Ἀφιέρωμα στὸν π. Ίωάννη Σ. Ρωμανίδη: Συνέντευξη γιά τήν «Εμπειρική Δογματική»

στήν δημοσιογράφο Θάλεια Χούντα,

τού Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

1. Ερώτηση: Τί σάς ώθησε στό νά μεταφέρετε στό ευρύ κοινό τήν διδασκαλία τού π. Ι. Ρωμανίδη, πού στήν ουσία είναι η επίσημη θέση τής Εκκλησίας μας;

Απάντηση: Τά γραπτά κείμενα καί οι προφορικές παραδόσεις τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη έχουν ως κέντρο τά δόγματα τής Εκκλησίας μέσα όμως από τίς βασικές προϋποθέσεις τους, πού είναι η εμπειρία. Στόν πολύ κόσμο τά δόγματα θεωρούνται ως αυθαίρετα αξιώματα πού δέν έχουν σχέση μέ τήν ζωή. Όμως, τά δόγματα τής Ορθοδόξου Εκκλησίας ομοιάζουν περισσότερο μέ τά φάρμακα, τά οποία ανακάλυψαν οι επιστήμονες, ύστερα από πολυχρόνιες έρευνες, καί τά προσφέρουν γιά τήν θεραπεία διαφόρων νοσηρών καταστάσεων.

Αυτό ακριβώς μέ ώθησε νά κάνω λόγο γιά τήν «Εμπειρική δογματική», σύμφωνα μέ τήν προφορική διδασκαλία τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη, πού συνδέεται μέ τά μεγάλα υπαρξιακά, οντολογικά προβλήματα πού βασανίζουν τούς ανθρώπους καί οπωσδήποτε έχουν κοινωνικές επιπτώσεις. Πρόκειται γιά τά ερωτήματα: Τί είναι ο Θεός, πώς μπορούμε νά έχουμε προσωπική επικοινωνία μαζί Του, τί είναι ο άνθρωπος, ποιός είναι ο σκοπός τής υπάρξεώς του, γιατί υπάρχει ο θάνατος, τί υπάρχει μετά τόν θάνατο κλπ.

Η διδασκαλία τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη ανταποκρίνεται πλήρως πρός τόν σκοπό αυτό. Ένας αναγνώστης μού είπε ότι τό βιβλίο αυτό μπορεί νά κάνη καί έναν άθεο νά αγαπήση τήν θεολογία τής Ορθοδόξου Εκκλησίας, γιατί εκφράζει τό βάθος τού δόγματος καί κινείται πέρα από ηθικιστικές συμβατικότητες.

2. Ερώτηση: Πόσο δύσκολο ήταν τό έργο σας, όσον αφορά τήν επιλογή τών πιό καίριων σημείων από τό τεράστιο ομολογουμένως έργο του;

Απάντηση: Τό έργο πού έπρεπε νά κάνω ήταν μεγάλο καί δύσκολο. Είχα μπροστά μου περίπου 1500 σελίδες απομαγνητοφωνημένες από προφορικό λόγο τού π. Ιωάννη καί έπρεπε νά ξεχωρίσω τά θεολογικά θέματα από εκατοντάδες άλλα θέματα, όπως ιστορικά, επιστημονικά, κλπ. Διότι ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης συνέδεε στενά τήν θεολογία μέ τήν ιστορία, αλλά καί τήν ερμήνευε μέσα από τίς σύγχρονες επιστημονικές ανακαλύψεις, οπότε έπρεπε νά επισημάνω τά καθαρά θεολογικά κομμάτια.

Αλλά καί μετά τήν επιλογή αυτή έπρεπε νά συνδέσω τά κείμενα μεταξύ τους σέ μιά ενότητα, μέ αλληλουχία σκέψεως καί σχέσεως. Ήταν σάν νά κάνη κανείς ένα πάζλ, σάν νά παίρνη μερικά καταπληκτικά κομμάτια από έναν αμφορέα πού βρήκε σέ ανασκαφές καί νά παρουσιάζη ένα ολοκληρωμένο έργο.

Όλο αυτό τό κοπιαστικό έργο τό έκανα μέ αγάπη, έμπνευση καί εργάσθηκα όπως περίπου εργάζεται ο καλλιτέχνης πού κατασκευάζει έναν πίνακα. Έτσι, τό έργο ήταν κοπιαστικό, αλλά καί ευχάριστο, πού προκαλούσε έκπληξη καί ενθουσιασμό καί σέ μένα τόν ίδιο. Η λέξη έμπνευση τά λέει όλα. Άλλωστε, ο Χριστιανός, όπως λένε οι Πατέρες μας, πρέπει νά εργάζεται ως καλλιτέχνης, ως ποιητής.

3. Ερώτηση: Περιγράψτε μας κάποια δικά σας βιώματα μέσα από τά οποία νά μπορή νά σκιαγραφήται η προσωπικότητα αυτού τού τόσο σημαντικού θεολόγου.

Απάντηση: Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης ήταν μιά πολυτάλαντη προσωπικότητα. Μεγάλωσε στό Μανχάταν τής Νέας Υόρκης, σπούδασε στά μεγαλύτερα πανεπιστημιακά κέντρα τής Αμερικής (Γιέϊλ, Χάρβαρντ), σέ Ορθόδοξες Θεολογικές Σχολές στήν Αμερική καί τήν Ευρώπη (Ελληνικές καί Ρωσικές), ήταν καθηγητής δογματικής στήν Αμερική, τήν Θεσσαλονίκη καί τόν Λίβανο καί γνώριζε καλά τόν δυτικό καί ανατολικό άνθρωπο. Συγχρόνως μπορούσε νά οδηγήση αεροπλάνο καί σκάφος καί νά γνωρίζη τά επιτεύγματα τής σύγχρονης επιστήμης.

Ωστόσο εγώ, άν καί διάβαζα τά έργα του από παλιά, εν τούτοις τόν γνώρισα προσωπικά μετά από τήν συνταξιοδότησή του από τό Πανεπιστήμιο τής Θεσσαλονίκης, όταν έμενε στήν Αθήνα. Ήταν γνώστης πολλών πραγμάτων, θεολογικών, επιστημονικών, διπλωματικών, ιστορικών καί έκανε διαρκώς έρευνα. Τήν νοοτροπία καί τήν τέχνη τού ερευνητή τήν έμαθε στήν Αμερική. Παρά ταύτα ήταν απλός, ταπεινός, ήρεμος, αλλά καί προβληματισμένος γιά τό επίπεδο τής κοινωνίας καί τής θεολογίας στόν τόπο μας. Ήταν ένας ανατολίτης πού ζούσε στόν δυτικό κόσμο, ένας οραματιστής πού ζούσε σέ κοινωνία πολλών συμφερόντων, ήταν ένας ασκητής πού ζούσε έξω από τό Μοναστήρι, στήν σύγχρονη κοινωνία. Δέν θέλω νά τόν εξιδανικεύσω, αλλά ήταν ένας ευγενής καί ευαίσθητος άνθρωπος.

Είκοσι μέρες πρίν πεθάνει πού τόν επισκέφθηκα στό σπίτι του διεπίστωσα ότι ξυπνούσε τήν νύκτα καί προσευχόταν ως ένας μοναχός, όπως τό έκανε η μητέρα του, τήν οποία αγαπούσε, μιά ανατολίτισσα γυναίκα πού βίωνε τήν καππαδοκική ζωή μέσα στό Μανχάταν τής Νέας Υόρκης, καί τελικά έγινε μοναχή στό Μοναστήρι τής Σουρωτής Θεσσαλονίκης, κάτω από τήν καθοδήγηση τού π. Παϊσίου, πού τήν εκτιμούσε.

4. Ερώτηση: Υπάρχουν "κρυφά" ή ιδιαίτερα σημεία κατά τήν μελέτη τών βιβλίων, τά οποία θά πρέπει ο αναγνώστης νά ανακαλύψη;

Απάντηση: Καθένας θά εντυπωσιασθή από διάφορα σημεία τής διδασκαλίας του. Βεβαίως καί υπάρχουν δύο-τρία «κρυφά» σημεία γιά τούς πολλούς, πού εκφράζουν όμως τό βάθος τής διδασκαλίας του. Ήδη υπέβαλα αυτήν τήν ερώτηση σέ πολλούς αναγνώστες τών βιβλίων γιά νά διαπιστώσω άν τά επισημάνουν καί γι' αυτό δέν θά σάς τά αναφέρω.

Τό σημαντικό όμως είναι ότι ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, στήν πολυτάραχη διαδρομή τής ζωής του, συγκρούσθηκε μέ πολλούς θεολόγους, γιά διάφορες αλλοιώσεις τίς οποίες συναντούσε. Υπήρχαν καί υπάρχουν πολλοί πού δέν κατάλαβαν τήν διδασκαλία του. Εκείνος, όμως, επειδή απέκτησε προσωπική βεβαιότητα, σέ πολλά θέματα ήταν απόλυτος καί εκφραζόταν αποφθεγματικά.

Παρά ταύτα τό βασικό έργο του, άν τόν δή κανείς στό βάθος, ήταν ενοποιητικό, αφού εντόπιζε τήν σχέση μεταξύ αθέων καί Χριστιανών, Εβραίων καί Ελλήνων, ορθοδόξων καί αλλοδόξων, λατινοφώνων, ελληνοφώνων καί αραβοφώνων Ρωμηών. Πίστευε στήν Ρωμηοσύνη όχι ως ιδεολογία, αλλά ως τρόπο ζωής πού αποτελεί τήν ενοποιητική δύναμη τών φαινομενικά αντιθέτων καταστάσεων. Ήταν ένας άρχοντας, ανατολίτης, βαθειά δημοκρατικός καί ταυτόχρονα επαναστατικός. Αυτά φαίνονται αντιφατικά, αλλά ήταν έκφραση τού όλου τρόπου θεολογικής σκέψεως καί τής ερευνητικής του εργασίας.–

Δημοσιεύθηκε στήν Εφημερίδα Δημοτικό Μέλλον