Κυριακή, 19 Ἰουλίου: Τό Ἱερατικόν

ΓΡΑΠΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ 

Ἕνα ἀπό τά σημαντικά βιβλία πρός χρήση στήν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τό λεγόμενο Ἱερατικόν, τό ὁποῖο βρίσκεται πάντοτε πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα, δίπλα στό ἱερόν Εὐαγγέλιον, γιατί εἶναι ἀπαραίτητο γιά τόν Ἱερέα πού τελεῖ τίς θεῖες Λειτουργίες. Ἀπό τό Ἱερατικόν προῆλθε τό Ἀρχιερατικόν, πού ἀφορᾶ τούς Ἀρχιερεῖς, καί τό Διακονικό πού ἀφορᾶ τούς Διακόνους.

Φαίνεται ὅτι τό ὄνομα Ἱερατικό τό ἔλαβε ἀπό μιά ἔκδοση τοῦ βιβλίου αὐτοῦ ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, τό ἔτος 1895, ἐνῶ παλαιότερα λεγόταν μικρό βιβλιάριον (φυλλάδα) πού ἦταν ἐλλιπές. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος πού μερικοί Ἱερεῖς τό Ἱερατικόν τό ἀποκαλοῦν φυλλάδα. Ἡ νέα ἔκδοση ἐγκρίθηκε ἀπό τήν Πατριαρχική Σύνοδο.

Σήμερα κυκλοφοροῦν πολλές ἐκδόσεις τοῦ Ἱερατικοῦ. Θά ἀναφέρω τό Ἱερατικό πού, κυρίως, χρησιμοποιεῖται, τό ὁποῖο περιέχει ὅλα ὅσα ἀνήκουν στόν Ἱερέα γιά τίς ἀκολουθίες τοῦ Νυχθημέρου, δηλαδή τίς ἀκολουθίες τοῦ Ἑσπερινοῦ, τοῦ Ἀποδείπνου, τοῦ Μεσονυκτικοῦ, τοῦ Ὄρθρου, τῶν Ὡρῶν, καί τήν τάξη τῆς ὁλονυκτίου ἀγρυπνίας, καθώς ἐπίσης τίς τρεῖς θεῖες Λειτουργίες, ἤτοι τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καί τῶν Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων, ὅπως καί διάφορες ἀκολουθίες καί εὐχές σέ διάφορες περιστάσεις.

Ἐπίσης, κυκλοφορεῖ καί τό Μικρό Ἱερατικό, πού περιέχει τίς ἱερές ἀκολουθίες τοῦ Ἑσπερινοῦ, τῆς Ἀρτοκλασίας, τοῦ Μεσονυκτικοῦ, τοῦ Ὄρθρου, τῆς θείας Λειτουργίας τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου καί διάφορα Ἀπολυτίκια καί Κοντάκια.

Μεγάλη θέση κατέχει ὁ Ἱερεύς στήν θεία Λειτουργία, γιατί παρακαλεῖ τόν Πατέρα νά στείλη τό Ἅγιον Πνεῦμα καί νά μεταβάλη τόν ἄρτο καί τόν οἶνο σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ, ἀλλά καί μεταφέρει τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ στόν λαό. Ὁ Ἱερεύς καί ὁ Ἀρχιερεύς εἶναι ἡ αἰσθητή παρουσία τοῦ Χριστοῦ, καί γι’ αὐτό κινοῦνται μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων. Εἶναι πολύ χαρακτηριστικό ὅτι ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος, Ἐπίσκοπος Κύπρου, γράφει ὅτι ἡ τάξη τῶν Ἱεραρχῶν εἶναι ἡ «πατέρων γεννητική τάξις∙ πατέρας γάρ γεννᾶ τῇ Ἐκκλησίᾳ», δηλαδή εἶναι γεννητική τάξη πατέρων, ἐπειδή χειροτονεῖ Κληρικούς πού θά γίνουν πατέρες στήν Ἐκκλησία. Ἐνῶ ἡ τάξη τῶν Πρεσβυτέρων «πατέρας μή δυναμένη γεννᾶν, διά τοῦ λουτροῦ τῆς παλιγγενεσίας τέκνα γεννᾶ», δηλαδή ἡ τάξη τῶν Πρεσβυτέρων γεννᾶ τέκνα μέ τό Βάπτισμα καί ὄχι πατέρες, ἐπειδή δέν χειροτονοῦν.

Αὐτό δείχνει καί τήν διαφορά μεταξύ τῶν Ἀρχιερέων καί τῶν Ἱερέων, ἀφοῦ οἱ Ἀρχιερεῖς χειροτονοῦν Ἱερεῖς πού θά γίνουν πατέρες στόν λαό, ἐνῶ οἱ Ἱερεῖς διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος γεννοῦν τέκνα στήν Ἐκκλησία.

Ἔτσι, ἐνῶ τό βιβλίο τοῦ Ἱερατικοῦ περιλαμβάνει ὅλες τίς ἀκολουθίες πού κάνει ὁ Ἱερεύς, μέ τήν ἄδεια καί τήν εὐλογία τοῦ Ἀρχιερέως, τό βιβλίο τοῦ Ἀρχιερατικοῦ περιλαμβάνει καί ἄλλες ἀκολουθίες, ὅπως τῶν Χειροτονιῶν καί τῶν Χειροθεσιῶν, καί ἄλλες διατάξεις Εὐχῶν.

Τό Ἱερατικόν καί τό Ἀρχιερατικόν εἶναι ἀπαραίτητα βιβλία γιά τούς Ἱερεῖς καί τούς Ἀρχιερεῖς, διότι καθορίζουν τήν τάξη μέ τήν ὁποία γίνονται οἱ θεῖες Λειτουργίες καί οἱ ἀκολουθίες πού συνέταξαν οἱ ἅγιοι Πατέρες καί καθιέρωσε ἡ Ἐκκλησία. Μέσα στήν Ἐκκλησία δέν πρέπει νά γίνωνται ἰδιωτικές προσευχές, οὔτε πρέπει νά γίνωνται μέ τό τυπικό πού θά ἤθελε ὁ καθένας νά τό κάνη. Προσευχόμαστε ἀπό κοινοῦ καί κάνουμε ὑπακοή στήν Ἐκκλησία.

Τό σημαντικό εἶναι ὅτι ὁ Ἱερεύς καί ὁ Ἀρχιερεύς δέν πρέπει καί δέν μποροῦν νά διαβάζουν τίς ἀκολουθίες καί τίς εὐχές μηχανικά, τυπικά, ἀλλά νά κατανοοῦν τό περιεχόμενό τους, καθώς ἐπίσης νά διακατέχωνται ἀπό τήν αἴσθηση τοῦ Μυστηρίου καί νά τό προσεγγίζουν μέ εὐλάβεια. Γιατί ὅσα γίνονται στό Ἱερό Βῆμα δέν εἶναι ἕνα θέατρο, ἀλλά προσευχή καί προσέγγιση στόν Θεό.

Οἱ Ἱερεῖς καί οἱ Ἀρχιερεῖς ὁμοιάζουν μέ τόν Μωϋσῆ πού ἀνῆλθε στό ὄρος Σινᾶ γιά νά συναντήση τόν ἄσαρκο Λόγο, μέ τήν διαφορά ὅτι συναντοῦν τόν σεσαρκωμένο Λόγο. Ἡ θεία Λειτουργία εἶναι ὁ Μυστικός Δεῖπνος, εἶναι ἡ προσευχή τοῦ Χριστοῦ στήν Γεθσημανῆ, ὅταν ὁ Χριστός προσευχόταν γιά ὅλο τόν κόσμο, εἶναι ἡ θυσία ἐπάνω στόν Γολγοθᾶ, εἶναι ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ «ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματος», εἶναι ἡ κάθοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἔγινε στήν Πεντηκοστή.

Κάθε φορά πού κρατῶ στά χέρια μου τό Ἱερατικόν ἤ τό Ἀρχιερατικόν αἰσθάνομαι τήν ἱερότητα τῶν βιβλίων αὐτῶν, γιατί χιλιάδες Ἱερεῖς καί Ἀρχιερεῖς, διαβάζοντας τίς εὐχές αὐτές γνωρίζουν ὅτι κατέρχεται τό Ἅγιον Πνεῦμα στήν Ἁγία Τράπεζα καί μεταβάλλει τόν ἄρτο καί τόν οἶνο σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. Εἶναι, λοιπόν, λόγια εὐλογημένα καί τά βιβλία αὐτά εἶναι ἱερά.

Ο Μητροπολιτης
† Ο Ναυπακτου και Αγιου Βλασιου ΙΕΡΟΘΕΟΣ