Skip to main content

Συνέντευξη γιά τήν ἐκκλησιαστική ἐπικαιρότητα

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

ΣΤΗΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟ ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ, ΜΕ ΠΕΡΙΚΟΠΕΣ, ΣΤΗΝ «ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», ΤΗΝ 3-2-2002)

1. Τον τελευταῖο καιρό ὑπῆρξαν ἀρκετές ἀναταράξεις στό ἐσωτερικό της Ἱεραρχίας. Οἱ πρόσφατες ἐκλογές καί οἱ ἀντιπαραθέσεις ἐξ αἰτίας τους, ἀλλάζουν τόν «χάρτη» τῆς Ἱεραρχίας, ἐνῶ παράλληλα, πολλές φορές, οἱ πιστοί σκανδαλίστηκαν ἀπό τήν ἔνταση τῆς ρήξης. Εἶναι γεγονός πῶς τό «σκηνικό» εἶναι διαφορετικό ἀπό τήν ἡμέρα τῆς ἐκλογῆς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου. Ποιά, πιστεύετε, πῶς εἶναι πλέον ἡ πορεία τῆς Ἱεραρχίας καί τῶν Ἐκκλησιαστικῶν «πραγμάτων» στήν Ἑλλάδα;Μοῦ ἀρέσει πού χρησιμοποιεῖτε τόν ὄρο Ἱεραρχία καί ὄχι Ἐκκλησία, γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στό ὁποῖο ἀνήκουν Κληρικοί, λαϊκοί καί μοναχοί, ζῶντες καί κεκοιμημένοι. Ἑπομένως ἡ Ἐκκλησία καθοδηγεῖται ἀπό τήν Κεφαλή της πού εἶναι ὁ Χριστός καί τά πραγματικά της μέλη εἶναι οἱ ἅγιοι.

Πράγματι τόν τελευταῖο καιρό ὑπῆρξαν μέλη τῆς Ἐκκλησίας πού σκανδαλίστηκαν, γιατί διετυπώθησαν διάφορες ἀπόψεις μέ τρόπο πού προκάλεσε. Ὁ σκανδαλισμός ὀφείλεται στό ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική ζωή εἶναι πολύ εὐαίσθητη καί ὅταν ἐκφράζεται μέ δηλώσεις, σέ ἐπικοινωνιακό στύλ, τότε κακοποιεῖται. Ἐμένα προσωπικά μέ προκάλεσε ὁ ὅρος «πνευματικός πατέρας τοῦ Ἀρχιεπισκόπου», καί αὐτό γιατί ἀγνοεῖται τί εἶναι ὁ πνευματικός πατέρας, ἄν μποροῦμε νά χρησιμοποιήσουμε εὔκολα αὐτόν τόν ὄρο, ποιό εἶναι τό ἔργο του, πῶς παιδαγωγεῖ τά πνευματικά του παιδιά, ἄν ἡ πνευματική πατρότητα αἴρη τήν ἐν Χριστῷ ἀδελφότητα, ἄν ἡ ἀγάπη καταργῆ τήν προσωπική ἐλευθερία καί ἄν μπορῆ νά σταθῆ ἐκκλησιολογικά ὁ ὅρος «πνευματικός πατέρας τοῦ Ἀρχιεπισκόπου», δεδομένου ὅτι ὁ κάθε Ἐπίσκοπος, πολύ δέ περισσότερο ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ἀναφέρεται στόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία.  Κατά τά ἄλλα, ὅπως γνωρίζετε ἀπό τό ἀνθρώπινο σῶμα, ὅταν ὑπάρχη ὑψηλός πυρετός, αὐτό φανερώνει τήν ὑγιῆ ἀντίδραση τοῦ σώματος, καί ὅσο δυνατό εἶναι τό σῶμα, τόσο δημιουργεῖται ὑψηλός πυρετός. Τελικά, παρά τίς κατά καιρούς κρίσεις, πού εἶναι κρίσεις τῶν μελῶν καί ὄχι τῆς Ἐκκλησίας, ὅλα σέ βάθος χρόνου ἐξελίσσονται φυσιολογικά.

2. Δεν εἶναι λίγοι ἐκεῖνοι πού θεωροῦν ὅτι ὑπάρχουν ὁμάδες στούς κόλπους τῆς Ἱεραρχίας. «Ὁμάδες» πού –ὄχι σπάνια– ἔχουν ἀλληλοσυγκρουόμενες ἀπόψεις καί ἐπιδιώξεις. Κι αὐτό εἶναι κάτι πού φάνηκε στίς πρόσφατες ἐκλογές. Ἔχετε κι ἐσεῖς αὐτή τήν ἄποψη;

Δέν θέλω νά σχολιάσω τίς ἀπόψεις καί τίς ἐνέργειες ἄλλων Ἱεραρχῶν, ἀλλά θά ἤθελα νά ἐκφράσω τίς δικές μου ἀπόψεις πάνω στό θέμα αὐτό. Δέν αἰσθάνομαι ὅτι ὑπάρχουν «ὁμάδες» μέσα στήν Ἱεραρχία, ἀλλά οἱ ἀπόψεις τῶν Ἱεραρχῶν σέ διάφορα ἐκκλησιαστικά ζητήματα –ὄχι δογματικά– μποροῦν νά συμπίπτουν μέ τίς ἀπόψεις ἄλλων Ἀρχιερέων. Ἡ Ἱεραρχία δέν λειτουργεῖ ὡς ἕνας κομματικός μηχανισμός καί ὀργανισμός, οὔτε πρέπει νά βλέπουμε τήν Ἱεραρχία μέσα ἀπό μιά κομματική προοπτική. Δυστυχῶς γίνεται αὐτό τό λάθος ἀπό μερικούς ἐκκλησιαστικούς ἀναλυτές, οἱ ὁποῖοι μέ κριτήρια πού κρίνουν διάφορα Κόμματα ἑρμηνεύουν τά γεγονότα πού ἐκτυλίσσονται στήν Ἱεραρχία.

3. Πιστεύετε πῶς ὑπάρχει ἐκκοσμίκευση στούς κόλπους τῆς Ἱεραρχίας; Ἄν ναί, πῶς μπορεῖ νά ἀποφευχθῆ. Ἄν ὄχι, πῶς ἐξηγεῖτε τίς «φωνές» Ἱεραρχῶν, καί μάλιστα ἀπό τούς πλέον γνωστούς, ὅτι ἡ ἐκκοσμίκευση ἔχει ἐπικρατήσει τά τελευταῖα χρόνια, χωρίς νά ἀποκλείουν καί τήν ὕπαρξη «διαπλεκομένων» συμφερόντων;

Ὁ ὅρος ἐκκοσμίκευση εἶναι πολυσήμαντος καί χρειάζεται ἑρμηνεία καί ἀνάλυση. Ἀπό τήν δεκαετία τοῦ ’80 μιλάω καί γράφω γιά τήν ἐκκοσμίκευση στήν θεολογία, τήν Ἐκκλησία καί τήν ποιμαντική. Δυστυχῶς γίνεται κατάχρηση τοῦ ὄρου καί χρησιμοποιεῖται ἀπό τόν ἕναν γιά νά κτυπηθῆ ἡ νοοτροπία τῶν ἄλλων, χωρίς νά ἐντοπίζη τήν δική του πιστότητα ἤ ἐκκοσμίκευση στήν ἐκκλησιαστική ζωή. Ἐδῶ ὑπογραμμίζω μόνον ὅτι ἐκκοσμίκευση εἶναι ἡ ταύτιση τῆς ἐκκλησιολογίας μέ τήν κοινωνιολογία, γιατί κάθε κοινωνιολογικό γεγονός δέν εἶναι ἀπαραίτητα καί ἐκκλησιολογικό. Ἡ Ἐκκλησία μεταμορφώνει τήν κοινωνία, ἀλλ’ ὅταν ἡ κοινωνία ἀλλοιώνη τήν Ἐκκλησία, αὐτό συνιστᾶ ἐκκοσμίκευση. Ἐπίσης ἐκκοσμίκευση εἶναι ὅταν θεωρεῖται ὅτι ἐκκλησιαστική ἱστορία εἶναι οἱ ἀπόψεις καί οἱ διενέξεις μεταξύ μερικῶν μελῶν, Κληρικῶν καί λαϊκῶν, καθώς καί τά γεγονότα πού συμβαίνουν σέ ἕνα ἐπίπεδο σχῆμα. Ὅμως ἡ μόνη αὐθεντική ἐκκλησιαστική ἱστορία εἶναι τά συναξάρια καί οἱ βίοι τῶν ἁγίων, πού δείχνουν τό ἐσωτερικό ὑπαρξιακό μέγεθος τῶν γεγονότων. Ἄν καί ὅταν ὑπάρχουν μέσα στήν Ἐκκλησία διαπλεκόμενα συμφέροντα, ἀλλότριες ἐπιδιώξεις κλπ., τότε αὐτό συνιστᾶ ἐκκοσμίκευση, ὄχι μόνον στό ἐπίπεδό της Ἱερᾶς Συνόδου ἀλλά καί στό ἐπίπεδο κάθε Μητροπόλεως, τῆς Ἐνορίας καί τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, καί βέβαια ὅσοι ἐκκοσμικεύουν τήν Ἐκκλησία θά δώσουν λόγο στόν Χριστό, πού εἶναι ἡ Κεφαλή της.


4. Πιστεύετε πῶς πρέπει νά ἀλλάξη ὁ τρόπος ἐκλογῆς ἀρχιερέων; Κι ἄν ναί, πῶς, πιστεύετε, ὅτι πρέπει νά γίνεται;

Ἔχω δημοσιοποιήσει τίς ἀπόψεις μου πάνω στό θέμα αὐτό. Δυστυχῶς ὅσα λέγονται τόν τελευταῖο καιρό γιά τό θέμα τῆς ἐκλογῆς τῶν Ἀρχιερέων κινοῦνται σέ μιά ἐξωτερική μηχανιστική προοπτική, δηλαδή ἐπιδιώκεται νά βρεθῆ ἕνας ἄλλος τρόπος ἐκλογῆς (κλήρωση, συνεντεύξεις καί σεμινάρια ὑποψηφίων κλπ.). Τό πρόβλημα ὅμως δέν εἶναι τυπικό, μηχανιστικό ἀλλά οὐσιαστικό, ἐκκλησιολογικό. Δηλαδή πρέπει νά δοῦμε τί εἶναι ὁ Ἐπίσκοπος κατά τήν ὀρθόδοξη Παράδοση, ποιά εἶναι τά οὐσιαστικά προσόντα τοῦ κατά τούς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας, ποιό εἶναι τό ἔργο τοῦ μέσα στήν Ἐκκλησία. Ὁ ἀείμνηστος π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ἔλεγε ὅτι ὑπάρχει διαφορά μεταξύ του ἐπιστήμονος ἀστρονόμου καί τοῦ μή ἐπιστήμονος ἀστρολόγου, ὅπως ἐπίσης ὑπάρχει διαφορά μεταξύ ἐπιστήμονος ἰατροῦ καί ἑνός κομπογιαννίτη. Οἱ ἐπιστήμονες ἰατροί γιά νά ἐντάξουν κάποιον στόν σύλλογό τους, πρέπει νά ἐντοπίσουν τά ἀπαραίτητα προσόντα καί, φυσικά, δέν θά συγκαταλέξουν στόν σύλλογό τους ἕναν κομπογιαννίτη πού δέν ξέρει νά θεραπεύη τούς ἀνθρώπους. Οὔτε οἱ ἀστρονόμοι θά ἐντάξουν στόν σύλλογό τους ἕναν ἀστρολόγο. Συνήθως οἱ ἐκλέκτορες ἐπιλέγουν καί ἐκλέγουν σύμφωνα μέ τίς ἀπόψεις πού ἔχουν περί τοῦ ἐπισκοπικοῦ ἔργου. Ἐκεῖ ἀκριβῶς ἐπικεντρώνεται τό πρόβλημα. Γι’ αὐτό νομίζω πρέπει νά περάσουμε στήν οὐσία τοῦ θέματος, ὅπως ἀνέφερα προηγουμένως, καί νά γίνεται συζήτηση, πρό τῆς ἐκλογῆς καί κατά τήν διάρκεια τῆς ἐκλογῆς γιά κάποια Μητρόπολη, ἄν οἱ συγκεκριμένοι ὑποψήφιοι ἔχουν τά προσόντα αὐτά πού καθορίζει ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας. Γιατί ἡ Ἱεραρχία δέν ἐκλέγει ὑπουργούς καί ἀνωτέρους ἐκκλησιαστικούς ὑπαλλήλους, ἀλλά Ἐπισκόπους, πού πρέπει νά καθοδηγοῦν τόν λαό πρός τήν θέωση, πού εἶναι ὁ ὕψιστος σκοπός τῆς ὀρθοδόξου ἀνθρωπολογίας καί σωτηριολογίας. Ἡ ἐκκοσμίκευση τῆς Ἐκκλησίας ἀρχίζει ἀπό τόν τρόπο ἐκλογῆς τῶν Ἐπισκόπων ἤ καί τόν ἐκφράζει.


5. Η κρίση στίς σχέσεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ὑποβόσκει ἐδῶ καί μῆνες. Τί ἔφταιξε γι’ αὐτήν τήν κρίση καί τί θά ἔπρεπε νά γίνη ἀπό δῶ καί πέρα; Πιστεύετε πῶς ἔχουν γίνει λάθος χειρισμοί ἀπό τήν πλευρά τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος; Πιστεύετε ὅτι οἱ καιροί ἔχουν ὡριμάσει γιά «ἀνύψωση» τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος;

Ἡ κρίση στίς σχέσεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν παρατηρήθηκε τώρα τελευταία, ἀλλά ἄρχισε ἐδῶ καί περίπου 170 χρόνια. Τώρα τελευταία ἐκδόθηκε ἕνα βιβλίο μου μέ τίτλο «Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος», καί στό ὁποῖο ἀναφέρομαι στά θέματα αὐτά. Ὅπως εἶναι γνωστόν ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος αὐτοανακηρύχθηκε αὐτοκέφαλή το 1833 μέ τήν ἐπέμβαση ξένων Δυνάμεων καί ἀποκόπηκε ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Τό 1850 τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο χορήγησε τήν Αὐτοκεφαλία στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος μέ εἰδικούς ὅρους καί προϋποθέσεις. Τό 1928 δόθηκαν στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος «ἐπιτροπικῶς», ἤτοι «ὑπό τύπον προσωρινότητος» τά ἐλευθερωθέντα τότε νέα τμήματα τοῦ Ἑλλαδικοῦ χώρου μέ ὁρισμένους ὅρους καί προϋποθέσεις. Κατά καιρούς (τό 1923, 1941, 1967-73 καί τελευταία) διάφοροι παράγοντες στήν Ἐκκλησία ἤθελαν τήν ἀλλαγή τῶν ὅρων αὐτῶν ἐνῶ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν ἐπιθυμεῖ, ὅπως τό ἔχει δηλώσει ἐπανειλημμένως, νά προβῆ σέ κάποια ἀλλαγή ἤ τροποποίηση. Ἄλλωστε αὐτό τό ἴδιο δίδει καί αἴρει τίς Πατριαρχικές Πράξεις. Ἑπομένως ἡ Ἱερά Σύνοδος πού ἔθεσε τώρα τελευταία, καλῶς ἤ κακῶς, τό θέμα αὐτό, θά πρέπη νά δεχθῆ τήν ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὅτι δέν ἐπιθυμεῖ ὁποιαδήποτε ἀλλαγή τῶν ὅρων τῶν Πατριαρχικῶν αὐτῶν κειμένων. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος πρέπει νά ἔχη στενούς δεσμούς μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, γιατί ὁποιαδήποτε σύγκρουση μέ αὐτό θά ἔχη μεγάλες συνέπειες γιά τήν ἴδια. Καί βέβαια ὅλοι μας πρέπει νά σεβόμαστε τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, γιατί ἐπιτελεῖ ἕνα μεγάλο ἔργο καί εἶναι τό τελευταῖο δεῖγμα τῆς παγκόμιας παρουσίας τῆς Ρωμηοσύνης.


6. Ορισμένοι θεωροῦν ὅτι ἡ ὑπόθεση τῶν ταυτοτήτων ἔληξε ἄδοξα σέ σχέση μέ τίς ἐπιδιώξεις τῆς Ἐκκλησίας πού κινητοποιήθηκε ὑπέρ τό δέον. Ὁρισμένοι ἱεράρχες μάλιστα εἶχαν δηλώσει ὅτι ἐν ὄψει τῆς προεκλογικῆς περιόδου θά μποροῦσε νά ἀνακινηθῆ τό θέμα. Ἐσεῖς τί πιστεύετε, τελείωσε ὁριστικά ἤ ὑπάρχει ἐνδεχόμενο «ἀναζωπύρωσής» του, ἐν ὄψει τῶν δημοτικῶν ἐκλογῶν;

Ἀπό τίς τρεῖς εἰσηγήσεις πού ἔκανα στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί τίς σχετικές ἀποφάσεις τῆς φαίνεται καθαρά ὅτι δέν ἔληξε ἄδοξα ὁ ἀγώνας γιά τίς ταυτότητες. Καί αὐτό γιατί κατεγράφησαν οἱ ἀπόψεις καί ἑπομένως ἀφ’ ἑνός μέν θά ἀξιολογηθοῦν ἱστορικά, ἀφ’ ἑτέρου δέ θά γονιμοποιήσουν αὐτές καθ’ ἐαυτές ἄλλες ἐξελίξεις. Διότι τό θέμα δέν ἦταν ἁπλῶς ἡ ἀναγραφή τοῦ θρησκεύματος στίς ταυτότητες, ἀλλά ἡ νοοτροπία τῆς Νέας Τάξης πραγμάτων, ἡ ἀλαζονεία τῆς κάθε ἐξουσίας, ἡ διά τοῦ διαλόγου λύση τῶν διαφόρων προβλημάτων, ἡ διατήρηση τῆς ἰδιαιτερότητας τῆς πολιτισμικῆς παραδόσεως, ἡ εἰσαγωγή τοῦ θεσμοῦ τῶν δημοψηφισμάτων κλπ. Οἱ ἀγῶνες αὐτοῦ του εἴδους δέν εἶναι δυνατόν ποτέ νά χαθοῦν, ἀλλά συντελοῦν στήν ὡρίμανση ἄλλων ἐξελίξεων. Ὡς Πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς γιά τίς Ταυτότητες πού ὁρίσθηκα, μαζί μέ ἄλλα μέλη, τόν Ἰανουάριο τοῦ 1999, ἐνάμιση χρόνο πρίν ἀνακύψη τό θέμα, θεωρῶ ὅτι τελείωσε ἡ ἀποστολή μας καί τήν ἐξέλιξή του θά τήν ἀντιμετωπίση ὑπεύθυνα ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

  • Προβολές: 2948