Συνέντευξη στὴν δημοσιογράφο Σοφία Πακαλίδου: «Δὲν εἴμαστε οἱ ἔχοντες, ἀλλὰ οἱ προσφέροντες»

Συνέντευξη στὴν δημοσιογράφο Σοφία Πακαλίδου

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα «Ἀγγελιοφόρος», Κυριακὴ 21-3-2010)

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, τὸ θέμα τῆς φορολόγησης τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, ὅταν τίθεται φαίνεται νὰ «κεντρίζει» τὴν κοινὴ γνώμη. Ἐκτιμᾶτε ὑπάρχει ἐσφαλμένη ἐντύπωση γύρω ἀπὸ τὸ μέγεθός της;

Ἀπάντηση: Ἀπὸ τότε ποῦ θυμᾶμαι τὸν ἑαυτό μου ἀκούω γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ περιουσία. Ἴσως εἶναι ἕνα σημεῖο γιὰ νὰ «κτυπιέται» ἡ Ἐκκλησία. Τελικὰ βλέποντας ἀπὸ μέσα τὰ πράγματα διαπιστώνω ὅτι πρόκειται γιὰ ἕναν καλοστημένο μῦθο ἡ λεγόμενη ἀμύθητη περιουσία τῆς Ἐκκλησίας. Πρὶν λίγους μῆνες ποῦ ἐγκρίναμε στὴν Ἱερὰ Σύνοδο τὸν προϋπολογισμὸ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Κεντρικῆς Ὑπηρεσίας Οἰκονομικῶν (Ε.Κ.Υ.Ο.), εἶδα ὅτι τὰ ἐτήσια ἔσοδά της ἀπὸ τὰ μισθώματα καὶ τὰ μερίσματα ἀνέρχονται περίπου σὲ 20 ἑκατομ. εὐρώ, δηλαδὴ ὅσο προϋπολογισμὸ ἔχει ἕνας μεσαῖος ἐπαρχιακὸς δῆμος. Ἂν σκεφθῇ δὲ κανεὶς ὅτι πέρυσι καὶ φέτος ἡ Ἐθνικὴ Τράπεζα δὲν δίνει τίποτε ἀπὸ τὰ μερίσματα, καὶ ἑπομένως μειώνονται περισσότερο τὰ ἔσοδα, τότε ἀντιλαμβάνεται τὸν μῦθο τῆς ἀμύθητης περιουσίας. Καὶ μὲ αὐτὰ τὰ ποσὰ ἡ Ἱερὰ Σύνοδος πρέπει νὰ ἐξασκήση ἕνα σημαντικὸ ἔργο, ἤτοι λειτουργία τῶν Συνοδικῶν Γραφείων, συμμετοχὴ τῆς Ἐκκλησίας σὲ διορθόδοξες συναντήσεις, ὑποτροφίες σὲ φοιτητές, προσφορὰ στὴν Ἐξωτερικὴ Ἱεραποστολὴ κ.λ.π. Ἐπίσης, λυπᾶμαι ποῦ ὅταν γίνεται λόγος γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ περιουσία συγχέεται ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος μὲ ἄλλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες καὶ Ἱερὲς Μονὲς καὶ κατηγορεῖται ἀδίκως. Θέλω δὲ νὰ σᾶς ὑπενθυμίσω ὅτι σύμφωνα μὲ ἐπίσημη ἐνημέρωση ἡ ἐκκλησιαστικὴ περιουσία εἶναι περίπου τὸ 4% τῆς ἀρχικῆς, ἀφοῦ 96% δεσμεύθηκε κατὰ καιροὺς ἀπὸ τὸ Κράτος ἢ δόθηκε σὲ αὐτό, καὶ ἀπὸ τὸ 4%, περίπου τὸ 60% εἶναι δεσμευμένο ἀπὸ τὸ Κράτος καὶ τὶς Τοπικὲς Αὐτοδιοικήσεις. Τελικά, ἅς φροντίσει τὸ Κράτος νὰ ἀξιοποιήση τὴν δική του δημόσια γῆ ποῦ παραμένει ἀναξιοποίητη καὶ θὰ λυθῇ ἕνα μεγάλο μέρος τῶν ἐλλειμμάτων του.

2. Ἐρώτηση: Ἔχει σχέση ἡ στάση τῆς κοινῆς γνώμης μὲ τὶς συζητήσεις περὶ διαχωρισμοῦ τῶν σχέσων Ἐκκλησίας – Πολιτείας;

Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχὰς δὲν θεωρῶ ὡς δόκιμο ὅρο τὸν «διαχωρισμὸ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας», οὔτε τὸν ὅρο «διαχωρισμὸ Σχέσεων Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας». Ὁ πιὸ δόκιμος ὅρος εἶναι «ἡ ὀρθὴ ὁριοθέτηση ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης». Ἐν πάσῃ περιπτώσει ἀπαντῶντας στὸ ἐρώτημά σας, θέλω νὰ πὼ ὅτι ἡ στάση «τῆς κοινῆς γνώμης», καθορίζεται ἐν πολλοῖς ἀπὸ τοὺς «διαμορφωτὲς» τῆς κοινῆς γνώμης, ποῦ ἔχουν πάντα διαφόρους λόγους νὰ τὸ κάνουν ἀποσπασματικά. Εἶναι εὔκολο σήμερα μὲ τὰ σύγχρονα μέσα νὰ προκαλέση κανεὶς τὸν λαό, νὰ ἀποπροσανατολίση τὴν σκέψη του πρὸς μία κατεύθυνση. Ἀλλὰ ὅσοι συμμετέχουν στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή, γνωρίζουν ὅτι ὁ ἐκκλησιαστικὸς χῶρος εἶναι ἕνας χῶρος οὐσιαστικῆς προσφορᾶς, ὅπου οἱ ἄνθρωποι λύνουν τὶς ὑπαρξιακές τους ἀγωνίες καὶ τὰ ὀντολογικὰ καὶ προσωπικά τους προβλήματα, πολλὲς δὲ φορὲς βοηθοῦνται καὶ οἰκονομικά.

3. Ἐρώτηση: Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ὅσες φορὲς τίθεται τὸ θέμα τῆς αὔξησης τῆς φορολόγησης τῆς περιουσίας καὶ τῶν ἐσόδων της, ἀντιπαραθέτει τὸ φιλανθρωπικό της ἔργο. Πιστεύετε ὅτι αὐτὸ τὸ ἔργο δὲν ἐκτιμᾶται ἀπὸ τὴν Πολιτεία;

Ἀπάντηση: Δὲν τὸ ἀντιπαραθέτουμε αὐτό, οὔτε ἁπλῶς τὸ προβάλλουμε, ἀλλὰ τὸ ὑπενθυμίζουμε, ἐπειδὴ εἶναι μιὰ πραγματικότητα. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικὸς φορέας τῆς πατρίδος μας, μὲ τὰ 750 φιλανθρωπικὰ Ἱδρύματα καὶ μὲ 100.000.000 εὐρὼ ποῦ διαθέτει γιὰ τὶς φιλανθρωπικὲς δραστηριότητες μέσα σὲ ἕνα ἔτος (2009). Ἡ Πολιτεία τὰ γνωρίζει ὅλα αὐτὰ καὶ μάλιστα πρόσφατα ὁ Πρωθυπουργὸς ἐπήνεσε τὴν Ἐκκλησία γιὰ τὸ ἔργο τὸ ὁποῖο ἐπιτελεῖ στὶς πτωχότερες τάξεις τοῦ λαοῦ καὶ τοὺς μετανάστες. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ὅμως μεριά, ἡ Ἐκκλησία ἀσκεῖ φιλανθρωπικὸ ἔργο μέσα στὴν ὅλη θεολογικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ προοπτική της. Δὲν εἶναι ἁπλῶς ἕνα φιλανθρωπικὸ σωματεῖο ποῦ ἐργάζεται αὐτόνομα, ἀλλὰ βλέπει τὸν ἄνθρωπο ὡς ψυχὴ καὶ σῶμα. Οἱ Ἐνορίες, ὅταν ὑπάρχουν καλοὶ Ἱερεῖς, λειτουργοῦν ὡς θεραπευτικὲς Κοινότητες ποῦ θεραπεύουν τὸν ἄνθρωπο ψυχοσωματικά. Τὸ κέντρο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ θεία Εὐχαριστία καὶ βοηθεῖται ὁ ἄνθρωπος γιὰ νὰ βιώση τὸ μυστήριο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, νὰ αἰσθανθῇ τὸν Θεὸ ὡς Πατέρα καὶ τοὺς ἄλλους ὡς ἀδελφούς του. Δὲν εἴμαστε ὀρφανοί, ἀλλὰ ἔχουμε Πατέρα, καὶ δὲν εἴμαστε μοναχοπαίδια, ἀλλὰ ἔχουμε καὶ ἄλλους ἀδελφούς. Μέσα σὲ αὐτὸ τὸ πλαίσιο ἡ Ἐκκλησία ἀσκεῖ καὶ φιλανθρωπικὸ ἔργο.

4. Ἐρώτηση: Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, ὑπάρχουν ἐκεῖνοι ποῦ ὑποστηρίζουν ὅτι στὶς δύσκολες ὧρες ποῦ περνᾶ ἡ ἑλληνικὴ οἰκονομία θὰ πρέπει νὰ συνεισφέρουν ὅλοι. Καὶ οἱ «ἔχοντες» καὶ «κατέχοντες» καὶ ὁ λαὸς ποῦ ἤδη ὑφίσταται τὶς ἐπιπτώσεις μὲ ἄμεση συρρίκνωση τῶν εἰσοδημάτων του.

Ἀπάντηση: Ἡ πατρίδα μας πράγματι περνᾶ κρίσιμες ὧρες. Πρέπει ὅμως νὰ ἀναρωτηθοῦμε ποιοί εὐθύνονται ποῦ φθάσαμε ἐδῶ καὶ κατὰ πόσον συμμετέχουν καὶ αὐτοὶ στὴν ἀντιμετώπιση τῆς καταστάσεως. Τελικά, τὶς λιγότερες εὐθύνες ἔχει ὁ λαός, ὁ ὁποῖος ὅμως καλεῖται νὰ σηκώση τὸ μεγαλύτερο βάρος τῆς κρίσεως. Βεβαίως, πρέπει νὰ βοηθήσουν «οἱ ἔχοντες» καὶ «κατέχοντες», ἀλλὰ ἐμεῖς δὲν ἀνήκουμε στὴν κατηγορία αὐτή, γιατί εἴμαστε οἱ «προσφέροντες» καὶ «προσφερόμενοι». Καὶ αὐτὸ τὸ γνωρίζει ὁ λαός. Δὲν ἀρνηθήκαμε τὴν προσφορὰ καὶ σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση, ἀλλὰ πρέπει νὰ γίνη μέσα στὴν ἀρχὴ τῆς ἰσονομίας, καὶ νὰ φορολογηθοῦμε ἀπὸ τὸ καθαρὸ ὑπόλοιπο, γιατί διαφορικὰ δὲν θὰ μπορέσουμε νὰ ἀνταποκριθοῦμε στὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο καὶ αὐτὸ θὰ ἐπιβαρύνη πιὸ πολὺ τὸ Κράτος. Ἡ Πολιτεία δὲν πρέπει νὰ μᾶς βλέπη «ἀπέναντι», ἀλλὰ δίπλα της, γιατί μὲ τὰ Ἱδρύματά μας ἀναπληρώνουμε τὶς δικές της ἐλλείψεις, καὶ βοηθοῦμε τοὺς ἀδυνάτους οἰκονομικὰ συνανθρώπους μας, ποῦ θὰ ἔπρεπε νὰ κάνη ἐκείνη. Μακάρι ἡ Πολιτεία νὰ ἀναλάβη ὅλο τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο καὶ ἐμεῖς νὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὸ θεολογικὸ καὶ ἐκκλησιαστικό, ποῦ εἶναι ἡ βασική μας ἀποστολή.

5. Ἐρώτηση: Πρὶν ἀπὸ λίγους μῆνες δημιουργήθηκε, ἐπίσης, θέμα μὲ τὴν αὔξηση τοῦ ποσοῦ ποῦ θὰ ἔπρεπε νὰ καταβάλη ἡ Ἐκκλησία στὸ πλαίσιο τοῦ Ε.Τ.Α.Κ. Τότε ἡ Δ.Ι.Σ. εἶχε ἀνακοινώσει ὅτι ἀποδέχεται τὴν αὔξηση μόνο γιὰ τὸ 2009, ἐνῷ θὰ ὑπῆρχε διάλογος μὲ τὴν Κυβέρνηση γιὰ τὴ φορολόγησή της. Αἰφνιδίασαν οἱ προτάσεις ποῦ ἔγιναν γνωστὲς στὸ προσχέδιο τοῦ νέου φορολογικοῦ νομοσχεδίου;

Ἀπάντηση: Αὐτὸ εἶναι ἀλήθεια ἐν μέρει, γιατί αὐτὸ τὸ ἀποφασίσαμε ὕστερα ἀπὸ προσωπικὴ δέσμευση τοῦ Ὑπουργοῦ Οἰκονομικῶν. Σὲ ἔγγραφό του πρὸς τὸν Ἀρχιεπίσκοπο (ἀρ. Πρώτ. 2396/27-11-2009) μεταξὺ τῶν ἄλλων διαβεβαίωνε: «Ἡ διατήρηση τοῦ Ε.Τ.Α.Κ. ἀφορᾶ τὸ ἔτος 2009 καὶ μόνον καὶ θὰ καταργηθεῖ στὴ συνέχεια, ὅπως καὶ ἡ ἔκτακτη εἰσφορά. Θεωροῦμε συνεπῶς αὐτονόητο ὅτι ὁ διάλογος στὸ πλαίσιο τῆς Ἐπιτροπῆς γιὰ τὰ ζητήματα ἀναφορικὰ μὲ τὴν φορολογία τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας θὰ ξεκινήσει σὲ μηδενικὴ βάση. Γιὰ ἐμᾶς ὁ διάλογος καὶ ἡ εὐρεῖα δημόσια διαβούλευση ἀποτελοῦν ζήτημα ἀρχῆς καὶ προϋπόθεση φορολογικῆς μεταρρύθμισης». Μὲ βάση αὐτὴν τὴν διαβεβαίωση καταρτίσθηκε ἡ Συνοδικὴ Ἐπιτροπὴ καὶ ἑτοίμασε τὶς προτάσεις της, ἀλλὰ δὲν κλήθηκε ποτὲ νὰ τὶς ἐκφράση. Ἐλπίζω τώρα νὰ ξεκινήση αὐτὸς ὁ διάλογος, ποῦ ἀποτελεῖ «ζήτημα ἀρχῆς καὶ προϋπόθεση φορολογικῆς μεταρρύθμισης» καὶ ἐμεῖς ἔχουμε συγκεκριμένες προτάσεις. Γιατί τὸ πρόβλημα εἶναι νὰ βοηθήσουμε ὅλοι γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῆς κρίσης, καὶ ὄχι νὰ ἀνοίγουμε μέτωπα ἀντιπαραθέσεων.

6. Ἐρώτηση: Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, μέσῳ ἐγκυκλίου τῆς ποῦ θὰ διαβασθῇ σήμερα στοὺς Ναούς, πῆρε θέση γύρω ἀπὸ τὸ θέμα τῆς οἰκονομικῆς κρίσης στὴν Ἑλλάδα σημειώνοντας παράλληλα τὶς εὐθύνες ἐκείνων ποῦ διαχειρίζονται τὰ κοινά. Ἦταν αἰχμὴ ἔναντι παραγόντων τῆς πολιτικῆς ζωῆς;

Ἀπάντηση: Ἐκεῖνο ποῦ παρατηρῶ εἶναι ὅτι ὅταν ἡ Ἱερὰ Σύνοδος σιωπᾶ γιὰ ἕνα γεγονὸς κατηγορεῖται. Τὸ ἴδιο ὅμως γίνεται ἀπὸ μερικοὺς ὅταν ὁμιλῇ. Φυσικὰ δὲν μπορεῖ νὰ ἱκανοποιηθοῦν ὅλοι, ἀλλὰ ὑπάρχουν ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι κρίνουν ἐπιπόλαια, ἀνεύθυνα καὶ ὑποκειμενικά. Ἐμεῖς οἱ Κληρικοὶ ἀσχολούμαστε καθημερινὰ μὲ τὶς κοινωνικὲς καὶ προσωπικὲς πληγὲς τῶν ἀνθρώπων καὶ πολλοὶ ἀπὸ μᾶς θυσίασαν «καριέρες», «θέσεις» καὶ πολλὰ ἄλλα γιὰ νὰ προσφερθοῦν ὁλοκληρωτικὰ στὸν λαό, χωρὶς ὀκτάωρα, χωρὶς διακοπὲς καὶ χωρὶς νὰ ὑπολογίζουν τὴν ὑγεία τους. Ἡ Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου θίγει σημαντικὰ ζητήματα, μὲ ἁπλότητα, γιατί ἀναφέρεται σὲ μιὰ ποικιλία ἀνθρώπων, ἀπὸ ἀπόψεως γνώσεως καὶ κοινωνικῆς καταστάσεως, καὶ μὲ τόλμη, ἀλλὰ κρίνεται ἀπὸ μερικοὺς ἀποσπασματικὰ χωρὶς νὰ βλέπουν τὸ περιεχόμενο καὶ τὸν ποιμαντικὸ στόχο της. Βεβαίως, σὲ ἕνα σημεῖο γίνεται κριτικὴ «καὶ σὲ ὅσους κατὰ καιροὺς διαχειρίζονται τὰ κοινὰ πράγματα». Πῶς μποροῦμε νὰ ἀγνοήσουμε αὐτὴν τὴν πραγματικότητα; Ἀλλὰ ἂν προσέξετε δὲν ἀναφερόμαστε μόνον στοὺς πολιτικούς, γιατί μὲ τὴν φράση αὐτὴ ἐννοοῦνται καὶ ἄλλοι δημόσιοι φορεῖς, οἱ ὁποῖοι εὐθύνονται γιὰ τὴν κρίση ὁ καθένας τους ἀναλογικά. Ὀφείλω ὅμως νὰ σᾶς ἀνακοινώσω ὅτι πρόσφατα ἐπισκέφθηκα τὴν Ρωσία, τὴν Ρουμανία, τὴν Γεωργία καὶ διεπίστωσα ὅτι τὸ Κράτος ἐπιστρέφει περιουσίες στὴν Ἐκκλησία, τὶς ὁποῖες εἶχε δεσμεύσει, γιατί ἀφ' ἑνὸς μὲν ἀναγνώρισαν τὸ λάθος τους, ἀφ' ἑτέρου δὲ βλέπουν τὴν μεγάλη προσφορὰ τῆς Ἐκκλησίας στὴν θεολογία, τὸν ἄνθρωπο, τὸν πολιτισμό, τὴν κοινωνία, τὴν φιλανθρωπία καὶ τὴν Πατρίδα. Ἐλπίζω τὰ λάθη αὐτὰ νὰ μὴν ἐπαναληφθοῦν ἐδῶ στὴν χώρα μας. Γιατί μαζὶ μὲ τὴν οἰκονομικὴ κρίση ὁ κόσμος δὲν θέλει οὔτε μπορεῖ νὰ ἀνεχθῇ ἄλλες πνευματικές, κοινωνικὲς καὶ ἐθνικὲς κρίσεις.