Ναυπάκτου κ. Ιεροθέου: Γιατί η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν συμφωνεί με την καύση των νεκρών

Τα αποσπάσματα τα πήραμε από το βιβλίο του Σεβασμιωτάτου “Παρεμβάσεις στην σύγχρονη κοινωνία” τόμος Α', όπου υπάρχει ολόκληρη η συνέντευξη.

Έχει έλθει πάλι στην επικαιρότητα το θέμα της καύσεως των νεκρών. Τον τελευταίο καιρό ακούσθηκαν για το θέμα αυτό διάφορες απόψεις από παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης, της Εκκλησίας και της δημοσιογραφίας. Στην συνέχεια δημοσιεύουμε αποσπάσματα μιας συνέντευξης που είχε δώσει ο Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Ιερόθεος ως Αρχιμανδρίτης, Ιεροκήρυκας της Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών, τον Ιανουάριο του 1993, σχετικά με το επίκαιρο αυτό θέμα, όταν και τότε είχε ανακινηθή ως ζήτημα η καύση των νεκρών σωμάτων.

Ερώτηση: Θα ήθελα να πληροφορηθώ ποιά είναι η άποψη της Ορθόδοξης Εκκλησίας για την καύση των νεκρών. Ακούω ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία αντιδρά στην καύση. Είναι λόγοι δογματικοί;

Απάντηση: Δεν νομίζω ότι είναι απόλυτα δογματικό θέμα. Αυτό φαίνεται από το ότι στα Συναξάρια της Εκκλησίας υπάχουν πολλοί μάρτυρες οι οποίοι τελείωσαν την ζωή τους με την φωτιά, γι’ αυτό γράφεται: “πυρί τελειούται”. Όπως επίσης υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι που κάηκαν από την φωτιά, κατά την εκτέλεση της εργασίας τους. Δεν σημαίνει ότι τα σώματα αυτών των ανθρώπων δεν θα αναστηθούν. Κάτι τέτοιο θα ήταν και παράλογο και ανορθόδοξο.

........

Ερώτηση: Επομένως δεν υπάρχει πρόβλημα για την καύση των νεκρών. Το δίλημμα καύση ή ταφή δεν έχει λόγο. Τότε, γιατί αντιδρά η Εκκλησία;

Απάντηση: Είπα προηγουμένως ότι δεν είναι απόλυτα δογματικό θέμα, αλλά δεν σημαίνει ότι σαν Χριστιανοί δεν θα δεχθούμε την καύση των νεκρών εύκολα. Άλλωστε, αυτό δεν το βλέπουμε σε όλη την παράδοσή μας. Δηλαδή, δεν υπάρχει στην δική μας παράδοση η αποτέφρωση των σωμάτων. Για να διευκολύνω την ανάπτυξη της σκέψεώς μου θα ήθελα να πω ότι άλλο είναι το να καούν τα σώματά μας από κάποιο γεγονός, που δεν το προκαλέσαμε εμείς, και άλλο είναι να θελήσουμε εμείς να καύσουν τα σώματά μας μετά την έξοδο της ψυχής από αυτά. Γιατί, αν επιθυμούμε εμείς την καύση των σωμάτων μας, σημαίνει ότι το κάνουμε από μια ιδεολογία που είναι αντίθετη με την θεολογία της Εκκλησίας. Πραγματικά, δίνουμε μεγάλη σημασία στην σκέψη που βρίσκεται κάτω από κάθε πράξη.

Συνήθως οι λαοί στους οποίους επικρατούσε η καύση των νεκρών διακατέχονταν από ιδέες υποτιμήσεως του σώματος. Είναι γνωστές οι πλατωνικές απόψεις για το σώμα του ανθρώπου, σύμφωνα με τις οποίες η ψυχή ανήκε στον κόσμο των ιδεών, ότι με την πτώση από τον κόσμο αυτό κλείστηκε μέσα στο σώμα, οπότε το σώμα είναι κακό, δεν είναι θετικό δημιούργημα του Θεού, και ότι η σωτηρία του ανθρώπου είναι η έξοδος από την φυλάκιση της ψυχής, που είναι το σώμα. Μέσα σε τέτοια πλαίσια γίνεται λόγος στην αρχαία εποχή για την υποτίμηση του ανθρωπίνου σώματος, αλλά και την άρνηση της αναστάσεως των σωμάτων. Οι αρχαίοι φιλόσοφοι μιλούσαν για αθανασία της ψυχής, αφού η ψυχή επανέρχεται στον κόσμο των ιδεών, αλλά δεν μπορούσαν να δεχθούν ανάσταση των σωμάτων. Στο σημείο αυτό βρίσκεται η καίρια διαφορά του Χριστιανισμού με άλλες θρησκείες, και την αρχαία φιλοσοφία.

Στην Ορθοδοξία διδάσκουμε ότι το σώμα είναι άμεσο και θετικό δημιούργημα του Θεού, ότι δεν είναι φυλακή της ψυχής, αφού ο άνθρωπος αποτελείται από ψυχή και σώμα, ότι και τα σώματα θα αναστηθούν και θα απολαύσουν την Βασιλεία του Θεού ή το πυρ της Κολάσεως. Βέβαια, τα σώματα κατά την ανάσταση θα είναι πνευματικά. Εξ άλλου με το βάπτισμα και την εν γένει εκκλησιαστική ζωή γινόμαστε μέλη του Σώματος του Χριστού. Συγκινήθηκα όταν διάβασα ότι κατά τις ανασκαφές στις Κατακόμβες βρήκαν ένα πήλινο δοχείο, μέσα στο οποίο υπήρχαν οστά μαρτύρων. Και απ’ έξω έγραφε ότι είναι μέλη του Σώματος του Χριστού. Τέτοιο σεβασμό δείχνουμε στο σώμα μας. Μπορεί να γίνη Ναός του Αγίου Πνεύματος.

Οπότε, όταν υπάρχη Χριστιανός που θέλει την καύση του σώματός του, δείχνει ότι δεν πιστεύει στην αξία που έχει, ότι δεν το σέβεται, ότι αρνείται την ανάσταση των σωμάτων, επηρεασμένος από διάφορες ξένες αιρετικές αντιλήψεις. Μόνο από αυτήν την άποψη υπάρχει δογματικό πρόβλημα. Όχι, δηλαδή, από την καύση, αλλά από την ιδέα που κρύπτεται κάτω από την καύση των σωμάτων. Αφήνω ότι εκείνος που επιθυμεί την καύση του σώματός του διακρίνεται για ένα μίσος ή απόγνωση προς την κοινωνία, γιατί αισθάνεται ότι με τον τρόπο αυτόν την εκδικείται.

Ερώτηση: Υπάρχουν όμως σήμερα πολλοί άλλοι λόγοι, όπως λόγοι ευρέσεως χώρου και υγιεινής, που επιβάλλουν την καυση των νεκρών. Δεν υπάρχουν χώροι για να ενταφιασθούν, αλλά και δεν είναι σωστό να γίνεται ο ενταφιασμός πλησίον κατοικισίμων τόπων. Δεν αντιμετωπίζεται αυτή η περίπτωση;

Απάντηση: Βεβαίως υπάρχει ένα πρόβλημα στις μεγαλουπόλεις, όπως εδώ στην Αθήνα. Νομίζω όμως ότι το πρόβλημα Ααυτό πρέπει να ενταχθή μέσα σε όλα τα άλλα που δημιουργεί η συγκέντρωση των ανθρώπων μέσα σε μεγαλουπόλεις.... Η ριζική και αποτελεσματική αντιμετώπιση είναι τα προγράμματα για την αποκέντρωση, η οποία θα δημιουργήση και ανθρωπινότερες κοινωνίες. Δυστυχώς οι περισσότεροι από εμάς ενεργούμε επιπόλαια και αποσπασματικά.

Αν δεν μπορή να γίνη πλήρης αποκέντρωση, επιτρέψτε μου να πω κάτι, που ενδεχομένως θα θεωρηθή αφελές, αλλά νομίζω είναι μια λύση. Τουλάχιστον ας συνηθίζουμε, όπου είναι δυματό και επιτρεπτό, να ενταφιάζουμε τους ανθρώπους μας στους τόπους από τους οποίους προέρχονταν, ώστε να είναι ένα κίνητρο για την συχνή επικοινωνία με την επαρχία.

.....

Ερώτηση: Έχετε κάνει ιδιαίτερες έρευνες μεταξύ του κόσμου για να διαπιστώσετε πώς αντιμετωπίζει αυτό το θέμα;

Απάντηση: Δεν έκανα καμμιά ειδική έρευνα στο θέμα. Εκείνο που γνωρίζω καλά ως ιερεύς είναι ότι τα ήθη και τα έθιμα του λαού, εκφράζουν πολύ καλά τις ιδέες και τις αντιλήψεις του. Όλα τα έθιμα που συνδέονται με την κηδεία, την εκφορά του νεκρού, τα νεκρόδειπνα, τα μνημόσυνα, την σχέση με το μνήμα, την ανακομιδή των λειψάνων, δείχνουν την αγάπη του λαού προς τον κεκοιμημένο. Αισθάνεται κοινωνία με τους νεκρούς. Πολλοί πηγαίνουν στο μνήμα, το καθαρίζουν, το στολίζουν και έτσι δείχνουν ότι η αγάπη έχει μια διαχρονικότητα, είναι προσωπική, δεν εξαντλείται με τον χρόνο, ούτε ο θάνατος καταργεί την αγάπη. Πιστεύουμε ότι μπορούμε να έχουμε κοινωνία και με τους κεκοιμημένους.

....

Ερώτηση: Από αυτά που είπαμε καταλαβαίνω ότι στρέψατε το θέμα στους ψυχολογικούς λόγους. Όμως ο τρόπος αυτός της αντιμετωπίσεως δεν δηλώνει μια οπισθοδρόμηση;

Απάντηση: .... Ο π. Φιλόθεος Φάρος σε ένα βιβλίο του, που το τιτλοφορεί “τό πένθος”, αναλύει πολύ παραστατικά την μεγάλη αξία και σημασία της ταφής και των νεκρικών εθίμων για την πνευματική ωρίμανση του ανθρώπου και την υπέρβαση του πένθους. Πραγματικά, ο θάνατος είναι κάτι φοβερό, γιατί διασπά την αγάπη και την ενότητα δύο ανθρώπων. Η σύγχρονη επιστήμη της θανατολογίας, που αναπτύχθηκε ιδιαιτέρως στην Αμερική, έχει καταλήξει σε μερικά συμπεράσματα που είναι πολύ χρήσιμα για την συζήτησή μας.

Έχει διαπιστωθή ότι αυτός που πενθεί διέρχεται μερικά στάδια μιας διαδικασίας. Όταν πεθάνη κάποιο δικό του πρόσωπο αισθάνεται συγκλονισμό, στην συνέχεια οδύνη και έπειτα περνάει σε ένα χρονικό διάστημα ανάρρωσης. Για τον κάθε άνθρωπο ο χρόνος της θεραπείας είναι διαφορετικός. Κάποιος μπορεί να ξεπεράση τον συγκλονισμό του θανάτου σε μικρότερο χρονικό διάστημα, κάποιος άλλος σε μεγαλύτερο. Το πένθος έχει μεγάλη σημασία για την ομαλή συναισθηματική ωρίμανση του ανθρώπου. Έχει διαπιστωθή ότι, όταν η διαδικασία του πένθους δεν ολοκληρώνεται, τότε δημιουργεί πολλά προβλήματα και κάνει τον άνθρωπο ανώριμο συναισθηματικά και ψυχολογικά. Γι’ αυτό τα νεκρικά έθιμα, ο τρόπος της κηδείας, και η σχέση του ζωντανού με το αγαπητό του πρόσωπο, που έχει πεθάνει, βοηθούν αποτελεσματικά στην θεραπεία του πένθους και στην ψυχολογική ωρίμανση του ανθρώπου.

....

Ερώτηση: Απ’ ό,τι φαίνεται η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αντίθετη στην καύση των νεκρών.

Απάντηση: Βεβαίως. Λόγοι θεολογικοί, ψυχολογικοι, κοινωνικοί, ανθρωπιστικοί δεν μας αφήνουν να κάνουμε διαφορετικά. Έχουμε μια μεγάλη παράδοση, που ανταποκρίνεται στις βαθύτερες αναζητήσεις του ανθρώπου και δεν μπορούμε να την ξεπεράσουμε εύκολα.

.....