂν αὐτὸ πραγματοποιήθηκε. Γιατί, ὅταν ἔγινα Κληρικός, δὲν εἶχα ἰδιαίτερο ὅραμα, ἀλλὰ εἶχα μιὰ ἀγάπη γιὰ τὸν Θεὸ καὶ τὸν λαό, μιὰ ἔμπνευση, μιὰ κατὰ κάποιον τρόπο τρέλα, ποὺ ποτὲ δὲν τελειώνει, γιατί δὲν ὑπάρχουν ὅρια τῆς ἀγάπης. Ἔχοντας αὐτὴν τὴν ἀγάπη ἐγκατέλειψα δυνατότητα ἀκαδημαϊκῆς ἐξέλιξης, δὲν σκεφτόμουν καθόλου νὰ γίνω Ἐπίσκοπος, ἀλλὰ περιόδευα στὰ χωριὰ καὶ τὶς Ἐνορίες τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας, στὴν παραμεθόρια αὐτὴ ἐπαρχία, ἐρχόμενος σὲ ἐπικοινωνία μὲ τὸν πονεμένο λαό. Ὁμιλοῦσα, ἔγραφα, διοργάνωνα ἐκδηλώσεις καὶ πολλὰ ἄλλα. Τὸ ὅτι ἀργότερα ἔγινα Ἐπίσκοπος, συγγραφέας καὶ ἐπίτιμος Διδάκτορας ἦταν ἀπόρροια αὐτῆς τῆς ἀγάπης μου. Οὔτε ἰδιαίτερο ὅραμα εἶχα, οὔτε μπορῶ νὰ πῶ ὅτι πραγματοποιήθηκε, ἀφοῦ ὁ πόνος στοὺς ἀνθρώπους περισσεύει καὶ δὲν μπορῶ νὰ ἀνταποκριθῶ πλήρως σὲ αὐτὸ τὸ ἔργο.

2.Ερώτηση: Ὡς Μητροπολίτης ἔχετε πνευματικὴ καὶ διοικητικὴ εὐθύνη γιὰ τὸ Ποίμνιό σας. Πόσο "βαρὺ" νιώθετε αὐτὸ τὸ ἱερὸ καθῆκον στοὺς ὤμους σας;

Ἀπάντηση:Το ἔργο τοῦ Ἐπισκόπου-Μητροπολίτου εἶναι βαρὺ ἀπὸ ὅποια πλευρὰ καὶ ἂν τὸ πάρη κανείς. Μερικοὶ βλέπουν τὴν κοινωνικὴ δόξα τοῦ ἀξιώματος, ὅπως ἐκφράζεται καὶ μὲ τὴν ἰδιαίτερη ἐνδυμασία, κατὰ τὴν θεία Λειτουργία. Αὐτὸ ὅμως δὲν ἀξίζει τίποτα μπροστὰ στὸ καθῆκον ποὺ ἔχει νὰ ἐπιτελέση, ποὺ εἶναι νὰ ζῆ μὲ θυσιαστικὴ ἀγάπη καὶ ἐθελούσια προσφορά, νὰ σταυρώνεται καθημερινά. Ἡ βαρύτητα τοῦ ἐπισκοπικοῦ ἔργου φαίνεται ἀφ' ἑνὸς μὲν στὶς δικές μου ἀδυναμίες, ἀφοῦ δὲν μπορῶ νὰ ἀνταποκριθῶ σὲ ὅλες τὶς ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων, ἀφ' ἑτέρου δὲ στὸ ὅτι ἔχουμε ἔλλογο καὶ ὄχι ἄλογο ποίμνιο. Δηλαδὴ οἱ ἄνθρωποι διαθέτουν νοερὸ καὶ αὐτεξούσιο, νοῦ καὶ ἐλευθερία, καὶ δὲν εἶναι δυνατὸν κανεὶς νὰ παραβιάζη τὴν ἐλευθερία τους, ἔστω καὶ γιὰ τὸ καλό τους. Ἔτσι, τὸ πρόβλημα τοῦ Κληρικοῦ εἶναι πὼς θὰ συνδυάση τὴν προσωπικὴ ἐλευθερία μὲ τὴν ἑνότητα τοῦ συνόλου, ὁπότε οὔτε ἡ ἐλευθερία νὰ καταργῇ τὴν ἑνότητα, οὔτε καὶ ἡ ἑνότητα νὰ ἀφανίζη τὴν ἐλευθερία τοῦ προσώπου. Ἐπίσης, ἄλλο πρόβλημα εἶναι το πὼς ἡ πίστη δὲν θὰ γίνη ἰδεολόγημα, ἀλλὰ φάρμακο γιὰ θεραπεία. Αὐτὸ εἶναι τὸ βάρος τῆς ἀρχιερατικῆς διακονίας.

3.Ερώτηση: Ἡ πρόσφατη ἐμπλοκὴ τῆς Ἐκκλησίας στοὺς πολιτικοὺς καὶ κοινωνικοὺς φορεῖς τῆς ζωῆς μας πλήγωσε πολὺ κόσμο. Τί μπορεῖ νὰ κάνη ἡ Ἐκκλησία γιὰ νὰ ἐπουλώση τὶς πληγὲς αὐτές;

Ἀπάντηση: Ἔχω μιὰ σταθερὴ ἄποψη ποὺ τὴν ἐκφράζω παντοῦ, ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν πληγώνει τοὺς ἀνθρώπους, δὲν τοὺς τραυματίζει, ἀλλὰ ἀγαπᾶ τοὺς πάντες, τοὺς ἁμαρτωλοὺς καὶ τοὺς "ἀθέους", τοὺς ἀγκαλιάζει ὡς μητέρα καὶ τοὺς τρέφει ὡς ὑπομάζια βρέφη. Ἐνίοτε τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας (Κληρικοί, μοναχοί, λαϊκοὶ) μὲ τὰ πάθη τους πληγώνουν τοὺς ἀνθρώπους, μερικὲς φορὲς καὶ τὴν ἴδια τήν Ἐκκλησία. Στὴν προκειμένη περίπτωση ποὺ κάνετε λόγο ἔχω ἔντονο προβληματισμὸ κατὰ πόσον οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἐνεπλάκησαν μὲ τοὺς πολιτικοὺς ἡ οἱ πολιτικοὶ καὶ διάφοροι ἄλλοι φορεῖς χρησιμοποίησαν τοὺς «ἐκκλησιαστικούς». Ὑπάρχει πιθανὸν μιὰ ἀλληλεπίδραση καὶ ἀλληλοεμπλοκή. Δὲν μπορῶ ὅμως νὰ ἐντοπίσω τὰ ποσοστὰ τῆς ἐμπλοκῆς. Πάντως, δημιουργοῦνται διάφορες «ἁμαρτωλὲς» ἐμπλοκές, οἱ ὁποῖες δὲν τραυματίζουν μόνον τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλὰ καὶ τὴν ἴδια τήν Ἐκκλησία. Ὅμως, γνωρίζουμε ἀπὸ τὴν ὅλη θεολογία ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέχεται μὲ τὴν μετάνοια τοὺς πληγωμένους ἀνθρώπους (Κληρικοὺς καὶ λαϊκοὺς) καὶ τοὺς θεραπεύει.

4.Ερώτηση: Ἡ Ἐκκλησία ἔχει συμμετοχὴ στὴν ἱστορία τοῦ τόπου μας, ὅποια κι ἂν εἶναι αὐτή. Ὀφείλουμε νὰ τὴν γνωρίζουμε;

Ἀπάντηση: Στὴν ἐποχή μας δὲν δικαιολογεῖται ἄγνοια στοὺς διαφόρους τομεῖς. Ἔπειτα, ἡ ἐπιστημονικὴ ἀρχὴ εἶναι «τίποτε νὰ μὴν ἀπορρίπτη κανεὶς καὶ τίποτε νὰ μὴ δέχεται ἀμέσως». Χρειάζεται ἔρευνα σὲ ὅλα τὰ θέματα μὲ εἰλικρίνεια καὶ χωρὶς φανατισμό. Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία προσέφερε πολλὰ σὲ αὐτὸν τὸν τόπο. Θὰ ἀναφέρω ἕνα ἁπλὸ καὶ ἐκπληκτικὸ παράδειγμα. Παλαιοὶ μοναχοὶ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σινᾶ, ὅπως διαπίστωσα σὲ μιὰ ἐπίσκεψή μου, διέσωσαν ἀκόμη καὶ τὰ ἔργα τοῦ Ἀριστοφάνη, ἀντιγράφοντάς τα. Τελικὰ ὅμως θὰ πρέπει νὰ μάθουμε νὰ βλέπουμε τὴν οὐσία καὶ τὸ περιεχόμενο τῆς ἀληθινῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας, ποὺ εἶναι τὰ συναξάρια τῶν ἁγίων, στὰ ὁποῖα φαίνεται ἡ νοηματοδότηση τῆς ζωῆς, ἡ ὑπέρβαση τοῦ θανάτου, ἡ ἀποδοχὴ τῆς ἀλλότριας ἐνοχῆς, ἡ θυσία ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν, ἡ ἀγάπη ἀκόμη καὶ στὰ ζῶα. Πρόκειται γιὰ μιὰ γνήσια ἀνθρωπολογία, χωρὶς μιζέρια καὶ κατάθλιψη. Δηλαδή, ἡ Ἐκκλησία ἔχει μιὰ ὁριζόντια κοινωνικὴ διάσταση, ἀλλὰ πρὸ παντὸς μιὰ κάθετη διάσταση ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὴν καρδιὰ καὶ φθάνει στὸν Θεό. Ἔτσι σχηματίζεται ἕνας σταυρὸς καὶ πάνω στὸν σταυρὸ βρίσκεται τὸ πραγματικὸ μέλος τῆς Ἐκκλησίας ὡς ὁ «ὑπεράνθρωπος» ὄχι του Νίτσε, ἀλλὰ τῆς θείας Χάριτος.

5.Ερώτηση: Ποιά εἶναι ἡ θέση σας γιὰ τὴν κοινωνικὴ συμπεριφορὰ ἀρκετῶν μοντέρνων ζευγαριῶν, ποὺ ἐπιλέγουν τὴν τέλεση τῶν μυστηρίων τῆς βάπτισης καὶ τοῦ γάμου συγχρόνως;

Ἀπάντηση: Σηκώνει πολλὴ συζήτηση ὁ ὁρισμὸς τοῦ μοντερνισμοῦ. Πολλὲς φορὲς αὐτὸ ποὺ νομίζουμε ὡς μοντέρνο εἶναι ὀπισθοδρομικό, καὶ αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουμε παραδοσιακὸ εἶναι γεμᾶτο ἀπὸ ζωή. Ξέρουμε δὲ ὅτι, ὅπως ἀνέλυσε ὁ Κένεθ Γκέργκεν, τὸν διαφωτισμὸ ἀκολούθησε ὁ ρομαντισμὸς καὶ αὐτὸν ἀκολούθησε ὁ μοντερνισμὸς καὶ ὁ μεταμοντερνισμός. Σήμερα στὴν μετανεωτερικότητα καταλαβαίνουμε ὅτι τὰ προβλήματα εἶναι πολυσύνθετα, στὴν βάση τους δὲ ὑπαρξιακά, γι' αὐτὸ ἀναπτύσσεται ἡ ὑπαρξιακὴ φιλοσοφία καὶ ψυχολογία, ὁ σουρεαλισμὸς στὴν τέχνη κλπ. Ἔτσι, εἴτε συνδέεται ἡ βάπτιση μὲ τὸν γάμο εἴτε ὄχι, τὸ θέμα εἶναι νὰ καταλάβουμε τὸ νόημα τῶν μυστηρίων καὶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον τὰ πλησιάζουμε, ὅτι δὲν εἶναι κοινωνικὲς ἐκδηλώσεις, ἀλλὰ ὑπαρξιακὲς καὶ πνευματικὲς καταστάσεις. Τελικά, τὴν μεγαλύτερη εὐθύνη τὴν ἔχουμε ἐμεῖς οἱ Κληρικοί, ποὺ ὀφείλουμε νὰ ποιμαίνουμε τοὺς ἀνθρώπους καὶ νὰ τοὺς ἐνημερώνουμε. Δυστυχῶς ἐπικρατεῖ μεγάλη ἄγνοια στὸν λαό, ἀλλὰ μερικὲς φορὲς καὶ ἀδράνεια στοὺς Κληρικούς.

6.Ερώτηση: Πρόσφατα ἡ Ἀμερικανικὴ Ψυχιατρικὴ Ἑταιρεία υἱοθέτησε τὸ ἐπιστημονικό σας ἔργο. Θέλετε νὰ μᾶς ἐνημερώσετε καὶ γιὰ τὸ ἔργο σας αὐτό;

Ἀπάντηση: Αὐτὸ ποὺ ἔγινε εἶναι ὅτι ἡ Ἀμερικανικὴ Ψυχολογικὴ Ἑταιρεία σὲ βιβλίο ποὺ ἐξέδωσε μὲ τίτλο «Ἐγχειρίδιο Ψυχοθεραπείας καὶ Θρησκευτικῆς Ποικιλομορφίας», συμπεριέλαβε ἕνα κεφάλαιο ποὺ ἔγραψε ὁ Τόνυ Γιούνγκ, στὸ ὁποῖο κάνει λόγο γιὰ τὴν ψυχοθεραπεία ποὺ ὑπάρχει στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Σὲ αὐτὸ ὄχι μόνον μνημόνευσε τὰ ἔργα μου γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία, ἀλλὰ καὶ ἔκανε μιὰ περίληψη τῶν θέσεών μου καὶ ὑπογράμμισε τὴν ἀξία τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς πρακτικῆς ὡς πρὸς τὴν θεραπεία τῶν διαφόρων ψυχολογικῶν προβλημάτων ποὺ ἀπασχολοῦν τοὺς ἀνθρώπους, ὅπως ἡ κατάθλιψη κ.α. Στὰ βιβλία μου αὐτὰ ἀναπτύσσω τὴν ἄποψη ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι ἁπλῶς μιὰ θρησκεία ποὺ ἱκανοποιεῖ τὸ θρησκευτικὸ συναίσθημα τοῦ ἀνθρώπου, ἡ «τὶς ἀπαιτήσεις ἑνὸς προσβεβλημένου» Θεοῦ, ἀλλὰ εἶναι πνευματικὸ νοσοκομεῖο ποὺ θεραπεύει τὶς πνευματικὲς ἀσθένειες τῶν ἀνθρώπων. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκη θεραπείας καὶ ὄχι ὁ Θεός. Μιὰ τέτοια θεώρηση εἶναι παραδοσιακὴ ἀλλὰ καὶ μοντέρνα πράξη, γιατί ὅπως ἔλεγε καὶ ὁ Βίκτωρ Φράνκλ, τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο τὸν ἀπασχολεῖ ἡ «τραγικὴ τριάδα», δηλαδὴ ὁ πόνος, οἱ ἐνοχὲς καὶ ὁ θάνατος. Ἐκεῖ βρίσκεται ἡ οὐσία ὅλων τῶν ψυχολογικῶν καὶ κοινωνικῶν προβλημάτων. Καὶ σὲ αὐτὸ βοηθᾶ ἀποτελεσματικὰ ἡ Ἐκκλησία, ὄχι ὅπως τὴν ξέρουν μερικοὶ ὡς θρησκευτικὸ σωματεῖο καὶ ὡς παράρτημα τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων, ἀλλὰ ὅπως εἶναι στὴν πραγματικότητα ποὺ οἱ πολλοὶ τὴν ἀγνοοῦν.