Γραπτὰ κυρήγματα: Κυριακή 5 Ἰουλίου «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. ε΄, 3)

Στά ἐφετινά καλοκαιρινά κηρύγματα θά ἑρμηνευθοῦν οἱ ὀκτώ μακαρισμοί, τούς ὁποίους εἶπε ὁ Χριστός στήν ἀρχή τῆς δράσεώς Του, στήν περιοχή τῆς Γαλιλαίας, στό γνωστό Ὄρος τῶν μακαρισμῶν, σύμφωνα μέ τόν Εὐαγγελιστή Ματθαῖο. 

Ἡ ὁμιλία αὐτή τοῦ Χριστοῦ μᾶς ὑπενθυμίζει τό γεγονός πού ὁ Προφήτης Μωϋσῆς ἀνέβηκε κατ’ ἐντολή τοῦ Θεοῦ στό ὄρος Σινᾶ, συναντήθηκε μέσα στόν γνόφο μέ τόν ἄσαρκο Λόγο καί ἔλαβε τίς ἐντολές, βάσει τῶν ὁποίων ὁ Ἰσραηλιτικός λαός θά διέκρινε τήν ἀλήθεια ἀπό τό ψεῦδος, τόν Θεό ἀπό τόν διάβολο, τήν ὁδό πρός τήν ἀλήθεια ἀπό τήν ὁδό πρός τήν πλάνη.

Στήν Παλαιά Διαθήκη ὁ ἄσαρκος Λόγος ἔδωσε τίς δέκα ἐντολές, γιατί ὁ ἄνθρωπος εἶχε πλανηθῆ στόν Παράδεισο ἀπό τόν διάβολο, ἐξέπεσε ἀπό τήν κοινωνία μέ τόν Θεό, περιέπεσε σέ βαθύ σκοτάδι καί γι’ αὐτό ἔπρεπε νά λάβη τόν γραπτό νόμο γιά νά μπορέση νά γνωρίση τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Τώρα, στήν Καινή Διαθήκη ὁ σεσαρκωμένος Λόγος δίνει τόν τελειότερο νόμο, ὄχι γιά νά ἀντικαταστήση τόν παλαιό Νόμο τοῦ Μωϋσέως, ἀλλά γιά νά τόν συμπληρώση καί νά τόν ὁλοκληρώση. Ἡ ἐπί τοῦ Ὄρους Ὁμιλία ἀρχίζει μέ τούς μακαρισμούς, μέ τούς ὁποίους ὁ Χριστός δείχνει τόν δρόμο πρός τήν θέωση καί τόν ἁγιασμό.

Ὑπάρχουν ἐννέα φράσεις πού ἀρχίζουν μέ τήν λέξη μακάριοι, ἀλλά οἱ δύο τελευταῖες ἔχουν ἑνιαῖο νόημα, ὁπότε, κατά τούς ἑρμηνευτές, ὀκτώ εἶναι οἱ μακαρισμοί τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ λέξη μακάριοι μπορεῖ νά ἀποδοθῆ μέ τό εὐτυχεῖς, ἀλλά ὄχι μέ τήν ἔννοια τῆς εὐτυχίας ἀπό ὑλικῆς καί βιολογικῆς καταστάσεως. Κατά τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἡ μακαριότητα εἶναι ἡ πηγή τῆς ἀγαθότητας, τά ἄρρητα καί τά ἀκατανόητα ἀγαθά, τό ἀληθινό Φῶς.

Ὅταν ὁ Χριστός ἐπαινῆ κάποιον, σημαίνει ὅτι τόν θέτει ὡς ὑπόδειγμα ζωῆς. Καί στήν πραγματικότητα μᾶς ὑποδεικνύει νά τόν μιμηθοῦμε καί νά γίνουμε σάν καί αὐτόν. Ἔτσι, οἱ μακαρισμοί τοῦ Χριστοῦ δέν εἶναι εὐκτικές προτάσεις, ἀλλά ἐντολές. Δηλαδή, ὅταν λέγη ὁ Χριστός μακάριοι, σημαίνει νά ἐφαρμόζουμε αὐτό πού ἐπαινεῖται στόν μακαρισμό.

Στόν πρῶτο μακαρισμό ἐπαινεῖται ἡ πτωχεία τοῦ πνεύματος. «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν», δηλαδή μακάριοι εἶναι ὅσοι αἰσθάνονται τήν πνευματική τους πτωχεία, ὅτι εἶναι πτωχοί ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Καί τελικά μακάριοι εἶναι οἱ ταπεινοί στήν ψυχή. Μέ τήν λέξη τῷ πνεύματι ἐννοεῖται ἡ ψυχή. Ἐπίσης, προσδιορίζεται καί τό ἀποτέλεσμα τῆς καταστάσεως αὐτῆς, πού εἶναι ἡ μέθεξη τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Στόν μακαρισμό αὐτό βλέπουμε, λοιπόν, δύο συγκεκριμένα σημεῖα: Τό πρῶτον ὅτι μακαρίζονται οἱ «πτωχοί τῷ πνεύματι», καί τό δεύτερον ὅτι ὅσοι ἔχουν αὐτό τό χάρισμα ἔχουν δική τους τήν Bασιλεία τῶν οὐρανῶν.

«Πτωχοί τῷ πνεύματι» εἶναι οἱ ταπεινοί καί οἱ συντετριμμένοι στήν ψυχή, ἐπειδή αἰσθάνονται τήν πνευματική τους πτωχεία.

«Πτωχοί τῷ πνεύματι» εἶναι οἱ ταπεινοί καί οἱ συντετριμμένοι στήν ψυχή, ἐπειδή αἰσθάνονται τήν πνευματική τους πτωχεία. Αὐτοί βλέπουν τόν ἑαυτό τους ὅτι δέν ἔχουν ἐκεῖνα πού θέλει ὁ Θεός γιά τό δημιούργημά Του. Εἴμαστε ποιήματα τοῦ Θεοῦ «κτισθέντες ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ἐπί ἔργοις ἀγαθοῖς» (Ἐφ. β΄10). Δημιουργηθήκαμε γιά νά ζοῦμε μέσα στό Φῶς, νά ζοῦμε κατά Θεόν, νά ἔχουμε προφορική ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό, νά μιλᾶμε μαζί Του, ὅπως ὁμιλεῖ ὁ φίλος μέ τόν φίλο του, ὅπως ὁμιλοῦσε ὁ Μωϋσῆς μέ τόν Θεό ἐπάνω στό Ὄρος Σινᾶ. Ὅταν αἰσθανόμαστε ὅτι δημιουργηθήκαμε γιά ἄλλη κατάσταση καί τώρα μέ τόν σκοτασμό τοῦ νοῦ δέν ἔχουμε κοινωνία μέ τόν Θεό καί ἄρα εἴμαστε πνευματικά πτωχοί, ἀρχίζει νά ἐνεργῆ ὁ μακαρισμός τοῦ Χριστοῦ μέσα στήν καρδιά μας.

Αὐτή στήν πραγματικότητα εἶναι ἡ ἀληθινή ταπεινοφροσύνη, ὄχι ἁπλῶς οἱ ταπεινοσχημίες καί οἱ ταπεινοί λόγοι, ἀλλά ἡ αἴσθηση ὅτι βρισκόμαστε μακριά ἀπό τόν ἀληθινό προορισμό μας, ἀπό τόν Θεό. Αὐτή ἡ αἴσθηση δημιουργεῖ συντριμμό στήν ψυχή, γι᾿ αὐτό, ὅταν λέγη ὁ Χριστός:«μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι», στήν πραγματικότητα εἶναι σάν νά λέγη: μακάριοι «οἱ συντετριμμένοι τῇ ψυχῇ».

Ὁ Χριστός, βάζοντας πρῶτον αὐτόν τόν μακαρισμό, θέλει νά μᾶς ἀνορθώση πνευματικά, γιατί ἀπό τήν ὑπερηφάνεια ἔπεσε ὁ Ἀδάμ, ἀπό τήν αἴσθηση τῆς αὐτάρκειας καί τῆς ἀλαζονείας ἐκπίπτουμε κι ἐμεῖς ἀπό τήν θεία ζωή.

Εἶναι σημαντικό ὅτι ὅσοι αἰσθάνονται τήν πνευματική τους πτωχεία, μέ τήν ἐνέργεια τῆς θείας Χάριτος –ὅπως αἰσθανόμαστε τήν ἀκαθαρσία πού τυχόν εἶναι στό πρόσωπό μας, ὅταν πέφτη ἐπάνω μας τό φῶς– ἔχουν μέσα τους τήν Βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Στήν Ἁγία Γραφή Βασιλεία τῶν οὐρανῶν εἶναι ἡ κοινωνία τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό, τό Φῶς τῆς θείας ζωῆς. Ἔτσι, μέ τήν πνευματική ταπείνωση ἀρχίζει μέσα μας νά ἐνεργῆ ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Ὁ πρῶτος μακαρισμός τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ βάση τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ἀπό ἐκεῖ ἀπορρέουν ὅλα τά πνευματικά ἀγαθά. Ἡ αὐτάρκεια πού παρατηρεῖται σέ πολλούς Χριστιανούς εἶναι δεῖγμα σκοτασμοῦ τοῦ νοῦ καί ὑπερηφάνειας, ἀπόδειξη ὅτι δέν ἄρχισαν νά ζοῦν πνευματικά. Ἐνῶ ἡ αἴσθηση τῆς πνευματικῆς πτωχείας, ἡ ταπείνωση, εἶναι ἡ ἀρχή τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

Ὁ Μητροπολίτης
+ Ὁ Ναυπάκτου καἰ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ