Ἡ σημασία τῆς Ἐπετείου 200 ἐτῶν ἀπό τό 1821

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Συνέντευξη πού δημοσιεύθηκε στήν ἱστοσελίδα ΕΚΚΛΗΣΙΑ online, στίς 22 Μαρτίου 2021)

Δημοσιογράφος Πάνος Γκόρης: Ποιά σημασία τῆς ἐπετείου γιά τήν Ἐκκλησία μας καί γιά τήν κοινωνία;

Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος: Ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπό τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 ἔχει μεγάλη σημασία, γιά νά δοῦμε τό τί συνθῆκες ἐπικρατοῦσαν κατά τήν διάρκεια τῆς Ἐπανάστασης, ποιές ἦταν ἐκεῖνες οἱ δυνάμεις πού προκάλεσαν τήν Ἐπανάσταση καί τί συνέπειες εἶχε τόσο στόν Ἑλληνισμό τῆς περιοχῆς αὐτῆς, ὅσο καί γενικότερα στήν Ρωμηοσύνη.

Τό λέγω αὐτό, γιατί μέ τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 συγκροτήθηκε ἕνα μικρό Κράτος, πού ὅμως ἄφησε πολλούς Ρωμηούς-Ἕλληνες ἐκτός αὐτοῦ, σύμφωνα μέ τήν διάκριση πού γινόταν τότε μεταξύ αὐτοχθόνων καί ἑτεροχθόνων, καθώς, ἐπίσης, ἔγινε διάρρηξη τῶν σχέσεων τῆς Ἐκκλησίας τοῦ νέου Κράτους μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο.

Τελικά, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπό τήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821, πρέπει νά συνεξετασθῆ μέ τήν ἐπέτειο τῶν 100 χρόνων πού θά ἔχουμε τήν ἑπόμενη χρονιά, ἐννοῶ τοῦ 1922, δηλαδή μέ τήν ἐξαφάνιση τοῦ Ἑλληνισμοῦ-Ρωμηοσύνης τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τοῦ Πόντου καί τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης.

Κατά τήν γνώμη μου πρέπει νά συνεξετασθοῦν οἱ δύο αὐτές ἐπέτειοι, γιά νά ἐξαγάγουμε ἀσφαλῆ συμπεράσματα, πού εἶναι ἀπαραίτητα γιά τήν ἱστορική μνήμη καί τό μέλλον μας. Ἔτσι διαβάζεται καί ἑρμηνεύεται ἡ ἱστορία. Διαφορετικά ἄν τήν ἐξετάση κανείς ἀπό μιά πλευρά, μεμονωμένα καί ἐπιλεκτικά, τότε διαστρεβλώνεται.

2. Ἐρώτηση: Τί ἀπαντᾶτε στίς φωνές ὁρισμένων πού ἀμφισβητοῦν τόν ρόλο τῆς Ἐκκλησίας στήν Ἐπανάσταση τοῦ 21;

Ἀπάντηση: Ὑπάρχουν καί τέτοιες φωνές πού θέλουν νά ἀμφισβητήσουν τά ἀντικειμενικά ἱστορικά γεγονότα καί δεδομένα. Δέν μπορεῖ κανείς νά ἀποκλείση καί τέτοιες φωνές, οὔτε νά τίς ἀγνοήση. Πάντοτε ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού βλέπουν τά θέματα μεμονωμένα. Εἶναι δύσκολο νά κρίνη κανείς τά γεγονότα μέ ἀντικειμενικότητα καί μέ τίς ἀναγκαῖες ἐπιστημονικές προϋποθέσεις. Δυστυχῶς, ἐπικρατεῖ ἡ νοοτροπία νά στοχάζεται κανείς πάνω σέ διάφορα ἱστορικά γεγονότα, καί μάλιστα μέσα ἀπό ἰδεολογικές ἀγκυλώσεις.

Τό γεγονός εἶναι ὅτι πολλοί παράγοντες συνετέλεσαν στό θαῦμα αὐτό τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 καί ὁ κάθε παράγοντας εἶχε τά ποσοστά συμμετοχῆς τους. Εἶναι οἱ Ἕλληνες διαφωτιστές πού ἐπηρεάσθηκαν ἀπό τόν δυτικό διαφωτισμό περί ἐλευθερίας τῶν λαῶν, ἔχοντας μιά ἐθνικιστική νοοτροπία ὡς πορεία ἀπό τίς αὐτοκρατορίες στά ἐθνικά Κράτη, καί εἶναι οἱ ἔμποροι πού ἵδρυσαν τήν Φιλική Ἑταιρεία. Εἶναι καί οἱ ἀγωνιστές καί ὁπλαρχηγοί τῆς Ἐπαναστάσεως πού ἀγωνίσθηκαν στά πεδία τῶν μαχῶν. Διότι εἶναι καλοί οἱ σχεδιασμοί καί οἱ ἰδεολογίες, ἀλλά ἄν δέν ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού χύνουν τό αἷμα τους γιά τήν ἐλευθερία τῆς Πατρίδος, τότε οἱ ἰδεολογίες καί οἱ λόγοι περί ἐλευθερίας θά παραμείνουν στά βιβλία μέσα στίς βιβλιοθῆκες.

Ἡ συμμετοχή τῆς Ἐκκλησίας, τῶν Κληρικῶν, τῶν μοναχῶν καί τῶν λαϊκῶν, εἶναι ἀναμφισβήτητη. Ἡ Ἐκκλησία κράτησε τήν Ὀρθόδοξη πίστη καί ὅλο τόν πολιτισμό (γλώσσα, ἤθη καί ἔθιμα, ἱστορία), γιά τετρακόσια καί περισσότερα χρόνια δουλείας, καί αὐτή ἦταν πού ἐπηρέασε τούς ἀγωνιστές τῆς Ἐπαναστάσεως. Ἄλλωστε, ὁ τύπος τῶν ὁπλαρχηγῶν καί τῶν ἀγωνιστῶν τῆς Ἐπαναστάσεως ἦταν ὁ τύπος τοῦ Ρωμηοῦ, ὅπως τόν καλλιέργησε ἡ Ἐκκλησία.

Ἔχουν γραφῆ ἑκατοντάδες καί χιλιάδες σελίδες γιά τήν συμμετοχή τῆς Ἐκκλησίας στόν ἀγώνα τῆς ἐλευθερίας, πού δέν μπορῶ ἐδῶ νά ἀναφέρω, ἀλλά μπορεῖ ὁ καθένας νά ἀνατρέξη καί νά τά βρῆ. Φυσικά καί ἰσχύει [ σέ μερικές περιπτώσεις ] τό «οὐ μέ πείσεις κἄν μέ πείσης».

3. Ἐρώτηση: Ποιές οἱ δράσεις τῆς Μητροπόλεως Ναυπάκτου;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἱερά Μητρόπολή μας, παρά τό ὅτι εἶναι ἀπό τίς μικρότερες Μητροπόλεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἔχει προγραμματίσει πολλές ἐκδηλώσεις, οἱ ὁποῖες ἔχουν συμπεριληφθῆ στό πρόγραμμα ἑορτασμοῦ τῆς ἐπετείου αὐτῆς, ὅπως ἔχει καθορισθῆ ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.

Κατ’ ἀρχάς πρέπει νά τονίσω ὅτι ἡ Μητρόπολή μας ἔκανε τήν πρώτη ἐκδήλωση ἀπό τήν ἀρχή τοῦ ἔτους αὐτοῦ. Ἔτσι, στίς 2 Ἰανουαρίου τοῦ 2021 ἔγινε ἡ πρώτη ἀπό ὅλες τίς ἐκδηλώσεις σέ ὅλη τήν Ἑλλάδα, ἀφοῦ εἶχε προγραμματισθῆ ὁμιλία στούς φοιτητές τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, πού τελικά ἔγινε διαδικτυακά καί ἔφερε τόν τίτλο «Τό νόημα τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς Ἐθνεγερσίας τοῦ 1821».

Ἔπειτα ὁμίλησα μέχρι τώρα δυό φορές στόν Ραδιοφωνικό Σταθμό τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, τήν πρώτη φορά μέ θέμα «Τό νόημα τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821» στήν δημοσιογράφο Ἀδαμαντία Μπούρτζινου (21-1-2021), καί τήν δεύτερη μέ θέμα «Ὁ Διχασμός τοῦ Γένους: Ἐθναρχία, Γένος, ἀνασύνταξη» στήν δημοσιογράφο Κατερίνα Χουζούρη (17-2-2021).

Κατά τήν ἑορτή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἔκανα διαδικτυακά τήν καθιερωμένη ὁμιλία μου στούς Ἐκπαιδευτικούς τῆς Ναυπάκτου, πού ἐφέτος εἶχε τό ἐπετειακό θέμα «Τό νόημα τῆς ἑορτῆς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἀπό τήν καθιέρωσή της μέχρι σήμερα».

Ἐπίσης κατά τήν ἑορτή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν πραγματοποιήθηκε ἡ τελετή βράβευσης γιά τούς μαθητές πού ἔλαβαν μέρος καί πρώτευσαν στόν διαγωνισμό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας μέ τίτλο «Νεομάρτυρες: Φῶτα τοῦ Γένους κατά τήν Τουρκοκρατία».

Δημοσίευσα ἐπίσης ἕνα ἐκτεταμένο κείμενό μου στό διαδίκτυο μέ τίτλο «Ἡ Ἐκκλησία στήν Τουρκοκρατία καί τήν Ἐθνεγερσία».

Οἱ δράσεις τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας πού ἀφοροῦν τήν Ἐπέτειο τῶν 200 ἐτῶν περιλαμβάνουν ἐπίσης, καί ἐλπίζουμε νά μᾶς ἀφήση ἡ πανδημία νά τίς πραγματοποιήσουμε, Θεατρική παράσταση μέ θέμα τόν Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, Ἡμερίδα μέ θέμα τήν συμμετοχή τῶν τοπικῶν ὁπλαρχηγῶν στήν Ἐπανάσταση, τήν ἐκδήλωση γιά τούς ἀποδήμους τό καλοκαίρι, Θεολογικό Συνέδριο γιά τούς Νεομάρτυρες, ἐκδήλωση γιά τόν ὅσιο Δαμασκηνό Μητροπολίτη Ναυπάκτου καί Ἄρτης καί τήν Τουρκοκρατία καί ἄλλες ἐκδηλώσεις σέ συνεργασία μέ τόν Δῆμο Ναυπακτίας, ὅπως στά πλαίσια τῶν ἐκδηλώσεων γιά τήν Ναυμαχία τῆς Ναυπάκτου, θεατρική παράσταση μέ θέμα τόν ἅγιο Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό κ.ἄ.

4. Ἐρώτηση: Τό μήνυμά σας στούς Ἕλληνες πού ὑποφέρουν αὐτή τή δύσκολη περίοδο μέ τόν κορονοϊό, πῶς πρέπει νά βιώσουν τήν ἐθνική ἐπέτειο;

Ἀπάντηση: Ἡ ἐπέτειος τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821, πού εἶναι ἐπέτειος ἐλευθερίας ἐθνικῆς, συμπίπτει μέ τήν πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ πού μᾶς ἐπέβαλε πολλές στερήσεις, περιορισμούς, καί δημιούργησε πολλά κοινωνικά, ἐκκλησιαστικά καί προσωπικά προβλήματα. Ἔτσι, εἴμαστε πάλι «ἐλεύθεροι πολιορκημένοι» ἤ σκέτα «πολιορκημένοι», πού δημιουργεῖ πολλά προβλήματα.

Μέσα ἀπό αὐτήν τήν προοπτική μᾶς δίνεται ἡ εὐκαιρία νά αἰσθανθοῦμε λίγο τό δράμα τῶν προγόνων μας πού βρίσκονταν σέ δύσκολες συνθῆκες, κάτω ἀπό τήν πίεση τῶν Φράγκων, τῶν Ἑνετῶν καί τῶν Τούρκων Ὀθωμανῶν καί ἔπρεπε νά ἐπιβιώσουν. Ἀλλά πρέπει νά δοῦμε καί τί πρέπει νά κάνουμε γιά νά ἀποκτήσουμε πάλι τήν ἀτομική καί κοινωνική μας ἐλευθερία. Ἔχουμε ἕναν νέο πόλεμο καί πρέπει καί σέ αὐτόν τόν πόλεμο νά ἀγωνισθοῦμε ὄχι μέ τό νά ἀγνοοῦμε τόν ἐχθρό, ἀλλά μέ τό πῶς θά τόν ἀντιμετωπίσουμε καί θά τόν νικήσουμε.

Σέ σχέση μέ τήν ἐθνική ἐπέτειο, ἡ πανδημία μᾶς κάνει, νά βροῦμε καί ἤδη βρήκαμε καί ἄλλους τρόπους γιά νά ἑορτάζουμε τό ἐθνικό αὐτό γεγονός. Οἱ διαδικτυακές συναντήσεις μᾶς δίνουν τήν εὐκαιρία νά ἐπικεντρώσουμε τήν προσοχή στόν λόγο, τήν μελέτη ἱστορικῶν βιβλίων καί ἤδη ἡ Ἐκκλησία ἔχει στραφῆ πρός τήν κατεύθυνση αὐτή.

Μέσα ἀπό ὅλα αὐτά πρέπει νά δοῦμε τί τελικά εἶναι ἡ ἐλευθερία –ἐθνική, κοινωνική καί ἀνθρώπινη– ποιές εἶναι οἱ σύγχρονες μάστιγες πού μᾶς βασανίζουν καί μᾶς ὑποδουλώνουν, τί σημαίνει ἐθνική ἀξιοπρέπεια καί ποιές δουλεῖες ἐμφανίζονται σήμερα. Μποροῦμε νά δοῦμε πολλά καί νά ἑορτάσουμε ἀποδοτικά τήν ἐπέτειο αὐτή μέ ἕναν ἄλλον ἰδιαίτερο τρόπο.