Κυριακή, 26 Ἰουλίου: Τό Εὐχολόγιον

ΓΡΑΠΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ 

Ἕνα ἀπό τά λειτουργικά βιβλία πού εἶναι ἀπαραίτητο γιά τούς Κληρικούς, ἤτοι Ἐπισκόπους, Πρεσβυτέρους, Διακόνους, εἶναι τό λεγόμενο Εὐχολόγιον. Ἡ λέξη Εὐχολόγιο ἀποτελεῖται ἀπό δύο ἐπί μέρους λέξεις εὐχή καί λόγο, δηλαδή συλλογή εὐχῶν, προσευχῶν. Πρόκειται γιά προσευχές πού συνδέονται μέ τήν λατρεία καί τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι ἕνας κώδικας ἱεροπραξιῶν καί ἱεροτελεστιῶν.

Τό ἀρχαιότερο Εὐχολόγιον πού διασώθηκε εἶναι τό λεγόμενο «Εὐχολόγιο τοῦ Σεραπίωνος», τοῦ 4ου αἰῶνος μ.Χ., ἀλλά στήν συνέχεια προστίθεντο διάφορες ἄλλες εὐχές καί ἱεροτελεστίες, καθώς αὐξανόταν ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας, γι’ αὐτό τό λειτουργικό αὐτό βιβλίο εἶναι ἕνας διαχρονικός «σωρείτης», ὅπως χαρακτηριζόταν, ἀφοῦ στήν ἀρχή περιλάμβανε τήν θεία Λειτουργία καί μερικές βασικές ἱερουργίες καί στήν πορεία προστίθεντο διάφορες ἄλλες ἀκολουθίες. Σήμερα ἐν χρήσει ὑπάρχει τό Μέγα Εὐχολόγιον καί τό Μικρό Εὐχολόγιον, τό ὁποῖο ὀνομάζεται καί Ἁγιασματάριο.

Τό Μέγα Εὐχολόγιον, ὅπως κυκλοφορεῖ σήμερα, εἶναι ἕνα πολυσέλιδο βιβλίο πού διαιρεῖται σέ πέντε μεγάλα μέρη. Τό πρῶτο μέρος περιλαμβάνει τίς ἀκολουθίες τῶν ἱερῶν Μυστηρίων καί διάφορες ἄλλες ἀκολουθίες πού συνδέονται μέ αὐτά. Τό δεύτερο μέρος περιλαμβάνει διάφορες ἱεροπραξίες γιά τόν Ἱερό Ναό, ὅπως ἐγκαίνια κλπ., ἐκκλησιαστικές διακονίες καί μοναχικές κουρές, ἁγιασμούς καί ἑορτολόγια, ἀκολουθίες γιά τό τέλος τοῦ ἀνθρωπίνου βίου. Τό τρίτο μέρος περιλαμβάνει περιστασιακές ἀκολουθίες γιά διάφορες δυσκολίες καί συμφορές τοῦ βίου, δηλαδή ἀνομβρίες, ἀσθένειες, πολέμους καί τελετές, καί Εὐχές γιά διάφορες περιστάσεις, δηλαδή γιά ἀκάθαρτα πνεύματα, γιά κτήρια, ἀγρούς, θάλασσα, ταξίδια. Τό τέταρτο μέρος περιλαμβάνει τούς Ἀποστόλους καί τά Εὐαγγέλια ὅλου τοῦ ἔτους, προσευχές καί διάφορα κείμενα συστατικά, κανονικές συμμαρτυρίες. Καί τό πέμπτο μέρος περιέχει διάφορες νεώτερες ἀκολουθίες, ὅπως Δοξολογίες κ.ἄ.

Τό Μικρό Εὐχολόγιο ἤ Ἁγιασματάριο εἶναι μία ἐπιτομή τοῦ Μεγάλου Εὐχολογίου, καί εἶναι μιά ἀνθολογία πού περιέχει τίς ἀκολουθίες πού τελοῦνται πιό συχνά ἀπό τούς Κληρικούς. Τό Μικρό Εὐχολόγιο ἐκδίδεται σέ μικρό σχῆμα, γιατί θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι εἶναι ἕνα φορητό λειτουργικό βιβλίο πού εἶναι ἀπαραίτητο σέ καθημερινή χρήση.

Στά περιεχόμενα τοῦ Μικροῦ Εὐχολογίου ἤ Ἁγιασματαρίου συμπεριλαμβάνονται ἡ ἀκολουθία τοῦ Μικροῦ Ἁγιασμοῦ, οἱ Εὐχές γιά τήν γέννηση παιδιοῦ, οἱ ἀκολουθίες γιά τό ἅγιον Βάπτισμα καί τό Χρίσμα, τόν Ἀρραβῶνα καί τόν Γάμο, τήν Ἱερή Ἐξομολόγηση, τό ἅγιον Εὐχέλαιο, τήν ἀκολουθία σέ κεκοιμημένους καί διάφορες ἄλλες ἀκολουθίες καί εὐχές σέ διάφορες περιστάσεις, ὅπως σέ ἀσθένειες, σέ ἐξορκισμούς, σέ ἁγιασμούς ἀγρῶν, ποιμνίων, οἰκιῶν, ἁλιείας. Ἐπίσης, περιλαμβάνει διάφορες ἀκολουθίες, ὅπως στήν ἔναρξη καί λήξη τῶν Σχολείων, σέ ἰδιωτικά καί κοινωφελῆ ἔργα, σέ καταστήματα, ἀρδευτικά ἔργα, ἐγκαίνια πλοίου, δοξολογίες καί δεήσεις, καί τέλος τήν Παράκληση στήν κυρία Θεοτόκο.

Τό Μικρό Εὐχολόγιο ἤ Ἁγιασματάριο εἶναι ἕνα λειτουργικό βιβλίο εὔχρηστο, τό ὁποῖο οἱ παλαιοί Ἱερεῖς τό εἶχαν πάντοτε σέ μιά μικρή τσάντα μαζί μέ ἕνα μικρό πετραχήλι καί ἕναν σταυρό καί τό ἔφεραν πάντοτε μαζί τους, ὥστε ἀνά πᾶσαν στιγμή καί ὥρα νά εἶναι ἕτοιμοι νά βοηθήσουν τούς ἀνθρώπους σέ κάθε ἀνάγκη τους.

Ὅταν διαβάση κανείς προσεκτικά τό Μέγα καί τό Μικρό Εὐχολόγιο καταλαβαίνει ὅτι ὄντως εἶναι ἕνα Ἁγιασματάριο, ἤ θά ἔλεγα ἀκόμη ἕνα πνευματικό θεραπευτικό ἐγχειρίδιο, ἀφοῦ ὁ Θεός μέ τίς προσευχές τῶν εὐλαβῶν Ἱερέων θεραπεύει τίς ψυχικές καί πνευματικές ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων, ἀνάλογα μέ τήν πίστη τους.

Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνα ψυχοσωματικό ὄν, ἔχει ψυχή καί σῶμα σέ μιά ἀρραγῆ ἑνότητα καί ὁπωσδήποτε ὑπάρχει ἀλληλεξάρτηση μεταξύ ψυχῆς καί σώματος. Τά ψυχικά νοσήματα ἔχουν ἐπίδραση στό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου, καί τά σωματικά νοσήματα ἔχουν ἐπίδραση καί στήν ψυχή του, ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν προσέξη.

Ὅπως ἔχει ἀναπτυχθῆ ἡ ἰατρική ἐπιστήμη γιά νά θεραπεύη τίς σωματικές ἀσθένειες τῶν ἀνθρώπων, ἔτσι ἀπό αἰώνων ὑπάρχει καί ἡ πνευματική θεραπευτική ἐπιστήμη πού θεραπεύει τά ψυχικά τραύματα τῶν ἀνθρώπων. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχει μόνον σωματικές ἤ ψυχολογικές ἀνάγκες, ἀλλά ἔχει καί πνευματικές ἀνάγκες, θέλει νά συναντήση τόν Θεό. Καί ἐπειδή καταλαβαίνει ὅτι ἡ συνάντηση μέ τόν Θεό εἶναι ἕνα πολύ σπουδαῖο γεγονός, καί τά πάθη εἶναι ἐμπόδιο γι’ αὐτήν, γι’ αὐτό θέλει νά θεραπευθῆ προηγουμένως, ὥστε νά ἑνωθῆ μέ τόν Θεό.

Ἔπειτα, ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνα πνευματικό θεραπευτήριο πού παραλαμβάνει τόν ἄνθρωπο ἀμέσως μέ τήν γέννησή του, καί τόν παρακολουθεῖ σέ ὅλη τήν ζωή του, μέ τό Βάπτισμα, τόν Γάμο, τήν θεία Λειτουργία, ἀκόμη μέχρι καί τόν θάνατό του. Στόν ἐνδιάμεσο χρόνο τόν εὐλογεῖ, τόν ἁγιάζει, αὐτόν καί τά σπίτια του, τά Σχολεῖα, καί τίς ἐργασίες του, ἀκόμη τόν παρακολουθεῖ καί κατά τά ταξίδια του καί ὄχι μόνον τόν παρακολουθεῖ, ἀλλά καί τόν θεραπεύει καί τόν ἁγιάζει. Γι’ αὐτό αὐτό τό βιβλίο, τό Εὐχολόγιον, λέγεται καί Ἁγιασματάριον, διότι ὁ Ἱερεύς ἤ Ἀρχιερεύς μέ τίς ἀκολουθίες καί τίς Εὐχές παρακαλεῖ τόν Θεό νά ἁγιάση τόν ἄνθρωπο, ἄν βέβαια καί ὁ ἄνθρωπος ἀνταποκριθῆ σέ αὐτήν τήν θεραπεία μέ τήν συνέργειά του.

Ἕναν τέτοιο θεραπευμένο ἄνθρωπο ἑορτάζουμε σήμερα, τήν ἁγία Παρασκευή, ἡ ὁποία ζώντας μέσα στήν Ἐκκλησία, ἁγιάσθηκε, ἑνώθηκε μέ τόν Θεό, καί ἔτσι ἔγινε ὁ ἄνθρωπος τῆς θείας Χάριτος. Δέν πέρασε ἁπλῶς ἀπό τήν ζωή αὐτή, ἀλλά διά τῆς βιολογικῆς ζωῆς εἰσῆλθε στήν αἰώνια ζωή.
Ἄς χρησιμοποιήσουμε, λοιπόν, τά πνευματικά φάρμακα τῆς Ἐκκλησίας μας γιά νά θεραπευθοῦμε πνευματικά.

Ο Μητροπολιτης
† Ο Ναυπακτου και Αγιου Βλασιου ΙΕΡΟΘΕΟΣ