Γραπτὸ κήρυγμα: Κυριακὴ Δ Νηστειῶν - Μοναχισμός καί Ὀρθοδοξία

«τοῦτο τό γένος ἐν οὐδενί δύναται ἐξελθεῖν εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ» (Μάρκ. θ', 29)

Ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Στήν ἐρώτηση τῶν μαθητῶν γιατί δέν μπόρεσαν νά βγάλουν τό δαιμόνιο ἀπό τόν νέο πού βασανιζόταν «παιδιόθεν», ὁ Κύριος ἀπάντησε, ὅτι τό γένος αὐτό, πού κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ «εἶναι τό πάνδεινο δαιμόνιο τῆς ἀκολασίας», δέν μπορεῖ μέ κανένα ἄλλο μέσο νά βγῆ ἀπό τόν ἄνθρωπο, παρά μόνον μέ τήν προσευχή καί τήν νηστεία. Καί ἐπειδή αὐτός πού κατέχεται ἀπό τό δαιμόνιο εἶναι δύσκολο νά προσευχηθῆ καί νά νηστεύση πρέπει νά τό κάνουν ἐκεῖνοι πού θέλουν νά θεραπεύσουν τόν δαιμονισμένο.

Ἡ ἀπάντηση αὐτή τοῦ Κυρίου μᾶς δίνει τήν ἀφορμή νά διατυπώσουμε μερικές σκέψεις, ἀφ᾿ ἑνός μέν γύρω ἀπό τήν προσευχή καί τήν νηστεία, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ γύρω ἀπό τήν σχέση πού ὑπάρχει μεταξύ τοῦ Μοναχισμοῦ καί τῆς Ὀρθοδοξίας.

Κατ’ ἀρχάς ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία εἶναι ἀπαραίτητα μέσα γιά τήν ἀπαλλαγή μας ἀπό κάθε δαιμονική τυραννία καί τήν ἐπιστροφή μας στόν Θεό. Ἰδιαίτερα γιά τό γένος αὐτό τῶν δαιμονίων, πού εἶναι «οἱ ἀλλόκοτοι καί δυσέρωτες ἔρωτες», κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία εἶναι ἰσχυρότατα ὅπλα. Μέ τήν νηστεία χαλινώνουμε τό σῶμα καί καταστέλλουμε τίς ἐπαναστάσεις του, καί μέ τήν προσευχή κατευνάζουμε τούς λογισμούς πού ἐρεθίζουν τά πάθη. Γενικά, ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία διαδραματίζουν σπουδαῖο ρόλο στήν ζωή τοῦ Χριστιανοῦ, πού ἀγωνίζεται γιά τήν κατά Χάρη θέωσή του.

Μέ τήν νηστεία βιώνουμε τήν παραδείσια προπτωτική κατάσταση, τότε πού ὁ Ἀδάμ δέν εἷχε παραβῆ ἀκόμη τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Ἐπίσης, μέ τήν νηστεία ζοῦμε τό δράμα τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου πού ἔγινε μέ τήν παράβαση τῆς ἐντολῆς καί τήν ἀπώλεια τῆς θείας Χάριτος. Ὁ Μέγας Βασίλειος ἀποκαλεῖ τήν νηστεία «πρεσβυτέρα Νόμου», γιατί δόθηκε ὡς ἐντολή καί πρίν ἀπό τόν Νόμο τοῦ Μωϋσέως, άκόμη, μέ τήν νηστεία βιώνουμε μερικές καταστάσεις ἀπό τήν ἐσχατολογική κατάσταση τῶν δικαίων. Γνωρίζουμε ὅτι στήν ζωή πού θά ἀκολουθήση μετά τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου δέν θά ὑπάρχουν ὑλικές ἀνάγκες καί ὁ χαριτωμένος ἄνθρωπος θά εὐφραίνεται ἀπό τήν κοινωνία του μέ τόν Χριστό.

Μέ τήν προσευχή ζοῦμε πραγματικά τήν κοινωνία μέ τόν Χριστό. Μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἡ πνευματική ζωή ἐκφράζεται καί ἐκδηλώνεται μέ τήν προσευχή. Ὑπάρχει ἕνας ἐπιτυχής ὁρισμός τῆς προσευχῆς πού δόθηκε ἀπό τόν ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος, πού σήμερα ἑορτάζει, σύμφωνα μέ τόν ὁποῖο «προσευχή ἐστι συνουσία ἀνθρώπου καί Θεοῦ». Πράγματι, κατά τήν προσευχή ὁ ἄνθρωπος ἀπολαμβάνει τήν «νηφάλιον μέθην», βιώνει τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό ἡ χρησιμοποίηση τῆς νηστείας καί τῆς προσευχῆς εἶναι ἀπαραίτητα γιά τήν κάθαρση καί τήν θέωσή μας. Ἔτσι ἐξηγεῖται, ὅτι ὅλοι οἱ ἅγιοι χρησιμοποίησαν καί ἀγάπησαν αὐτά τά πνευματικά μέσα.

Συνήθως οἱ ἄνθρωποι, δικαιολογώντας τήν διάθεσή τους νά ζοῦν κατά τό θέλημά τους, ἰσχυρίζονται ὅτι ἡ προσευχή καί ἠ νηστεία εἶναι κατάλληλα μέσα γιά τούς μοναχούς πού εἶναι ἀφιερωμένοι στόν Θεό καί ὄχι τόσο γιά τούς ἀνθρώπους πού ζοῦν καί ἐργάζονται στόν κόσμο. Μέ αὐτή τήν λαθεμένη σκέψη γίνεται μιά διάσπαση τοῦ χριστιανικοῦ ἤθους καί μιά ἀλλοίωση τοῦ εὐαγγελικοῦ μηνύματος.

Πρέπει νά τονισθῆ ὁ μοναχισμός εἶναι ἔκφραση τῆς Ὀρθοδοξίας. Αὐτό μποροῦμε νά τό δοῦμε σέ τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματα τῆς Ὀρθοδοξίας πού φανερώνουν καθαρά τήν μεγάλη ἀλήθεια ὅτι τό Ὀρθόδοξο πνεῦμα εἶναι κατ᾿ οὐσίαν μοναχικό καί ἡ μοναχική ζωή εἶναι ὀρθόδοξη ζωή.

Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἀσκητική. Ὅταν λέμε ἀσκητική ζωή ἐννοοῦμε κυρίως τήν εὐαγγελική ζωή πού στηρίζεται πάνω στήν μετάνοια, ἡ ὁποία εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση ὀρθοδόξου ἤθους. Ἄσκηση ἀκόμη εἶναι ἡ προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ νά παραμείνη ὁ ἄνθρωπος ἐλεύθερος ἀπό τήν κυριαρχία πού θέλουν νά τοῦ ἐπιβάλλουν τά κτίσματα. Ἄσκηση εἶναι ἡ μεταστροφή τοῦ ἀνθρώπου στόν Θεό, εἶναι ἡ ἀπαλλαγή ἀπό τήν τυραννία τῶν παθῶν. Ἐπίσης, ἄσκηση εἶναι ἡ συμμόρφωση σέ ὅλες τίς ἐντολές τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό ὅλοι μποροῦν νά τό ζήσουν. Καί οἱ μοναχοί καί ὅσοι ζοῦν στόν κόσμο.

Τίς τρεῖς μοναχικές ὑποσχέσεις μπορεῖ νά τίς τηρήση καί ὁ ἔγγαμος, μέ ἀνάλογη προσαρμογή. Ὁ γάμος ὅταν ἔχη ἀναφορά στό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας βοηθᾶ τόν ἄνθρωπο νά σωθῆ.

Ὁ Ὀρθόδοξος τρόπος ζωῆς εἶναι κοινοτικός ἤ κοινοβιακός. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Ὀρθόδοξος Χριστιανός δέν ζῆ μόνος του, ἀλλά μέ τούς ἀδελφούς του καί γιά τούς ἀδελφούς του. Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι Ἐκκλησία. Αὐτό θά πῆ ὅτι εἶναι Σῶμα Χριστοῦ καί πνευματική (πραγματική) οἰκογένεια.

Αὐτό τό βλέπουμε στήν Θεία Εὐχαριστία πού ἐκφράζει ἄριστα τήν Ἐκκλησία. Στό ὑπερφυές αὐτό Μυστήριο ὅλοι ἀπολαμβάνουμε τό συλλείτουργο. Ὅλα εἶναι κοινά. Κοινή προσευχή, κοινή τροφή, κοινή ζωή. Μαθαίνοντας νά ζοῦμε λειτουργικά, καλούμαστε νά συμμετάσχουμε καί στήν μεγάλη λειτουργία τοῦ σύμπαντος κόσμου, δηλαδή νά θεωροῦμε ὅλους καί ὅλα ὡς δῶρα τοῦ Θεοῦ σέ μᾶς καί ἑπομένως νά προσφέρουμε καί ἐμεῖς τόν ἑαυτό μας ὡς δῶρο σέ αὐτούς.

Ἔτσι, ἡ χριστιανική ζωή εἶναι κοινή ζωή. Ἡ λύπη κοινή λύπη. Ἡ χαρά κοινή χαρά. Ἡ πίστη ἑνότητα πίστεως. Ἡ ἀγάπη κοινωνία ἀγάπης. Αὐτό τό βλέπουμε καθαρά νά ἐκφράζεται στά κοινόβια μοναστήρια. Οἱ μοναχοί ἔχουν κοινή τροφή, ἐνδυμασία, προσευχή, πνευματική καθοδήγηση. Ἀλλά αὐτή τήν κοινή ζωή, τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν, μποροῦν νά τήν ζήσουν ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι, μέ τό νά μήν αἰσθάνωνται μόνοι τους καί νά μή ζοῦν μόνο γιά τόν ἑαυτό τους. Τόν ἄλλο νά τόν βλέπουν ὡς ἀδελφό τους καί νά συμμετέχουν στόν πόνο του. Βέβαια, ὁ κοινοβιακός τρόπος ζωῆς γίνεται μέ τήν ἐνέργεια τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Στόν πεπτωκότα κόσμο, πού χαρακτηρίζεται ἀπό τήν ἀπουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι οὐτοπία νά μιλᾶμε γιά κοινοβιακή ζωή. Ὁ πεπτωκώς ἄνθρωπος ρέπει πρός τήν ἀτομοκρατία.

Ὁ Ὀρθόδοξος Χριστιανός κινεῖται γύρω ἀπό τόν Θεάνθρωπο Χριστό, ζῆ ἐν τῷ Θεανθρώπῳ καί δέν κινεῖται γύρω ἀπό τόν ἑαυτό του. Αὐτό τό βλέπουμε στόν μοναχισμό. Κέντρο τοῦ μοναχοῦ εἶναι ὁ Ναός. Βάση ἡ λατρεία καί ἡ προσευχή. Ὁ μοναχός ἐπιζητεῖ μέ θερμότητα τήν κοινωνία μέ τόν Χριστό. Αὐτό μπορεῖ νά τό ἐφαρμόση καί ὁ κάθε Ὀρθόδοξος Χριστιανός μέ τό νά τηρῆ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί τό τυπικό τῆς Ἐκκλησίας νά γίνη δικό του τυπικό.

Ὅλοι μποροῦμε νά ζήσουμε τό ὀρθόδοξο πνεῦμα πού εἶναι ἀσκητικό, κοινοβιακό καί ἐκκλησιαστικό.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος