Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

«Όταν γνωρίζης τον Ιερόθεο Ναυπάκτου από κοντά, γκρεμίζεται οποιαδήποτε προκατάληψη μπορεί να έχης γι' αυτόν: συναντάς μια προσωπικότητα που φέρει μια πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της Εκκλησίας σκέψη και φιλοσοφία. «Ανήσυχο πνεύμα», ευτυχής για την πορεία του, δεν φέρει ουδόλως την βαριά σκια η την υπερβολική λάμψη του θεσμικού του ρόλου. Δεν είναι απόμακρος που χρησιμοποιεί το προσωπείο της ευγένειας. Αφοπλιστικά ειλικρινής, μιλάει με πάθος και ευλάβεια και είναι γοητευτικότερος όταν γελάη, αλλά φυλάγεται» (Επ. Αιτ/νίας).

1. Ερώτηση: Τι σας ώθησε, Σεβασμιώτατε, να αφιερωθήτε στον Θεό; Η εικόνα που είχατε για την Εκκλησία, όταν ξεκινούσατε να την υπηρετήσετε, παραμένει η ίδια με αυτή που βιώνετε τώρα;

Απάντηση: Με βοήθησαν οι γονείς μου, το εκκλησιαστικό περιβάλλον που έζησα, η Ενορία μου και κυρίως οι Πνευματικοί μου Πατέρες που κατά καιρούς συνάντησα στην ζωή μου. Φυσικά, καθώς μεγάλωνα και εισερχόμουν στα ενδότερα της εκκλησιαστικής ζωής, αποκτούσα διαφορετική εικόνα της Εκκλησίας, από το ψυχολογικό προχωρούσα στο οντολογικό. Πάντα όμως υπάρχει η θετική και η αρνητική πλευρά της Εκκλησίας. Συνάντησα αγίους, αλλά και εκκοσμικευμένους Κληρικούς και λαϊκούς.

2. Ερώτηση: Τι σας απογοητεύει σήμερα στην Εκκλησία;

Απάντηση: Δεν με απογοητεύει τίποτα, γιατί μέσα στην Εκκλησία βρήκα τους ενδοκρινείς αδένες της, που είναι οι άγιοι και αυτοί συντελούν στην υγεία των μελών του Σώματος της Εκκλησίας. Αν κάτι με στενοχωρή είναι όταν δίνεται μεγαλύτερη σημασία στα λεγόμενα «πολιτικά της Εκκλησίας», όταν οι Κληρικοί ασχολούνται με τα εξωτερικά, το εκκλησιαστικό κουτσομπολιό και θεωρούν την Εκκλησία ως ανθρώπινο θεσμό με διαπλεκόμενα συμφέροντα και ιδιοτελείς επιδιώξεις.

3. Ερώτηση: Πως νιώσατε όταν σας ανακοίνωσαν την αναγόρευσή σας σε επίτιμο διδάκτορα της Θεολογικής Σχολής Αθηνών;

Απάντηση: Ήταν κάτι το ξαφνικό, που δεν το περίμενα, αν και κάποιος Καθηγητής άλλης Θεολογικής Σχολής μου είπε ότι ήταν αναμενόμενο, ύστερα από την παραγωγή τόσου θεολογικού έργου που κίνησε το ενδιαφέρον και εκτός Ελλάδος και μεταφράσθηκε σε 19 γλώσσες. Δόξασα τον Θεό, όταν μου ανακοινώθηκε η απόφαση, διότι σε Αυτόν οφείλονται τα πάντα. Πρέπει να μάθουμε να δεχόμαστε και τα ευχάριστα και τα δυσάρεστα με δοξολογία στον Θεό και με ψυχολογική και πνευματική ωριμότητα.

4. Ερώτηση: Αν κάνατε, με αφορμή το γεγονός, απολογισμό, ποιοί είναι οι σημαντικότεροι σταθμοί της ζωής σας;

Απάντηση: Η εισαγωγή μου στην Θεολογική Σχολή, που άρχιζα να μυρίζω το άρωμα της θεολογίας, η πρώτη επίσκεψή μου στο Άγιον Όρος στα μέσα της δεκαετίας του '60, που είδα στην πράξη την αληθινή μοναχική ζωή, η γνωριμία μου με τον Μητροπολίτη Εδέσσης κυρό Καλλίνικο, που γνώρισα την αγιασμένη ποιμαντική διακονία, η στενή πνευματική σχέση μου με τον μεγάλο θεόπτη Γέροντα Σωφρόνιο Σαχάρωφ στο Essex της Αγγλίας, που γνώρισα την ζωντανή θεολογία, οι συνεχείς συζητήσεις με Γέροντες ασκητές, όπως τον π. Παΐσιο, τον π. Εφραίμ Κατουνακιώτη, τον π. Σπυρίδωνα Νεοσκητιώτη, που είδα την απλότητα της χριστιανικής ζωής, η επικοινωνία μου με τον Καθηγητή π. Ιωάννη Ρωμανίδη, που είδα πως συναντάται η καθηγητική έδρα με το ασκητήριο κ.α.

5. Ερώτηση: Επόμενος σημαντικός σταθμός ενδεχομένως να ήταν ο Αρχιεπισκοπικός θώκος; Σας ρωτώ διότι πολλοί είναι εκείνοι που «βλέπουν» στο πρόσωπό σας έναν Ιεράρχη ικανό να ηγηθή. Υπάρχει ως ενδεχόμενο στην σκέψη σας και από ποιούς παράγοντες εξαρτάται;

Απάντηση: Θα σας απαντήσω όπως απαντούσε ο αείμνηστος Γέροντάς μου Εδέσσης Καλλίνικος, όταν του εύχονταν «και Αρχιεπίσκοπος». Έλεγε: «Μα τώρα δεν είμαι Αρχιεπίσκοπος; Είμαι Αρχιεπίσκοπος στην επαρχία μου. Όταν λειτουργούν οι Ιερείς εύχονται υπέρ του Αρχιεπισκόπου ημών...». Πάντως, αισθάνομαι πληρότητα με αυτό που κάνω, όλα τα άλλα ανήκουν στον Θεό. Ο Ντοστογιέφσκι έλεγε ότι όταν ο άνθρωπος γίνεται αιχμάλωτος μιας ιδέας, τότε εισέρχονται μέσα του τα σπέρματα της τραγωδίας. Σημαντικό είναι και το ερώτημα του Έριχ Φρομ: «Να έχης η να είσαι;». Δίνω μεγαλύτερη σημασία στην εσωτερική, ψυχολογική και υπαρξιακή πληρότητα, στο «είναι» και όχι στο «έχειν».

6. Ερώτηση: Ποιά είναι η παρακαταθήκη του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, και πως κρίνετε τα πρώτα δείγματα γραφής του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου;

Απάντηση: Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ήταν μια δυνατή προσωπικότητα, με οράματα και επικοινωνιακό λόγο. Ο νέος Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος μας δείχνει μια άλλη πλευρά της εκκλησιαστικής ζωής. Τελικά η Εκκλησία είναι ενότητα διαφόρων προσωπικοτήτων και κόσμων, είναι ένας ανθόκηπος με πολλά ευώδη άνθη, διαφόρων χρωμάτων και ευωδιών, που αναπαύουν όλους τους δύσκολους ανθρώπους. Καθένας έχει το δικό του χάρισμα.

7. Ερώτηση: Στην σημερινή εποχή κάποιοι εκτιμούν ότι η Εκκλησία αδυνατεί να δώση λύσεις στα υπαρξιακά προβλήματα του συγχρόνου ανθρώπου. Έχει βάση αυτή η άποψη και αν ναι, που οφείλεται αυτό;

Απάντηση: Η Εκκλησία ως Σώμα Χριστού δίνει ουσιαστικές απαντήσεις στα προβλήματα του ανθρώπου. Αν φαίνονται μερικές αδυναμίες, αυτό οφείλεται στα μέλη της Εκκλησίας και τους Κληρικούς, όταν δεν εκφράζουν αυτό που είναι η Εκκλησία. Μια τέτοια αδυναμία είναι το να ασχολήται ένας Κληρικός με τα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, αφήνοντας αναπάντητες τις πνευματικές αγωνίες των ανθρώπων που έχουν σχέση με την ζωή και τον θάνατο.

8. Ερώτηση: Ωστόσο, υπάρχει και η άλλη πλευρά... Τι απαντάτε σε εκείνους που ασπάζονται την άποψη του Μαρξ ότι «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού»;

Απάντηση: Ο Μαρξ έχει υπ' όψη του τον δυτικό Χριστιανισμό και εν μέρει είχε δίκαιο, αφού η θρησκεία, όπως παρατηρείται στην Δύση και την Ανατολή, συνδέεται με την μεταφυσική, την φεουδαρχία, την δικτατορία, τις πολιτικές επιδιώξεις κλπ. Ο Χριστιανισμός δεν είναι απλώς θρησκεία, αλλά Εκκλησία, οικογένεια, θεραπευτήριο που θεραπεύει τον άνθρωπο από το υλικό, ψυχολογικό και θρησκευτικό όπιο, αφού σήμερα αντιστρέφεται το θέμα και «το όπιο είναι η θρησκεία του λαού».

9. Ερώτηση: Πολλοί νέοι συμμετέχουν και νοιώθουν την Εκκλησία οικεία και έχουν θετική γνώμη γι' αυτή. Όμως υπάρχει και η μερίδα εκείνων που δεν βρίσκονται κοντά στην Εκκλησία. Εσείς πως προσεγγίζετε τους νέους αυτούς;

Απάντηση: Μου αρέσουν περισσότερο οι αμφισβητίες, οι αναρχικοί, οι ανήσυχοι. Πολλές φορές απέκτησα μεγαλύτερη κοινωνία με αυτούς, παρά με τους θρησκευόμενους φανατικούς και τους αδιάφορους, που διακρίνονται από την ανία. Μου αρέσουν όσοι πεινούν και διψούν για δικαιοσύνη, για ποιότητα και πληρότητα ζωής, παρά οι βολεμένοι.

10. Ερώτηση: Είχατε με λεπτομέρεια χαρτογραφήσει, μετά τον θάνατο του Χριστοδούλου, το προφίλ που πρέπει να έχη ο επόμενος Αρχιεπίσκοπος. Αν σας ρωτούσα ποιό οφείλει να είναι το προφίλ του Μητροπολίτη μιας μικρής Μητροπόλεως, όπως εκείνη της Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, τι θα απαντούσατε;

Απάντηση: Τα όσα έχω γράψει για τον ρόλο του Αρχιεπισκόπου Αθηνών ισχύουν για όλους τους Κληρικούς και ιδίως τους Επισκόπους, τηρουμένων των αναλογιών, φυσικά και για μένα. Πρέπει να συντονιζόμαστε με την διδασκαλία των αγίων και με το εκκλησιαστικό πολίτευμα και όταν χάνουμε τον στόχο αυτόν πρέπει να μετανοούμε. Τελικά η μετάνοια καταξιώνει τον Κληρικό και τον λαϊκό και τον ανεβάζει στα μάτια του Θεού και του λαού.

11. Ερώτηση: Συχνά αναφέρεσθε στο θέμα «χωρισμού κρατικής και εκκλησιαστικής διοίκησης». Να εκτιμήσω ότι τάσσεσθε υπέρ η κατά του χωρισμού Κράτους και Εκκλησίας;

Απάντηση: Η φράση «χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας» είναι άστοχη, γι' αυτό προτιμώ τον όρο «οριοθέτηση των σχέσεων μεταξύ κρατικής και εκκλησιαστικής διοίκησης». Αυτό πέρασε και στις αποφάσεις διαφόρων Κομμάτων. Σε ένα ευνομούμενο Κράτος κανείς δεν μπορεί να χωρισθή και να ζη ανεξάρτητα από αυτό. Κάποια σχέση πρέπει να έχη μαζί του. Έτσι, είμαι υπέρ της σωστής οριοθέτησης των σχέσεων μεταξύ των δύο διοικήσεων, πολιτικής και εκκλησιαστικής, γιατί είναι διαφορετικός ο σκοπός της κάθε μιας. Το τι εννοώ το ανέλυσα κατά καιρούς και δεν μπορώ να το αναπτύξω τώρα στα πλαίσια μιας σύντομης συνέντευξης. Πάντως, η Πολιτεία πρέπει να ενδιαφέρεται για όλους τους πολίτες της χώρας μας και η Ιερά Σύνοδος για τα εκκλησιαστικά ζητήματα.

12. Ερώτηση: Ένα ζήτημα, που συχνά σκανδαλίζει, είναι η εκκλησιαστική περιουσία και η αξιοποίησή της. Πως πρέπει να γίνεται η διαχείρισή της από την ηγεσία της Εκκλησίας;

Απάντηση: Πρόσφατα πήγα στην Κύπρο για ένα Σεμινάριο και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου μου είπε ότι η Εκκλησία τους αξιοποίησε την περιουσία που είχε και μισθοδοτεί τον ιερό Κλήρο, οπότε δεν επιβαρύνει το Κράτος και έτσι είναι ελεύθερη. Χρειάζεται μια αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, χωρίς όμως η Εκκλησία να γίνη οικονομική δύναμη, με Τράπεζες, διαπλεκόμεα συμφέροντα και χωρίς να ξεχάση τον προορισμό της που είναι η φιλανθρωπία και η ποιμαντική του λαού που υποφέρει.

13. Ερώτηση: «Εκπόρνευση» της εκκλησιαστικής ζωής; Δεν είναι πολύ βαριά αυτή η μομφή; Μπορείτε να γίνετε πιο συγκεκριμένος;

Απάντηση: Όταν κανείς εκμεταλλεύεται κάτι που είναι ιερό, αυτό λέγεται εκπόρνευση η ασέλγεια. Για παράδειγμα, όταν ένας Κληρικός εκμεταλλεύεται την εμπιστοσύνη των ανθρώπων σε αυτόν και ιδιοποιείται για δικό του όφελος την ευσέβεια του λαού προς πλουτισμό, είναι εκπόρνευση. Όταν χρησιμοποιή την ιερατική του διακονία για να αποκτά εξουσία στην κοινωνία, να ρυθμίζη εκλογικές αναμετρήσεις, αυτό είναι ασέλγεια σε βάρος της Εκκλησίας. Όταν δημιουργούνται σχίσματα και διαιρέσεις εν ονόματι ατομικών επιδιώξεων, είναι μια ασέβεια στο εκκλησιαστικό σώμα. Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα.

14. Ερώτηση: Η θέση σας για το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης;

Απάντηση: Όταν ο Επίσκοπος ομιλή, πρέπει να το κάνη με βάση το Ευαγγέλιο και την παράδοση της Εκκλησίας και να αναφέρεται στα μέλη της Εκκλησίας. Δεν είμαστε κριτές της Οικουμένης, ούτε μπορούμε να επιβάλλουμε στην κοινωνία, ο,τι επέβαλε ο Καλβίνος στην Γενεύη, δηλαδή την θρησκευτική αστυνόμευση. Μια τέτοια ενέργεια οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα, όπως στην Ευρώπη οι άνθρωποι οδηγήθηκαν στην αθεΐα, τον δεϊσμό και τον αγνωστικισμό. Ομιλούμε για τον ευλογημένο γάμο, ποιμαίνουμε τους Χριστιανούς προς την κατεύθυνση αυτή, αλλά σεβόμαστε και την ελευθερία όσων δεν είναι δυνάμει η ενεργεία μέλη της Εκκλησίας, που ύστερα από λίγο με την μετάνοιά τους μπορούν να γίνουν πραγματικά μέλη καλύτερα από μας. Το μεγαλείο της Εκκλησίας είναι ότι ένας ληστής έγινε πρώτος πολίτης του Παραδείσου.

15. Ερώτηση: Για τον γάμο ομοφυλοφίλων;

Απάντηση: Τον λεγόμενο «γάμο ομοφυλοφίλων» μπορεί να τον δη κανείς από πολλές πλευρές, την εκκλησιαστική, την θεολογική, την νομική, την πολιτιστική κλπ. Η Εκκλησία για τα μέλη της δεν μπορεί να αποδεχθή τον γάμο των ομοφυλοφίλων και αυτό δεν είναι θέμα ηθικιστικό, αλλά οντολογικό, θεολογικό. Ο Απόστολος Παύλος τις ομοφυλοφιλικές τάσεις χαρακτηρίζει ως «πάθη ατιμίας» και ως μεταλλαγή της φυσικής χρήσεως του ετέρου φύλου σε παρά φύσιν χρήση του ιδίου φύλου. Πέρα από αυτό η Εκκλησία καλεί τον άνθρωπο σε μετάνοια, τον δέχεται με πολλή αγάπη και θεραπεύει την νοσούσα προσωπικότητά του, διότι λειτουργεί ως πνευματικό νοσοκομείο.

16. Ερώτηση: Μια μερίδα ακαδημαϊκών εισηγείται αλλαγές, που κυρίως αφορούν την απόδοση στην νεοελληνική γλώσσα της θείας Λειτουργίας. Ποιά είναι η θέση σας;

Απάντηση: Έγινε μία προσπάθεια από τον μακαριστό Χριστόδουλο προς την κατεύθυνση αυτή, αλλά δεν επέτυχε και ο ίδιος υποχώρησε. Οι αλλαγές στην Εκκλησία γίνονται όταν υπάρχη ουσιαστική ανάγκη, όπως οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος μετέφρασαν τα λειτουργικά και άλλα κείμενα στην σλαβονική γλώσσα. Έτσι οι αλλαγές γίνονται από αγίους που έχουν καθολική αναγνώριση. Τελικά το πρόβλημα δεν είναι μόνον η γλώσσα, αλλά το νόημα, η εσωτερική σχέση με αυτά που λέγονται και γίνονται. Για παράδειγμα, μιλάμε την ίδια γλώσσα στην καθημερινή ζωή, την οικογένεια και την κοινωνία, αλλά μας χωρίζει ένα υπαρξιακό χάος, ασυνεννοησία. Πως μπορεί να θεραπευθή αυτό; Είναι θέμα γλωσσικό η υπαρξιακό;

17. Ερώτηση: Σε πρόσφατο δημοσίευμά σας είχατε την παρρησία να εκθέσετε τις απόψεις σας για ένα καίριο πρόβλημα που ταλανίζει τον εκκλησιαστικό βίο σχετικά με το ζήτημα ανάδειξης των επισκόπων.

Απάντηση: Νομίζω ότι στο θέμα αυτό πρέπει να γίνουν αλλαγές και να εκλέγονται στον επισκοπικό βαθμό Κληρικοί που είναι άξιοι της αποστολής τους, χωρίς να έχουν εξαρτήσεις, χωρίς η εκλογή τους να είναι υπόθεση επιβολής ομάδων η αποτέλεσμα διαφόρων πιέσεων και συμφερόντων. Οι Επίσκοποι δεν είναι διοικητικοί υπάλληλοι ενός μηχανισμού και γι' αυτό η εκλογή τους πρέπει να γίνεται με φόβο Θεού και εκκλησιαστικές προϋποθέσεις.

18. Ερώτηση: Από την παραμονή σας στην ηγεσία της Μητροπόλεως Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου για ποιό έργο σας περισσότερο νοιώθετε ηθική και ψυχική ικανοποίηση;

Απάντηση: Θεωρώ ως κέντρο της εκκλησιαστικής ζωής την θεία Λειτουργία και ο,τι έχει σχέση με αυτήν. Χαρά μου επειδή λειτουργώ. Έπειτα, καυχώμαι εν Κυρίω για τους εκλεκτούς μου συνεργάτες, Κληρικούς και λαϊκούς, και για τους Συνδέσμους Αγάπης που επιτελούν ένα αξιόλογο φιλανθρωπικό έργο. Και σας καλώ να τους γνωρίσετε. Τελικά, ο,τι και να γίνεται, δεν θα είμαι ικανοποιημένος, γιατί στην Εκκλησία μάθαμε να χτυπούμε υψηλές νότες, ζητούμε την ένωση με τον Θεό, επιδιώκουμε την σωτηρία όλων.

19. Ερώτηση: Αυτοί που σας γνωρίζουν λένε ότι είσθε αεικίνητος και ότι ασχολείσθε με όλα τα ζητήματα της Μητροπόλεως. Ωστόσο, αν σας ζητούσαμε να αναφέρετε τις προτεραιότητες των θεμάτων, τι θα καταγράφατε;

Απάντηση: Με ενδιαφέρει η ποιμαντική του λαού, που γίνεται με τον προφορικό και γραπτό λόγο, με την προσφορά θεολογικού, φιλανθρωπικού και κοινωνικού έργου. Θέλω να έρχομαι σε επικοινωνία με τους ανθρώπους και να βοηθώ, με τους συνεργάτες μου, όλους όσοι έχουν ανάγκη. Υπάρχει βαθύς πόνος, ψυχικός και σωματικός, οι άνθρωποι βασανίζονται και υποφέρουν από πολλά και αυτό με συγκινεί βαθύτατα. Πολλές φορές κλαίω βλέποντας την δυστυχία των ανθρώπων. Ίσως γιατί και η οικογένειά μου πέρασε πολλά, αλλά και εγώ σπούδασα με οικονομικές δυσκολίες. Είμαι βγαλμένος μέσα από τα σπλάχνα του λαού που δοκίμασε τις συνέπειες της Κατοχής και του εμφυλίου σπαραγμού.

20. Ερώτηση: Η ανταπόκριση της τοπικής κοινωνίας;

Απάντηση: Είμαι ευχαριστημένος από την επικοινωνία με τους ανθρώπους. Καθημερινώς βλέπω βελτίωση των σχέσεων και αναγνώριση των κόπων και θυσιών που καταβάλλουμε με όλους τους συνεργάτες μου. Αν και οι απαιτήσεις είναι μεγάλες και οι σωματικές δυνάμεις είναι περιορισμένες.

21. Ερώτηση: Πιστεύετε ότι πρέπει η Εκκλησία να έχη πιο ενεργό ρόλο και σε γενικότερα ζητήματα που αφορούν τον νομό;

Απάντηση: Οι δύο Μητροπόλεις στον Νομό μας και οι Ενορίες και τα Μοναστήρια προσφέρουν μεγάλο πνευματικό, φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο στον Νομό μας. Κάθε Ενορία, κυρίως στις πόλεις, ενεργεί ως μια θεραπευτική κοινότητα. Ασφαλώς και πρέπει να ενεργοποιηθούμε ακόμη περισσότερο. Πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειες σε όλους τους τομείς, την πνευματική αναζήτηση των ανθρώπων, την φιλανθρωπία, τα κοινωνικά προβλήματα, τα οικογενειακά ζητήματα κλπ. Όλα αυτά πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε με θεολογικό, οντολογικό λόγο και όχι με ηθικιστικό και πολιτικό.

22. Ερώτηση: Πως είναι η συνεργασία σας και η επικοινωνία με τις Αρχές του τόπου; (Δήμο, Περιφέρεια, Νομαρχία)

Απάντηση: Πολύ καλή έως άριστη.

23. Ερώτηση: Πως αξιολογείτε το έργο και την δραστηριότητα των Μονών στην Ιερά Μητρόπολη;

Απάντηση: Από τα τέσσερα Μοναστήρια που υπάρχουν στην Ιερά Μητρόπολη, τα τρία λειτουργούν μέσα σε κανονικά, εκκλησιαστικά και πνευματικά πλαίσια και προσφέρουν εκκλησιαστικό έργο. Θεωρώ ότι τα Μοναστήρια πρέπει να είναι πνευματικές οάσεις που θα προσφέρουν ένα διαφορετικό έργο από ο,τι το Κράτος, οι κοινωνικοί φορείς, οι οικονομικές επιχειρήσεις. Ασφαλώς γνωρίζουμε ότι δεν μετρά η ποσότητα του έργου, αλλά η ποιότητα. Δεν πρέπει η εκκλησιαστικότητα να αντικαθίσταται από την εμπορευματικότητα. Δεν είναι δυνατόν ένα Ορθόδοξο Μοναστήρι να έχη εμπορικές Εταιρείες στο εσωτερικό και στο εξωτερικό με διάφορους τρόπους. Οι Ιερές Μονές είναι τόποι προσευχής, ησυχίας και όχι οίκοι εμπορίου. Δεν μπορούμε να μιμούμαστε το Βατικανό. Τα μοναστικά τάγματα της Δύσεως έχουν ξεφύγει από τον προορισμό τους. Μη κάνουμε τέτοια λάθη στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

24. Ερώτηση: Πολλές φορές βρεθήκατε...σε έκτακτες καταστάσεις!

Απάντηση: Υπάρχουν έκτακτες καταστάσεις που απαιτούν έκτακτες αντιμετωπίσεις. Ο καλός κυβερνήτης πρέπει να προστατεύη το σκάφος από κύματα, ανέμους, ανατροπές και πειρατές. Ο Επίσκοπος δεν αναλαμβάνει την διακονία του για να εφησυχάζη, να απολαμβάνη τα πάντα και να ικανοποιή τα προσωπικά φιλόδοξα σχέδιά του, αλλά για να ποιμαίνη Κληρικούς, Μοναχούς και λαϊκούς με βάση την Παράδοση της Εκκλησίας, να τους υποδεικνύη τον εκκλησιαστικό τρόπο ζωής και να διορθώνη τα κακώς κείμενα, έστω και αν αυτό κοστίζη. Μπορείτε να φαντασθήτε έναν διαιτητή να αφήνη τους ποδοσφαιριστές να κάνουν ο,τι θέλουν και να υποκύπτη στις απαιτήσεις των αθλητών και των φιλάθλων; Είναι αποτυχημένος.

25. Ερώτηση: Έχετε γράψει πάνω από 100 βιβλία και πλήθος θεολογικών και φιλοσοφικών κειμένων...Από που κλέβετε χρόνο και τα προλαβαίνετε;

Απάντηση: Όποιος αγαπά κάτι και έχει έμπνευση γι' αυτό που κάνει, βρίσκει τον απαραίτητο χρόνο. Η αλήθεια είναι ότι έχω μελετήσει πολύ στο παρελθόν και εξακολουθώ να μελετώ, παρατηρώ τα κοινωνικά και ιδεολογικά ρεύματα της εποχής μας, ασχολούμαι με τον πόνο των ανθρώπων και έπειτα βρίσκω χρόνο να καταγράφω τις σκέψεις μου. Ο,τι κάνω το κάνω με αγάπη, με έμπνευση, ακόμη και ταξιδεύοντας. Μειώνω τον χρόνο της αναπαύσεως και της καλώς εννοουμένης ψυχαγωγίας. Γράφω μεσημερινές και βραδινές ώρες, ακόμη και σε μεγάλες εορτές, όπως το Πάσχα, όταν οι άλλοι διασκεδάζουν. Ζω ως ερημίτης μέσα στην κοινωνία, χωρίς να απομακρύνομαι από τα προβλήματα του λαού.

26. Ερώτηση: Το επόμενο βιβλίο που ετοιμάζετε;

Απάντηση: Υπάρχουν 5-6 βιβλία που ετοιμάζονται για έκδοση. Πάντως το επόμενο είναι η πρακτική της «Ορθόδοξης Ψυχοθεραπείας» και το μετέπειτα η διαφορά μεταξύ του σχολαστικισμού - ηθικισμού της Δύσεως και του ησυχασμού της Ορθόδοξης Ανατολής, ουσιαστικά οι σχέσεις και οι διαφορές μεταξύ Παλαιάς και Νέας Ρώμης.

27. Ερώτηση: Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να μου πήτε, φεύγοντας από αυτόν τον τόπο, ποιά θα θέλατε να είναι η δική σας παρακαταθήκη που θα θέλατε να αφήσετε;

Απάντηση: Έχω δηλώσει ότι από τον τόπο αυτόν θα φύγω, όταν ο Θεός επιτρέψη την έξοδό μου από την ζωή αυτή, αλλά και τότε το σώμα μου θα μείνη σε αυτόν τον τόπο. Για το ποιά παρακαταθήκη θα ήθελα να μείνη, ο καθένας μπορεί να κρατήση ο,τι θα τον ωφελήση. Βασική συμβουλή μου είναι να αποκτήσουμε όλοι «εκκλησιαστικό φρόνημα», που είναι τόσο αναγκαίο στην εποχή μας, να αισθανόμαστε την Εκκλησία ως πνευματικό νοσοκομείο, να αγαπούμε την Εκκλησία και τους θεσμούς της, παρά την αμαρτωλότητά μας, και τελικά η επιθυμία μου είναι «να γνωρισθούμε πριν χωρισθούμε», γιατί πράγματι είναι δύσκολη η γνώση ενός ανθρώπου. Δεν πρέπει να γνωρίσουμε έναν άνθρωπο μετά την κοίμησή του, αλλά πριν από αυτήν. Γι' αυτό είναι ανάγκη «να γνωρισθούμε πριν χωρισθούμε». Ίσως σε αυτό να συντελέση λίγο η συνέντευξη αυτή και σας ευχαριστώ.–

“Healing by Prayer and Fasting”

Ἀναδημοσιεύουμε ἀποσπάσματα τῆς συνέντευξης πού ἔδωσε ὁ Μητροπολίτης μας στόν δημοσιογράφο Steve Maynard, καί δημοσιεύθηκε στήν ἐφημερίδα The News Tribune τό Σάββατο 8 Μαΐου 1999. Ὁ δημοσιογράφος κ. Steve Maynard περιόρισε τίς ἐρωτήσεις του στό θέμα τῆς προσευχῆς καί τῆς νηστείας ἐνῶ δίδει συγχρόνως στούς ἀναγνῶστες τοῦ τήν περιγραφή ἑνός Ὀρθόδοξου Ἕλληνα Ἱεράρχη.

Ζεῖ σέ δύο κόσμους

Ὁ Μητροπολίτης Ἱερόθεος Βλάχος εἶναι ἕνας ὀρθόδοξος Ἐπίσκοπος, ἐμποτισμένος μέ τήν ἀρχαία Χριστιανική θεολογία καί τόν μοναχισμό. Ἀλλά εἶναι ἐπίσης μελετητής τῶν συγχρόνων προβλημάτων.

Προσπάθησε νά γεφυρώση αὐτούς τούς δύο κόσμους αὐτόν τόν μήνα, δίνοντας συνταγή τήν προσευχή καί τήν νηστεία ὡς τρόπους θεραπείας τῶν ἀσθενειῶν τῆς ψυχῆς.

“Η φιλαυτία εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἀσθένεια τῆς ἐποχῆς μας”, εἶπε ὁ Ἱερόθεος κατά τήν διάρκεια μιᾶς συνέντευξης στό σπίτι ἑνός φίλου του ἀπό τόν Ἑλληνορθόδοξο Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου στήν Tacoma. “Ο φίλαυτος θέλει νά τόν ὑπηρετοῦν οἱ ἄλλοι... Ἐπίσης, φιλαυτία εἶναι το νά θεωρῶ ὅτι εἶμαι τό κέντρο τοῦ κόσμου ὅλου”.

“Αντιθέτως, οἱ ἄνθρωποι πρέπει νά μάθουν νά ἀγαπᾶνε τόν Θεό καί τούς ἄλλους καί νά ζήσουν μιά ἰσορροπημένη ζωή πού δέν συγκεντρώνεται στήν κατανάλωση”, εἶπε ὁ Ἱερόθεος. “Η προσευχή καί ἡ νηστεία εἶναι τό κλειδί γιά τήν συντήρηση πνευματικῆς ἰσορροπίας”, εἶπε.

Ὁ Ἱερόθεος, ἕνας θεολόγος ἀπό τήν Ναύπακτο, ὁ ὁποῖος ἔχει συγγράψει 70 βιβλία, μίλησε τήν περασμένη ἑβδομάδα στόν Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου... Μίλησε σέ ἕνα πλῆθος διακοσίων ἀνθρώπων γιά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμά, ὁ ὁποῖος ἦταν ἕνας ἑλληνορθόδοξος Ἐπίσκοπος καί μοναχός ἀπό τήν Θεσσαλονίκη τοῦ 14ου αἰώνα, ὁ ὁποῖος δίδασκε ὅτι πρέπει οἱ Χριστιανοί νά ἀναπτύξουν κανόνες προσευχῆς καί νηστείας γιά νά βιώνουν τήν στενή σχέση μέ τόν Θεό.

Ὁ Ἱερόθεος Βλάχος συμβολίζει ὁ ἴδιος τήν παράδοση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ντυμένος σέ ἕνα χυτό μαῦρο ράσο. Γιά τήν φωτογραφία ἔβαλε τό ἐπίσημο καλυμαύχι καί τό ἐπισκοπικό πέπλο (ἐπανοκαλύμαυχο). Γύρω ἀπό τόν λαιμό του καί κάτω ἀπό τήν μακριά γκριζόμαυρη γενειάδα του, εἶχε μιά χρυσή ἁλυσίδα μέ ἕνα παντατίφ, πού παρουσίαζε τήν Μαρία καί τόν Χριστό βρέφος. Αὐτό λέγεται ἐγκόλπιον καί εἶναι τό σύμβολο ἑνός ὀρθοδόξου Μητροπολίτου ἤ Ἐπισκόπου.

Ὁ κ. Ἱερόθεος μίλησε ἑλληνικά, καί ὁ ἐνορίτης τοῦ Ἁγίου Νικολάου, κ. Ἡρακλῆς Παναγιωτίδης, τά μετέφρασε στά ἀγγλικά, στό σπίτι τοῦ κ. Παναγιωτίδη, ὅπου ἔμενε ὁ Ἐπίσκοπος. Οἱ δύο εἶναι παλιοί φίλοι ἀπό τήν δεκαετία τοῦ ’60, ὅταν ὁ Παναγιωτίδης, πού τώρα εἶναι ἐρευνητής τῆς ἐπιστήμης τῆς νευρολογίας καί μέλος τῆς Σχολῆς στό Πανεπιστήμιο Washington στό Seattle, ἔμενε στήν Θεσσαλονίκη.

“Μέσω τῆς προσευχῆς καί τῆς νηστείας ἕνας ἄνθρωπος θεραπεύεται καί μπορεῖ νά γνωρίση τόν Θεό”, εἶπε ὁ Ἱερόθεος. Αὐτό δίδασκε ὁ Παλαμᾶς, εἶπε ὁ 54χρονος Μητροπολίτης, πού εἶναι γνωστός στήν Ὀρθοδοξία γιά τά βιβλία του γιά τόν Παλαμά.

Ὁ κ. Ἱερόθεος ἐξηγεῖ τόν σωστό ρόλο τῆς νηστείας ἤ τῆς ἀποχῆς ἀπό τό φαγητό.

“Πρέπει νά τρῶμε, ἀλλά ὁ ἄνθρωπος δέν πρέπει νά ἐλέγχεται ἀπό τό πάθος γιά νά τρώη”, εἶπε. “Δεν νηστεύουμε γιατί μισοῦμε τό φαγητό, οὔτε νηστεύουμε μόνο γιά λόγους ὑγείας. Νηστεύουμε γιά νά θεραπεύουμε τό πάθος τῆς λαιμαργίας καί τῆς γαστριμαργίας... γιά νά ἐφαρμόσουμε τήν αὐτοκυριαρχία καί τήν ἐγκράτεια”.

“Όσο γίνεται ἡ θεραπεία, τόσο ὁ ἄνθρωπος φτάνει στήν γνώση τοῦ Θεού”, εἶπε...

Στό παρελθόν ἦταν σπάνιο γιά ἕναν μητροπολίτη ἀπό τήν Ἑλλάδα νά ἐπισκεφθῆ τήν ἐνορία στήν Tacoma, πού ἔχει γύρω στίς 200 οἰκογένειες μέλη. Ἀλλά λόγω τῆς φιλίας μεταξύ του Μητροπολίτη καί τοῦ κ. Παναγιωτίδη ὁ Ἱερόθεος ἔμεινε μιά ἑβδομάδα στήν Tacoma κατά τήν διάρκεια τῆς δεκαπενθήμερης ἐπίσκεψής του στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες.

Ἔχει ξαναεπισκεφθῆ τόν Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου, κατά τήν διάρκεια ἑνός ταξιδιοῦ του στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες τό 1995.

Ὁ Ἱερόθεος εἶναι Μητροπολίτης στήν Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου στήν κεντρική Ἑλλάδα. Ἡ Ναύπακτος εἶναι 150 μίλια ἀνατολικά της Ἀθήνας. Ἡ Μητρόπολη ἔχει συνολικό πληθυσμό 20.000. Ἡ Ἑλληνορθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἡ ἐπίσημη Ἐκκλησία καί 97% τῶν 10 ἑκατομμυρίων κατοίκων τῆς Ἑλλάδος εἶναι μέλη τῆς Ἐκκλησίας, μᾶς εἶπε ὁ Ἱερόθεος...

Ἀκόμη καί μακριά ἀπό τήν Ἑλλάδα οἱ ἐπίσκοποι αὐτοί προκαλοῦν σεβασμό.

Κάποια στιγμή κατά τήν διάρκεια τῆς συνέντευξής μας ὁ π. Μιχαήλ Johnson, ποιμένας τῆς Ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Νικολάου, μπῆκε μέσα στό σπίτι τοῦ κ. Παναγιωτίδη καί χαιρέτησε τόν Μητροπολίτη. Ὁ κ. Johnson ἔσκυψε καί φίλησε τό δεξί χέρι τοῦ Ἱεροθέου, τό χέρι μέ τό ὁποῖο ὁ Μητροπολίτης εὐλογεῖ τόν κόσμο. Οἱ ἑλληνορθόδοξοι φιλᾶνε αὐτό τό χέρι, καί ἀποκαλοῦν τόν Μητροπολίτη “Σεβασμιώτατε”.

Πέρα ἀπό τίς διατυπώσεις ὁ Μητροπολίτης μας ἔδειξε μιά αἴσθηση χιοῦμορ. Ὁ κ. Ἱερόθεος ἔδωσε ἐντολή στόν κ. Παναγιωτίδη νά μεταφράζη αὐτά πού λέει καί νά μήν προσθέτει δικές του ἐξηγήσεις τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης. Ὅταν ἕνας δημοσιογράφος ζήτησε νά μιλήση κατευθείαν μέ τόν κ. Παναγιωτίδη, ὁ κ. Ἱερόθεος χαμογέλασε καί εἶπε στά ἀγγλικά: “Σού δίνω τήν ἄδεια”.

Ἐπίσης, ὁ Ἱερόθεος ἀνέπτυξε τήν σημασία τῆς προσευχῆς, ἀντλώντας πάλι ἀπό τά συγγράματα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου.

Μέ τήν προσευχή, εἶπε, μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος νά θεραπεύση τίς ἀσθένειες τῆς ψυχῆς, ὅπως τήν ὑπερηφάνεια καί τόν ἐγωϊσμό.

Παρομοίαζε τήν προσευχή μέ τόν ἔρωτα. “Όταν προσευχόμαστε, σκεφτόμαστε τόν Θεό, ὅπως ὁ ἐρωτευμένος”, εἶπε. “Όταν εἶσαι ἐρωτευμένος μέ κάποιον, θέλεις νά τοῦ μιλήσης”. “Με τήν προσευχή”, εἶπε “δέν ζῶ γιά μένα, ζῶ γιά τόν Θεό. Δέν εἶμαι ἐγωκεντρικός, ἀλλά Θεοκεντρικός. Δέν ζῶ σέ ἕναν τραγικό μονόλογο μέ τόν ἑαυτό μου, ἀλλά σέ ἕναν λυτρωτικό διάλογο μέ τόν Θεό”.

Εἶπε πῶς πρέπει οἱ ἄνθρωποι νά προσεύχωνται κατά τήν διάρκεια τῶν ἀκολουθιῶν τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί σέ διάφορες ὧρες τῆς ἡμέρας. Ἀλλά γενικῶς, εἶπε, πῶς καί πότε νά προσεύχεται κανείς εἶναι προσωπικό θέμα. “Η προσευχή εἶναι χρόνος, ἀλλά εἶναι καί τρόπος ζωής”, εἶπε ὁ κ. Ἱερόθεος.

“Παραδείγματος χάριν, ἄν προσεύχομαι τό πρωί καί κάποιος χτυπάει τήν πόρτα μου καί λέγει “θέλω τήν βοήθεια σού”, σταματάω τήν προσευχή καί πηγαίνω νά βοηθήσω τόν πλησίον μου. Αὐτή ἡ πράξη εἶναι προσευχή ἀπό μόνη της”.

Ἀλλά ἄν ἀρνηθῆ τήν βοήθεια ἀφοῦ εἶναι ἀπασχολημένος μέ τήν προσευχή;

Ὁ κ. Ἱερόθεος περιέγραψε αὐτήν τήν ἀντίδραση μέ μιά λέξη: “ὑποκρισία”.

1 Ερώτηση: Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η Εκκλησία (Ορθόδοξη και Καθολική) αδυνατεί να δώσει λύσεις στα υπαρξιακά προβλήματα του συγχρόνου ανθρώπου. Έχει βάση αυτή η άποψη και αν ναι, που οφείλεται αυτό;

Απάντηση: Υπάρχουν διαφορές μεταξύ Ορθοδόξου Εκκλησίας και «Καθολικισμού». Η «Καθολική Εκκλησία» ασχολείται περισσότερο με την κοινωνική και πολιτική πλευρά των θεμάτων, ενώ η Ορθόδοξη Εκκλησία ενδιαφέρεται ιδιαιτέρως για τα υπαρξιακά και υπαρκτικά προβλήματα του ανθρώπου και θεραπεύει την νοσούσα προσωπικότητά του. Αυτό φαίνεται από το ότι το Βατικανό είναι και Κράτος και ασκεί πολιτική εξουσία, ενώ στην Ορθόδοξη Εκκλησία διασώζεται η ησυχαστική-νηπτική ζωή που αναπαύει το «πνεύμα» του ανθρώπου. Στην Δύση χάθηκε η ησυχαστική παράδοση και αντικαταστάθηκε από τον σχολαστικισμό, την ψυχολογία, τον ηθικισμό και τον κοινωνισμό.

Πάντως, όταν γνωρίζη κανείς την θεολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας στο βάθος της, θα δη ότι αυτή απαντά στα υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου που έχουν σχέση με την ζωή και τον θάνατο, λειτουργεί ως πνευματικό θεραπευτήριο. Αν έχουμε αντίθετη άποψη, σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε την ορθόδοξη θεολογία στο βάθος της.

2 Ερώτηση: Υπάρχει η αίσθηση μέσα στο πλήρωμα της Εκκλησίας, αλλά και ευρύτερα στην κοινωνία, και στην Κύπρο και στην Ελλάδα, ότι οι Ιεράρχες συμπεριφέρονται περισσότερο ως εξουσία και λιγότερο ως ποιμένες. Ποιό είναι το σχόλιό σας;

Απάντηση: Είναι γνωστός ο λόγος του Χριστού ότι, ενώ οι άρχοντες εξουσιάζουν, οι Απόστολοι πρέπει να είναι διάκονοι όλων. Το έργο της «εκκλησιαστικής ιεραρχίας», όπως το βλέπουμε στον άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, φανερώνει ότι σκοπός των Ιεραρχών και των Κληρικών είναι να οδηγούν τους ανθρώπους στην κοινωνία με τον Θεό με την μέθοδο που έχει η Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτό είναι και λέγεται ποιμαντική και δεν έχει σχέση με την πολιτική και την κομματικοποίηση. Υπάρχουν Κληρικοί που εργάζονται περισσότερο ηθικιστικά και εξουσιαστικά, αλλά υπάρχουν και Κληρικοί που εργάζονται ποιμαντικά και διακονικά, δηλαδή κενωτικά.

3 Ερώτηση: Ένα ζήτημα, που συχνά σκανδαλίζει, είναι η εκκλησιαστική περιουσία. Πως πρέπει να γίνεται η διαχείρισή της από την ηγεσία της Εκκλησίας;

Απάντηση: Δεν ξέρω τι γίνεται στην Κύπρο, αλλά η δήθεν «μεγάλη» εκκλησιαστική περιουσία της Εκκλησίας της Ελλάδος είναι περισσότερο ένας μύθος, αφού δεν είναι τόσο μεγάλη όσο παρουσιάζεται. Και η Εκκλησία κάνει ένα τεράστιο κοινωνικό έργο που δεν κάνουν οι άλλοι Οργανισμοί. Πάνω από 1.000 φιλανθρωπικά Ιδρύματα έχει και λειτουργεί η Εκκλησία στην Ελλάδα.

Εμένα περισσότερο με ενοχλεί η φιλοχρηματία και η φιλοκτημοσύνη μερικών Κληρικών που ζουν πλουσιοπάροχα, ενώ οι οικογενειάρχες λαϊκοί του ποιμνίου τους «φτύνουν αίμα» για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Αυτό για μένα είναι πρόκληση και προδοσία της ποιμαντικής ιδιότητας.

4 Ερώτηση: Σε πρόσφατη συνέντευξή σας σε αθηναϊκή εφημερίδα καυτηριάσατε την βιωτή ορισμένων Κληρικών, κυρίως αγάμων, κάνοντας λόγο για «εκπόρνευση» της εκκλησιαστικής ζωής. Δεν είναι πολύ βαριά αυτή η μομφή;

Απάντηση: Αν σκεφθούμε ότι η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού, τότε κάθε ασέβεια σε αυτό το Σώμα, κάθε εκμετάλλευση της θέσεως που έχει κανείς στην Εκκλησία είναι μια ασέλγεια σε αυτό το Σώμα. Τα προσωπικά αμαρτήματα κάθε Κληρικού είναι σοβαρά, που τα θεραπεύει με την βοήθεια του Πνευματικού του Πατέρα, αλλά τα εκκλησιαστικά αμαρτήματα, που αναφέρονται στις αιρέσεις, τις παρασυναγωγές, τα σχίσματα, την ποικίλη εκμετάλλευση των εκκλησιαστικών πραγμάτων για πλουτισμό και προβολή είναι ασυγκρίτως βαρύτερα. Ποιά άλλη λέξη μπορεί κανείς να χρησιμοποιήση για να χαρακτηρίση αυτήν την κατάσταση; Ο Απόστολος Παύλος τους κακούς εργάτες χαρακτηρίζει «κύνας» (Φιλιπ. γ , 2).

5 Ερώτηση: Ποιός είναι ο μεγαλύτερος πειρασμός για έναν Επίσκοπο και ποιά η πιο μεγάλη αμαρτία, την οποία πρέπει να αποφεύγουν και οι λαϊκοί και οι κληρικοί;

Απάντηση: Κάθε Επίσκοπος έχει ιδιαιτέρους πειρασμούς, ανάλογα με τα ειδικά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίση στην Ιερά Μητρόπολή του. Ένας παλαιός πεπειραμένος Ιεράρχης έχει γράψει ότι ο Επίσκοπος έχει να αντιμετωπίση τρεις πειρασμούς. Τον πειρασμό της δυνάμεως που του δίνει το Αρχιερατικό «αξίωμα», τον πειρασμό της αδυναμίας, όταν το ποίμνιό του δεν τον ακολουθεί και πολλές φορές τον διαβάλλει, τον συκοφαντεί και τον αφήνει μόνο του, και τον πειρασμό της νομιζομένης αγιότητός του, όταν υπερηφανεύεται για τα κατορθώματά του και αποξενώνεται από το ποίμνιο.

Πάντως, ένας μόνιμος πειρασμός Κληρικών και λαϊκών είναι να ζουν ατομικά μέσα στην Εκκλησία, με το πάθος της φιλαυτίας, να υπερτονίζουν το χάρισμα που τους έδωσε ο Θεός, να το ιδιοποιούνται, να έχουν έλλειψη εκκλησιαστικού φρονήματος, δηλαδή να μη συντονίζονται με «τας των αγίων θεοπνεύστους θεολογίας και το της Εκκλησίας ευσεβές φρόνημα».

6 Ερώτηση: Γίνεται πολύς λόγος για «γέροντες» του Αγίου Όρους και άλλους. Ποιός είναι πραγματικά «γέροντας» σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία; Μήπως το φαινόμενο του «γεροντισμού» στις μέρες μας εκφεύγει από το Ορθόδοξο ήθος και γίνεται μια άλλη μορφή ευσεβισμού;

Απάντηση: «Γέροντας» είναι αυτός που απέκτησε προσωπική γνώση του Θεού. Στην πατερική γλώσσα λέγεται θεούμενος. Όταν διαβάσουμε το «Γεροντικό», βλέπουμε την πνευματική σοφία και γνώση των αββάδων και αμμάδων, στους οποίους έτρεχε ο λαός για να ακούσουν «ρήματα ζωής αιωνίου». Είναι οι «βλέποντες» και οι «ορώντες», όπως ονόμαζαν τους Προφήτες στην Παλαιά Διαθήκη, και βοηθούν τους ανθρώπους να δουν τα πάθη τους, γι' αυτό και δεν τους οδηγούν στον ευσεβισμό.

Όμως οι αληθινοί Γέροντες που έχουν την Χάρη του Αγίου Πνεύματος σέβονται το ιεραρχικό πολίτευμα της Εκκλησίας, αφού αυτό το Άγιον Πνεύμα αγιάζει και καθοδηγεί τον θεσμό της Εκκλησίας. Αλλά και οι Επίσκοποι σέβονται τους πραγματικούς Γέροντες. Όταν όμως παραθεωρούνται οι Επίσκοποι, εν ονόματι των Γερόντων, αυτό είναι μια μορφή Γεροντισμού και κατ' επέκταση ευσεβισμού. Οι τρεις άξονες της πνευματικής ζωής είναι οι Επίσκοποι, το Θυσιαστήριο και οι Άγιοι. Αυτό φαίνεται από το ότι ο Ναός εγκαινιάζεται από τον Επίσκοπο, που θέτει άγια λείψανα μαρτύρων στο Θυσιαστήριο, όπως ερμηνεύει ο ιερός Νικόλαος Καβάσιλας. Κάθε παραθεώρηση του ενός από αυτούς τους άξονες συνιστά αλλοίωση της εκκλησιαστικής ζωής.

7 Ερώτηση: Στην Ελλάδα και στην Κύπρο γίνονται συζητήσεις για τον ρόλο της Εκκλησίας (Προκαθημένων και Ιεραρχών) σε πολιτικά και εθνικά θέματα. Πως θα πρέπει να ασκείται αυτός ο ρόλος και να εκφράζεται ο λόγος των Ιεραρχών σε πολιτικά και εθνικά ζητήματα, όπως το Κυπριακό;

Απάντηση: Όπως είπα προηγουμένως, ο ρόλος των Επισκόπων είναι κατ' εξοχήν εκκλησιαστικός και ποιμαντικός. Αυτό το βλέπουμε αν εξετάσουμε τον ρόλο των Αποστόλων και των Πατέρων της Εκκλησίας, που ενδιαφέρονταν πως θα καθοδηγηθούν οι Χριστιανοί στο να θεραπευθούν και να αποκτήσουν κοινωνία με τον Θεό. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν δικαίωμα να προστατεύουν το Ποίμνιο από διάφορους εχθρούς η δεν πρέπει να ενδιαφέρονται για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων. Δεν είμαστε μανιχαϊστές και μονοφυσίτες.

Ως προς τα πολιτικά θέματα εξαρτάται πως νοείται η πολιτική. Αν με τον όρον αυτόν εννοείται η κομματικοποίηση, φυσικά και δεν πρέπει να ασχολούνται, γιατί οι Επίσκοποι πρέπει να ενώνουν τους πάντες. Η Εκκλησία είναι η μάνα που αγκαλιάζει όλους.

Σε δύσκολες εθνικές στιγμές, όταν δεν υφίσταται νόμιμη εκπροσώπηση του λαού, Ιεράρχες αναλαμβάνουν και εθναρχικό ρόλο. Στο θέμα του Κυπριακού υπάρχει μια ιδιαιτερότητα, αφού ο ρόλος της Κυπριακής Εκκλησίας ήταν σημαντικός στον αγώνα απελευθέρωσης, αλλά ως Επίσκοπος άλλης Εκκλησίας δεν επιθυμώ να εισέλθω στα εσωτερικά άλλης Εκκλησίας. Απλώς έχω σχηματίσει την εντύπωση ότι ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κ. Χρυσόστομος και άλλοι Αρχιερείς της Εκκλησίας της Κύπρου έχουν μεγάλη πείρα στο θέμα αυτό και η γνώμη τους θα είναι ωφέλιμη. Πάντως σε όλα τα θέματα πρέπει να υπάρχη διάκριση και εκκλησιαστικό φρόνημα.

Προσωπικά σε θέματα εθνικά που σχετίζονται με την διεθνή πολιτική κατάσταση και χρειάζεται έξυπνη διπλωματία, εμπιστεύομαι τους πολιτικούς και τον λαό, όταν ενημερώνεται πολύπλευρα. Ο,τι βοηθά στην άσκηση καλής διπλωματίας είναι καλό.

8 Ερώτηση: Ειδικά στην Κύπρο, όπου ο λαός αποτελείται από Χριστιανούς και Μουσουλμάνους, ποιά νομίζετε ότι πρέπει να είναι η στάση της Εκκλησίας σε σχέση με το Κυπριακό και την προοπτική για ειρηνική συμβίωση μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων;

Απάντηση: Πάντοτε ο ρόλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι ποιμαντικός, διακονικός και συμβάλλει στην ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ Χριστιανικών Ομολογιών και μεταξύ διαφόρων Θρησκειών. Έργο της ποιμαίνουσας Εκκλησίας είναι να ομολογή την αποκαλυπτική πίστη της και να ποιμαίνη τον λαό στην βίωση της πίστεως. Δεν πρέπει να αλλοιώνεται η αλήθεια εν ονόματι της αγάπης, ούτε να φυγαδεύεται η αγάπη εν ονόματι της αληθείας. Πρέπει πάντα να βρίσκουμε τα όρια μεταξύ αληθείας και αγάπης, καθώς επίσης τα όρια μεταξύ ελευθερίας και ενότητος. Ούτε εν ονόματι της ελευθερίας να καταργούμε την ενότητα του συνόλου, ούτε χάριν της ενότητος του συνόλου να καταστρατηγήται η ελευθερία του προσώπου.

Σε όλες τις θρησκείες υπάρχουν σοβαροί άνθρωποι που ενδιαφέρονται για το καλό της κοινωνίας. Τα προβλήματα δημιουργούνται, όταν αναμειγνύεται η πολιτική στα θρησκευτικά ζητήματα η όταν αναπτύσσεται ο εθνικισμός.

Ως προς την συνύπαρξη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων εδώ στην περιοχή σας, εσείς το γνωρίζετε το θέμα καλύτερα από μένα. Εμείς προσευχόμαστε να ευρεθή το καλύτερο σύστημα διοικήσεως, να θεραπευθούν τα τραύματα του παρελθόντος και να βελτιωθούν οι σχέσεις σε προσωπικό επίπεδο. Ο ελληνορθόδοξος τρόπος ζωής διακρίνεται από μια αρχοντιά και επιβάλλεται με τον πολιτισμό του και την ανωτερότητά του.

9 Ερώτηση: Ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος είναι όντως φορέας και εκφραστής μιας νέας αντίληψης για τις σχέσεις της Εκκλησίας με την Πολιτεία και την κοινωνία;

Απάντηση: Γνωρίζω τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο από πολλά χρόνια, έχω ουσιαστική προσωπική επικοινωνία και όντως εκφράζει μια άλλη αντίληψη των πραγμάτων σε πολλά ζητήματα και στο θέμα που θίγετε. Το ότι ασχολήθηκε με την Διοίκηση της Εκκλησίας ως Αρχιγραμματεύς της Ιεράς Συνόδου, και ήταν ένας από τους καλυτέρους Αρχιγραμματείς που πέρασαν, το ότι ασχολήθηκε με την ποιμαντική της Εκκλησίας, το ότι τον ενδιαφέρει ο πονεμένος άνθρωπος και είναι ευαίσθητος σε αυτό το θέμα, δείχνει την άλλη αντίληψη από την οποία διακατέχεται.

Για το θέμα σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας κατά καιρούς μου έλεγε ότι πρέπει να βρεθούν τα όρια μέσα στα οποία έχουν αρμοδιότητα και κινούνται καθεμιά, τόσο η Πολιτεία, όσο και η Εκκλησία, και να βρεθούν τα σημεία εκείνα στα οποία συναντώνται για να βοηθηθή ο άνθρωπος. Άλλωστε είναι γνωστή η λεγομένη θεωρία των συστημάτων, υποσυστημάτων και υπερσυστημάτων, σύμφωνα με την οποία υπάρχουν όρια σε κάθε σύστημα, οργάνωση κάθε συστήματος και γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ τους. Έτσι η διακριτότητα των ρόλων Εκκλησίας και Πολιτείας και οι καλές σχέσεις μεταξύ της ηγεσίας κάθε πλευράς είναι καλό για τον λαό.

10 Ερώτηση: Ποιά η γνώμη σας για την στάση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος στην πρόθεση της Πολιτείας να ρυθμίσει νομοθετικά την ελεύθερη συμβίωση;

Απάντηση: Όλοι οι Ιεράρχες, Κληρικοί και λαϊκοί συμφωνούμε κατά βάση, στο ότι από εκκλησιαστικής πλευράς ο,τι ευλογείται από την Εκκλησία ξεφεύγει από τον κόσμο της πτώσεως και της αποστασίας και ότι οι Ποιμένες έχουν αρμοδιότητα για το ποίμνιό τους, το οποίο θα ποιμαίνουν χωρίς να παραβιάζουν την ελευθερία των ανθρώπων.

Από εκεί και πέρα ο τρόπος με τον οποίον ενεργεί κάθε Κληρικός έχει σχέση με την θεολογία του, τον χαρακτήρα του και τον τρόπο με τον οποίον ζη στην Εκκλησία. Ίσως το ανακοινωθέν της Ιεράς Συνόδου θα έπρεπε να γραφή κατά έναν διαφορετικό τρόπο, χωρίς να απομακρύνεται από την θεολογία της Εκκλησίας.

Φυσικά, η Πολιτεία είναι αρμόδια να νομοθετήση για θέματα που απασχολούν τους πολίτες, διότι τα μέλη της Πολιτείας δεν ταυτίζονται απόλυτα με τα μέλη της Εκκλησίας. Για παράδειγμα, η Εκκλησία διδάσκει την νηστεία κατά τις νηστήσιμες ημέρες και την Μ. Εβδομάδα, αλλά η Πολιτεία πρέπει να ρυθμίση τους όρους λειτουργίας των Καταστημάτων γι' αυτούς που δεν θέλουν να νηστεύσουν. Είναι ευνόητον ότι και η Πολιτεία όταν νομοθετή, δεν θα πρέπει απλώς να ικανοποιή τα πάθη των ανθρώπων, αλλά να τους παιδαγωγή.

11 Ερώτηση: Τι αναμένετε από την επικείμενη επίσκεψη του Αρχιεπισκόπου Αθηνών στο Φανάρι αναφορικά με τις σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οι οποίες στο παρελθόν –πρόσφατο και απώτερο– δοκιμάστηκαν πολλές φορές;

Απάντηση: Σίγουρα οι σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος με το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχουν αρχίσει να βελτιώνονται από την αρχιεπισκοπεία του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου. Είναι μια ιστορία που την έζησα από κοντά, γιατί ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος με είχε ορίσει ως μέλος της Επιτροπής από Αρχιερείς και Καθηγητές Πανεπιστημίου που συγκροτήθηκε το 1998 για το θέμα της μνημονεύσεως του Ονόματος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών από τους Μητροπολίτες. Από τότε διαφωνούσα –με επιχειρήματα, με διάκριση και σεβασμό– και γραπτώς και προφορικώς για τον επιχειρούμενο τρόπο, αλλά και υπεστήριζα ότι δεν συμφέρει την Εκκλησία της Ελλάδος η σύγκρουσή της με το Οικουμενικό Πατραρχείο και συνέβαλα ουσιαστικά στην εξομάλυνση των σχέσεων. Νομίζω ότι τώρα οι σχέσεις μεταξύ Εκκλησίας της Ελλάδος και Οικουμενικού Πατριαρχείου βρίσκονται σε καλό δρόμο και θα βελτιωθούν ακόμη περισσότερο. Νομίζω όμως ότι δεν θα επανέλθουμε σε μια νέα συγκρουσιακή κατάσταση. Βγήκαμε όλοι ωριμότεροι από την κρίση που περάσαμε.

12 Ερώτηση: Τι πρέπει να γίνη, ώστε στο μέλλον να μην υπάρξουν άλλα προβλήματα μεταξύ των δύο Εκκλησιών; Μήπως τελικά στην ρίζα των κατά καιρούς προβλημάτων βρίσκεται η σύγκρουση ανάμεσα στην νοοτροπία του «ελλαδιτισμού» και στο οικουμενικό πνεύμα του Φαναρίου;

Απάντηση: Φυσικά η διαφορά μεταξύ «ελλαδισμού» και «οικουμενικού πνεύματος» είναι υπαρκτή και αιτία προστριβών. Όμως υπάρχουν και άλλα αίτια. Εκείνο που πρέπει να γίνη είναι να τηρούνται επακριβώς τα Καταστατικά Κείμενα, όπως ο Πατριαρχικός Τόμος του 1850 και η Συνοδική Πράξη του 1928. Κυρίως να υπάρχη στενή προσωπική σχέση μεταξύ του Οικουμενικού Πατριάρχου και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών. Η διοίκηση της Εκκλησίας της Ελλάδος έχει μια ιδιομορφία που πρέπει να προσεχθή. Οι εγωϊσμοί και οι φιλοδοξίες πρέπει να τίθενται στο περιθώριο, γιατί σήμερα αποτελούν πολυτέλεια οι εκκλησιαστικές συγκρούσεις.

13 Ερώτηση: Επιγραμματικά τι σημαίνει Φανάρι για όλη την Ορθοδοξία ανά την οικουμένη;

Απάντηση: Σημαίνει το λήμμα της ένδοξης Ρωμηοσύνης με ο,τι αυτό συνεπάγεται. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι ένας ευλογημένος θεσμός που εξαγιάσθηκε από τους Πατέρας των Οικουμενικών Συνόδων, από την Ορθόδοξη πίστη που εξέφρασε, από τα αίματα των μαρτύρων Κληρικών και λαϊκών και από τους ασκητικούς ιδρώτες των μοναχών. Το σεβόμαστε ως πολύτιμη πνευματική εικόνα και βαρύτιμο θησαυρό. Είναι ένας χώρος σταυροαναστάσιμης εμπειρίας και ζωής.

14 Ερώτηση: Δημοσκόπηση στην Ελλάδα πριν από τις αρχιεπισκοπικές εκλογές κατέγραψε ένα ισχυρό ρεύμα υπέρ της συμμετοχής και του λαού στην εκλογή των Επισκόπων. Ποιά είναι η γνώμη σας;

Απάντηση: Η συμμετοχή του λαού στην εκλογή των Ποιμένων του είναι σημαντική και γίνεται με πολλούς τρόπους, άλλωστε ο Επίσκοπος θα ασχοληθή με την ποιμαντική διακονία των Κληρικών, μοναχών και λαϊκών. Χρειάζεται όμως προσοχή ώστε να μην αλλοιώνεται ο σκοπός της υπάρξεως της Ιερωσύνης. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης λέγει ότι στους πρώτους χρόνους οι Επίσκοποι ήταν «θεόκλητοι» και «δημόκλητοι» και ποτέ «αυτόκλητοι». Πρέπει να διαφυλάσσεται ο συνδυασμός μεταξύ «θεοκλήτου» και «δημοκλήτου». Χρειάζεται να βρεθή η χρυσή τομή. Γιατί ο τρόπος της εκλογής των Επισκόπων έχει σχέση με το πως πρέπει να διακονούν τον λαό: Ως Ποιμένες η ως κοσμικοί άρχοντες; Να ασκούν ποιμαντική διακονία η κοσμική εξουσία; Είπαμε κάτι γι' αυτό προηγουμένως.

Έπειτα ο Κληρικός και ιδιαίτερα ο Επίσκοπος δεν πρέπει να είναι υποχείριος των πολιτικών παρατάξεων, σε μια εποχή μάλιστα που όλα κομματικοποιούνται. Ο Επίσκοπος πρέπει να ενώνη τους πάντας και όχι να διαιρή. Δεν πρέπει να αναλαμβάνη την επισκοπική του διακονία με δεσμεύσεις πολιτικές η οικονομικές, ώστε να είναι ελεύθερος να εργασθή με βάση την όλη παράδοση της Εκκλησίας.

15 Ερώτηση: Ποιά είναι η σημασία του κειμένου της Ραβένας αναφορικά με τον διάλογο για την αποκατάσταση της ενότητος Ορθόδοξης και Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας; Πως κρίνετε την παρέμβαση Αγιορειτών και άλλων μοναχών στα δρώμενα του διαλόγου μεταξύ των δύο Εκκλησιών;

Απάντηση: Διάβασα το κείμενο και αισθάνθηκα σαν να προϋπέθετε την ενότητα, παρά να αποβλέπη σε αυτήν. Πρέπει να γίνη κατανοητό ότι λόγω πολιτικών και θεολογικών αιτίων η Δυτική Εκκλησία έχει απομακρυνθή από την θεολογία των Οικουμενικών Συνόδων. Έτσι η αποκατάσταση μεταξύ Ορθοδόξου Εκκλησίας και «Καθολικής Εκκλησίας» πρέπει να γίνη με πατερικές προϋποθέσεις, να εντοπισθούν οι θεολογικές διαφορές, να αποβλέπουμε στην ενότητα της πίστεως και όχι σε μια επιφανειακή «Ένωση των Εκκλησιών».

Η παρέμβαση Αγιορειτών Πατέρων, όταν γίνεται από αγάπη για την Εκκλησία και διάκριση, όπως το κάνει η Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους και ο Αρχιμ. Γεώργιος Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Γρηγορίου, που έχω υπ' όψη μου, είναι ουσιαστική και πολυτρόπως χρήσιμη. Άλλωστε, έχω πάγια αντίληψη ότι οι θεολογικές διαφορές πρέπει να εντοπισθούν μεταξύ της διακρίσεως ουσίας και ενεργείας στον Θεό, μεταξύ σχολαστικισμού και ησυχασμού, μεταξύ φιλοσοφίας και θεολογίας. Οι ορθόδοξοι μοναχοί, λόγω της ζωής τους, έχουν προσωπική μέθεξη του Θεού, εκφράζουν τον ησυχασμό και αποτελούν «την αγρυπνούσα συνείδηση της Εκκλησίας», είναι οι πνευματικοί ενδοκρινείς αδένες της Εκκλησίας και γι' αυτό διαθέτουν λεπτή γνώση των πραγμάτων. Όταν αυτή η γνώση διατυπώνεται με σύνεση και σεβασμό προς τους Ποιμένες της Εκκλησίας, προξενεί καλά αποτελέσματα.

Λυπάμαι πολύ όταν γίνονται διάλογοι μεταξύ θεολόγων και ο λαός δεν συμμετέχει, δεν παρακολουθεί.

16 Ερώτηση: Ποιά η άποψή σας για τις εισηγήσεις ακαδημαϊκών για αλλαγές –γλώσσα κλπ.– στην θεία Λειτουργία;

Απάντηση: Ο χώρος της λατρείας είναι αρκετά ευαίσθητος και σε αυτόν εκφράζονται όλα τα ορθόδοξα δόγματα και οι αιρετικές αποκλίσεις. Κάθε παρέμβαση πρέπει να γίνεται από αγίους που γνωρίζουν το «πνεύμα» της λατρείας. Άλλωστε, μέσα στην λατρεία δεν υπάρχει μόνον η γλώσσα των χειλέων και της λογικής, αλλά και η γλώσσα των συμβόλων. Αν δεν μάθουμε αυτήν την συμβολική γλώσσα (κινήσεις Ιερέων, εικόνες, κανδήλες, κερί κλπ.) και εάν δεν μάθουμε πως λειτουργεί η πνευματική καρδιά, δεν θα μπορέσουμε να έχουμε πραγματική μετοχή στην λατρεία. Για να χορεύη κανείς, δεν είναι απαραίτητο να μάθη τα λόγια των τραγουδιών και την γλώσσα με την οποία εκφράζονται (ελληνική, αγγλική, γαλλική). Μπαίνει στον χορό και εκστασιάζεται. Η λατρεία της Εκκλησίας είναι μια «νηφάλια μέθη». Την ζη αυτός που μπαίνει στον χορό της ζωής των αγίων. Αν πρέπει να γίνη μια προσπάθεια, είναι να μάθουμε το «πνεύμα» της λατρείας, να μάθουμε να «χορεύουμε» πνευματικά, να έχουμε θείο έρωτα. Και αν γίνουν μερικές αλλαγές, τις δέχομαι όταν γίνονται από τους αγίους. έτσι πάντοτε έγιναν οι λειτουργικές αλλαγές στην ιστορία της Εκκλησίας.–

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα «Ἐμπρὸς» Ναυπάκτου)

Ἐρώτηση: Θεωρεῖτε ὅτι σήμερα, στὴν ἐποχὴ τῆς παγκοσμιοποίησης καὶ ταυτόχρονα τοῦ ἀπόλυτου ἀτομικισμοῦ, ὑπάρχει χῶρος γιὰ τὴν φιλανθρωπία;

Ἀπάντηση: Πράγματι, ζοῦμε σὲ μιὰ ἐποχή, ὅπως τὸ διατυπώνετε, παγκοσμιοποίησης καὶ ἀπόλυτου ἀτομικισμοῦ. Παγκοσμιοποίηση σημαίνει τὴν «μετατροπὴ τοῦ κόσμου σὲ μιὰ ἑνιαία οἰκονομική, πολιτικὴ καὶ πολιτιστικὴ ἐπικράτεια» καὶ εἶναι συνώνυμο τῆς διεθνοποίησης. Ἀτομικισμὸς σημαίνει «νὰ ἀσχολῆται κάποιος ἀποκλειστικὰ μὲ τὸν ἑαυτό του» καὶ τελικὰ «ἡ θεωρία ποὺ προβάλλει τὴν ἀξία τοῦ ἀτόμου ἔναντι τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου» (Μπαμπινιώτης). Σὲ αὐτὴν τὴν ἐποχὴ δημιουργεῖται οἰκονομικὴ κρίση καὶ μεγάλο οἰκονομικὸ πρόβλημα καὶ ἑπομένως ἀνάγκη φιλανθρωπίας. Στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δίνουμε μεγάλη σημασία στὸ πρόσωπο, τὸ ὁποῖο βρίσκεται στὸ μέσον μεταξὺ παγκοσμιοποίησης καὶ ἀτομισμοῦ, δηλαδὴ βλέπουμε τὸν κάθε ἄνθρωπο ὡς ἕνα ἰδιαίτερο πρόσωπο, μιὰ ἰδιαίτερη ὀντότητα ποὺ εἶναι παιδὶ τοῦ Θεοῦ καὶ ἔχει δικαιώματα πάνω στὴν περιουσία τοῦ Πατέρα του. Πέρα ἀπὸ αὐτό, στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καλλιεργοῦμε σὲ μεγάλο βαθμὸ τὴν φιλανθρωπία ὡς ἀγάπη πρὸς τὸν ἄνθρωπο, ἀφοῦ ὁ κάθε συνάνθρωπος εἶναι ἀδελφός μας. Πρέπει δὲ ἀκόμη νὰ προστεθῇ ὅτι μέσα στὴν Ἐκκλησία ἐπιδιώκουμε νὰ ἐργαζόμαστε ὅσο τὸ δυνατὸν ἐθελοντικά, δηλαδὴ καλλιεργεῖται σὲ μεγάλο βαθμὸ ὁ ἐθελοντισμός, ἡ ἐθελούσια προσφορὰ ἀγάπης καὶ ἀλληλεγγύης στὸν συνάνθρωπο.

Ἐρώτηση: Δὲν νομίζετε ὅτι τὸ Κράτος εἶναι ἁρμόδιο γιὰ τὴν φιλανθρωπία, ἐνῷ ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ ἀσχοληθῆται μὲ τὶς πνευματικὲς ἀναζητήσεις τῶν ἀνθρώπων;

Ἀπάντηση: Βεβαίως κάθε ὀργανωμένη Πολιτεία εἶναι ὑποχρεωμένη νὰ σέβεται τοὺς πολῖτες της καὶ νὰ ἐνδιαφέρεται γι' αὐτούς. Δὲν πρέπει νὰ ὑπάρχη κανένας συμπολίτης μᾶς ποὺ νὰ στερῆται τῶν ἀναγκαίων. Οἱ ἄνθρωποι σήμερα ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ ἐργασία, δικαιοσύνη καὶ ὄχι ἀπὸ τὶς κατὰ διαστήματα φιλανθρωπίες. Ἐπειδὴ γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα εἶχα διαρκῆ ἐπαφὴ μὲ τὴν Ἀγγλία, διεπίστωσα ὅτι ἐκεῖ ναὶ μὲν ἡ ψαλίδα μεταξὺ πλουσίων καὶ πτωχῶν ἔχει μεγάλο ἄνοιγμα, ἀλλ' ὅμως ὑπάρχει κοινωνικὴ πρόνοια, ὥστε κανεὶς ἄνθρωπος νὰ μὴν πεθαίνη ἀπὸ τὴν πεῖνα. Ἑπομένως, μακάρι ἡ Πολιτεία νὰ εἶναι σὲ μεγάλο βαθμὸ ὀργανωμένη, ὥστε νὰ μὴ χρειάζεται καμμία ἄλλη παρέμβαση ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ τοὺς φιλανθρωπικοὺς φορεῖς. Ὅμως, αὐτὸ δὲν μπορεῖ γιὰ διαφόρους λόγους νὰ πραγματοποιηθῇ πλήρως, ὁπότε πάντοτε θὰ ὑπάρχουν ἀνάγκες ποὺ πρέπει νὰ ἱκανοποιηθοῦν. Ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴν θεολογία της ἱκανοποιεῖ τὶς ὑπαρξιακὲς καὶ πνευματικὲς ἀναζητήσεις τῶν ἀνθρώπων. Ἀλλὰ βλέπει τὸν ἄνθρωπο στὸ σύνολό του, ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ ψυχὴ καὶ σῶμα καὶ δὲν μπορεῖ νὰ ἀγνοῇ οὔτε τὰ πνευματικὰ οὔτε τὰ ὑλικά. Ἐὰν ἐνδιαφέρεται μόνον γιὰ τὰ πνευματικὰ ζητήματα, ἐκφράζει ἕναν ἐκκλησιαστικὸ μονοφυσιτισμό. Ἐὰν ἀσχολῆται μόνον μὲ τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο, ἀγνοῶντας τὶς ὑπαρξιακὲς ἀναζητήσεις τῶν ἀνθρώπων, τότε ἐκφράζει μιὰ ἐκκοσμίκευση καὶ μιὰ κοινωνικοποίηση τοῦ Εὐαγγελίου, γιατί ἐξαντλεῖ τὴν ταυτότητά της καὶ τὴν ὀντολογία της μόνον σὲ κοινωνικὲς ἐκδηλώσεις. Ὁπωσδήποτε χρειάζεται συνδυασμὸς τῶν δύο παραγόντων.

Ἐρώτηση: Μέσα ἀπὸ ποιές δράσεις ἡ Μητρόπολη Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου συμβάλλει μὲ τὴν φιλανθρωπική της προσφορὰ στὴν κοινωνία;

Ἀπάντηση: Ἡ ἀπάντηση στὰ προηγούμενα ἐρωτήματα δείχνει τὸ πῶς αἰσθανόμαστε ὅσοι ἐργαζόμαστε στὴν τοπικὴ Ἐκκλησία καὶ στὸν τομέα αὐτό. Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἐλεύσεώς μου στὴν Ναύπακτο ἔδωσα μεγάλη βαρύτητα στὴν διοργάνωση τῆς Ἐνορίας ὡς μιᾶς ζωντανῆς κοινότητας, ὡς μιᾶς «θεραπευτικῆς» κοινότητας. Θεωρῶ ὅτι κάθε Ἐνορία πέρα ἀπὸ τὴν λατρευτικὴ ζωὴ πρέπει νὰ ἀναπτύξη τὴν αἴσθηση τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς καὶ ἔτσι ἡ δράση τῆς Ἐνορίας νὰ μὴν περιορίζεται μόνον στὴν λατρεία καὶ τὴν λειτουργία τῆς Κυριακῆς, ἀλλὰ νὰ ἐπεκτείνεται καὶ σὲ ἄλλους τομεῖς τοῦ ἀνθρώπινου βίου. Ἔτσι, στὶς τρεὶς Ἐνορίες τῆς Ναυπάκτου ὑπάρχει ἕνας ἀριθμὸς προσώπων ποὺ ἐργάζονται κατὰ κύριον λόγο ἐθελοντικὰ γιὰ τὴν σωστὴ λειτουργία τῆς Ἐνορίας. Τὰ πενταμελῆ Ἐκκλησιαστικὰ Συμβούλια, οἱ δωδεκαμελεῖς Σύνδεσμοι Ἀγάπης ἀπὸ γυναῖκες, τὰ πρόσωπα τὰ ὁποῖα ἐργάζονται γιὰ τὴν νεότητα κλπ. περίπου 25 ἄτομα σὲ κάθε Ἐνορία, ἐργάζονται ἐθελοντικὰ γιὰ τὴν βοήθεια τῶν συνανθρώπων μας. Ἐπίσης, οἱ Ἱερεῖς καὶ τὰ Ἐκκλησιαστικὰ Συμβούλια ὅλων τῶν Ἱερῶν Ναῶν τῆς Ἐπαρχίας μας ἐργάζονται μὲ πολλὴ ἀγάπη γιὰ τοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς ποὺ πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς εἶναι πολιτιστικὰ μνημεῖα καὶ γιὰ τοὺς διαμένοντες γέροντες καὶ γερόντισσες στὰ χωριά. Εἰδικότερα στὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο λειτουργοῦν συγκεκριμένες δράσεις στὴν Ἱερά μας Μητρόπολη, ἤτοι τὸ Γενικὸ Φιλόπτωχο Ταμεῖο, τὸ Ταμεῖο Εὐποιΐας τοῦ Μητροπολίτου, οἱ Σύνδεσμοι Ἀγάπης τῶν Ἱερῶν Ναῶν. Τὸ παρελθὸν ἔτος δόθηκαν περίπου 150.000 εὐρὼ γιὰ τὴν ἀνακούφιση τῶν συμπολιτῶν μας, χωρὶς στὸ ποσὸ αὐτὸ νὰ συνυπολογίζεται ἡ προσωπικὴ βοήθεια ἡ ὁποία προσφέρεται σὲ ἀνήμπορους συμπολῖτες μας.

Ἐρώτηση: Σὲ ἐποχὲς κρίσης, γενικὰ ὁ ἄνθρωπος πλησιάζει τὴν Ἐκκλησία. Κατὰ πόσο αὐτὸ συμβαίνει σήμερα;

Ἀπάντηση: Γίνεται συνεχῶς λόγος γιὰ τὴν οἰκονομικὴ κρίση στὴν ἐποχή μας. Κρίση εἶναι «ἡ διατάραξη τῆς ὁμαλῆς πορείας» καὶ «ἡ κακὴ λειτουργία τῆς κοινωνίας» μας. Ὁπότε ἡ κρίση δὲν εἶναι μόνον οἰκονομική, εἶναι πνευματική, πολιτιστική, κοινωνικὴ καὶ θεσμική. Ἐκεῖνο ποὺ παρατηρεῖ κανεὶς στὴν ἐποχή μας εἶναι ὅτι γίνεται μιὰ ἀνατροπὴ τῆς κλίμακας τῶν ἀξιῶν καὶ ὁ κάθε ἄνθρωπος, ἀντὶ νὰ αἰσθάνεται τὸν ἄλλον ὡς ἀδελφό του, τὸν αἰσθάνεται ὡς ἀντικείμενο ἐκμεταλλεύσεως. Ὁπωσδήποτε ὑπάρχουν πολλοὶ ἄνθρωποι ποὺ προστρέχουν στὴν Ἐκκλησία καὶ ζητοῦν βοήθεια πνευματικὴ καὶ οἰκονομικὴ καὶ προσπαθοῦμε νὰ κάνουμε ὅ,τι εἶναι δυνατὸν μὲ τὶς μικρὲς δυνατότητες ποὺ ἔχουμε. Πρέπει δὲ νὰ σᾶς πὼ ὅτι ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη δὲν ἔχει νόμιμες κατ' ἔτος ἐπιχορηγήσεις ἀπὸ τὸ Κράτος, ἀλλὰ ἐπειδὴ οἱ ἄνθρωποι τὴν ἐμπιστεύονται, γι' αὐτὸ καὶ δίδουν δωρεὲς γιὰ νὰ προσφερθοῦν στοὺς ἀδελφούς μας. Βεβαίως, τὸ πρόβλημα δὲν λύνεται μὲ μερικὰ τρόφιμα καὶ βοηθήματα ποὺ δίδονται σὲ ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν ἀνάγκη. Μακάρι τὸ Κράτος νὰ ἀναλάβη τὶς εὐθύνες του. Ἀλλὰ κάνουμε ὅ,τι μποροῦμε γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὶς ἐλλείψεις τῆς κοινωνίας μας.

Ἐρώτηση: Μὲ τὶς κατὰ καιροὺς «φωνὲς» γιὰ φορολόγηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, θεωρεῖτε ὅτι μπορεῖ ἡ Ἐκκλησία νὰ προσφέρη περισσότερα;

Ἀπάντηση: Βεβαίως ἡ Ἐκκλησία ζὴ καὶ ἐργάζεται σὲ μιὰ ὀργανωμένη Πολιτεία καὶ πρέπει νὰ σέβεται τοὺς νόμους ποὺ ἐκείνη θεσπίζει γιὰ τὴν καλὴ λειτουργία τῆς κοινωνίας. Ἀπαιτοῦμε ὅμως ἀπὸ τὴν Πολιτεία, μαζὶ μὲ τὴν φορολογία, νὰ κάνη καὶ καλὴ διαχείριση τῶν ἐσόδων, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο δὲν συνέβη στὶς τελευταῖες δεκαετίες. Καὶ παρατηρεῖται τὸ φαινόμενο, ἐνῷ ἔρχονται στὸ φὼς διάφορα σκάνδαλα, ἐν τούτοις νὰ μὴ ζητοῦνται εὐθύνες ἀπὸ τοὺς ὑπεύθυνους ποὺ ἀσκοῦσαν διοίκηση. Ἐν πάσῃ περιπτώσει, ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀρνεῖται τὴν δίκαιη φορολόγηση, μὲ ὁρισμένες βέβαια προϋποθέσεις. Ἡ πρώτη προϋπόθεση εἶναι ὅτι πρέπει νὰ γίνη ἀντιληπτὸ ὅτι ἡ λεγόμενη ἀμύθητη ἐκκλησιαστικὴ περιουσία εἶναι ἕνας μῦθος. Γιὰ παράδειγμα, ἡ Ἐκκλησιαστικὴ Κεντρικὴ Ὑπηρεσία Οἰκονομικῶν, ἡ ὁποία διαχειρίζεται τὴν μοναστηριακὴ περιουσία, ἔχει ἐτήσιο προϋπολογισμὸ ποὺ ἰσοδυναμεῖ μὲ τὸν προϋπολογισμὸ ἑνὸς μεσαίου ἐπαρχιακοῦ Δήμου (23 ἑκατομ. Εὐρώ). Ἡ δεύτερη προϋπόθεση εἶναι ὅτι τὸ Κράτος πρέπει νὰ καταλάβη ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἐπιτελεῖ ἕνα μεγάλο κοινωνικὸ ἔργο, θὰ ἔλεγα ὅτι εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικὸς φορέας τῆς πατρίδας μας, γιατί λειτουργεῖ καὶ συντηρεῖ ἑπτακόσια περίπου Ἱδρύματα, στὰ ὁποῖα βρίσκουν θαλπωρὴ χιλιάδες συνάνθρωποί μας. Αὐτὸ τὸ ἀναγνώρισε πρόσφατα μὲ ἐπίσημο τρόπο καὶ ὁ Πρωθυπουργὸς στὸ Ὑπουργικὸ Συμβούλιο. Ἂν κάποτε ἡ Ἐκκλησία δυσκολευτεῖ γιὰ τὴν συντήρηση καὶ τὴν λειτουργία τῶν Ἱδρυμάτων αὐτῶν, τότε τὸ Κράτος θὰ βρεθῇ σὲ δύσκολη θέση. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖον ἡ Πολιτεία πρέπει νὰ δὴ μὲ ἀνοικτὸ ὁρίζοντα τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καὶ νὰ τὴν διευκολύνη, ὥστε νὰ προσφέρη περισσότερα στοὺς ἀνθρώπους.–

Γιά τήν εκκλησιαστική επικαιρότητα

(Δόθηκε στόν δημοσιογράφο Δημήτριο Κουνιά τής Εφημερίδος «Η Χώρα» καί δημοσιεύθηκε τήν Κυριακή 22-3-2009)

Ερώτηση: Τόν τελευταίο καιρό απασχολεί έντονα τήν επικαιρότητα η υπόθεση τού πρώην μητροπολίτη Αττικής κ. Παντελεήμονα, τόν οποίον ουσιαστικά "αθώωσε" μέ τήν απόφασή του τό Συνοδικό Δικαστήριο. Σχετικά μέ αυτό τό ζήτημα αναλάβατε πρωτοβουλία σύνταξης επιστολής πού υπογράφηκε από πολλούς μητροπολίτες. Γιατί προχωρήσατε σέ αυτή τήν κίνηση; Πιστεύετε ότι πρέπει νά αλλάξη η απόφαση τού Συνοδικού Δικαστηρίου; Βλέπετε, μετά από αυτές τίς εξελίξεις, διασάλευση τής ενότητας καί ηρεμίας τής Ιεραρχίας;

Απάντηση: Η υπόθεση πού σχετίζεται μέ τόν πρ. Μητροπολίτη Αττικής κ. Παντελεήμονα απασχολεί τήν επικαιρότητα τουλάχιστον τά τελευταία επτά (7) χρόνια σέ διάφορες φάσεις. Όταν τό 2002-2003 ήμουν Συνοδικός Μητροπολίτης δύο υποθέσεις του πήγαν στό Αρχείο καί μειοψήφισα καί στίς δύο περιπτώσεις. Νομίζω ότι τόσο οι δύο παλαιότερες όσο καί η νέα αρχειοθέτηση ήταν καί είναι πρόκληση καί σέ μάς τούς Αρχιερείς καί στόν λαό. Κατά τήν γνώμη μου είναι αδιανόητο άνθρωποι τού ποιμνίου μας νά πεινούν καί νά δυσκολεύονται νά αναθρέψουν τά παιδιά τους καί οι Κληρικοί, μάλιστα οι άγαμοι, νά έχουν αποταμιευμένα υψηλά ποσά.

Η επιστολή πού εστάλη στήν Ιερά Σύνοδο καί υπογράφεται από 28 Αρχιερείς, καθώς καί άλλες επιστολές πού εστάλησαν, ήταν μιά αυθόρμητη πράξη, χωρίς νά υπάρχη κάτι προσχεδιασμένο καί οργανωμένο. Η συντριπτική πλειοψηφία τής Ιεραρχίας προκλήθηκε. Έτσι η πράξη αυτή έγινε γιά τήν διατήρηση τής ενότητας τής Ιεραρχίας καί όχι γιά τήν διασάλευσή της. Αυτό αποδείχθηκε καί εκ τών υστέρων.

Τελικά, νομίζω, ότι η Ιερά Σύνοδος καί η Ιεραρχία θά αντιμετωπίση τό θέμα αυτό μέ σοβαρότητα, διάκριση καί νηφαλιότητα, σεβόμενη τό εκκλησιαστικό δίκαιο. Η Εκκλησία γνωρίζει από κρίσεις, αλλά καί από υπερβάσεις τών κρίσεων.

Ερώτηση: Ποιά είναι η άποψή σας, ύστερα από τήν απόφαση τού Αρείου Πάγου, μέ τήν οποία κατέστη αμετάκλητη η απόφαση τού Εφετείου Αθηνών γιά τόν Μητροπολίτη πρ. Αττικής Παντελεήμονα;

Απάντηση: Τό άρθρο 160 τού Νόμου 5383/1932 «Περί τών Εκκλησιαστικών Δικαστηρίων...» είναι σαφέστατο καί εφαρμοστέο. Άλλωστε, η Εκκλησία μέ τόν Νόμο αυτό, τόν οποίον αποδέχθηκε γιά 75 χρόνια, δικάζει όλες τίς υποθέσεις τών Κληρικών της καί είναι εκκλησιαστικός νόμος. Δυστυχώς δέν μπορεί νά κάνη στό σημείο αυτό εξαίρεση.

Ερώτηση: Μέ αυτά τά φαινόμενα καί άλλα –όπως αυτά πού αποκαλύφθηκαν γιά τήν υπόθεση τής Μονής Βατοπαιδίου– οι πιστοί δείχνουν νά σκανδαλίζονται καί νά απομακρύνονται από τήν Εκκλησία. Πώς τό σχολιάζετε; Πώς μπορεί νά αποφευχθή αυτό;

Απάντηση: Η Εκκλησία είναι ένας Θεανθρώπινος Οργανισμός, στόν οποίο λειτουργεί συνδυασμένα τό θείο μέ τό ανθρώπινο στοιχείο. Γίνονται διά μέσου τών αιώνων διάφορα λάθη από Κληρικούς καί λαϊκούς, αλλά μέσα στήν Εκκλησία υπάρχουν καί θετικά γεγονότα, τά οποία καταγράφονται στά συναξάρια τών αγίων, καί αυτά τήν προσδιορίζουν.

Είναι επόμενο μερικοί νά σκανδαλίζονται από άστοχες ενέργειες Κληρικών, μοναχών καί λαϊκών, αλλά τελικά όλοι πρέπει νά καταλάβουμε ότι η Εκκλησία είναι πνευματικό νοσοκομείο-θεραπευτήριο, όπου υπάρχουν ασθενείς, γίνονται εγχειρήσεις, θεραπεύονται κλπ. Τό ερώτημα είναι: Γιατί νά σκανδαλίζεται κανείς από τά νοσοκομεία επειδή υπάρχουν ασθενείς, οι γιατροί αγωνίζονται γιά τήν θεραπεία, καί μάλιστα τελικά μερικοί πεθαίνουν; Έτσι πρέπει νά βλέπουμε καί τόν εκκλησιαστικό χώρο. Υπάρχουν γιατροί, άρρωστοι πού θεραπεύονται, γίνονται πνευματικές εγχειρήσεις, αλλά μερικοί πεθαίνουν πνευματικά. Όλα αυτά είναι θέματα προσωπικής ελευθερίας.

Ερώτηση: Πρίν λίγο καιρό ο κ. Ιερώνυμος συμπλήρωσε έναν χρόνο από τήν εκλογή του στόν θρόνο τού Αρχιεπισκόπου Αθηνών καί πάσης Ελλάδος. Τί θεωρείτε ότι χαρακτηρίζει αυτό τό διάστημα; Έχει μπεί σέ νέους δρόμους η Εκκλησία;

Απάντηση: Η Εκκλησία ακολουθεί τόν δικό της δρόμο, τήν δική της πορεία, τόν δικό της ρυθμό, ως Σώμα Χριστού κατευθύνεται από τήν κεφαλή της πού είναι ο Χριστός. Εμείς τά μέλη της, Κληρικοί καί λαϊκοί, μερικές φορές χάνουμε τόν δρόμο μας, αποπροσανατολιζόμαστε ή αγωνιζόμαστε νά συντονιστούμε στόν ρυθμό τής Εκκλησίας. Άν εξετάσουμε τούς τρείς τελευταίους Αρχιεπισκόπους (Σεραφείμ-Χριστόδουλο-Ιερώνυμο) παρατηρούμε ότι είχαν καί έχουν διάφορα χαρίσματα, εργάσθηκαν καί εργάζονται σύμφωνα μέ τόν χαρακτήρα τους καί τήν προσωπικότητά τους, αγαπούν τόν Θεό καί τούς ανθρώπους ποικιλοτρόπως. Έτσι φαίνεται τό μεγαλείο τής Εκκλησίας, αφού όλοι ωφελούνται.

Ερώτηση: Ορισμένοι Ιεράρχες χαρακτηρίζουν τόν Αρχιεπίσκοπο "σιωπηλό", καθώς, όπως λένε, δέν εκφράζει απόψεις γιά πολιτικά ζητήματα. Συμμερίζεστε αυτές τίς απόψεις;

Απάντηση: Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος έχει κάνει μιά σημαντική πορεία μέσα στόν χώρο τής Εκκλησίας, μέ τόν δικό του χαρακτήρα, τήν δική του προσωπικότητα. Γνωρίζει πότε νά ομιλή ως Αρχιεπίσκοπος Αθηνών καί πότε ως Πρόεδρος τής Ιεράς Συνόδου, καθώς επίσης γνωρίζει πότε νά ομιλή καί πότε νά σιωπά.

Γενικά, δέν μπορούμε νά αναμειγνυόμαστε σέ πολιτικά-κομματικά ζητήματα. Φυσικά, άλλο είναι η πολιτική ως επίθετο –ζωή τής πόλης– γιά τήν οποία έχουμε λόγο, καί άλλο είναι η πολιτική ως ουσιαστικό –κομματικοποίηση– γιά τήν οποία είμαστε ανοικτοί, αφού η Εκκλησία είναι ενότητα τών πάντων. Η Εκκλησία αγκαλιάζει καί αγαπά όλα τά μέλη της πού ανήκουν σέ όλους τούς πολιτικούς χώρους. Δέν είναι μικρομάγαζο κανενός.

Ερώτηση: Οι σχέσεις τής Εκκλησίας τής Ελλάδος μέ τό Οικουμενικό Πατριαρχείο φαίνεται ότι έχουν αποκατασταθεί. Πού πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;

Απάντηση: Η αποκατάσταση τών σχέσεων είχε αρχίσει από τό τελευταίο διάστημα τής αρχιεπισκοπείας τού μακαριστού Χριστοδούλου καί συνεχίζεται μέ σταθερά καί ειλικρινή βήματα. Αυτό οφείλεται στό ότι όλοι κατάλαβαν ότι δέν μπορούν νά παίζουν μέ τούς εκκλησιαστικούς θεσμούς, ιδίως μέ τό Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Ερώτηση: Μετά τόν θάνατο τού μακαριστού Αλεξίου, στήν θέση τού Πατριάρχη Μόσχας αναδείχθηκε ο κ. Κύριλλος, ο οποίος παλαιότερα είχε διατυπώσει σκληρές εκφράσεις κατά τού Οικουμενικού Πατριαρχείου. Πώς βλέπετε νά διαμορφώνονται οι σχέσεις τών Ορθοδόξων Εκκλησιών, μετά τήν εκλογή τού κ. Κυρίλλου;

Απάντηση: Ο νέος Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος έχει μεγάλη εκκλησιαστική πείρα, αφού ήταν Πρόεδρος τής Επιτροπής γιά τίς διορθόδοξες καί διαχριστιανικές σχέσεις, καί ελπίζω τώρα ως Πατριάρχης θά χαράξη τήν δική του εκκλησιαστική πολιτική. Γιατί άλλο είναι τό νά ενεργή κανείς εκτελώντας αποφάσεις τρίτων καί άλλο νά έχη ουσιαστικό ρόλο καί προσωπική ευθύνη στήν διαμόρφωση τών σχετικών αποφάσεων.

Τελικά πρέπει νά γίνη αντιληπτό ότι η θέση τού Οικουμενικού Πατριαρχείου έχει καθορισθή από τίς Οικουμενικές Συνόδους, καθώς επίσης ότι η Κωνσταντινούπολη είναι η Νέα Ρώμη (όχι «δεύτερη») καί γι' αυτό δέν μπορεί νά υπάρξη «Τρίτη» Ρώμη, αφού δέν υπάρχει καί δεύτερη, δηλαδή υπάρχει Παλαιά καί Νέα Ρώμη.

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Συνέντευξη στον δημοσιογράφο Μάνο Χαραλαμπάκη, της Εφημερίδος «ΤΑ ΝΕΑ». Δημοσιεύθηκε συντετμημένη στις 4-3-2008

1. Δηλώσατε ότι η Εκκλησία δεν ξέρει «από διπλωματία»…

Η γνώση της διπλωματίας προϋποθέτει ειδικές σπουδές, γνώση του διεθνούς δικαίου, πληροφορίες από κάθε χώρα, με γνωστό και μυστικό τρόπο, αξιολόγηση των πιέσεων και βιασμών, γενικά χρήση της υψηλής πολιτικής. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν μπορεί και δεν πρέπει να ασχολήται με την διπλωματία. Άλλος είναι ο ρόλος της.

2. Άλλοι Μητροπολίτες όμως ζητούν συλλαλητήρια για το σκοπιανό. Συνάδουν τέτοιες εκδηλώσεις με το πνεύμα της Εκκλησίας;

Εξαρτάται από τον χρόνο και την εποχή. Στην παρούσα φάση πρέπει να γίνουν ειδικοί και λεπτοί διπλωματικοί χειρισμοί.

3. Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης είπε ότι κινείστε μεταξύ Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδος, θέλοντας να δείξη ότι δεν έχετε την ίδια ευαισθησία για την Μακεδονία…

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στα Γιάννενα μέχρι τα 20 χρόνια μου, η μητέρα μου καταγόταν από την Παραμυθιά της Θεσπρωτίας και γνώρισα εμπειρικά την ιστορία των Τσάμηδων. Σπούδασα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για 4 χρόνια, και εργάσθηκα στην Μητρόπολη Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας για 18 χρόνια, όπου και αντιμετώπισα την προπαγάνδα των Σκοπιανών. Επομένως, τον πιο πολύ χρόνο της ζωής μου (40 χρόνια) τον πέρασα στα βόρεια σύνορα. Μελέτησα την ιστορία της Ρωμηοσύνης και έζησα για 3 χρόνια τον πόλεμο στην Μέση Ανατολή.

4. Τα συλλαλητήρια για τις ταυτότητες όμως στα οποία συμμετείχε η πλειονότητα της Ιεραρχίας;

Τότε έγιναν άστοχοι χειρισμοί και από την Κυβέρνηση και από την ηγεσία της Εκκλησίας. Εάν η τότε Κυβέρνηση χειριζόταν διαφορετικά το θέμα, θα υπήρχαν άλλες εξελίξεις.

5. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο Πρωθυπουργός επήνεσαν τον Αρχιεπίσκοπο για την στάση του στο σκοπιανό. Αυτή πρέπει να κρατάη η Εκκλησία σε τέτοια θέματα;

Όταν λέμε Εκκλησία δεν εννοούμε τους Κληρικούς. Πάντως οι Κληρικοί πρέπει να εκφράζουν το πνεύμα της Εκκλησίας, που απαντά στα υπαρξιακά ερωτήματα των ανθρώπων, τον πόνο, τις ενοχές και τον θάνατο. Αυτό είναι το βασικό έργο της Εκκλησίας. Σε άλλα ζητήματα πρέπει να ενεργούν με νηφαλιότητα και διάκριση.

6. Η Εκκλησία πρέπει να μένη μακρυά από θέματα που χειρίζονται οι πολιτικοί;

Οι πολιτικοί εκλέγονται από τον λαό και λογοδοτούν σε αυτόν. Επομένως, τα πολιτικά ζητήματα επιλύονται μέσα από τους κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς της κοινωνίας. Οι Κληρικοί ως πολίτες προβληματίζονται με θέματα που απασχολούν τον χώρο που ζουν και ενεργούν συνετά και διακριτικά. Άλλο η πολιτική ως επίθετο (ζωή της πόλεως) και άλλο η πολιτική ως ουσιαστικό.

7. Μήπως ήλθε η ώρα για χωρισμό Πολιτείας και Εκκλησίας;

Δεν είναι ορθός ο όρος «χωρισμός Εκκλησίας και Πολιτείας», ορθότερος είναι «διάκριση εκκλησιαστικής και πολιτικής διοίκησης». Από πλευράς Συντάγματος και νόμων υπάρχει διακριτότητα ρόλων που μπορεί να αποσαφηνισθή ακόμη καλύτερα. Τα πάντα είναι θέμα προσώπων.

8. Τα πρώτα δείγματα γραφής του Αρχιεπισκόπου;

Πολύ θετικά.

9. Πολλοί επαινούν το ήπιο προφίλ του Αρχιεπισκόπου. Εσείς;

Τον γνωρίζω πάνω από 20 χρόνια και εκτιμώ την ευαισθησία του, την ευστροφία του, την αγάπη του προς τον άνθρωπο, το εκκλησιαστικό του φρόνημα. Περισσότερο ακούει, ασκώντας την μέθοδο της ακροάσεως, και λιγότερο μιλά.

10. Τι αλλαγές περιμένετε;

Άλλο ήθος και ύφος στην ποιμαντική και την διοίκηση.

11. Θα δούμε περισσότερη «Δημοκρατία» στην Εκκλησία; «Ίσος μεταξύ ίσων» είπε ο κ. Ιερώνυμος.

Το πολίτευμα της Εκκλησίας είναι συνοδικό, δηλαδή, συναποφασίζουν πολλοί, και ιεραρχικό, δηλαδή υπάρχει ιεράρχηση χαρισμάτων και διακονιών. Δεν υπάρχει συνοδικότητα χωρίς ιεραρχικότητα, και αντιστρόφως. Ο νέος Αρχιεπίσκοπος εφήρμοσε την συνοδικότητα και ιεραρχικότητα στην Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας.

12. Εκκλησιαστική περιουσία. Ο Αρχιεπίσκοπος είπε τα έσοδα στον λαό…

Νομίζω ότι έχει σχέδια, τα οποία θα υλοποιηθούν μέσα από την Σύνοδο της Εκκλησίας. Άλλωστε πιστεύει στην συνοδικότητα.

13. Ο Αρχιεπίσκοπος συναντιέται με νέους, επισκέπτεται ασθενείς, αλλά μακριά από τις κάμερες.

Τον απασχολεί η ποιμαντική της Εκκλησίας που γίνεται με ουσία και περιεχόμενο, χωρίς επικοινωνιακά τρικ. Τον ενδιαφέρει η κοινωνία και όχι τόσο η επικοινωνία.

14. Συμφωνείτε να μπη όριο ηλικίας στους Μητροπολίτες;

Όχι, διότι είναι αντικανονικό. Οι Κανόνες αντιμετωπίζουν παρόμοιες περιπτώσεις με τρόπο εκκλησιαστικό. Αρκεί να τους γνωρίζουμε.

15. Νέοι και Εκκλησία;

Η Εκκλησία δεν είναι μόνον για τα γηροκομεία και τα νεκροταφεία. Από την φύση της είναι επαναστατική, ανατρεπτική, νεοποιεί τους γηγενείς. Όταν γνωρίζη κανείς την θεολογία της Εκκλησίας, καταλαβαίνει ότι είναι μοντέρνο να είναι κανείς ορθόδοξος, ο οποίος δεν πιστεύει στην μεταφυσική, την νοησιαρχία, τον φονταμενταλισμό, την στασιμότητα.

16. Οι ενορίες χρειάζονται ενδυνάμωση;

Είναι τα κύτταρα της εκκλησιαστικής ζωής. Μπορούν να λειτουργήσουν ως ζωντανές θεραπευτικές κοινότητες που επιλύουν υπαρξιακά και κοινωνικά προβλήματα. Ο Χριστιανισμός κάνει τις εφαρμογές του στον ενοριακό χώρο.

17. Μπαίνουν πλέον σε άλλη βάση οι σχέσεις Πατριαρχείου και Εκκλησίας της Ελλάδος;

Επανέρχονται στην πραγματική βάση που καθορίζεται από τα Καταστατικά κείμενα, με τα οποία υφίσταται η Εκκλησία της Ελλάδος.

18. Τι σας απογοητεύει σήμερα στην Εκκλησία;

Η εκκοσμίκευση στην θεολογία, την Εκκλησία και την ποιμαντική, η μετατροπή της Εκκλησίας σε κοινωνικό, πολιτικό και θρησκευτικό σύστημα.

19. Περιβαλλοντικά προβλήματα. Πρέπει η Εκκλησία να έχη πιο ενεργό ρόλο;

Η Εκκλησία εργάζεται μέσα στην ιστορία και θεραπεύει τα πάθη των ανθρώπων. Το περιβάλλον έχει σχέση με τα υπαρξιακά και θεολογικά προβλήματα. Τι θα γίνη όμως με τους παγκόσμιους ρυπαντές; Ποιός μπορεί να τους σταματήση;

20. Το επόμενο βιβλίο που ετοιμάζετε;

Πέντε τον αριθμό στα ελληνικά και μερικά από τα εκδοθέντα μεταφράζονται σε άλλες γλώσσες. Το βασικό βιβλίο που ετοιμάζεται έχει ως θέμα την εντόπιση των διαφορών μεταξύ ορθόδοξης και δυτικής παράδοσης στην διαδρομή των αιώνων μέχρι σήμερα από πλευράς ιστορικής, εθνολογικής, πολιτικής, κοινωνικής, εκκλησιαστικής και θεολογίας.

του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

(Δημοσιεύθηκε συντετμημένη στον «Ελεύθερο Τύπο», Κυριακή 13-4-2008.)

Ερώτηση: Η θέση σας για το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης;

Απάντηση: Δεν μπορώ να το καταλάβω, αφού η συμβίωση δύο ανθρώπων δεν είναι ελεύθερη, επειδή έχει αυτοδεσμεύσεις και η αγάπη δεν μπορεί να κλεισθή σε σύμφωνα, σε συμβολαιογραφικά κείμενα! Πάντως, για την Εκκλησία και για μας είναι το ίδιο ο πολιτικός γάμος και το σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης. Για την Εκκλησία οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων δεν τίθενται απλώς σε συναισθηματικό, βιολογικό, νομικό η ηθικό επίπεδο, αλλά κυρίως σε θεολογικό. Κάθε πράξη χωρίς την ευλογία του Θεού είναι ανευλόγητη, είναι εκτός της Χάριτος. Ο έξω της Εκκλησίας χώρος είναι «χώρος της πτώσεως». Έπειτα, στην γλώσσα της Αγίας Γραφής οι λέξεις πορνεία και μοιχεία δεν δηλώνουν μόνον την σεξουαλική συμπεριφορά, αλλά και την αποστασία και απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό, είτε είναι εκτός της Εκκλησίας είτε εντός της Εκκλησίας. Πάντως η Πολιτεία είναι υποχρεωμένη να ρυθμίζη θέματα που αφορούν τους ανθρώπους που δεν ανήκουν στην Εκκλησία, η ανήκουν σε αυτήν, αλλά επιλέγουν άλλον τρόπο ζωής.

Ερώτηση: Γάμος ομοφυλοφίλων;

Απάντηση: Από την αρχαιότητα ο Γάμος, όπως τον όρισε ο νομοθέτης Μοδεστίνος (2ος-3ος αιώνας μ.Χ.), είναι ένωση ανδρός και γυναικός και συγκλήρωση του βίου παντός, θείου και ανθρωπίνου κοινωνία. Έτσι η Εκκλησία δεν μπορεί να αποδεχθή για τα μέλη της ομοφυλοφιλικό γάμο η ομοφυλοφιλικές σχέσεις. Ο Απόστολος Παύλος γράφει προς τους Ρωμαίους: «Και οι γυναίκες τους αντάλλαξαν την φυσική χρήση με την αφύσικη, ομοίως και οι άνδρες, αφού άφησαν την φυσική χρήση της γυναικός, άναψαν από τις ορέξεις μεταξύ τους, ώστε ασελγούν άνδρες με άνδρες, απολαμβάνοντες έτσι ο ένας από τον άλλον την ανταμοιβή της πλάνης τους που τους αξίζει» (Ρωμ. α , 26-27). Επίσης η Εκκλησία δεν μπορεί να δεχθή αμφιφυλοφιλικές και πολυγαμικές σχέσεις. Πρόκειται για πνευματικές αρρώστιες. Βέβαια, άλλο είναι η αρρώστια και άλλο ο άρρωστος άνθρωπος. Αγαπούμε τον πνευματικά άρρωστο άνθρωπο και προσπαθούμε να τον θεραπεύσουμε. Ο Ντοστογιέφσκι έγραφε ότι Στάρετς είναι εκείνος που αγαπά αυτόν που αμάρτησε πιο πολύ. Αυτό έκανε και ο Χριστός. Πρέπει να μάθουμε να ασκούμε θεραπευτική ποιμαντική με αγάπη, παρά να καταδικάζουμε τους ανθρώπους. Τον εαυτό μας καταδικάζουμε με την αρετή της αυτομεμψίας.

Ερώτηση: Εκκλησία και εθνικά θέματα;

Απάντηση: Η Εκκλησία άσκησε τα εθναρχικά της καθήκοντα σε δύσκολους καιρούς, όταν δεν υπήρχε Κράτος, η όταν δεν υπήρχε νόμιμη Κυβέρνηση και τότε έπαιξε σημαντικό ρόλο. Στις δημοκρατικές περιόδους προτεραιότητα για την επίλυση των θεμάτων έχουν η πολιτική και η διπλωματία, που τις ασκεί η υπεύθυνη Κυβέρνηση. Ο,τι βοηθά στην καλή έκβαση της υποθέσεως αυτής είναι καλό. Πάντως εμείς οι Κληρικοί πρέπει να σκεπτόμαστε περισσότερο εκκλησιαστικά παρά πολιτικά. Η Εκκλησία είναι πάνω από τα έθνη και τις πατρίδες, χωρίς να τις καταργή. Τελικά αποβλέπουμε σε μια αταξική κοινωνία, με την βίωση της εκκλησιαστικής και πνευματικής ζωής. Κάποτε θα καταργηθούν και τα έθνη και οι πατρίδες, θα παραμείνη μόνον η Εκκλησία.

Ερώτηση: Να ιδρυθή Εξαρχία του Οικουμενικού Πατριαρχείου;

Απάντηση: Όλοι αναγνωρίζουμε ότι απαιτείται σεβασμός στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, ιδίως αυτός πρέπει να απονέμεται από την Εκκλησία της Ελλάδος για ειδικούς λόγους. Η εκπροσώπησή του στην Αθήνα πρέπει να είναι σημαντική, ώστε να επιλύωνται διάφορα θέματα, αλλά για το ποιά θα είναι η μορφή πρέπει να μελετηθή από τις αρμόδιες Συνοδικές Επιτροπές και να αποφασισθή σχετικώς από την Ιερά Σύνοδο. Πάντως και πάλι πρέπει να υπογραμμισθή ότι πρέπει να υπάρχη στενή σχέση μεταξύ Εκκλησίας της Ελλάδος και Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Ερώτηση: Η εκκλησιαστική περιουσία και η αξιοποίησή της;

Απάντηση: Το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας είναι ένας μύθος. Δεν είναι τόσο μεγάλη, όσο παρουσιάζεται, αλλά και αυτή που υπάρχει πρέπει να αξιοποιηθή κατά τον καλύτερο τρόπο, ώστε να εξυπηρετήται ο λαός που υποφέρει και βασανίζεται πολύ. Το θέμα δεν είναι η εκκλησιαστική περιουσία, αλλά η απελευθέρωση από το πάθος της φιλαργυρίας που έχει καταλάβει πολλούς Κληρικούς, όλων των βαθμών. Δεν μπορώ να αντιληφθώ την νοοτροπία μερικών Κληρικών, ιδίως αγάμων, που ζουν πλουσιοπάροχα, διαβιούν ως νεόπλουτοι, αυξάνουν την περιουσία τους, συμπεριφέρονται ως φεουδάρχες, ενώ ο λαός που έχουν υπό την πνευματική τους ευθύνη, βασανίζεται και υποφέρει. Αυτό ισοδυναμεί με σαρκικό παράπτωμα, είναι κατά κάποιον τρόπο «εκπόρνευση» της εκκλησιαστικής ζωής.

Ερώτηση: Απλούστευση της εμφάνισης των Κληρικών;

Απάντηση: Το θέμα των Ιερέων δεν είναι εμφανισιακό, αλλά υπαρξιακό, δεν είναι τι φορούν, αλλά ποιοί είναι οι ίδιοι στην ύπαρξή τους. Το έργο και η αποστολή των Ιερέων είναι μια διαρκής θυσία και προσφορά, είναι μαρτύριο. Όποιος αγαπά πρέπει να θυσιάζεται γι' αυτόν που αγαπά, να σταυρώνεται καθημερινά. Παρά ταύτα, σε μερικά σημεία χρειάζεται μια απλούστευση στην εξωτερική εμφάνιση, όταν βοηθά τους Κληρικούς στο έργο τους. Αλλά δεν είναι εκεί το πρόβλημα. Οι Προτεστάντες απλούστευσαν τα πάντα, αλλά ο λαός δεν συγκινείται, αδειάζουν οι Ναοί και τους πωλούν.

Ερώτηση: Το συνοδικό σύστημα, λύση για τα δεινά της Εκκλησίας;

Απάντηση: Είναι σημαντικό να λειτουργή το συνοδικό σύστημα της Εκκλησίας σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ των Ιεραρχών στα Συνοδικά όργανα, μεταξύ Επισκόπων και Κληρικών στις Μητροπόλεις, μεταξύ Ιερέων και συνεργατών στους Ιερούς Ναούς, μεταξύ Ηγουμένου και Μοναχών στις Ιερές Μονές. Όμως υπάρχει ο κίνδυνος ο καθένας να εννοή ο,τι θέλει με το λεγόμενο συνοδικό σύστημα. Επίσης νομίζω ότι το συνοδικό σύστημα πρέπει να συμβαδίζη απαραίτητα με το ιεραρχικό πολίτευμα της Εκκλησίας, που σημαίνει ότι υπάρχει ιεράρχηση χαρισμάτων, ήτοι άλλο είναι το έργο του Αρχιεπισκόπου ως Προέδρου και άλλο των Αρχιερέων ως μελών της Συνόδου• άλλο το έργο των Μητροπολιτών και άλλο των Κληρικών• άλλο το έργο των Κληρικών και άλλο των λαϊκών. Έτσι, η συνοδικότητα δεν καταργεί την ιεραρχικότητα, πρέπει να συμβαδίζουν μαζί.

Ερώτηση: Εκλογή Μητροπολιτών με την συμμετοχή και των λαϊκών;

Απάντηση: Όλοι αναγνωρίζουν ότι κάτι πρέπει να γίνη στις εκλογές των Μητροπολιτών, ώστε να αποφεύγωνται οι συναλλαγές, οι πιέσεις, οι ανθρώπινες επιδιώξεις. Κατ' αρχήν πρέπει να αποφευχθή να δίδεται το λεγόμενο «χρίσμα». Οι υποψήφιοι Μητροπολίτες δεν χρειάζονται «χρίσμα», αλλά χρίση από το Άγιον Πνεύμα, γιατί κατά τον ιερό Χρυσόστομο ο Θεός «ου πάντας χειροτονεί, αλλά δια πάντων ενεργεί». Όποιος είναι ειλικρινής με τον εαυτό του και σοβαρός, δεν θέλει να τεθή μέσα στην διαδικασία του ανθρωπίνου «χρίσματος». Είναι βέβαια επικίνδυνο να φθάσουμε στο άλλο άκρο, να γίνωνται εκλογές από τους λαϊκούς. Νομίζω στην παρούσα περίπτωση θα πρέπη να προτείνωνται από τον Αρχιεπίσκοπο τρεις υποψήφιοι για κάθε Μητρόπολη, που έχουν την αποδοχή των λαϊκών και των Επισκόπων, και όταν αλλάξη ο Καταστατικός Χάρτης, να βρεθή τρόπος να υπολογίζεται σοβαρώς η απόφαση των Κληρικών, των Εκκλησιαστικών Συμβούλων, των Θεολόγων, των Ιεροψαλτών και Κατηχητών της χηρευούσης Ιεράς Μητροπόλεως.

Ερώτηση: Τι λείπει από την Εκκλησία σήμερα;

Απάντηση: Η Εκκλησία είναι Σώμα Χριστού, έχει το πλήρωμα της Χάριτος και δεν της λείπει απολύτως τίποτε. Όταν φαίνεται ότι κάτι λείπει, αυτό πρέπει να αποδοθή στους Κληρικούς, όταν δεν έχουν εκκλησιαστικό φρόνημα. Έτσι, αν κάτι λείπη από πολλούς η μερικούς Κληρικούς σήμερα είναι το ιεραποστολικό φρόνημα, το θυσιαστικό ήθος, το ομολογιακό πνεύμα και η ποιμαντική διακονία, όταν οι ίδιοι εκκοσμικεύνται και συμπεριφέρονται σαν κοσμικοί ηγέτες. Πολλοί θέλουν να ζουν από την Εκκλησία, να λαμβάνουν αξιώματα, θέσεις, εξουσία οικονομικές απολαβές και δεν θέλουν να ζουν για την Εκκλησία. Αυτό κοστίζει και δημιουργεί προβλήματα και στην Εκκλησία και στην κοινωνία.–

Συνέντευξη στὸν κ. Μᾶρκο Μεντζᾶ. Δημοσιεύθηκε στὸ Περιοδικὸ «Δάφνη».

Εὐχαριστοῦμε θερμὰ τὸν Σεβασμιώτατο κ. Ἰερόθεο γιὰ τὴν δεύτερη συνέντευξη ποῦ δέχθηκε νὰ μᾶς παραχωρήση. Ἐπειδὴ γνωρίζουμε καλά, τόσο τὸ μεγάλο φάσμα γνώσεων τοῦ Σεβασμιωτάτου, ὅσο καὶ τὴν ἄνεση νὰ διεισδύη μὲ ἐπιτυχία στὸν πυρῆνα τῶν θεμάτων ποῦ καταπιάνεται, δὲν θὰ τὸν ἀπασχολήσουμε μόνο μὲ θεολογικὰ θέματα.

 ***

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ὑπάρχει διαφορὰ μεταξὺ τῆς Ναυπάκτου καὶ τῆς Ναυπακτίας ποῦ συναντήσατε, καὶ τῆς Ναυπάκτου καὶ τῆς Ναυπακτίας ποῦ περιμένατε νὰ συναντήσετε ὅταν γίνατε Μητροπολίτης;

Ἀπάντηση: Ὅπως γνωρίζετε, τελείωσα τὸ ἑξατάξιο Γυμνάσιο στὸ Ἀγρίνιο (1959-1963) καὶ ἀπὸ τότε ἄκουγα γιὰ τὴν Ναύπακτο, τὴν Ναυπακτία καὶ τοὺς Ναυπακτίους. Οἱ Ἀγρινιῶτες ἀγαποῦσαν καὶ μιλοῦσαν μὲ τὰ καλύτερα λόγια γιὰ τὸν Μητροπολίτη Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας κυρὸ Χριστοφόρο ποῦ τότε εἶχε πρόσφατα κοιμηθῇ. Ἐπίσης, στὴν Κατασκήνωση τοῦ Ἁγίου Βλασίου, ὡς μαθητής, γνώρισα τὸν τότε Μητροπολίτη Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας κυρὸ Δαμασκηνό. Ἀκόμη, ἄκουγα γιὰ τὴν ὀρεινὴ Ναυπακτία ἀπὸ τὸν Διευθυντὴ τοῦ Οἰκοτροφείου τοῦ Ἀγρινίου κ. Ἠλία Ξένο, ποῦ ἀργότερα ἔγινε μοναχὸς στὸ Ἅγιον Ὅρος μὲ τὸ ὄνομα π. Σπυρίδων Νεοσκητιώτης, καὶ ὁ ὁποῖος καταγόταν ἀπὸ τὴν Περίστα τῆς ὀρεινῆς Ναυπακτίας. Ἀλλὰ καὶ στὴν ὑπόλοιπη ζωή μου μάθαινα πολλὲς πληροφορίες γιὰ τὴν Ναυπακτία ἀπὸ τὸν μακαριστὸ Γέροντά μου Μητροπολίτη Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας κυρὸ Καλλίνικο Ποῦλο, τοῦ ὁποίου ἡ καταγωγὴ ἦταν ἀπὸ τὸν Πλάτανο Ναυπακτίας, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὸν συντοπίτη μοῦ Ἀρχιμ. π. Ἰερόθεο Κατσάνο, Πρωτοσύγκελλο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας.

Ὅπως ἀντιλαμβάνεσθε ἐγνώριζα πολλὰ γιὰ τὸν χῶρο αὐτόν, γιὰ τὴν ἱστορία, τὴν ἐξυπνάδα τῶν κατοίκων, τὶς παραδόσεις, χωρὶς νὰ τὸν ἔχω ἐπισκεφθῇ. Καὶ ὅταν ὁ Θεός, διὰ τῆς Ἐκκλησίας, μὲ κατέστησε Μητροπολίτη τῆς ἱστορικῆς καὶ παλαιφάτου αὐτῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ἐπιβεβαίωσα ὅλες τὶς πληροφορίες ποῦ εἶχα, ἔμαθα καινούρια πράγματα, γιατί γνώρισα ἀξιόλογους ἀνθρώπους, συνδέθηκα μαζί τους, ἔμαθα ἐκ πείρας τὶς παραδόσεις τοῦ τόπου καὶ πολλὰ ἄλλα. Ἄλλωστε, ἡ ζωὴ τῆς περιοχῆς ὁμοιάζει μὲ τὴν γενέτειρά μου Ἤπειρο. Μέσα μου ἔχω πολλὰ στοιχεῖα ἀπὸ τὴν Ἤπειρο καὶ τὴν Ρούμελη. Βέβαια, σήμερα πολλὰ στοιχεῖα ἔχουν ἐν πολλοῖς ἀλλάξει, ἀλλὰ πρέπει νὰ βλέπουμε τὴν παράδοση ὡς μιὰ δυναμικὴ ἐνέργεια καὶ ὄχι ὡς συντήρηση. Ἐπειδὴ ἀγαπῶ πολὺ τὴν Ρωμηοσύνη, γι’ αὐτὸ αἰσθάνομαι εὐλογία ποῦ εἶμαι Μητροπολίτης σὲ ἕνα ζωντανὸ κομμάτι τῆς Ρούμελης, ποῦ ξέρει νὰ συνδυάζη τὴν παράδοση μὲ τὴν σύγχρονη ζωή, τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν ἑνότητα τῆς κοινωνίας, τὴν συμμετοχὴ στὸν πόνο καὶ τὴν χαρά, τὸν συνδυασμὸ τοῦ αὐθορμητισμοῦ μὲ τὴν δημιουργία. Βέβαια, συναντῶ διάφορα προβλήματα ἀλλὰ πρέπει νὰ μαθαίνουμε στὴν ὑπομονή, γιατί οἱ κρίσεις βοηθοῦν τὸν ἄνθρωπο στὴν ὡρίμανση.

2. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, πῶς ἑρμηνεύετε τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ Ἕλληνες ἂν καὶ διαθέτουμε δύο φοβερὰ πνευματικὰ ὁπλοστάσια: τὸ ἀρχαῖο ἑλληνικὸ πνεῦμα καὶ τὴν Ὀρθοδοξία, ἐν τούτοις τὰ ἀποτελέσματα δὲν εἶναι τὰ ἀναμενόμενα;

Ἀπάντηση: Χαίρομαι ποῦ ἐπισημάνατε αὐτὰ τὰ δύο μεγάλα πολιτιστικὰ καὶ θεολογικὰ μεγέθη. Οἱ λαοὶ τῆς Εὐρώπης δὲν ἔχουν αὐτὴν τὴν μεγάλη ἱστορία, μὲ τὴν φιλοσοφία, τὸν πολιτισμό, τὴν θεολογία, τὸν κοινοτισμὸ κλπ. Δὲν αἰσθάνομαι μειονεκτικὰ σὲ σύγκριση μὲ τοὺς ἄλλους λαοὺς τῆς Εὐρώπης, γιατί ξέρω ὅτι ὅλα τὰ μεγάλα ρεύματα ποῦ πέρασαν ἀπὸ τὴν Εὐρώπη τὶς δύο τελευταῖες χιλιετίες ἔχουν ἐπηρεασθῇ ἀπὸ τὴν προσωκρατικὴ φιλοσοφία, τὴν κλασικὴ μεταφυσικὴ καὶ τὴν ἑλληνορθόδοξη παράδοση. Βέβαια, ὅλα τὰ πολιτιστικὰ καὶ θεολογικὰ μεγέθη δὲν ἐπιβάλλονται, ἀλλὰ προβάλλονται, δὲν καταργοῦν τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὸ δικαίωμα τῆς ἐπιλογῆς, τῆς προτίμησης, τῆς προαίρεσης. Πάντως, οἱ θησαυροὶ ὑπάρχουν καὶ χρειάζεται κατάλληλο ἔδαφος γιὰ νὰ εὐδοκιμήσουν. Τόσο ὁ Ἑλληνισμὸς ὅσο καὶ ἡ Ὀρθοδοξία ἔχουν μεγάλη δυναμικότητα, θαυμαστὴ διαχρονικότητα καὶ ἰσχυρὴ γονιμότητα. Στὴν ἐποχή μας χρειάζεται νὰ προσεγγισθῇ ὅλος αὐτὸς ὁ πλοῦτος, γιὰ νὰ βλέπουμε τὴν ζωὴ μὲ ἄλλον τρόπο καὶ ἄλλη ματιά. Γιὰ νὰ πᾶμε καλὰ πρέπει νὰ στηρίζουμε ὅλη τὴν προσωπικὴ καὶ κοινωνικὴ ζωὴ στὴν παιδεία μας καὶ τὸν πολιτισμό μας. Αὐτὸ εἶναι θέμα ἐλευθερίας.

3. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ποῦ ὀφείλεται τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἁρμονικὴ σχέση τοῦ Μοναστηριοῦ τῆς Μεταμορφώσεως Σκάλας μὲ τὴν Μητρόπολη δὲν ἔχει ἀκόμα ἐπιτευχθῇ;

Ἀπάντηση: Ὁ Ἐπίσκοπος κατὰ τὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας εἶναι διδάσκαλος καὶ Ἰατρὸς ποῦ πρέπει νὰ διδάσκη καὶ νὰ θεραπεύη τὶς ἀρρώστιες τῶν ἀνθρώπων, κυρίως τὴν φιλαυτία, ἀλλὰ καὶ τὶς ἐκκλησιολογικὲς ἀσθένειες. Ὅμως, κάθε ἀρρώστια ἀπαιτεῖ διάθεση καὶ ἀπὸ τὶς δύο πλευρές. Ἐκεῖνα ποῦ πρέπει νὰ τονισθοῦν εἶναι δύο σημεῖα. Πρῶτον, ὅτι ἡ δυσαρμονία αὐτὴ ἄρχισε σχεδὸν ἀπὸ τὴν ὕπαρξη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καὶ τὴν δοκίμασαν τρεὶς (3) Μητροπολῖτες πρὶν ἀπὸ μένα, καὶ αὐτὸ λέει πολλά. Δεύτερον, γύρω ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονὴ ὑπάρχουν πέντε (5) τοὐλάχιστον δορυφορικὰ Σωματεῖα καὶ Ἑταιρεῖες ποῦ δὲν συνάδουν μὲ τὸ κανονικὸ ἐκκλησιαστικὸ δίκαιο. Τρίτον, ἡ δυσαρμονία εἶναι μεταξὺ Ἱερὰς Μονῆς Μεταμορφώσεως καὶ Ἐκκλησίας. Τὸ θέμα ἔφθασε στὴν Ἱερὰ Σύνοδο, τὰ Συνοδικὰ ὄργανα ἐξέδωσαν πάνω ἀπὸ ἑξῆντα (60) ἀποφάσεις, οἱ ὁποῖες δὲν τηροῦνται ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονή. Τέταρτον, δὲν ὑπάρχει διαφάνεια στὶς διαχειρίσεις τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, δὲν δηλώνονται οἱ ἀπολογισμοί της. Ἂν νομίζουν ὅτι τοὺς ἀδικοῦμε ἅς τοὺς δημοσιοποιήσουν, καθὼς καὶ τῶν Σωματείων τους, γιὰ νὰ δὴ ὁ κόσμος τὸ ἔργο τους. Προσωπικὰ δὲν μπορῶ νὰ καλύψω ἀδιαφάνειες καὶ παράνομες πράξεις. Πάντως, τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι κανένας ὀργανισμὸς στὸ Κράτος δὲν εἶναι αὐτόνομος καὶ ἀνεξάρτητος. Ὅλοι κάπου λογοδοτοῦν καὶ κάπου ἔχουν ἀναφορά. Κατὰ τοὺς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας οἱ Ἐνορίες καὶ τὰ Μοναστήρια ὑπάγονται στὸν Μητροπολίτη. Ἡ ἀναρχία δὲν ἔχει θέση σὲ νόμιμες καὶ κανονικὲς Πολιτεῖες.

4. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, γιατί καὶ οἱ θρησκεῖες ἐκεῖνες ποῦ εἶναι ἀνθρώπινα δημιουργήματα, ἐξακολουθοῦν νὰ ὑφίστανται καὶ νὰ ἔχουν ἑκατομμύρια ὀπαδούς;

Ἀπάντηση: Ἡ ἐρώτηση εἶναι εὔστοχη. Ἡ ὀπαδοποίηση δείχνει ἀναμφισβήτητα ἔλλειψη νοημοσύνης, δημοκρατικότητος καὶ πολιτισμοῦ. Ὑπάρχει διαφορὰ μεταξὺ πολίτη καὶ ὀπαδοῦ, μεταξὺ μαθητοῦ καὶ ὀπαδοῦ. Ὁ ὀπαδὸς δὲν ἔχει δική του βούληση, δέχεται τὴν παράνοια ἑνὸς μεσσία, δρὰ μέσα στὸν μυστικισμὸ καὶ τὸν μεσσιανισμὸ τοῦ ἀρχηγοῦ, ἀποδέχεται συνθήματα καὶ πύρινους λόγους ἐμπαθῶν ἡγετῶν καὶ καταλήγει σὲ ἀντικανονικότητες, σὲ ταραχές, καὶ πολλὲς φορὲς ὁ ἴδιος καταλήγει νὰ γίνη ψυχοπαθής, ἂν δὲν ἔχει προηγουμένως τέτοια συμπτώματα. Αὐτὸ τὸ βλέπουμε σὲ σέκτες καὶ σὲ καταστροφικὲς λατρεῖες, πολλὲς φορὲς καὶ σὲ χριστιανικὰ περιβάλλοντα. Αὐτὸ ποῦ λέγω εἶναι ὅτι γιὰ ὅλα τὰ θέματα χρειάζεται ἐνημέρωση, νηφαλιότητα, λογικὴ ἐπεξεργασία, πολιτισμός. Εἰδικὰ στὴν Ἐκκλησία πρέπει νὰ λειτουργοῦμε ὡς μαθητὲς καὶ ὄχι ὡς ὀπαδοί, νὰ σεβόμαστε τὸ συνοδικὸ σύστημα, τοὺς ἱεροὺς κανόνες, διαφορετικὰ λειτουργεῖ ὁ νόμος τῆς πολιτιστικῆς καὶ πνευματικῆς ἀλλοτρίωσης.

5. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, τί θὰ πρέπει νὰ ἀλλάξη στὴν διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας, γιὰ νὰ ἔχουμε καλύτερα ἀποτελέσματα;

Ἀπάντηση: Νομίζω, ἐκεῖνο ποῦ πρέπει νὰ ἀλλάξη εἶναι ἡ νοοτροπία μας. Νὰ παύσουμε νὰ βλέπουμε τὰ πράγματα ὠφελιμιστικά, ὀπορτουνιστικά, ἀτομικά. Ἡ διοίκηση ἔχει τὰ δικά της προβλήματα, ἀλλὰ τὸ θέμα εἶναι οἱ ἄνθρωποι ποῦ τὴν ἀσκοῦν καὶ οἱ ὁποῖοι πολλὲς φορὲς ἐνεργοῦν κάτω ἀπὸ τὴν ἐνέργεια τῶν παθῶν. Οἱ ἄρρωστοι ἄνθρωποι ἀρρωσταίνουν πιὸ πολὺ τὸ σύστημα καὶ τὸ ἀρρωστημένο σύστημα ἀρρωσταίνει πιὸ πολὺ τοὺς ἀνθρώπους. Γενικά, στὴν Ἐκκλησία ἐκεῖνο ποῦ μπορεῖ νὰ γίνη εἶναι νὰ ἀποδεσμευθῇ ἀπὸ τὶς ἀσφυκτικὲς πιέσεις τοῦ Κράτους καὶ ἀπὸ τὴν παρέμβαση τῶν πολιτικῶν προσώπων. Ἡ πρακτικὴ δείχνει ὅτι δὲν μποροῦν νὰ θεραπευθοῦν νοσογόνα στοιχεῖα, διότι παρεμβαίνουν πολιτικοὶ ποῦ ἐπιδιώκουν τὴν ψηφοθηρία καὶ ἔτσι δὲν ἀφήνουν τὴν Ἐκκλησία νὰ διοικῆται βάσει τῶν ἱερῶν Κανόνων της.

6. Ἐρώτηση: Ποιά ἡ σημασία τῶν ὀνείρων ἀπὸ θεολογικῆς πλευρᾶς;

Ἀπάντηση: Στὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μπορεῖ κανεὶς νὰ βρὴ στοιχεῖα ὅτι μερικὰ ἀπὸ τὰ ὄνειρα δείχνουν τὴν ὕπαρξη τῶν παθῶν (ἐγωϊσμοῦ, ὑπερηφάνειας, θυμοῦ κλπ.), ἀκόμη καὶ ἐνοχικῶν καταστάσεων. Ὑπάρχουν καὶ ἐλάχιστα ἀπὸ τὰ ὄνειρα ποῦ εἶναι θεϊκά, δηλαδὴ φανερώσεις τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Ὅμως, ἐκεῖνο ποῦ τονίζουν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νὰ μὴ προσέχουμε τὰ ὄνειρα, οὔτε νὰ ἀσχολούμαστε μὲ ὀνειροπολήσεις, ἀλλὰ νὰ βλέπουμε τὴν ζωή, τὴν πραγματικότητα, νὰ ἀγωνιζόμαστε γιὰ τὴν κοινωνικὴ δικαιοσύνη καὶ τὴν μεταμόρφωση τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ἐπίσης, νὰ χρησιμοποιοῦμε καλοὺς λογισμούς, ὅπως τὸ συνιστᾶ καὶ ἡ γνωσιακὴ ψυχολογία.

7. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, πῶς σχολιάζετε κάποιους ψιθύρους ποῦ ἀκούγονται κατὰ καιροὺς ὅτι ἐνδέχεται νὰ γίνετε ἢ Ἀρχιεπίσκοπος ἢ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ἢ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀμερικῆς;

Ἀπάντηση: Δὲν θέλω νὰ ἀσχολοῦμαι μὲ «ψιθύρους» καὶ «ψιθυριστὰς» ποῦ συνήθως κινοῦνται στὸ σκοτάδι, ἀπρόσωπα, χρησιμοποιῶντας μάσκες καὶ «κουκοῦλες». Ἄλλωστε, αἰσθάνομαι ἀηδία νὰ διαψεύδω συνέχεια «σενάρια» ποὺ γίνονται ἀπὸ «κουκουλοφόρους». Ἦρθα στὴν Ναύπακτο γιὰ νὰ μείνω σὲ αὐτήν. Ἔπειτα, ἐσύ, Μᾶρκο, γνωρίζεις, ἀπὸ τότε ποὺ ἤμασταν συγκάτοικοι στὰ φοιτητικά μας χρόνια, ὅτι δὲν ταυτιζόμουν μὲ τὸ κατεστημένο, ἀλλὰ ἤμουν ἐλεύθερος ἄνθρωπος, ἐπιδίωκα πάντοτε τὸ γνήσιο, τὸ ἀληθινό, τὸ αὐθεντικό. Μὲ ἐνδιέφερε ἡ οὐσία τῶν πραγμάτων, ἡ ἀλήθεια τῆς ζωῆς καὶ ἡ πληρότητα τῆς ὕπαρξης καὶ ὄχι οἱ εὐκαιριακὲς ἀπολαύσεις.–

Ἐρώτηση 1η: Στὴν συνεδρίαση τῆς Ἱεραρχίας ζητήσατε νὰ συσταθῇ Ἐπιτροπὴ ποὺ θὰ μελετήση τὶς σχέσεις Κράτους καὶ Ἐκκλησίας. Ἡ πρότασή σας δὲν ἔγινε δεκτή. Πιστεύετε πῶς τὸ ζήτημα χωρισμοῦ Κράτους καὶ Ἐκκλησίας θὰ ἐπανέλθη;

Ἀπάντηση: Λαμβάνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ τὴν εἰσαγωγικὴ ὁμιλία τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστοδούλου, ἐπανέφερα καὶ πάλι τὴν παλαιότερη πρότασή μου γιὰ συγκρότηση μιᾶς Ἐπιτροπῆς ποὺ θὰ μελετήση τὴν ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ "Ἐκκλησίας καὶ Κράτους", ὥστε νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ δώσουμε τὶς σωστὲς λύσεις, ἐὰν καὶ ὅταν θὰ τεθῇ ἐπισήμως τὸ θέμα αὐτὸ ἀπὸ τὴν Πολιτεία. Βρίσκω τὴν εὐκαιρία νὰ τονίσω καὶ πάλι ὅτι δὲν ὁμιλῶ γιὰ χωρισμὸ Κράτους καὶ Ἐκκλησίας, ἀλλὰ γιὰ ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης. Αὐτὴ εἶναι ἡ ὀρθότερη ἔκφραση στὴν περίπτωση αὐτή.

Στὴν πρότασή μου ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἔδωσε ἱκανοποιητικὲς ἐξηγήσεις, ὅτι δηλαδὴ δὲν μποροῦσε νὰ συζητηθῇ τὸ θέμα αὐτὸ στὴν ἔκτακτη αὐτὴ σύγκληση τῆς Ἱεραρχίας, ἡ ὁποία ἔκτακτη ὅπως προβλέπεται ἀπὸ τὸν Καταστατικὸ Χάρτη, συζητᾶ τὰ θέματα τῆς Ἡμερησίας Διατάξεως. Ἐπίσης εἶπε ὅτι τὸ θέμα μελετᾶται μὲ ὑπευθυνότητα καί, ὅταν θὰ τεθῇ κατὰ τὸν οἱονδήποτε τρόπο, θὰ δοθοῦν ἀπὸ πλευρᾶς Ἱερὰς Συνόδου οἱ δέουσες ἀπαντήσεις. Ὑπάρχει δὲ καὶ σχετικὴ παλαιότερη πεῖρα ἀπὸ συζητήσεις ποὺ ἔγιναν τὴν δεκαετία τοῦ '80.

Τελικά, τὸ θέμα αὐτὸ δὲν εἶναι ἕνα ἁπλῶς ἐκκλησιαστικὸ θέμα, οὔτε θέμα ἁπλῶς ἐκσυγχρονισμοῦ τοῦ Κράτους, ἀλλὰ θέμα κοινωνικό, πολιτιστικό, πολιτικὸ καὶ ἐθνικό. Ὑπάρχουν πολλὲς παράμετροι ποὺ πρέπει νὰ συζητηθοῦν, ὅπως ἡ κοινωνικὴ ἀναταραχή, ἡ πολιτιστικὴ ἰδιομορφία, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάνης, ἡ νομικὴ προσωπικότητα τῶν ἄλλων θρησκευτικῶν κοινοτήτων κλπ.

Πάντως ἔχω ἕναν προβληματισμὸ ποὺ ἔχει δύο σκέλη. Τὸ ἕνα ὅτι ἐνῷ στὴν Ἑλλάδα γίνεται λόγος γιὰ ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, σὲ ἄλλες χῶρες, ὅπως τὴν Ρωσία, τὴν ὁποία πρόσφατα ἐπισκέφθηκα καὶ συζήτησα τὸ θέμα σὲ Διεθνὲς Συνέδριο, ὅπου καὶ ἐγὼ ἤμουν εἰσηγητής, τὸ Κράτος προσπαθεῖ νὰ βρῇ τρόπο συνεργασίας μὲ τὴν Ἐκκλησία γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων καὶ ἐπιστρέφει περιουσία στὴν Ἐκκλησία. Τὸ ἄλλο σκέλος ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἀναμένουμε νέα ὄξυνση γιὰ νὰ ἀρχίσουμε πάλι τὴν συζήτηση γιὰ τὶς σχέσεις μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας. Ἡ ὅλη συζήτηση πρέπει νὰ γίνη σὲ περίοδο νηφαλιότητας καὶ ἠρεμίας, ἀκόμη καὶ μὲ πρωτοβουλία τῆς Ἐκκλησίας.

Δυστυχῶς, πολλὲς φορὲς ὁμοιάζουμε μὲ ἐπιβάτες ἑνὸς αὐτοκινήτου, ποὺ ξυπνοῦν ὅταν ὁ ὁδηγὸς ἀπὸ ἕνα κίνδυνο φρενάρει ἀπότομα καὶ στὴν συνέχεια πάλι κοιμοῦνται.

Ἐρώτηση 2η: Πρόσφατα κάποιοι πολιτικοὶ ζήτησαν τὴν ἀπομάκρυνση τῶν εἰκόνων ἀπὸ τὰ σχολεῖα καὶ τὰ δημόσια κτίρια καθὼς καὶ νὰ διακοπῆ ἡ μισθοδοσία τῶν Κληρικῶν ἀπὸ τὸ Δημόσιο. Πιστεύετε πῶς κάτι τέτοιο μπορεῖ νὰ ἐφαρμοσθῇ; Θὰ εἶναι ἡ Ἐκκλησία ἕτοιμη νὰ ἀντιμετωπίση ἕνα τέτοιο ἐνδεχόμενο;

Ἀπάντηση: Δυστυχῶς μερικὲς δηλώσεις πολιτικῶν γίνονται χάρη μιᾶς ἐσωτερικῆς κατανάλωσης ἢ φανερώνουν μιὰ ἄγνοια τῶν πραγμάτων.

Τὸ θέμα τῶν σχέσεων μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας ἔχει πολλὲς πλευρές. Πρέπει νὰ διευκρινισθῇ ἀκόμη περισσότερο ἡ διακριτότητα τῶν ρόλων μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης καὶ κυρίως θὰ πρέπη νὰ ἐντοπισθῇ ὅτι ἡ νομοθεσία δὲν πρέπει νὰ εἰσέρχεται καὶ νὰ καθορίζη τὴν ἐσωτερικὴ πνευματικὴ καὶ λατρευτικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ἄλλες πλευρὲς εἶναι ὁ πολιτιστικὸς τομέας ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἀλλοιωθῇ μὲ τὸν χωρισμό, ἡ ἐλευθερία τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ παραβιασθῇ, ἡ μισθοδοσία τοῦ Κλήρου ποὺ διέπεται ἀπὸ σχετικὲς δεσμευτικὲς γιὰ τὸ Κράτος συμβάσεις καὶ τὸ Κράτος ἔχει ὑποχρέωση νὰ τὶς τηρήση, τὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν ποὺ ἀφορᾶ τὴν ἐπιθυμία τῶν γονέων τῶν παιδιῶν, ὅπως γίνεται σὲ ὅλα τὰ Εὐρωπαϊκὰ Κράτη κλπ.

Ἡ ἀφαίρεση τῶν εἰκόνων ἀπὸ τοὺς δημόσιους χώρους δὲν εἶναι τελικὰ προσβολὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ προσβολὴ τοῦ θρησκεύοντος λαοῦ καὶ τοῦ ἰδιαίτερου πολιτισμοῦ. Ἐπίσης ἡ ἐνδεχόμενη διακοπὴ μισθοδοσίας τοῦ Κλήρου, ὅπως καὶ ἡ τροποποίηση τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν, ἢ ἡ ἐνδεχόμενη κατάργησή του θὰ δημιουργήσουν κοινωνικὰ προβλήματα καὶ ἐνδεχομένως θὰ αὐξήσουν ἀκόμη περισσότερο τὴν ἐκμετάλλευση τοῦ θρησκευτικοῦ συναισθήματος τοῦ λαοῦ.

Τελικά, νομίζω ὅτι δὲν εἶναι τόσο πρόβλημα τὸ ἐὰν ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕτοιμη νὰ ἀνταποκριθῇ σὲ τέτοιες ἀλλαγές, ἂν καὶ πρέπει νὰ προετοιμασθῆ, ἀλλὰ τὸ ἐὰν εἶναι ἕτοιμη ἡ Πολιτεία νὰ ἀναλάβη τὴν εὐθύνη καὶ τὸ κόστος τῶν κοινωνικῶν, πολιτικῶν, πολιτιστικῶν καὶ ἐθνικῶν προβλημάτων ποὺ θὰ ἐμφανισθοῦν. Γι' αὐτὸ καὶ χρειάζεται μιὰ στενὴ συνεργασία μεταξὺ Ἱερὰς Συνόδου καὶ Πολιτείας γιὰ ἐπίλυση μερικῶν θεμάτων ποὺ θὰ γίνεται μὲ ὑπευθυνότητα, εἰλικρίνεια καὶ γνώση τῶν συγχρόνων προβλημάτων.

Πάντως πιστεύω ὅτι ἐκεῖνο ποὺ πρέπει πρωτίστως νὰ γίνη εἶναι ὅτι οἱ Κληρικοὶ στὰ κηρύγματά μας καὶ στὶς συναναστροφές μας δὲν πρέπει νὰ πολιτικολογοῦμε, ἢ νὰ ἀναμειγνυόμαστε στὶς κομματικὲς διαμάχες, ἀλλὰ νὰ ἀσχολούμαστε μὲ τὴν ὀρθόδοξη κατήχηση καὶ τὴν ποιμαντικὴ καθοδήγηση τῶν ἀνθρώπων ποὺ συνδέονται μὲ τὴν Ἐκκλησία. Τότε νομίζω ὅτι δὲν θὰ γίνεται λόγος γιὰ τὸν λεγόμενο χωρισμὸ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας.

Ἐρώτηση 3η: Θεωρεῖτε πῶς ἡ Ἐκκλησία ἔχει πετύχει τὴν κάθαρση στοὺς κόλπους της, ὅπως εἶχε ὑποσχεθῇ ὁ ἴδιος ὁ Ἀρχιεπίσκοπος κ. Χριστόδουλος;

Ἀπάντηση: Τὰ περιστατικὰ ποὺ ἦλθαν στὸ φῶς τῆς δημοσιότητας ἀντιμετωπίσθηκαν ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο, σύμφωνα μὲ τοὺς ἱεροὺς Κανόνες καὶ τοὺς νόμους τῆς Πολιτείας.

Γενικά, ἡ λεγομένη κάθαρση τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας δὲν ἔχει ἀρχὴ καὶ τέλος, γι' αὐτὸ καὶ δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε λόγο γιὰ τὸ ἐὰν ἔχη περατωθῇ ἢ ἔχη ἐπιτευχθῇ ἡ κάθαρση. Τίποτε δὲν εἶναι στατικὸ καὶ μηχανικό. Ἡ λεγομένη κάθαρση εἶναι μιὰ συνεχὴς διαδικασία ποὺ ἔχει σχέση μὲ τὴν εὐθύνη ποὺ αἰσθάνεται κανεὶς μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ γίνεται μὲ ἀγάπη καὶ φιλανθρωπία. Ἡ τελεία καθαρότητα τῆς κοινωνίας - τὸ "ἀψεγάδιαστο", καὶ ἡ τελειομανία εἶναι ἐκφράσεις μιᾶς σχιζοφρενοὺς ζωῆς.

Πρέπει νὰ γίνη κατανοητὸ ὅτι τὸ σύστημα διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας εἶναι Συνοδικό, καθὼς ἐπίσης ὅτι κάθε Ἱερὰ Μητρόπολη εἶναι μία αὐτόνομη ἐκκλησιαστικὴ ἐπαρχία καὶ γι' αὐτὸ δὲν εὐθύνεται γιὰ ὅλα τὰ θέματα οὔτε ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, οὔτε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος. Δὲν ὑπάρχει μιὰ ἀντιστοιχία μεταξὺ τοῦ τρόπου ποὺ διοικεῖται ἡ Ἐκκλησία μὲ τὸν τρόπο ποὺ διοικεῖται ἡ Πολιτεία.

Ἔπειτα, οἱ διάφορες ἀλλαγὲς καὶ διορθώσεις μέσα στὴν Ἐκκλησία, ὅπως καὶ στὴν κοινωνία καὶ τὴν Πολιτεία, γίνονται μὲ ἀργοῦς ρυθμοὺς καὶ στὴν προοπτικὴ τῆς φιλανθρωπίας. Δὲν μποροῦμε ἐν ὀνόματι μιᾶς ἰδέας νὰ "σκοτώνουμε" τοὺς ἀνθρώπους. Πολλὰ ἐγκλήματα μέσα στὴν ἱστορία, πολλὲς ἐθνοκαθάρσεις καὶ κοινωνικὲς ἐκκαθαρίσεις ἔγιναν ἐν ὀνόματι μιᾶς ἀφηρημένης καὶ ἀπρόσωπης ἰδέας. Οἱ βίαιες καὶ ἐπιπόλαιες ἐνέργειες, ὄχι μόνον δὲν διορθώνουν τὰ λάθη, ἀλλὰ τὰ περιπλέκουν ἀκόμη περισσότερο. Δὲν εἶναι δυνατὸν μὲ κοσμικοὺς τρόπους καὶ ἀνθρωποκεντρικὲς ἐνέργειες, μὲ ἀπρόσωπες ἰδεολογίες νὰ ἐπιλύωνται σοβαρὰ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα ποὺ ἀφοροῦν τὴν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.–

1. Ἐρώτηση: Πρέπει, κατὰ τὴν γνώμη σας, νὰ ἁπλοποιηθῇ τὸ ράσο ἢ καὶ νὰ καταργηθῇ ἀκόμη γιὰ νὰ διευκολυνθοῦν κυρίως οἱ ἔγγαμοι Κληρικοὶ στὴν ζωή τους ἐκτὸς Ἐκκλησίας (μᾶλλον ἐκτὸς Ναοῦ);

Τὸ ράσο εἶναι τὸ ἔνδυμα τοῦ Ὀρθοδόξου Κληρικοῦ, ποῦ διαμορφώθηκε ἀπὸ τὴν Παράδοση, καὶ εἶναι διακριτικὸ γνώρισμά του. Ἔχει μιὰ ἱστορία, συνδεμένη μὲ θυσίες, ἀγῶνες, δάκρυα καὶ αἵματα. Ὅπως ξέρετε, πολλὰ λειτουργήματα στὴν κοινωνία ἔχουν κάποια διακριτικὴ ἐνδυμασία, ὅπως οἱ ἰατροί, οἱ νοσοκόμοι, οἱ φαρμακοποιοὶ κλπ. Στοὺς Κληρικοὺς τὸ ράσο θυμίζει ὅτι εἶναι πνευματικοὶ ἰατροὶ καὶ ὄχι ἁπλῶς κοινωνικοὶ λειτουργοί. Ἡ ζωὴ τοῦ Κληρικοῦ εἶναι θυσιαστική, εἶναι μιὰ διαρκὴς προσφορὰ καὶ ἀπαιτεῖ τὸ νὰ βγαίνη κανεὶς ἀπὸ τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ προσφέρεται στὸν ἄλλον. Αὐτὸ συνδέεται μὲ τὸν ἀγῶνα, τὴν θυσία, τὴν ὑπομονὴ στὶς συκοφαντίες καὶ στὴν κριτικὴ τῶν ἀνθρώπων. Τελικὰ πιστεύω ὅτι δὲν εἶναι τὸ ράσο ἐκεῖνο ποῦ δυσκολεύει τοὺς Κληρικοὺς στὸ ἔργο τους, ἀλλὰ ἡ ὑψηλὴ ἀποστολὴ τῆς Ἱερωσύνης. Τὸ νὰ φορᾶ κανεὶς τὸ ράσο εἶναι ἡ μικρότερη θυσία ποῦ μπορεῖ νὰ κάνη.

Ὑπάρχουν νέοι ποῦ ἰσχυρίζονται ὅτι τὸ ράσο τοὺς ἐμποδίζει νὰ γίνουν Κληρικοί. Δὲν νομίζω ὅτι αὐτὸ εἶναι τὸ πρόβλημά τους. Στὴν πράξη ἔχουν ἀντίρρηση στὴν θυσιαστικὴ καὶ ἀσκητικὴ ζωὴ τῆς Ἱερωσύνης, σὲ αὐτὸ ποῦ ἐκπροσωπεῖ ἡ Ἱερωσύνη. Στὶς ἄλλες Χριστιανικὲς Ὁμολογίες ἔχει ἀποβληθῇ τὸ ράσο ἐκτὸς τοὺς Ἱεροῦ Ναοῦ, ἀλλὰ παρὰ ταῦτα δὲν ὑπάρχουν κλήσεις γιὰ νὰ ἀναλάβουν τὴν ποιμαντικὴ διακονία τῶν ἀνθρώπων. Βέβαια σὲ μερικὰ σημεῖα καὶ στὴν χώρα μας μερικοὶ Κληρικοὶ ἔχουν ἁπλοποιήσει τὴν ἐνδυμασία τους, ὅταν ἐξέρχωνται ἀπὸ τὸν Ναό, καὶ ἴσως κάτι πρέπει νὰ γίνη πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτή, ἀλλὰ νομίζω ὅτι δὲν πρέπει οἱ Κληρικοὶ νὰ ἀποβάλουν τὸ ράσο, γιατί δὲν εἶναι αὐτὸ τὸ βασικὸ πρόβλημά τους σήμερα. Τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἐκκοσμίκευση καὶ ἡ ἀνικανότητα τῶν ἀνθρώπων νὰ αἰσθανθοῦν τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ θυσιάζωνται γιὰ τοὺς ἄλλους.

2. Ἐρώτηση: Εἶναι ἕτοιμη ἡ Ἐκκλησία, ἀλλὰ καὶ ἡ κοινωνία, νὰ δεχθῇ μιὰ τέτοια ἀλλαγή;

Ἡ Ἐκκλησία κινεῖται μὲ ἀργοῦς ρυθμοὺς σὲ ἀλλαγές, ὅπως γίνεται καὶ σὲ κάθε πολιτισμό, γιὰ νὰ μὴν ἀποβάλλεται συγχρόνως καὶ τὸ βαθύτερο τῆς Παραδόσεώς της. Κάθε ἀλλαγὴ πρέπει νὰ γίνεται μὲ προσοχή, γιὰ νὰ διασφαλίζεται ἡ οὐσία τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Ἡ Ἐκκλησία δὲν πρέπει νὰ μεταβάλλεται εὔκολα σὲ κάθε ἐπικαιρότητα, γιατί ἐνεδρεύει ὁ κίνδυνος τῆς ἀλλοτρίωσης. Ἔχει παρατηρηθῇ ὅτι οἱ Προτεστάντες θέλησαν νὰ ἀποβάλουν μερικὰ ἀρνητικὰ στοιχεῖα τῆς παραδόσεώς τους καὶ μαζὶ μὲ αὐτὰ ἀπέβαλαν καὶ τὴν ἴδια τὴν Παράδοση, ὅπως ἡ μητέρα ποῦ μετὰ τὸ πλύσιμο τοῦ βρέφους πετάει τὸ ἀκάθαρτο νερό, ἀλλὰ εἶναι ἐνδεχόμενο νὰ πετάξη καὶ τὸ ἴδιο τὸ βρέφος. Ἀπὸ τὶς ἐπισκέψεις ποῦ ἔχω κάνει στὴν Ἀμερικὴ ἔχω δὴ ὅτι νέοι Κληρικοί, ποῦ τελειώνουν Θεολογικὲς Σχολὲς καὶ μαθαίνουν τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἀγαποῦν τὸ ράσο καὶ κυκλοφοροῦν ἐκτὸς τοῦ Ναοῦ ἐνδεδυμένοι μὲ αὐτό, γιατί θέλουν νὰ ζήσουν τόσο τὴν Παραδόση, ὅσο καὶ αὐτὸ ποῦ τὴν ἐκπροσωπεῖ καὶ διαφοροποιεῖται ἀπὸ τὸν Προτεσταντισμὸ καὶ τὸν Καθολικισμό. Νομίζω δὲ ὅτι καὶ ἡ κοινωνία δὲν εἶναι ἕτοιμη νὰ δεχθῇ τὴν ἀποβολὴ τοῦ ράσου ἀπὸ τοὺς Κληρικούς. Ὑπάρχουν μερικοὶ ποῦ θέλουν τὸν Ἱερέα χωρὶς ράσο, ἀλλὰ οἱ περισσότεροι θέλουν τοὺς Κληρικοὺς νὰ σέβωνται τὴν Παράδοση, νὰ ἐκφράζουν αὐτὸ ποῦ ἐκπροσωποῦν καὶ νὰ εἶναι εἰλικρινεῖς στὴν ἀποστολή τους.–

Στήν δημοσιογράφο Μαρία Μπραουδάκη, γιά τό ἔνθετο «ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ & ΕΛΛΑΔΑ» τῆς Ἐφημερίδας «ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ». Δημοσιεύθηκε τήν 25η Ὀκτωβρίου 2014.

*

Δημοσιογράφος: Παραμονές ἄλλης μιᾶς ἐπετείου τῆς 28ης Ὀκτωβρίου… Ποιά νομίζετε πῶς εἶναι τά «ΟΧΙ» πού καλεῖται νά πεῖ σήμερα ἡ χώρα;
Ναυπάκτου Ἱερόθεος: Δέν πρέπει ἁπλῶς νά ἀντιδροῦμε ἀρνητικά, ἀλλά κυρίως θετικά. Ἔτσι, σήμερα ὅλοι οἱ Ἕλληνες πρέπει νά λέμε ΟΧΙ ἐναντίον τοῦ κακοῦ μας ἑαυτοῦ, πού ἐπιδιώκουμε τήν χρησιμοθηρία, τήν ἰδιοτέλεια καί τήν εὐδαιμονία καί νά λέμε ΝΑΙ στήν πρόοδο, τήν ἀνάπτυξη, τήν νοηματοδότηση τοῦ βίου μας. Πρέπει νά καταλάβουμε ὅτι δέν μᾶς φταῖνε πάντα οἱ ξένοι –οἱ ὁποῖοι ἐργάζονται γιά τό συμφέρον τους– ἀλλά εὐθυνόμαστε κι ἐμεῖς σέ πολλά. Δέν πρέπει νά βλέπουμε τούς ἄλλους ὡς ἀπειλή τῆς ὕπαρξής μας καί τῆς χώρας μας, γιατί μιά τέτοια νοοτροπία δείχνει ὑπαρξιακή ἀνεπάρκεια καί ἐγκυμονεῖ κινδύνους.

Δημ.: Ὑπάρχει κάτι πού σᾶς "φοβίζει" περισσότερο στήν διαδρομή γιά τήν διενέργεια τῆς Μεγάλης Πανορθόδοξης Συνόδου τοῦ 2016, στήν Κωνσταντινούπολη;
Ν.Ι.: Δέν πρόκειται γιά φόβο, ἀλλά γιά προβληματισμό ἀπό γεγονότα πού διασποῦν τήν ἑνότητα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ἐκεῖνο πού μέ προβληματίζει ὅσο προχωροῦμε πρός τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκλησιῶν, ἡ ὁποία προσδιορίζεται «ἐκτός ἀπροόπτου» νά γίνη τήν Πεντηκοστή τοῦ 2016, εἶναι οἱ ὁμάδες μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν, ὅτι παρατηροῦνται δύο κέντρα, ἡ Κωνσταντινούπολη καί ἡ Ρωσία, πέριξ τῶν ὁποίων συνασπίζονται οἱ ἄλλες Ἐκκλησίες. Αὐτό εἶναι ἕνα πρόβλημα, πού δυστυχῶς –καί μακάρι νά διαψευσθῶ– προέρχεται ἀπό πολιτικές σκοπιμότητες, ἐπηρεάζονται ἀπό γεωπολιτικές ἐπιδιώξεις. Ἐλπίζω νά ἐπικρατήση νηφαλιότητα καί ἐκκλησιαστικό φρόνημα. Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο εἶναι πρωτόθρονο καί ἔχει σαφέστατο συντονιστικό ρόλο καί ἀποτελεῖ τό κέντρο ἑνότητας ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, γι' αὐτό ἀπαιτεῖται σεβασμός σέ αὐτό τόν θεσμό.

Δημ.: Ποιά ἡ θέση καί ὁ ρόλος τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας σέ μιά τόσο σημαντική Ὀρθόδοξη Σύναξη;
Ν.Ι.: Ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μπορεῖ νά εἶναι καθοριστικός στήν προετοιμασία τῆς Συνόδου. Εἶναι πανθομολογούμενο ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος διαθέτει ἰσχυρό θεολογικό δυναμικό, εὐπαίδευτους Μητροπολίτες καί καθηγητές, μέ ἐπιστημονική γνώση τῶν θεμάτων καί ἐπάρκεια θεολογική. Τά καλύτερα στελέχη τῶν ἄλλων Ἐκκλησιῶν ἔχουν σπουδάσει στήν Ἑλλάδα καί πρέπει νά χρωστοῦν εὐγνωμοσύνη σέ αὐτήν. Ἔτσι, οἱ ἀντιπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας μας μπορεῖ νά βοηθήσουν στήν ἀρίστη κατάρτιση τῶν κειμένων, ἀλλα καί ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας μας, πού θά τά ἐπεξεργασθῆ, μπορεῖ νά βοηθήση γιά τήν ἀρτιότερη ἐμφάνισή τους.

Δημ.: Βρίσκεται ὅτι θά ὑπῆρχε …κάτι παραπάνω, σέ παρουσία ἤ δράση πού θά μποροῦσε νά ἀναλάβη ἡ Ἑλλαδική Ἐκκλησία σ΄ αὐτήν τήν κρίσιμη περίοδο γιά τήν χώρα;
Ν.Ι.: Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἁπλῶς μιά φιλανθρωπική ὀργάνωση πού βοηθᾶ στήν κοινωνική καί οἰκονομική κρίση. Βεβαίως, τό κάνει αὐτό, γιατί ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται καί ἀπό ψυχή καί ἀπό σῶμα, ὁπότε ἔχει καί ὑλικές ἀνάγκες, τίς ὁποῖες δέν μποροῦμε νά παραβλέψουμε. Ἀλλά τό κύριο ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά δίνη νόημα στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων, νά ἱκανοποιῆ τίς ψυχικές τους ἀνάγκες. Μέ αὐτόν τόν τρόπο προσφέρει πίστη, ἐλπίδα, ἀγάπη, ἐλευθερία, εἰρήνη κλπ. καί ἀπαρτίζει τήν ἑνότητα τοῦ Ἔθνους. Ἐπίσης θεωρῶ πολύ σοβαρό τό ὅτι αὐτήν τήν κρίσιμη περίοδο ὑπάρχει ἠρεμία καί ἑνότητα μέσα στήν Ἐκκλησία, λόγῳ τῆς ἠρεμίας καί τῆς νηφαλιότητος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερωνύμου. Ἀκόμη θεωρῶ σημαντικό τό ὅτι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος μέ τήν χαρισματική προσωπικότητά του ἥλκυσε τόν σεβασμό ὅλων τῶν πολιτικῶν ἀρχηγῶν καί εἶναι τό ἑνοποιητικό στοιχεῖο μεταξύ τους. Αὐτό θά τό σημειώση ὁ ἱστορικός τοῦ μέλλοντος.

Δημ.: Ἡ ἀγαστή συνεργασία μεταξύ Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας καί Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου εἶναι ἀνάγκη, εἶναι ὑποχρέωση ἢ εἶναι ἁπλῶς φυσικό ἐπακόλουθο;
Ν.Ι.: Ὅλα αὐτά πού λέτε προσδιορίζουν τήν ἐνότητα μεταξύ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἡ βάση εἶναι τά καταστατικά κείμενα μέ τά ὁποῖα ἔχει λόγο ὕπαρξης ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἐννοῶ τόν Συνοδικό Τόμο τοῦ 1850, μέ τόν ὁποῖον δόθηκε ἡ αὐτοκεφαλία στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, καί τήν Πατριαρχική Πράξη τοῦ1928, μέ τήν ὁποία δόθηκαν οἱ Μητροπόλεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ἐν Ἑλλάδι στήν Αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος γιά νά τίς διοικῆ. Ὅμως πάνω ἀπό τήν ὑποχρέωση καί τό φυσικό ἐπακόλουθο εἶναι ἀνάγκη νά ὑπάρχη ἑνότητα μεταξύ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν γιά πολλούς ἐκκλησιαστικούς καί ἐθνικούς λόγους. Αὐτή ἡ ἑνότητα πρέπει νά ὑπάρχη, γιατί ἡ ἱστορία ἔχει ἀποδείξει ὅτι οἱ ἐκκλησιαστικές κρίσεις προηγοῦνται τῶν ἐθνικῶν κρίσεων, ὅπως ἔγινε τήν δεκαετία τοῦ '70 στήν Κύπρο. Ἀπό τήν ἱστορία πρέπει νά διδασκόμαστε.

Δημ.: Ἐξ ἀφορμῆς καί τῆς προσωπικῆς σας γνωριμίας μέ τόν Πατριάρχη Ἀντιοχείας, ποιά εἶναι νομίζετε ἡ ὤθηση ποῦ θά δώση ἡ Ποιμαντορία του στό παλαίφατο Πατριαρχεῖο;
Ν.Ι.: Γνωρίζω τόν σημερινό Πατριάρχη Ἀντιοχείας κ. Ἰωάννη ἀπό τήν δεκαετία τοῦ '80, πού πήγαινα νά διδάξω γιά τρία χρόνια στήν Μπελεμέντειο Θεολογική Σχολή τοῦ Λιβάνου καί ἐκεῖνος τότε ἦταν Κοσμήτωρ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς. Τότε στόν Λίβανο γινόταν ἐμφύλιος πόλεμος. Συνδεθήκαμε πολύ στενά, γίναμε φίλοι καί τόν ἐκτιμῶ γιά τά χαρίσματα πού διαθέτει. Βέβαια, ἔγινε Πατριάρχης Ἀντιοχείας σέ μιά δύσκολη περίοδο, ἀλλά νομίζω μέ τήν νηφαλιότητα πού διαθέτει, τήν θεολογική καί ποιμαντική του παιδεία, τήν ἀγάπη πού τοῦ ἔχει ὁ λαός θά καταφέρη νά γίνη ἑνοποιητικό στοιχεῖο στήν φλεγόμενη καί ταρασσόμενη αὐτή περιοχή. Ἐγώ τόν ἀγαπῶ καί προσεύχομαι καθημερινά, γιατί ἡ ζωή του εἶναι ὄντως μαρτυρική.

Δημ.: Σέ ποιά ἐπίπεδα θά μποροῦσαν νά συνεργαστοῦν Ἑλλαδική Ἐκκλησία καί Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας;
Ν.Ι.: Ὑπάρχουν πολλά ἐπίπεδα συνεργασίας. Πρῶτα στόν ἐκπαιδευτικό τομέα, γιατί τό Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας λειτουργεῖ στόν Λίβανο ὄχι μόνον Θεολογική Σχολή, ἀλλά ὁλόκληρο Πανεπιστήμιο. Ἔπειτα, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος θά μποροῦσε νά βοηθήση στήν ἀποκατάσταση τῶν ζημιῶν πού γίνονται ἐκεῖ λόγῳ τοῦ πολέμου. Ἀκόμη θά μποροῦσε νά παρέμβη στούς διεθνεῖς καί εὐρωπαϊκούς ὀργανισμούς γιά τήν προστασία τῶν Χριστιανῶν καί ἰδίως τῶν Ρούμ Ὄρτοντοξ (Ρωμηῶν Ὀρθοδόξων) πού περνοῦν περίοδο διωγμοῦ, ἐφάμιλλο μέ παλαιούς διωγμούς κατά τῶν Χριστιανῶν. Καί πάνω ἀπό ὅλα, τό Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας, κυρίως ὁ Πατριάρχης καί οἱ Κληρικοί θέλουν τήν ἀγάπη μας, τήν στήριξή μας, τήν προσευχή μας, πρέπει νά αἰσθανθοῦν ὅτι δίπλα τους ἔχουν ἀδελφούς πού τούς ἀγαποῦν.

Δημ.: Ἀρνηθήκατε πρόσφατα τήν μετάθεση στήν Μητρόπολη Ἰωαννίνων καί μαζί τήν δυνατότητα νά βρεθῆτε ταγός στήν γενέτειρά σας. Ποιός εἶναι ὁ βασικότερος λόγος τῆς ἀπόφασης νά συνεχίσετε νά διαποιμαίνετε στήν Μητρόπολή σας;
Ν.Ι.: Αὐτή εἶναι προσωπική μου ἐπιλογή καί πεποίθηση καί δέν ἔχει σχέση μόνον μέ τά Ἰωάννινα, ἀλλά γενικά μέ τήν μετάθεση, ἀφοῦ ἀρνήθηκα στό παρελθόν πολλές προτάσεις γιά μετάθεσή μου σέ μεγάλες Μητροπόλεις. Θεωρῶ ὅτι ὁ Μητροπολίτης δέν εἶναι δημόσιος ὑπάλληλος γιά νά μετατίθεται, ἀλλά πνευματικός Πατέρας, πού συνδέεται στενά μέ τούς Χριστιανούς του, πού εἶναι πνευματικά του παιδιά. Προσωπικά δέν μέ ἑλκύουν οὔτε τά χρήματα οὔτε ἡ δόξα οὔτε κάτι ἄλλο ἐνδοκόσμιο. Αἰσθάνομαι πληρότητα σέ αὐτό πού κάνω, δέν μοῦ λείπει κάτι, ἄν καί δέν διαθέτω τίποτε ὑλικό, ἀλλά μέ γεμίζει ἡ Ἀρχιερωσύνη, τό ποιμαντικό καί συγγραφικό μου ἔργο. Μέ ἐντυπωσιάζει ὅτι ἀπό τά 90 περίπου βιβλία πού ἔγραψα στήν ἑλληνική γλώσσα, περίπου τά 70 ἀπό αὐτά μεταφράσθηκαν σέ 24 γλῶσσες. Αὐτό μέ συγκινεῖ ἰδιαίτερα, γιατί φαίνεται ὅτι μεταφέρουν κάποιο πανανθρώπινο καί παγκόσμιο μήνυμα, καί μέ αὐτόν τόν τρόπο ἐπικοινωνῶ μέ ἑκατομμύρια ἀνθρώπους πού ζοῦν σέ ὅλο τόν κόσμο.

Συνέντευξη Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Δόθηκε στὴν δημοσιογράφο Μαρία Καραδημήτρη-Στεφανίδου καὶ δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα «Σφῆνα», τὴν Παρασκευὴ 12-3-2010

Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, τί γνώμη ἔχετε γιὰ τὴν κατάργηση τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν ἀπὸ τὰ Σχολεῖα καὶ τὴν κατάργηση τῆς πρωϊνῆς προσευχῆς;

Ἀπάντηση: Οὔτε τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν οὔτε ἡ προσευχὴ πρέπει νὰ καταργηθοῦν ἀπὸ τὰ Σχολεῖα. Καὶ αὐτὸ ὄχι μόνον διότι δὲν τὸ ἐπιτρέπουν τὸ Σύνταγμα καὶ οἱ ἰσχύοντες νόμοι, ποῦ καθορίζουν ὅτι ἡ παιδεία «ἔχει σκοπὸ τὴν ἠθική, πνευματική, ἐπαγγελματικὴ καὶ φυσικὴ ἀγωγὴ τῶν Ἑλλήνων, τὴν ἀνάπτυξη τῆς ἐθνικῆς καὶ θρησκευτικῆς συνειδήσεως καὶ τῆς διάπλασής τους σὲ ἐλεύθερους καὶ ὑπεύθυνους πολῖτες» (16 Σύντ.), ἀλλὰ καὶ διότι ἂν ἡ ὑπεύθυνη Πολιτεία δὲν ἐνδιαφέρεται γιὰ τὸ «θρησκευτικὸ συναίσθημα», τὸ ὁποῖο ὑπάρχει στὰ παιδιά, τότε θὰ βρεθοῦν νὰ τὸ ἐκμεταλλευθοῦν ἄλλοι, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ εἰσχωρήσουν ἄλλες «καταστροφικὲς λατρεῖες» διαφόρων σεκτῶν, μὲ ἀπρόβλεπτα ἀποτελέσματα. Γι' αὐτὸ καὶ ἡ ὑπεύθυνη Πολιτεία πρέπει νὰ δὴ τὸ θέμα αὐτὸ μὲ σοβαρότητα.

Ἐρώτηση: Τί γνώμη ἔχετε γιὰ τὴν κατάργηση τοῦ ὅρκου; Βαδίζουμε σὲ κράτος ἀθεΐας ἢ πολυπολιτισμικότητας;

Ἀπάντηση: Ὁ Χριστὸς συνιστᾶ κατηγορηματικά: «μὴ ὀμόσαι ὅλως». Οἱ Χριστιανοὶ δὲν πρέπει νὰ ὁρκίζωνται καὶ νὰ παραβαίνουν τὴν ἐντολὴ τοῦ Χριστοῦ, οὔτε νὰ ἐξαναγκάζουν ἄλλους νὰ τὰ κάνουν. Ὑπάρχουν πολλοὶ τρόποι γιὰ νὰ καλλιεργηθῇ ἡ ἐντιμότητα, ἡ σοβαρότητα καὶ ἡ εἰλικρίνεια. Σ' αὐτὸ μπορεῖ νὰ βοηθήση ἡ πίστη στὸν Θεό. Στὸ ἐρώτημα «κράτος ἀθεΐας ἢ πολυπολιτισμικότητας» κλίνω πρὸς τὸ δεύτερο, ἂν καὶ δὲν μὲ ἐκφράζουν οἱ διαζευκτικὲς ἐρωτήσεις, ποῦ τελικὰ τὶς περισσότερες φορὲς εἶναι ψευδοδιλήμματα. Κάθε Κράτος ἔχει τὸν ἰδιαίτερο πολιτισμικὸ τρόπο ζωῆς καὶ ἡ σχέση τοῦ κάθε Κράτους μὲ τὶς θρησκευτικὲς κοινότητες ρυθμίζονται ἀνάλογα μὲ τὴν παράδοση τοῦ τόπου, ὅπως τὸ προβλέπει καὶ ἡ Συνθήκη τῆς Λισαβώνας.

Ἐρώτηση: Εἶστε ὑπὲρ τῆς ἑλληνικῆς ἰθαγένειας στοὺς μετανάστες;

Ἀπάντηση: Ἡ Διαρκὴς Ἱερὰ Σύνοδος ἔχει ἀποφασίσει γιὰ τὸ θέμα, ὅτι αὐτὸ εἶναι ἁρμοδιότητα τῆς Πολιτείας, ἡ ὁποία ὅμως θὰ πρέπει νὰ λάβη τὰ ἀπαραίτητα μέτρα καὶ νὰ καθορίση τὶς δέουσες προϋποθέσεις τηρῶντας τὴν εὐρωπαϊκὴ νομοθεσία καὶ προσπαθῶντας νὰ μὴν ἀλλοιωθῇ ἡ κοινωνικὴ καὶ πολιτισμικὴ συνοχή. Ἡ Πολιτεία πρέπει νὰ ἐκπολιτίζη τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἡ Ἐκκλησία νὰ τοὺς ἐκκλησιοποιή.

Ἐρώτηση: Πῶς μπορεῖ, κατὰ τὴν γνώμη Σας, νὰ λυθῇ τὸ πρόβλημα τῆς λαθρομετανάστευσης;

Ἀπάντηση: Δὲν ἔχω ἰδιαίτερες γνώσεις στὸ θέμα αὐτό. Πρέπει νὰ δίνουμε προτεραιότητα στοὺς εἰδικούς. Ἐκεῖνο ποῦ γνωρίζω εἶναι ὅτι ἡ Πολιτεία πρέπει νὰ κινηθῇ μεταξὺ τῶν γενικῶν ἀρχῶν διατήρησης τῆς κοινωνικῆς συνοχῆς καὶ τῆς εὐαισθησίας στὸν ἀνθρώπινο πόνο. Αὐτὸ εἶναι μιὰ σχοινοβασία. Ἀπὸ τὴν ἐπικαιρότητα παρατηρῶ ὅτι τελικὰ οἱ λαθρομετανάστες εἶναι θύματα διαφόρων ἐπιτηδείων, καθὼς ἐπίσης εἶναι πονεμένες ὑπάρξεις.

Ἐρώτηση: Ποιά εἶναι ἡ γνώμη Σᾶς γιὰ τὸν χωρισμὸ Ἐκκλησίας-Κράτους;

Ἀπάντηση: Ἡ φράση «χωρισμὸς Ἐκκλησίας καὶ Κράτους» δὲν μὲ ἐκφράζει καθόλου, γιατί κανένας ὀργανισμὸς καὶ κανένας ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ ζὴ χωρισμένος ἀπὸ τὸ Κράτος ἢ νὰ ζῆ ὡς κράτος ἐν κράτει.  Αὐτὸ ποῦ χαρακτηρίζεται ὡς χωρισμὸς ἤδη ὑπάρχει, γιατί ἄλλο εἶναι τὸ ἔργο τῆς Πολιτείας καὶ ἄλλο τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Ἂν ὑπάρχουν μερικὰ σημεῖα τριβῆς, μποροῦν νὰ καθορισθοῦν ἀρτιότερα μὲ ψυχραιμία καὶ σοβαρότητα. Ὁπότε, δὲν πρέπει νὰ κάνουμε λόγο γιὰ χωρισμὸ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, ἀλλὰ γιὰ σωστὲς σχέσεις μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης γιὰ τὸ καλὸ τοῦ πολίτη καὶ τῆς κοινωνίας.

Ἐρώτηση: Πιστεύετε ὅτι οἱ Διαθρησκειακοὶ Διάλογοι ἀποδίδουν; Καὶ τί ἔγινε μέχρι σήμερα;

Ἀπάντηση: Ἔγιναν καὶ γίνονται πολλοὶ Διαθρησκειακοὶ Διάλογοι, ἀλλὰ τὸ μόνο καλὸ ποῦ βγαίνει εἶναι ὅτι ὑπάρχει μιὰ γνωριμία μεταξὺ τῶν θρησκευτικῶν ἡγετῶν καὶ ἐνδεχομένως βελτιώνονται μερικὰ σημεῖα ποὺ προκαλοῦν τριβές. Θεωρῶ ὅμως ὅτι οἱ Διαθρησκειακοὶ Διάλογοι δὲν μποροῦν νὰ εἶναι μέρος ἑνὸς πολιτικοῦ σχεδιασμοῦ, διότι σὲ τέτοια περίπτωση οἱ θρησκεῖες θὰ παίζουν τὰ παιχνίδια τῶν πολιτικῶν, οὔτε πρέπει νὰ ἐκκοσμικεύεται ἡ ὀρθόδοξη πίστη μας καὶ νὰ καταλήγουμε σὲ ἕναν συγκρητισμὸ ποῦ εἶναι σκοπὸς τῆς «νέας ἐποχῆς», ποῦ τὰ πάντα μαζοποιοῦνται καὶ πολτοποιοῦνται.

Ἐρώτηση: Μπορεῖ νὰ σωθῇ τὸ περιβάλλον καὶ πῶς;

Ἀπάντηση: Στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πιστεύουμε ὅτι τὸ περιβάλλον ἀγρίεψε ἀπὸ τὴν ἁμαρτία τῶν Πρωτοπλάστων καὶ «βιάζεται» ἀπὸ τὴν ἀπληστία τῶν ἀνθρώπων, ἀνακαινίζεται δὲ καὶ αὐτὸ μὲ τὴν ἐπαναφορὰ τοῦ ἀνθρώπου στὴν προηγούμενη δόξα του. Πιστεύω στὴν ἀλλαγὴ τοῦ περιβάλλοντος ἀπὸ τοὺς Ἁγίους, ὅπως δείχνουν τὰ συναξάρια, ἀφοῦ οἱ Ἅγιοι συμφιλιώνονται μὲ τὸ περιβάλλον. Δὲν ἐλπίζω ὅτι θὰ τὸ βελτιώσουν οἱ πολιτικοὶ καὶ Παγκόσμιοι Ὀργανισμοί, ἀφοῦ οἱ μεγαλύτεροι ρυπαντές του εἶναι τὰ ἰσχυρότερα καὶ πλουσιότερα Κράτη, ποῦ ἔχουν μεγάλα συμφέροντα, ὅπως φάνηκε καὶ πρόσφατα στὴν Κοπεγχάγη.

Ἐρώτηση: Αὐτὲς τὶς μέρες γίνεται πολὺς λόγος γιὰ τὸ "ἔκκλητο". Ποιά εἶναι ἡ γνώμη Σας;

Ἀπάντηση: Τὸ «ἔκκλητο», δηλαδὴ ἡ ἔκκλητος προσφυγὴ στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ βασικὰ κανονικὰ δικαιώματα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, γιὰ τὰ ὁποῖα ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἔχει δεσμεύσεις τὶς ὁποῖες πρέπει νὰ τηρῇ. Γενικὰ πρέπει νὰ σεβόμαστε ἀπόλυτα τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Παράλληλα σὲ ὅλα τὰ θέματα ὑφίσταται καὶ ἡ κανονικὴ ἀρχὴ τῆς «οἰκονομίας», δηλαδὴ ἐπιείκειας. Οἱ Κανόνες προβλέπουν καὶ τὴν ἀκρίβεια καὶ τὴν οἰκονομία. Ἄλλωστε, ἡ Ἐκκλησία προχωρεῖ περισσότερο μὲ τὴν οἰκονομία, παρὰ μὲ τὴν ἀκρίβεια, οἱ δὲ Ἐπίσκοποι κατὰ τὸν Ἀπόστολο Πέτρο εἶναι «καλοὶ οἰκονόμοι ποικίλης χάριτος Θεοῦ» καὶ κατὰ τὸν Μ. Βασίλειο εἶναι «οἱ οἰκονομοῦντες τὰς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ». Ὁμολογοῦμε δὲ ὅτι καὶ ὁ Θεὸς θὰ μᾶς κρίνη μὲ τὸ ἔλεός Του καὶ τὴν φιλανθρωπία Του.–

Δηλώσεις στήν δημοσιογράφο κ. Μαρία Παπαβλάχου γιά τό ψηφιακό περιοδικό ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ INFO (orthodoxia.info)

τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

1. Ἐρώτηση: Ποιά εἶναι τά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, βάσει τῶν ὁποίων ἡ Ἐκκλησία ἐπιλέγει ποιός θά μπῆ στό Ἁγιολόγιο;
Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχάς πρέπει νά ὁρισθῆ τό νόημα τῆς ἁγιότητος, τί σημαίνει ἅγιος, ἀπό πλευρᾶς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως καί θεολογικῆς.
Ἅγιος δέν εἶναι ὁ καλός ἄνθρωπος ἤ ἔστω ὁ ἐνάρετος ἄνθρωπος, ἀλλά ἐκεῖνος πού ζώντας μέσα στήν Ἐκκλησία μέ τά Μυστήρια καί τήν εὐαγγελική ζωή, ἑνώνεται μέ τόν Χριστό καί αἰσθάνεται μέσα του τήν Χάρη τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἱερός Νικόλαος Καβάσιλας λέγει ὅτι ἅγιοι λέγονται «διά τόν Ἅγιον οὗ μετέχουσι».

Ἑπομένως, τά χαρακτηριστικά γνωρίσματα ἑνός Χριστιανοῦ γιά νά εἰσέλθη στό ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι: νά εἶναι μέλος τῆς Ἐκκλησίας, νά διαθέτη ὀρθόδοξη πίστη, νά ἔχη ἐκκλησιαστικό φρόνημα, νά ἔχη ἀγάπη γιά τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους, νά εἶναι μάρτυρας ἤ νά διάγη ὁσιακό βίο καί νά γίνωνται θαύματα, δηλαδή ὁ Χριστός δι' αὐτοῦ νά ἐνεργῆ διάφορα σημεῖα.

Βεβαίως, ἡ φράση πού χρησιμοποιεῖται ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν εἶναι ἡ «ἁγιοποίηση» ἑνός ἀνθρώπου, ἀλλά ἡ ἁγιοκατάταξη ἑνός ἀνθρώπου, δηλαδή ἡ ἔνταξή του στό Ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό σημαίνει ὅτι τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν «κατασκευάζει» ἁγίους, ἀλλά συγκαταλέγει στό Ἁγιολόγιο αὐτούς πού ἔχουν τά γνωρίσματα πού ἀνέφερα, οἱ ὁποῖοι συγχρόνως ἀναγνωρίζονται καί ἀπό τούς ἀνθρώπους πού τούς γνώρισαν ἤ δέχθηκαν θαυματουργικές ἐπεμβάσεις ἀπό αὐτούς. Προηγεῖται ἡ ἀποδοχή ἀπό τόν λαό καί ἀκολουθεῖ ἡ ἁγιοκατάταξη ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ἡ συνείδηση τοῦ Ὀρθοδόξου λαοῦ παίζει μεγάλο ρόλο στήν ἁγιοκατάταξη ἑνός Χριστιανοῦ.

2. Ἐρώτηση: Τά τελευταῖα χρόνια γίνονται πιό συχνά ἁγιοκατατάξεις, κατά τήν γνώμη σας; Ἄν ναί, ποῦ πιστεύετε ὅτι ὀφείλεται αὐτό;
Ἀπάντηση: Κάθε ἐποχή ἔχει τούς δικούς της ἁγίους. Σέ ὅλους τούς αἰῶνες τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχουν ἑκατομμύρια ἅγιοι. Γιά παράδειγμα, κατά τήν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας ἀναδείχθηκαν ἑκατοντάδες μάρτυρες, πού λέγονται νεομάρτυρες, ὅπως καί σήμερα ὑπάρχουν νεομάρτυρες στήν Μέση Ἀνατολή.

Μέσα στήν Ἐκκλησία συναντᾶμε πολλούς ἀνθρώπους, Κληρικούς, μοναχούς καί λαϊκούς, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ὅλα τά γνωρίσματα πού σᾶς ἀνέφερα προηγουμένως, ἀλλά ἡ Ἐκκλησία προχωρᾶ στήν ἁγιοκατάταξη μερικῶν χαρακτηριστικῶν προσώπων, χωρίς νά σημαίνη ὅτι δέν ὑπάρχουν ἄλλοι ἐξαγιασμένοι ἄνθρωποι. Ἑπομένως, ἡ ἁγιοκατάταξη μερικῶν ἁγίων τά τελευταῖα χρόνια δέν καλύπτει τό πλῆθος τῶν ἁγίων πού ὑπάρχουν.

Ἡ ἐποχή μας εἶναι δύσκολη ἀπό κάθε πλευρά, τά ΜΜΕ παρουσιάζουν συνήθως τήν ἐπικαιρότητα, ἀλλά ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὑπάρχουν πολλοί ἄνθρωποι πού μπορεῖ κανείς νά τούς χαρακτηρίση ὡς ἁγίους, οἱ ὁποῖοι συνήθως δέν ἐμφανίζονται. Αὐτό σημαίνει ὅτι παρά τά πολλά προβλήματα πού ὑπάρχουν σήμερα δέν πρέπει νά ἀπελπιζόμαστε.

Ἡ συνέντευξη πού δημοσιεύουμε παραχωρήθηκε ἀπό τόν Μητροπολίτη μας κ. Ἱερόθεο στήν ἐφημερίδα “Ἡ Ὀρθοδοξία στήν Ἑλλάδα καί τόν Κόσμο”

1η Ἐρώτηση: Ποιά ἡ σημασία τοῦ ἱεροῦ Δωδεκαημέρου γιά τούς Ὀρθοδόξους;

Ἀπάντηση: Κατ’ ἀρχάς σᾶς συγχαίρω γιατί ἀσχολεῖσθε μέ τέτοια θέματα, ξεφεύγοντας λίγο ἀπό τήν λεγομένη ἐπικαιρότητα, πού σέ πολλά σημεῖα εἶναι παραπλανητική. Ἀπαντώντας στό ἐρώτημά σας, θά ἤθελα νά πῶ ὅτι τό Δωδεκαήμερό των Χριστουγέννων καί τῶν Θεοφανείων δίνει στούς Ὀρθοδόξους τήν δυνατότητα νά προσεγγίσουν ὑπαρξιακά καί προσωπικά τίς τρεῖς μεγάλες Δεσποτικές ἑορτές, τήν Γέννηση, τήν Περιτομή καί τήν Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ, πού συνιστοῦν τό μυστήριο τῆς ἀναπλάσεως τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Καί μάλιστα, αὐτή ἡ προσέγγιση γίνεται μέσα στόν λατρευτικό καί μυστηριακό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας.


2η Ἐρώτηση: Ἡ ἐνσάρκωση τοῦ Θεανθρώπου ἀποτελεῖ μιά πρόκληση στόν κόσμο;

Ἀπάντηση: Ὁ Χριστός παρουσιάστηκε στήν ἱστορία ὡς ἡ μεγαλύτερη πρόκληση. Δέν ἀναφέρομαι μόνο στήν ἐπαναστατική διδασκαλία Του, ἀλλά στό γεγονός ὅτι ἤνωσε τό κτιστό μέ τό ἄκτιστο, τό θεῖο μέ τό ἀνθρώπινο. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέγει ὅτι ὁ Χριστός εἶναι “τό μόνον καινόν ὑπό τόν ἥλιον”. Δηλαδή, μετά τήν δημιουργία τοῦ κόσμου ὅλα τα πράγματα εἶναι ἐπαναλαμβανόμενα, ἐνῶ ἡ γέννηση τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό μοναδικό νέο μέσα στήν ἱστορία. Καί σήμερα ὁ Θεάνθρωπος Χριστός εἶναι πρόκληση, ἀκριβῶς γιατί ὁ ἄνθρωπος ἀρέσκεται στήν ἀνθρωποκεντρικότητα καί θά ἔλεγα στήν ἐκ-σάρκωση τοῦ Χριστοῦ. Δηλαδή, ὅταν οἱ σύγχρονοι ἄνθρωποι ὑποβιβάζουν τόν Θεό στό ἀνθρώπινο, καί τόν ἄνθρωπο στό ὑπάνθρωπο καί κτηνῶδες, τό Θεανθρώπινο εἶναι πρόκληση γιά τήν ἀπόκτηση ὑψηλοῦ νοήματος ζωῆς, γιά τήν βίωση τῆς λεγομένης διαστατικῆς ὀντολογίας. Ἄλλωστε, ἐκεῖνο πού χρειάζεται ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος δέν εἶναι ἁπλῶς “ἡ ψυχολογία τοῦ βάθους”, ἀλλά ἡ “ψυχολογία (καί θεολογία) τοῦ ὕψους”, ὅπως θά ἔλεγε ὁ Victor Frankl, δηλαδή χρειάζεται ὑψηλό νόημα ζωῆς.


3η Ἐρώτηση: Ἡ σημερινή εἰκόνα πού παρουσιάζει ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, εἰδικά τα δύο τελευταῖα χρόνια, μπορεῖ νά ἐπηρεάσει ἀρνητικά το ὀρθόδοξο Ποίμνιο, καί ἄν ναί, πῶς εἶναι δυνατόν νά διορθώσουν τήν εἰκόνα αὐτή;

Ἀπάντηση: Ἄν προσπαθήσουμε νά ἀπαντήσουμε σύμφωνα μέ τόν χωροχρόνο τοῦ Αἰνστάιν, κατά τόν ὁποῖο ἡ γνώση ἑνός ἀντικειμένου ἐξαρτᾶται ἀπό τήν θέση καί τήν κίνηση τοῦ παρατηρητῆ, τότε μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἡ εἰκόνα πού ἔχει κανείς γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἐξαρτᾶται ἀπό τήν προοπτική ἀπό τήν ὁποία τήν βλέπει καί ἀνάλογα μέ τήν δική του ὑπαρξιακή κίνηση. Ἄλλη εἰκόνα ἔχει γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἐκεῖνος πού τήν βλέπει μέσα ἀπό τά ποικίλα Μ.Μ.Ε. καί ἄλλη εἰκόνα ἔχει κανείς μέσα ἀπό τήν προσωπική προσέγγιση στόν ἐσωτερικό της χῶρο, ὅπου γίνονται τεράστιες ἀλλαγές καί μεταμορφώσεις. Καί εἶναι γεγονός ὅτι ἄν τό ποίμνιο σταθῆ στίς ἐξωτερικές πληροφορίες, θά ἐπηρεασθῆ ἀρνητικά, ἐνῶ ἄν προσεγγίση στό μυστηριακό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας δέν θά προβληματισθῆ σοβαρά, γιατί θά μάθη ὅτι, παρά τίς προσωπικές ἀστοχίες καί ἀποτυχίες, ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί ὄχι ἕνα ἀνθρώπινο σωματεῖο, εἶναι ἕνα πνευματικό θεραπευτήριο πού θεραπεύει τόν ἄνθρωπο, ἑπομένως εἶναι ὁ μοναδικός χῶρος ζωῆς.

Εἶναι γεγονός ὅτι τελευταία, καί λόγω τῆς μεγάλης πληροφόρησης, ἦρθαν στό φῶς τῆς δημοσιότητας διάφορα λεγόμενα ἐκκλησιαστικά σκάνδαλα. Ὅμως αὐτά τίς περισσότερες φορές αὐτονομοῦνται ἀπό τήν ὅλη ζωή τῆς Ἐκκλησίας, μεγεθύνονται ὑπερβολικά, καθώς ἐπίσης ἐξυπηρετοῦν διάφορα σχέδια ἀποπροσανατολισμοῦ τοῦ λαοῦ. Τελικά, πιστεύω ὅτι ἡ προσπάθεια μειώσεως τοῦ κύρους καί τοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας, λόγω τῶν παθῶν μερικῶν μελῶν της, ὁμοιάζει μέ τήν προσπάθεια καταλύσεως τοῦ δημοκρατικοῦ πολιτεύματος μιᾶς χώρας, λόγω του ὅτι ἐνδεχομένως μερικοί ἐκλεγμένοι ἀντιπρόσωποι τοῦ λαοῦ κλέβουν καί ἐκμεταλλεύονται τόν λαό. Μιά τέτοια ἀπολυτοποίηση, πιστεύω ὅτι εἶναι τό εὔκρατο κλίμα ἐπωάσεως δικτατορικῶν ἀντιλήψεων.

Αὐτό, βέβαια, δέν σημαίνει ὅτι ἀμνηστεύονται οἱ ἀρρωστημένες καταστάσεις μέσα στήν Ἐκκλησία, οἱ ὁποῖες πρέπει νά θεραπεύωνται, μέ ὅλη τήν ζωή πού ἔχει ἡ Ἐκκλησία.


4η Ἐρώτηση: Διαπιστώνουμε σήμερα ὅτι τό μεγαλύτερο ποσοστό τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ εἶναι ἀκατήχητο. Πιστεύετε ὅτι ὁ λαός χρειάζεται μιά κατήχηση, ὥστε νά ἐπαναπροσδιορίσει τήν σχέση του μέ τόν πραγματικό σκοπό τῶν ἑορτῶν καί νά μήν ἀναλύεται μόνο φολκλορικά ἀπέναντί σε αὐτές;

Ἀπάντηση: Εἶναι γεγονός ὅτι τό μεγαλύτερο μέρος τοῦ λαοῦ μας εἶναι ἀκατήχητο, σχετικά μέ τό βαθύτερο νόημα τῶν γεγονότων πού ἑορτάζουμε στίς μεγάλες ἡμέρες. Πέρα ἀπό τήν κατήχηση ἐκεῖνο πού χρειάζεται σήμερα εἶναι νά δή ὁ κόσμος φίλους του Θεανθρώπου Χριστοῦ, ἀφοῦ δέν μπορεῖ νά δή τόν Ἴδιο τόν Θεάνθρωπο Χριστό. Εἶναι γεγονός ὅτι ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου ἐπηρεάζεται ἀρνητικά ἤ θετικά ἀπό τά πρότυπα πού παρουσιάζονται μπροστά του. Φίλοι του Θεανθρώπου εἶναι οἱ ἅγιοι, πού καί σήμερα ὑπάρχουν, καί τούς ὁποίους μπορεῖ νά συναντήση κανείς στά πρόσωπα ἀγωνιστῶν Κληρικῶν καί μοναχῶν, ταπεινῶν γονιῶν καί δασκάλων, πονεμένων ἀνθρώπων, πού ὅμως ὑπομένουν καί πιστεύουν. Καί τελικά, ἄν σήμερα στήν πατρίδα μας ἡ ἐκκοσμίκευση δέν θεσμοθετήθηκε, ὀφείλεται στήν πλούσια παράδοση πού ὑπάρχει, στά ὑπόγεια ρεύματα ζωῆς, πού κυκλοφοροῦν, ὀφείλεται στήν ὕπαρξη ἀνθρώπων μέσα στήν κοινωνία μας, σάν τοῦ Παπαδιαμάντη, τοῦ Μακρυγιάννη κ.α. ποῦ κρατοῦν ἀναμμένη τήν σπίθα τῆς πίστεως καί τῆς ζωῆς.


5η Ἐρώτηση: Συμβαδίζει ὁ καταναλωτισμός τῶν ἡμερῶν μέ τό Σωτηριολογικό γεγονός τῆς ἐνσαρκώσεως;

Ἀπάντηση: Στήν Ὀρθοδοξία δέν εἴμαστε ἰδεαλιστές ἤ ματεριαλιστές, οὔτε βέβαια εἰδωλολάτρες ἤ μανιχαϊστές. Ἑπομένως, δέν ἀπορρίπτουμε τά ὑλικά ἀγαθά, ἀλλά καί δέν τά θεοποιοῦμε. Ὅλα τίθενται στήν ὑπηρεσία τοῦ ἀνθρώπου καί ὁ ἄνθρωπος ὅλα τα ἐξαγιάζει καί τά μεταμορφώνει. Ὁ καταναλωτισμός, πράγματι, δηλώνει ἕνα σοβαρό ὑπαρξιακό πρόβλημα, μιά ἀνασφάλεια καί μιά ὑπαρξιακή κενότητα. Ἀντίθετα, τό γεγονός τῆς ἐνσαρκώσεως τοῦ Χριστοῦ συνδέεται μέ τήν κένωση καί τήν καινότητα, τήν ἁπλότητα καί τήν πνευματική ἀρχοντιά, τήν ἀγάπη καί τήν πνευματική τρυφερότητα, τήν πτωχεία καί τήν ψυχική πληρότητα.


6η Ἐρώτηση: Πῶς μποροῦμε σάν Ὀρθόδοξοι νά κατανοήσουμε τό νόημα τῆς Γέννησης τοῦ Θεανθρώπου;

Ἀπάντηση: Εἶναι γνωστό ὅτι κατά τήν καρτεσιανή ἀντίληψη ἡ ὕπαρξη καί ἡ γνώση ταυτίζονται μέ τόν ὀρθό λόγο: “σκέφτομαι, ἄρα ὑπάρχω”. Στήν ὀρθόδοξη ἀντίληψη ἡ γνώση ταυτίζεται μέ τήν ὅλη ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία ὕπαρξη δέν ἐξαντλεῖται στήν λογική καί τόν ὀρθό λόγο: “ζῶ ἐν Χριστῷ, ἄρα ὑπάρχω”. Ἔτσι, ὁ μόνος τρόπος νά κατανοήσουμε τό γεγονός τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ εἶναι νά μπορέσουμε νά εἰσέλθουμε, ὅπως οἱ κολυμβητές, γυμνοί ἀπό τίς εἰκόνες πού μᾶς δίνουν οἱ ἄλλοι, μέσα στήν θάλασσα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ὅπως βιώνεται μέσα στήν Ἐκκλησία. Ἡ ἀποβολή τῶν παραπλανητικῶν καί ἀποσπασματικῶν εἰκόνων εἶναι μιά ἀσφαλής μέθοδος εὑρέσεως τῆς πνευματικῆς γνώσεως καί πληρότητος.


7η Ἐρώτηση: Ποιό εἶναι τό μήνυμα τῆς Γεννήσεως γιά τήν ἐποχή τῆς Μεταπρατικῆς κοινωνίας;

Ἀπάντηση: Ὅταν κάνουμε λόγο γιά μεταπρατική κοινωνία, ἐννοοῦμε κυρίως μιά κοινωνία χρησιμοθηρική καί ἐμπορική, μιά κοινωνία ἐκπτώσεως τῶν ἀξιῶν καί τῶν παραδοσιακῶν δομῶν τῆς κοινωνίας. Πράγματι, οἱ σχέσεις τῶν ἀνθρώπων μεταξύ τους σήμερα καθορίζονται ἀπό τόν ὀρθολογισμό, τόν ἀτομικισμό καί τήν χρησιμοθηρία, πού εἶναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα τοῦ δυτικοῦ διαφωτισμοῦ, ὁ ὁποῖος διαπότισε τήν παιδεία καί τήν κοινωνική ζωή πολλῶν ἀνθρώπων στήν ἐποχή μας. Σέ μιά τέτοια ἀκοινώνητη κοινωνία, τό μήνυμα τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε γιά νά εἶναι πρόσωπο, νά ἔχη σωστές σχέσεις μέ τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους. Πρέπει νά γίνη αὐτό τό ἄνοιγμα πρός τόν ἄλλο, πού δέν εἶναι ὁ ἄλλος, ὁ ξένος, οὔτε ἡ κόλασή μας, ἀλλά ὁ ἀδελφός μας, ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Ἄν περάσουν καί αὐτές οἱ γιορτές καί δέν μπορέσουμε νά ἀποβάλλουμε τήν ἰδέα ὅτι οἱ ἄλλοι ἀποτελοῦν κίνδυνο γιά μᾶς, τότε θά χάσουμε μιά ἀκόμη εὐκαιρία νά ξεφύγουμε ἀπό τήν κόλαση τῆς μεταπρατικῆς κοινωνίας.