Στὴν Ἐφημερίδα «Ὁ Ἐκκλησιολόγος» Πατρῶν: Παΐσιος Βελιτσκόφσκι

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἀπάντηση σὲ ἐρώτηση τοῦ δημοσιογράφου Ἀλεξάνδρου Κολλιοπούλου, Ἐκδότου τῆς Ἐφημερίδος «Ὁ Ἐκκλησιολόγος» Πατρῶν.

Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, τί Σᾶς ἐνέπνευσε περισσότερο κατὰ τὸ παρελθὸν ἔτος 2010; (γεγονὸς ἢ βιβλίο ἢ προσωπικότητα)

Ἀπάντηση: Ἀγαπητὲ κ. Κολλιόπουλε, τὸ ἐρώτημα αὐτὸ δὲν εἶναι δύσκολο νὰ ἀπαντηθῇ, ἀφοῦ ζοῦμε σὲ μιὰ κοινωνία προκλήσεων καὶ πολλῶν ἐνδιαφερόντων, καὶ ἂν διαθέτης λίγη εὐαισθησία σὲ ἐμπνέουν πολλά, γεγονότα, βιβλία, προσωπικότητες. Ἀναγκαστικά, ὅμως, περιορίζομαι σὲ κάποιο ἰδιαίτερο γεγονός.

Θὰ μποροῦσα νὰ ἀναφέρω τὴν προσωπικότητα τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, ἀφοῦ ἀσχολήθηκα αὐτὸν τὸν καιρὸ καὶ ἰδιαίτερα πέρυσι μὲ τὸν προφορικό του λόγο καὶ συνέγραψα τὸ δίτομο ἔργο τῆς «Ἐμπειρικῆς Δογματικῆς». Ἀλλὰ γιὰ νὰ μὴ φανὴ ὅτι τὸ γράφω γιὰ κάποια ἰδιοτέλεια, θὰ ἀναφερθῶ σὲ ἕνα ἄλλο γεγονὸς ποῦ μὲ ἐνέπνευσε τὸ ἔτος ποῦ πέρασε (2010).

Πρόκειται γιὰ τὸν μεγάλο Οὐκρανὸ Στάρετς ὅσιο Παΐσιο Βελιτσκόφσκι. Εἶχα διαβάσει γι’ αὐτὸν στὸ παρελθὸν γιὰ τὸ πόσο ἐπηρέασε τὴν Ρουμανία, τὴν Ρωσία καὶ γενικὰ ὅλον τὸν ὀρθόδοξο χῶρο καὶ δημιούργησε τὴν λεγόμενη φιλοκαλικὴ ἀναγέννηση, ἡ ὁποία ὑπῆρξε τὸ ἀντίβαρο καὶ τὸ ἀντιστάθμισμα στὸν δυτικὸ διαφωτισμό. Ἔτσι, στὶς ἰδέες τοῦ διαφωτισμοῦ παρουσιάσθηκε ἡ ζωὴ τοῦ ὀρθοδόξου φωτισμοῦ κατὰ τὸν 18ο αἰῶνα. Ἂν αὐτὸ συνδυασθῇ καὶ μὲ τὴν φιλοκαλικὴ ἀναγέννηση ποῦ ἔγινε στὸν δικό μας χῶρο τὸν 18ο αἰῶνα, μὲ τοὺς φιλοκαλικοὺς Πατέρας (ἅγιο Μακάριο Νοταρά, πρώην Ἐπίσκοπο Κορίνθου, ἅγιο Νικόδημο Ἁγιορείτη κλπ.), τότε καταλαβαίνουμε τὸ συγκλονιστικὸ αὐτὸ γεγονός. Ἀπὸ αὐτὴν τὴν κίνηση ἐπηρεάσθηκαν πολλοὶ θεολόγοι, ἀκόμη καὶ λογοτέχνες, ὅπως ὁ Παπαδιαμάντης, ὁ Ντοστογιέφσκι κ.ἄ.

Οἱ γενικὲς αὐτὲς γνώσεις μου ἱκανοποιήθηκαν καὶ αὐξήθηκαν στὸ ἔπακρο, ὅταν διάβασα τὸ βιβλίο τοῦ Καθηγητοῦ Ἀντωνίου-Αιμιλίου Ταχιάου, εἰδικοῦ σὲ θέματα τῶν σλαβικῶν Ἐκκλησιῶν, μὲ τίτλο «Ὁ ὅσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι», στὸ ὁποῖο παρατίθεται ἡ αὐτοβιογραφία τοῦ ἰδίου τοῦ ὁσίου, ἀλλὰ καὶ τὸ κείμενο ποῦ ἔγραψε γι' αὐτὸν ὁ μαθητὴς τοῦ Ἱερομόναχος Μητροφάνης, μὲ σχόλια καὶ παρατηρήσεις τοῦ Καθηγητοῦ.

Διαβάζοντας ἐκτενέστερα γιὰ τὸ πρόσωπο, τὸν βίο καὶ τὸ ἔργο τοῦ ὁσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι θαύμασα γιὰ τὴν δύναμη τῆς ἡσυχαστικῆς παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία εἶναι ἡ οὐσία καὶ ἡ πεμπτουσία τῆς ζωῆς τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδὴ ἡ οὐσία τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγματος. Ἐπίσης ἐπιβεβαίωσε γιὰ μιὰ ἀκόμη φορὰ τὴν μεγάλη προσφορὰ τοῦ Ἁγίου Ὅρους στὰ ὑπόδουλα Βαλκάνια καὶ τὸν εὐρύτερο χῶρο. Ὁ ὅσιος Παΐσιος εἶχε ζήσει στὸ Ἅγιον Ὅρος, ἔμαθε τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα, ἀνεκάλυψε διάφορα νηπτικὰ κείμενα τῶν Πατέρων, τὰ μετέφρασε στὴν σλαβονικὴ καὶ δίδασκε τὴν ἠσυχαστκὴ νηπτικὴ παράδοση. Ὕστερα μετακινήθηκε στὰ Μοναστήρια τῆς Μολδαβίας καὶ ζοῦσε τὴν ἡσυχαστικὴ παράδοση. Εἶχε φθάσει πρὸς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του νὰ καθοδηγῇ περίπου 1.000 μοναχοὺς στὴν πνευματικὴ ζωὴ καὶ φυσικὰ πολλοὺς ἄλλους ἐγγάμους Χριστιανούς. Ἔτσι, δημιούργησε μιὰ ἐκπληκτικὴ ἀτμόσφαιρα ποῦ ὡς συνέπεια εἶχε νὰ ἀναχαιτίση τὸν γερμανικὸ ἰδεαλισμὸ καὶ τὸν δυτικὸ σχολαστικισμὸ ποῦ εἶχε εἰσέλθει τὸν 17ο καὶ 18ο αἰῶνα στὴν Ρωσία καὶ στὰ Βαλκάνια. Ἡ ζωὴ τοῦ ὁσίου Παϊσίου εἶχε ἐντυπωσιάσει τὸν ἅγιο Νικόδημο τὸν Ἁγιορείτη, ὁ ὁποῖος ξεκίνησε νὰ τὸν ἐπισκεφθῇ, ἀλλὰ ἐμποδίσθηκε ἀπὸ τὸν καιρό. Ὁ ὅσιος Παΐσιος μετέφρασε τὴν Φιλοκαλία στὴν σλαβονικὴ γλῶσσα καὶ ἔγινε ἡ αἰτία ἀναπτύξεως τοῦ ρωσικοῦ ἡσυχαστικοῦ μοναχισμοῦ. Ἕνας ἀπὸ τοὺς τελευταίους πνευματικοὺς ἀπογόνους τοῦ ἦταν ὁ ἅγιος Σεραφεὶμ τοῦ Σαρώφ.

Ὅμως, δὲν ἀρκέσθηκα στὴν ἀνάγνωση τοῦ βίου τοῦ ὁσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκι, ἀλλὰ προγραμμάτισα, μὲ μέλη τοῦ ποιμνίου μου, «προσκυνηματικὴ περιήγηση» στὰ μέρη ὅπου ἀσκήθηκε ὁ μέγας αὐτὸς Ὅσιος. Ἔτσι, ἐπισκεφθήκαμε τὴν Μολδαβία τῆς Ρουμανίας καὶ βαδίσαμε στὰ ἴχνη τοῦ Ὁσίου Παϊσίου, ἤτοι τὴν Ἱερὰ Μονὴ Ντραγκομίρνα, τὴν Ἱερὰ Μονὴ Σέκου καὶ τὴν Ἱερὰ Μονὴ Νεάμτς. Ἰδίως στὴν τελευταία αὐτὴ Ἱερὰ Μονὴ παραμείναμε δύο ἡμέρες, λειτουργηθήκαμε, προσευχηθήκαμε καὶ ξεναγηθήκαμε στὸ Μουσεῖο-Βιβλιοθήκη κλπ. τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, ὅπου ὑπάρχουν καὶ χειρόγραφα τοῦ ὁσίου Παϊσίου. Τελικά, στὴν Ἐκκλησία ἔχουμε καὶ δικό μας «διαφωτισμό», τὸν «ὀρθόδοξο φωτισμό», ποῦ εἶναι ἡ νηπτικὴ παράδοση.

Βέβαια, ὑπάρχουν μερικοὶ δικοί μας ὀρθόδοξοι δυτικόφρονες ποῦ ἔχουν μιὰ διαφορετικὴ ἀντίληψη, ὅτι δηλαδὴ ἡ νηπτική-ἡσυχαστικὴ παράδοση εἶναι γιὰ τοὺς μοναχοὺς καὶ ὄχι γιὰ τοὺς ἐγγάμους. Μιὰ τέτοια ἀντίληψη εἶναι καθαρὰ σχολαστικὴ καὶ καλβινιστική-προτεσταντικὴ καὶ δείχνει ὅτι παράλληλα μὲ τὸν δυτικὸ διαφωτισμὸ ποῦ μᾶς ἦλθε ἀπὸ τὴν Εὐρώπη, μᾶς ἦλθε καὶ ἕνας «δυτικὸς Χριστιανισμός», δηλαδὴ ἕνας εὐσεβισμὸς ποῦ ἐπηρέασε μερικούς, κατὰ τὰ ἄλλα τυπικὰ ὀρθόδοξους Χριστιανούς, καὶ ἀλλοίωσε τὴν βασικὴ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Πατέρων. Διότι δὲν ὑπάρχει ἄλλο Εὐαγγέλιο γιὰ τοὺς μοναχοὺς καὶ ἄλλο γιὰ τοὺς ἐγγάμους. Ἐκεῖνο ποῦ ἀλλάζει εἶναι ὁ τρόπος ζωῆς τῆς κάθε κατηγορίας. Ἔτσι, ὅσοι ἔχουν ἀμφιβολίες καὶ ἀντιρρήσεις γιὰ τὴν νηπτικὴ παράδοση, ἡ ὁποία εἶναι ἡ πεμπτουσία τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, ἐκφράζουν ἕναν ἀρρωστημένο δυτικὸ Χριστιανισμό.

Ὁ ὅσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι ὑπῆρξε μιὰ ἐκπληκτικὴ φυσιογνωμία ποῦ ἔδειξε τὴν δυναμικότητα τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, ποῦ ἀναδεικνύει μάρτυρες καὶ ὁμολογητές, καὶ ἀποτελεῖ πρότυπο ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

(Δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα «Ὁ Ἐκκλησιολόγος» Πατρῶν)