Γραπτὰ κηρύγματα: Ἡ Πεντάτευχος

Κυριακή 13 Ἰουλίου

Τά πρῶτα πέντε βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί γενικά τῆς Ἁγίας Γραφῆς ὀνομάζονται «Πεντάτευχος» καί ἐννοεῖται «Πεντάτευχος Βίβλος», ἀπό τόν 2ο αἰώνα μ.Χ. ἀπό τούς Ἑλληνες καί Χριστιανούς.

Στήν Ἑβραϊκή περίοδο τά βιβλία αὐτά λέγονται «νόμος Μωϋσέως» ἤ «βιβλίον τοῦ νόμου Μωϋσέως», διότι δόθηκαν ἀπό τόν Θεό στόν Μωϋσῆ, ὥστε μέ αὐτόν τόν νόμο νά καθοδηγῆ τόν λαό Του. Ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός θεωρεῖ ὅτι ὁ συγγραφεύς ἦταν ὁ Μωϋσῆς, γι’ αὐτό σέ συνομιλία πού εἶχε μέ τούς Ἑβραίους τῆς ἐποχῆς του εἶπε: «Εἰ γάρ ἐπιστεύετε Μωϋσεῖ, ἐπιστεύετε ἄν ἐμοί· περί γάρ ἐμοῦ ἐκεῖνος ἔγραψεν» (Ἰω. ε΄, 46).

Τά πέντε αὐτά βιβλία εἶναι: Γένεσις, Ἔξοδος, Λευιτικόν, Ἀριθμοί καί Δευτερονόμιον.

Εἰδικότερα τό βιβλίο «Γένεσις» παρουσιάζει τά γεγονότα ἀπό τήν δημιουργία τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου, τήν πτώση του, τήν ἔξοδό του ἀπό τόν Παράδεισο μέχρι τήν κατοίκηση τοῦ Ἰωσήφ στήν Αἴγυπτο μέ τούς ἀδελφούς του καί ὅλη τήν παροικία τοῦ πατρός του, τήν τελευτή τοῦ Ἰωσήφ καί τόν ἐνταφιασμό του στήν Αἴγυπτο.

Τό βιβλίο «Ἔξοδος» περιγράφει τά σχετικά μέ τήν προετοιμασία τῶν Ἑβραίων γιά νά ἐξέλθουν ἀπό τήν Αἴγυπτο μέ τήν καθοδήγηση τοῦ Μωϋσῆ, τά γεγονότα τῆς ἐξόδου, τήν περιπλάνησή τους στήν ἔρημο τοῦ Σινᾶ καί τήν παραλαβή τοῦ Νόμου τοῦ Θεοῦ ἀπό τόν Μωϋσῆ καί τήν ἵδρυση τῆς σκηνῆς τοῦ Μαρτυρίου.

Τό βιβλίο «Λευιτικόν» περιέχει τίς θυσίες, τίς ἑορτές, τά εἴδη τῶν καθαρισμῶν καί γενικά ὅ,τι ἀφορᾶ τούς Ἱερεῖς, οἱ ὁποῖοι εἶναι μέλη τῆς φυλῆς τοῦ Λευί, ἀπό τούς ὁποίους ἔλαβε τό ὄνομα. Στό βιβλίο παρουσιάζονται ὅλα ὅσα ἀφοροῦν τήν καθιέρωση τοῦ ἀρχιερέως Ἀαρών καί τῶν υἱῶν του καί περιέχει ὅλες τίς τελετουργικές διατάξεις πού ἔχουν ἐμπιστευθῆ στούς Λευίτας-Ἱερεῖς.

Τό βιβλίο «Ἀριθμοί» ἔχει αὐτήν τήν ὀνομασία, διότι στήν ἀρχή τοῦ βιβλίου γίνεται ἀρίθμηση τῶν Ἑβραίων, οἱ ὁποῖοι μποροῦν νά φέρουν ὅπλα, καί τῶν Λευιτῶν μετά τήν νομοθεσία στό Σινᾶ, ἐπίσης γίνεται νέα ἀρίθμηση τοῦ Θεοκρατικοῦ Ἰσραηλιτικοῦ στρατοῦ. Παρουσιάζεται ἡ ἱστορία τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ ἀπό τούς πρόποδες τοῦ ὄρους Σινᾶ μέχρι τίς στέππες τῆς Μωάβ, ἀνατολικά τῆς Γῆς τῆς Ἐπαγγελίας. Δηλαδή, περιλαμβάνεται ἡ ἱστορία τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ στήν πορεία του πρός τήν Γῆ τῆς Ἐπαγγελίας γιά 39 χρόνια.

Τό βιβλίο «Δευτερονόμιον» εἶναι τρόπον τινά ὁ δεύτερος νόμος, δηλαδή ἡ ἀνακεφαλαίωση ὅλων τῶν νομοθετημένων καί πεπραγμένων. Ἰδιαίτερα παρουσιάζει τούς τρεῖς λόγους πού ἀπηύθυνε ὁ Μωϋσῆς στούς Ἑβραίους στίς στέππες τῆς Μωάβ, κατά τό 40ό ἔτος ἀπό τήν ἔξοδό τους ἀπό τήν Αἴγυπτο, καί εἶναι ὁ ἱστορικός ἐπίλογος τῆς Ἐξόδου καί τῆς περιπλανήσεώς τους στήν ἔρημο καί τόν θάνατο τοῦ Μωϋσῆ. Καταλήγει μέ τήν ὠδή τοῦ Μωϋσέως: «Πρόσεχε οὐρανέ καί λαλήσω».

Γενικά, τό περιεχόμενο τῆς Πεντατεύχου εἶναι ἡ ἱστορία ἀπό τήν δημιουργία τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου, ἡ πτώση καί ἡ ἔξοδός του ἀπό τόν Παράδεισο, ὁ κατακλυσμός καί ἡ κιβωτός τοῦ Νῶε, ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ πού ἐκδηλώνεται μέ τήν φανέρωση τοῦ Κυρίου τῆς Δόξης στούς Πατριάρχες (Ἀβραάμ, Ἰσαάκ, Ἰακώβ), ἡ ἔξοδος τῶν Ἑβραίων ἀπό τήν Αἴγυπτο, ἡ παράδοση τοῦ Νόμου στόν Μωϋσῆ, καί ἡ πορεία τους πρός τήν Γῆ τῆς Ἐπαγγελίας. Οὐσιαστικά εἶναι ἡ ἐπίσημη ἀνάδειξη τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ ὡς τοῦ περιούσιου λαοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀπό τόν ὁποῖο θά προερχόταν ὁ Ἰησοῦς Χριστός.

Ἐξωτερικά φαίνεται ὅτι ἡ Πεντάτευχος εἶναι ἱστορία τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ-Ἑβραϊκοῦ λαοῦ καί εἶναι ἡ ἐθνική τους ἱστορία. Αὐτό εἶναι ἐν μέρει ἀληθές, γιατί στήν πραγματικότητα εἶναι κατ’ ἀρχάς ἡ παγκόσμια ἱστορία καί ἡ προϊστορία τοῦ Χριστιανικοῦ λαοῦ.

Ὅπως εἴδαμε, τό πρῶτο βιβλίο ἀρχίζει μέ τήν δημιουργία τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί τήν πτώση του. Αὐτό συνίσταται στήν ἀρχή τῆς παγκόσμιας ἱστορίας. Ὅμως, ἀμέσως φαίνεται καί ἡ διαίρεση τῶν φυλῶν καί ἡ ἀπομάκρυνση τῶν ἀνθρώπων ἀπό τόν ζῶντα Θεό καί τήν λατρεία τῶν εἰδώλων. Συγχρόνως, ἐκδηλώνεται καί ἡ ἀγάπη καί φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ πού ἀναλαμβάνει τήν προετοιμασία τοῦ λαοῦ γιά τήν ἐνανθρώπησή Του.

Φαίνεται, πάντως, ὅτι καλύτερα ἀπό ὅλες τίς φυλές ἑτοιμάσθηκε ὁ Ἑβραϊκός-Ἰσραηλιτικός λαός, καί αὐτό ὀφείλεται στούς Θεόπτες Πατριάρχες, ἀφοῦ ὁ Ἀβραάμ καί ἔπειτα ὁ Ἰσαάκ καί ὁ Ἰακώβ εἶδαν τόν Κύριο τῆς Δόξης, τόν Ἄσαρκο Λόγο καί ἔφθασαν στήν θεοπτία, διά τῆς θεώσεώς τους. Ἔτσι, ἐνῶ οἱ ἄλλοι λαοί λάτρευαν τούς ψεύτικους θεούς, τά εἴδωλα, αὐτοί πίστευαν καί λάτρευαν τόν ἀληθινό Θεό.

Αὐτό φάνηκε καί ἀργότερα μέ τήν ἐμφάνιση μεγάλων Προφητῶν, ὅπως τοῦ Μωϋσῆ πού ἔφθασε νά δῆ στό Σινᾶ τόν Κύριο τῆς Δόξης, νά παραμείνη σαράντα ἡμέρες καί νύκτες στό Φῶς, νά λάβη τόν Νόμο, καί ἀργότερα ἐμφανίσθηκαν ἄλλοι μεγάλοι Προφῆτες• νά μνημονεύσουμε τόν Δαυίδ, τόν Ἡσαΐα, τόν Ἠλία καί ἄλλους.

Ὅταν διαβάζη κανείς τήν ἀρχαία ἑλληνική ἱστορία μέ τό Δωδεκάθεο, τόν μυστικισμό, τούς φιλοσόφους, ἀλλά καί τίς ἀνατολικές Θρησκεῖες, καί συγκρίνη αὐτά μέ τήν ἰστορία τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ, καταλαβαίνει τό πόσο καλά προετοιμάσθηκε ὁ Ἰσραηλιτικός λαός γιά τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ.

Ὁ Χριστός μέ τήν διδασκαλία Του καί τό ἔργο Του ἀναφέρεται σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους, οἱ Ἑβραῖοι τόν ἐσταύρωσαν, ὁπότε αὐτή ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ πέρασε στούς ἐξ Ἐθνῶν Χριστιανούς, κατά τόν λόγο τοῦ Χριστοῦ: «Ἀρθήσεται ἀφ᾿ ὑμῶν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί δοθήσεται ἔθνει ποιοῦντι τούς καρπούς αὐτῆς» (Ματθ. κα΄, 43). Ἔτσι, τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ δέν εἶναι ἐθνικό, ἀλλά σωτήριο καί παγκόσμιο.

Μέσα σέ αὐτήν τήν προοπτική ἡ Πεντάτευχος συμπληρώθηκε ἀπό τόν Χριστό ἐπάνω στό Ὄρος τῶν Μακαρισμῶν, ὁ Ἴδιος πέθανε στόν Σταυρό καί ἀναστήθηκε, ἔδωσε νέες λατρευτικές διατάξεις, παρέδωσε νέο ὑπέρτερο Νόμο, ἡ Ἐκκλησία τῶν Θεοπτῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἔγινε «Σῶμα Χριστοῦ» καί «κοινωνία θεώσεως», μέσα στήν Ἐκκλησία τελοῦνται νέα Μυστήρια μέ μεγαλύτερη δύναμη, θεσπίσθηκαν νέες λατρευτικές διατάξεις καί ἡ Ἐκκλησία ἀπαρτίζεται ἀπό μέλη διαφόρων φυλῶν καί Ἐθνῶν.

Ἑπομένως, ἡ ἱστορία τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ, ὅπως τήν παρουσιάζουν τά βιβλία τῆς Πεντατεύχου, εἶναι ἡ προϊστορία τοῦ Χριστιανικοῦ λαοῦ. Γι’ αὐτό οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἔθεσαν στήν λατρεία νά διαβάζονται διάφορα ἀναγνώσματα ἀπό τήν Πεντάτευχο, ὅπως καί ἀπό ἄλλα βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, καί τά ἑρμηνεύουν μέσα ἀπό τήν θεολογία πού μᾶς ἀπεκάλυψε ὁ Χριστός στήν Καινή Διαθήκη.

Ἔτσι, ἐμεῖς ὁ Χριστιανικός λαός, πού ἀποτελεῖται ἀπό ὅλα τά Ἔθνη καί τίς φυλές, εἴμαστε ὁ νέος Ἰσραήλ τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ καί δοξάζουμε τόν Θεό πού μᾶς δημιούργησε, καί μετά τήν πτώση μας μᾶς ἀναδημιούργησε μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ καί τό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας.

Ὁ Μητροπολίτης
+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος