Συνέντευξη στὴν δημοσιογράφο Σοφία Πακαλίδου

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα «Ἀγγελιοφόρος», Κυριακὴ 21-3-2010)

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, τὸ θέμα τῆς φορολόγησης τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, ὅταν τίθεται φαίνεται νὰ «κεντρίζει» τὴν κοινὴ γνώμη. Ἐκτιμᾶτε ὑπάρχει ἐσφαλμένη ἐντύπωση γύρω ἀπὸ τὸ μέγεθός της;

Ἀπάντηση: Ἀπὸ τότε ποῦ θυμᾶμαι τὸν ἑαυτό μου ἀκούω γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ περιουσία. Ἴσως εἶναι ἕνα σημεῖο γιὰ νὰ «κτυπιέται» ἡ Ἐκκλησία. Τελικὰ βλέποντας ἀπὸ μέσα τὰ πράγματα διαπιστώνω ὅτι πρόκειται γιὰ ἕναν καλοστημένο μῦθο ἡ λεγόμενη ἀμύθητη περιουσία τῆς Ἐκκλησίας. Πρὶν λίγους μῆνες ποῦ ἐγκρίναμε στὴν Ἱερὰ Σύνοδο τὸν προϋπολογισμὸ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Κεντρικῆς Ὑπηρεσίας Οἰκονομικῶν (Ε.Κ.Υ.Ο.), εἶδα ὅτι τὰ ἐτήσια ἔσοδά της ἀπὸ τὰ μισθώματα καὶ τὰ μερίσματα ἀνέρχονται περίπου σὲ 20 ἑκατομ. εὐρώ, δηλαδὴ ὅσο προϋπολογισμὸ ἔχει ἕνας μεσαῖος ἐπαρχιακὸς δῆμος. Ἂν σκεφθῇ δὲ κανεὶς ὅτι πέρυσι καὶ φέτος ἡ Ἐθνικὴ Τράπεζα δὲν δίνει τίποτε ἀπὸ τὰ μερίσματα, καὶ ἑπομένως μειώνονται περισσότερο τὰ ἔσοδα, τότε ἀντιλαμβάνεται τὸν μῦθο τῆς ἀμύθητης περιουσίας. Καὶ μὲ αὐτὰ τὰ ποσὰ ἡ Ἱερὰ Σύνοδος πρέπει νὰ ἐξασκήση ἕνα σημαντικὸ ἔργο, ἤτοι λειτουργία τῶν Συνοδικῶν Γραφείων, συμμετοχὴ τῆς Ἐκκλησίας σὲ διορθόδοξες συναντήσεις, ὑποτροφίες σὲ φοιτητές, προσφορὰ στὴν Ἐξωτερικὴ Ἱεραποστολὴ κ.λ.π. Ἐπίσης, λυπᾶμαι ποῦ ὅταν γίνεται λόγος γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ περιουσία συγχέεται ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος μὲ ἄλλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες καὶ Ἱερὲς Μονὲς καὶ κατηγορεῖται ἀδίκως. Θέλω δὲ νὰ σᾶς ὑπενθυμίσω ὅτι σύμφωνα μὲ ἐπίσημη ἐνημέρωση ἡ ἐκκλησιαστικὴ περιουσία εἶναι περίπου τὸ 4% τῆς ἀρχικῆς, ἀφοῦ 96% δεσμεύθηκε κατὰ καιροὺς ἀπὸ τὸ Κράτος ἢ δόθηκε σὲ αὐτό, καὶ ἀπὸ τὸ 4%, περίπου τὸ 60% εἶναι δεσμευμένο ἀπὸ τὸ Κράτος καὶ τὶς Τοπικὲς Αὐτοδιοικήσεις. Τελικά, ἅς φροντίσει τὸ Κράτος νὰ ἀξιοποιήση τὴν δική του δημόσια γῆ ποῦ παραμένει ἀναξιοποίητη καὶ θὰ λυθῇ ἕνα μεγάλο μέρος τῶν ἐλλειμμάτων του.

2. Ἐρώτηση: Ἔχει σχέση ἡ στάση τῆς κοινῆς γνώμης μὲ τὶς συζητήσεις περὶ διαχωρισμοῦ τῶν σχέσων Ἐκκλησίας – Πολιτείας;

Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχὰς δὲν θεωρῶ ὡς δόκιμο ὅρο τὸν «διαχωρισμὸ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας», οὔτε τὸν ὅρο «διαχωρισμὸ Σχέσεων Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας». Ὁ πιὸ δόκιμος ὅρος εἶναι «ἡ ὀρθὴ ὁριοθέτηση ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης». Ἐν πάσῃ περιπτώσει ἀπαντῶντας στὸ ἐρώτημά σας, θέλω νὰ πὼ ὅτι ἡ στάση «τῆς κοινῆς γνώμης», καθορίζεται ἐν πολλοῖς ἀπὸ τοὺς «διαμορφωτὲς» τῆς κοινῆς γνώμης, ποῦ ἔχουν πάντα διαφόρους λόγους νὰ τὸ κάνουν ἀποσπασματικά. Εἶναι εὔκολο σήμερα μὲ τὰ σύγχρονα μέσα νὰ προκαλέση κανεὶς τὸν λαό, νὰ ἀποπροσανατολίση τὴν σκέψη του πρὸς μία κατεύθυνση. Ἀλλὰ ὅσοι συμμετέχουν στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή, γνωρίζουν ὅτι ὁ ἐκκλησιαστικὸς χῶρος εἶναι ἕνας χῶρος οὐσιαστικῆς προσφορᾶς, ὅπου οἱ ἄνθρωποι λύνουν τὶς ὑπαρξιακές τους ἀγωνίες καὶ τὰ ὀντολογικὰ καὶ προσωπικά τους προβλήματα, πολλὲς δὲ φορὲς βοηθοῦνται καὶ οἰκονομικά.

3. Ἐρώτηση: Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ὅσες φορὲς τίθεται τὸ θέμα τῆς αὔξησης τῆς φορολόγησης τῆς περιουσίας καὶ τῶν ἐσόδων της, ἀντιπαραθέτει τὸ φιλανθρωπικό της ἔργο. Πιστεύετε ὅτι αὐτὸ τὸ ἔργο δὲν ἐκτιμᾶται ἀπὸ τὴν Πολιτεία;

Ἀπάντηση: Δὲν τὸ ἀντιπαραθέτουμε αὐτό, οὔτε ἁπλῶς τὸ προβάλλουμε, ἀλλὰ τὸ ὑπενθυμίζουμε, ἐπειδὴ εἶναι μιὰ πραγματικότητα. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικὸς φορέας τῆς πατρίδος μας, μὲ τὰ 750 φιλανθρωπικὰ Ἱδρύματα καὶ μὲ 100.000.000 εὐρὼ ποῦ διαθέτει γιὰ τὶς φιλανθρωπικὲς δραστηριότητες μέσα σὲ ἕνα ἔτος (2009). Ἡ Πολιτεία τὰ γνωρίζει ὅλα αὐτὰ καὶ μάλιστα πρόσφατα ὁ Πρωθυπουργὸς ἐπήνεσε τὴν Ἐκκλησία γιὰ τὸ ἔργο τὸ ὁποῖο ἐπιτελεῖ στὶς πτωχότερες τάξεις τοῦ λαοῦ καὶ τοὺς μετανάστες. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ὅμως μεριά, ἡ Ἐκκλησία ἀσκεῖ φιλανθρωπικὸ ἔργο μέσα στὴν ὅλη θεολογικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ προοπτική της. Δὲν εἶναι ἁπλῶς ἕνα φιλανθρωπικὸ σωματεῖο ποῦ ἐργάζεται αὐτόνομα, ἀλλὰ βλέπει τὸν ἄνθρωπο ὡς ψυχὴ καὶ σῶμα. Οἱ Ἐνορίες, ὅταν ὑπάρχουν καλοὶ Ἱερεῖς, λειτουργοῦν ὡς θεραπευτικὲς Κοινότητες ποῦ θεραπεύουν τὸν ἄνθρωπο ψυχοσωματικά. Τὸ κέντρο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ θεία Εὐχαριστία καὶ βοηθεῖται ὁ ἄνθρωπος γιὰ νὰ βιώση τὸ μυστήριο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, νὰ αἰσθανθῇ τὸν Θεὸ ὡς Πατέρα καὶ τοὺς ἄλλους ὡς ἀδελφούς του. Δὲν εἴμαστε ὀρφανοί, ἀλλὰ ἔχουμε Πατέρα, καὶ δὲν εἴμαστε μοναχοπαίδια, ἀλλὰ ἔχουμε καὶ ἄλλους ἀδελφούς. Μέσα σὲ αὐτὸ τὸ πλαίσιο ἡ Ἐκκλησία ἀσκεῖ καὶ φιλανθρωπικὸ ἔργο.

4. Ἐρώτηση: Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, ὑπάρχουν ἐκεῖνοι ποῦ ὑποστηρίζουν ὅτι στὶς δύσκολες ὧρες ποῦ περνᾶ ἡ ἑλληνικὴ οἰκονομία θὰ πρέπει νὰ συνεισφέρουν ὅλοι. Καὶ οἱ «ἔχοντες» καὶ «κατέχοντες» καὶ ὁ λαὸς ποῦ ἤδη ὑφίσταται τὶς ἐπιπτώσεις μὲ ἄμεση συρρίκνωση τῶν εἰσοδημάτων του.

Ἀπάντηση: Ἡ πατρίδα μας πράγματι περνᾶ κρίσιμες ὧρες. Πρέπει ὅμως νὰ ἀναρωτηθοῦμε ποιοί εὐθύνονται ποῦ φθάσαμε ἐδῶ καὶ κατὰ πόσον συμμετέχουν καὶ αὐτοὶ στὴν ἀντιμετώπιση τῆς καταστάσεως. Τελικά, τὶς λιγότερες εὐθύνες ἔχει ὁ λαός, ὁ ὁποῖος ὅμως καλεῖται νὰ σηκώση τὸ μεγαλύτερο βάρος τῆς κρίσεως. Βεβαίως, πρέπει νὰ βοηθήσουν «οἱ ἔχοντες» καὶ «κατέχοντες», ἀλλὰ ἐμεῖς δὲν ἀνήκουμε στὴν κατηγορία αὐτή, γιατί εἴμαστε οἱ «προσφέροντες» καὶ «προσφερόμενοι». Καὶ αὐτὸ τὸ γνωρίζει ὁ λαός. Δὲν ἀρνηθήκαμε τὴν προσφορὰ καὶ σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση, ἀλλὰ πρέπει νὰ γίνη μέσα στὴν ἀρχὴ τῆς ἰσονομίας, καὶ νὰ φορολογηθοῦμε ἀπὸ τὸ καθαρὸ ὑπόλοιπο, γιατί διαφορικὰ δὲν θὰ μπορέσουμε νὰ ἀνταποκριθοῦμε στὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο καὶ αὐτὸ θὰ ἐπιβαρύνη πιὸ πολὺ τὸ Κράτος. Ἡ Πολιτεία δὲν πρέπει νὰ μᾶς βλέπη «ἀπέναντι», ἀλλὰ δίπλα της, γιατί μὲ τὰ Ἱδρύματά μας ἀναπληρώνουμε τὶς δικές της ἐλλείψεις, καὶ βοηθοῦμε τοὺς ἀδυνάτους οἰκονομικὰ συνανθρώπους μας, ποῦ θὰ ἔπρεπε νὰ κάνη ἐκείνη. Μακάρι ἡ Πολιτεία νὰ ἀναλάβη ὅλο τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο καὶ ἐμεῖς νὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὸ θεολογικὸ καὶ ἐκκλησιαστικό, ποῦ εἶναι ἡ βασική μας ἀποστολή.

5. Ἐρώτηση: Πρὶν ἀπὸ λίγους μῆνες δημιουργήθηκε, ἐπίσης, θέμα μὲ τὴν αὔξηση τοῦ ποσοῦ ποῦ θὰ ἔπρεπε νὰ καταβάλη ἡ Ἐκκλησία στὸ πλαίσιο τοῦ Ε.Τ.Α.Κ. Τότε ἡ Δ.Ι.Σ. εἶχε ἀνακοινώσει ὅτι ἀποδέχεται τὴν αὔξηση μόνο γιὰ τὸ 2009, ἐνῷ θὰ ὑπῆρχε διάλογος μὲ τὴν Κυβέρνηση γιὰ τὴ φορολόγησή της. Αἰφνιδίασαν οἱ προτάσεις ποῦ ἔγιναν γνωστὲς στὸ προσχέδιο τοῦ νέου φορολογικοῦ νομοσχεδίου;

Ἀπάντηση: Αὐτὸ εἶναι ἀλήθεια ἐν μέρει, γιατί αὐτὸ τὸ ἀποφασίσαμε ὕστερα ἀπὸ προσωπικὴ δέσμευση τοῦ Ὑπουργοῦ Οἰκονομικῶν. Σὲ ἔγγραφό του πρὸς τὸν Ἀρχιεπίσκοπο (ἀρ. Πρώτ. 2396/27-11-2009) μεταξὺ τῶν ἄλλων διαβεβαίωνε: «Ἡ διατήρηση τοῦ Ε.Τ.Α.Κ. ἀφορᾶ τὸ ἔτος 2009 καὶ μόνον καὶ θὰ καταργηθεῖ στὴ συνέχεια, ὅπως καὶ ἡ ἔκτακτη εἰσφορά. Θεωροῦμε συνεπῶς αὐτονόητο ὅτι ὁ διάλογος στὸ πλαίσιο τῆς Ἐπιτροπῆς γιὰ τὰ ζητήματα ἀναφορικὰ μὲ τὴν φορολογία τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας θὰ ξεκινήσει σὲ μηδενικὴ βάση. Γιὰ ἐμᾶς ὁ διάλογος καὶ ἡ εὐρεῖα δημόσια διαβούλευση ἀποτελοῦν ζήτημα ἀρχῆς καὶ προϋπόθεση φορολογικῆς μεταρρύθμισης». Μὲ βάση αὐτὴν τὴν διαβεβαίωση καταρτίσθηκε ἡ Συνοδικὴ Ἐπιτροπὴ καὶ ἑτοίμασε τὶς προτάσεις της, ἀλλὰ δὲν κλήθηκε ποτὲ νὰ τὶς ἐκφράση. Ἐλπίζω τώρα νὰ ξεκινήση αὐτὸς ὁ διάλογος, ποῦ ἀποτελεῖ «ζήτημα ἀρχῆς καὶ προϋπόθεση φορολογικῆς μεταρρύθμισης» καὶ ἐμεῖς ἔχουμε συγκεκριμένες προτάσεις. Γιατί τὸ πρόβλημα εἶναι νὰ βοηθήσουμε ὅλοι γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῆς κρίσης, καὶ ὄχι νὰ ἀνοίγουμε μέτωπα ἀντιπαραθέσεων.

6. Ἐρώτηση: Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, μέσῳ ἐγκυκλίου τῆς ποῦ θὰ διαβασθῇ σήμερα στοὺς Ναούς, πῆρε θέση γύρω ἀπὸ τὸ θέμα τῆς οἰκονομικῆς κρίσης στὴν Ἑλλάδα σημειώνοντας παράλληλα τὶς εὐθύνες ἐκείνων ποῦ διαχειρίζονται τὰ κοινά. Ἦταν αἰχμὴ ἔναντι παραγόντων τῆς πολιτικῆς ζωῆς;

Ἀπάντηση: Ἐκεῖνο ποῦ παρατηρῶ εἶναι ὅτι ὅταν ἡ Ἱερὰ Σύνοδος σιωπᾶ γιὰ ἕνα γεγονὸς κατηγορεῖται. Τὸ ἴδιο ὅμως γίνεται ἀπὸ μερικοὺς ὅταν ὁμιλῇ. Φυσικὰ δὲν μπορεῖ νὰ ἱκανοποιηθοῦν ὅλοι, ἀλλὰ ὑπάρχουν ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι κρίνουν ἐπιπόλαια, ἀνεύθυνα καὶ ὑποκειμενικά. Ἐμεῖς οἱ Κληρικοὶ ἀσχολούμαστε καθημερινὰ μὲ τὶς κοινωνικὲς καὶ προσωπικὲς πληγὲς τῶν ἀνθρώπων καὶ πολλοὶ ἀπὸ μᾶς θυσίασαν «καριέρες», «θέσεις» καὶ πολλὰ ἄλλα γιὰ νὰ προσφερθοῦν ὁλοκληρωτικὰ στὸν λαό, χωρὶς ὀκτάωρα, χωρὶς διακοπὲς καὶ χωρὶς νὰ ὑπολογίζουν τὴν ὑγεία τους. Ἡ Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου θίγει σημαντικὰ ζητήματα, μὲ ἁπλότητα, γιατί ἀναφέρεται σὲ μιὰ ποικιλία ἀνθρώπων, ἀπὸ ἀπόψεως γνώσεως καὶ κοινωνικῆς καταστάσεως, καὶ μὲ τόλμη, ἀλλὰ κρίνεται ἀπὸ μερικοὺς ἀποσπασματικὰ χωρὶς νὰ βλέπουν τὸ περιεχόμενο καὶ τὸν ποιμαντικὸ στόχο της. Βεβαίως, σὲ ἕνα σημεῖο γίνεται κριτικὴ «καὶ σὲ ὅσους κατὰ καιροὺς διαχειρίζονται τὰ κοινὰ πράγματα». Πῶς μποροῦμε νὰ ἀγνοήσουμε αὐτὴν τὴν πραγματικότητα; Ἀλλὰ ἂν προσέξετε δὲν ἀναφερόμαστε μόνον στοὺς πολιτικούς, γιατί μὲ τὴν φράση αὐτὴ ἐννοοῦνται καὶ ἄλλοι δημόσιοι φορεῖς, οἱ ὁποῖοι εὐθύνονται γιὰ τὴν κρίση ὁ καθένας τους ἀναλογικά. Ὀφείλω ὅμως νὰ σᾶς ἀνακοινώσω ὅτι πρόσφατα ἐπισκέφθηκα τὴν Ρωσία, τὴν Ρουμανία, τὴν Γεωργία καὶ διεπίστωσα ὅτι τὸ Κράτος ἐπιστρέφει περιουσίες στὴν Ἐκκλησία, τὶς ὁποῖες εἶχε δεσμεύσει, γιατί ἀφ' ἑνὸς μὲν ἀναγνώρισαν τὸ λάθος τους, ἀφ' ἑτέρου δὲ βλέπουν τὴν μεγάλη προσφορὰ τῆς Ἐκκλησίας στὴν θεολογία, τὸν ἄνθρωπο, τὸν πολιτισμό, τὴν κοινωνία, τὴν φιλανθρωπία καὶ τὴν Πατρίδα. Ἐλπίζω τὰ λάθη αὐτὰ νὰ μὴν ἐπαναληφθοῦν ἐδῶ στὴν χώρα μας. Γιατί μαζὶ μὲ τὴν οἰκονομικὴ κρίση ὁ κόσμος δὲν θέλει οὔτε μπορεῖ νὰ ἀνεχθῇ ἄλλες πνευματικές, κοινωνικὲς καὶ ἐθνικὲς κρίσεις.

Συνέντευξη τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου στόν δημοσιογράφο Στέλιο Κοῦκο τῆς Ἐφημερίδας «Μακεδονία»

12 Ἰουλίου 2015.

1. Ἐρώτηση: Θυμᾶστε πῶς μάθατε γιά τήν ὕπαρξη ἑνός χαρισματούχου μοναχοῦ, τοῦ Ἁγίου Παϊσίου, στό Ἅγιον Ὅρος καί πῶς τό δεχτήκατε;

Ἀπάντηση: Ἐπειδή γεννήθηκα καί μεγάλωσα στά Γιάννενα, ἄκουγα γιά τόν ἅγιο Παΐσιο ἀπό πολλούς συμπατριῶτες μου, διότι τότε ἠσκεῖτο στήν Μονή τοῦ Στομίου στήν Κόνιτσα. Ἡ Καίτη Πατέρα, πού ἦταν πολύ γνωστή τοῦ ἁγίου Παϊσίου, ἦταν φίλη τῆς μητέρας μου καί ἐρχόταν συχνά στό σπίτι μας καί μᾶς διηγεῖτο ἱστορίες ἀπό τόν π. Παΐσιο. Ὅταν τό 1967 ὁ Πνευματικός μου Πατέρας π. Σεβαστιανός ἔγινε Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καί Κονίτσης πῆγα τόν πρῶτο καιρό μαζί του στήν Κόνιτσα. Ἐκεῖ ἄκουσα πολλά γιά τόν π. Παΐσιο, γνώρισα τούς συγγενεῖς του καί πήγαινα στήν Μονή τοῦ Στομίου ἀπό τήν ὁποία πρίν λίγα χρόνια εἶχε ἀναχωρήσει. Ἔτσι ἡ πρώτη ἐμπειρία μου μέ τόν ἅγιο Παΐσιο ἦταν ἐξ ἀκοῆς καί ἀργότερα ἔγινε ἐκ θεωρίας.

2. Ἐρώτηση: Φαντάζομαι πώς γιά τήν ἐποχή ἐκείνη ἕνας χαρισματοῦχος μοναχός ἢ ἕνας ἐν ζωῇ ἅγιος ἦταν κάτι ξεχωριστό, μιά ἐξαίρεση, –γιά νά μήν ποῦμε ἴσως καί ἕνα σκάνδαλο, μέ τήν ἔννοια τοῦ σημείου ἀμφιλεγόμενου– ἀπό τήν ἐν γένει ἐκκλησιαστική ζωή ἀλλά καί τήν ἐπίσημη Θεολογία...

Ἀπάντηση: Δέν μπορῶ νά πῶ ὅτι ἦταν κάτι ξεχωριστό καί μιά ἐξαίρεση, γιατί στό Ἅγιον Ὄρος ὑπάρχουν πολλοί ἐμπειρικοί μοναχοί. Δέν τό αἰσθανόμουν ἔτσι, οὔτε καί ὅτι ἦταν σημεῖο ἀμφιλεγόμενο καί σκάνδαλο γιά τήν ἐκκλησιαστική ζωή καί τήν ἐπίσημη θεολογία. Γιά παράδειγμα, ὁ Γέροντάς μου Μητροπολίτης Ἐδέσσης Καλλίνικος τόν ἐκτιμοῦσε καί μέ παρακινοῦσε νά ἔχω ἐπικοινωνία μαζί του. Μᾶλλον τόν ἔβλεπα σάν μιά ἔκφραση τῆς γνήσιας ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καί τῆς πρωτογενοῦς θεολογίας. Γιατί θεολογία δέν εἶναι ἁπλῶς μερικές γνώσεις γύρω ἀπό θέματα θεολογικά, ἀλλά ἡ ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ. Καί ὅπως οἱ φοιτητές τῆς ἰατρικῆς διδάσκονται τήν ἐπιστημονική γνώση καί ἔπειτα κάνουν πρακτικές ἀσκήσεις στά ἐργαστήρια, ἔτσι καί ἐγώ αἰσθανόμουν τήν ἐπικοινωνία μέ τόν ἅγιο Παΐσιο ὡς μιά ἐμπειρική γνώση τῆς θεολογίας πού μάθαινα στήν Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης καί πού διάβαζα στά κείμενα τῶν Πατέρων.

3. Ἐρώτηση: Μέ ποιές προϋποθέσεις ἀποφασίσατε νά τόν συναντήσετε καί τί περιμένατε ἀπό τήν συνάντηση αὐτή;

Ἀπάντηση: Πρώτη φορά πού συνάντησα τόν π. Παΐσιο ἦταν στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ '70, ὅταν εἶχα χειροτονηθῆ κληρικός καί τόν ἐπισκεπτόμουν στήν Καλύβη τοῦ Τιμίου Σταυροῦ γιά νά μέ καθοδηγήση στό πῶς νά ἀσκῶ τήν ποιμαντική μου διακονία. Εἶχα ἕνα βαθύτατο σεβασμό στό πρόσωπό του ἀπό ὅσα ἄκουγα, ἀλλά κυρίως ἀπό ὅσα διαισθανόμουν στήν καρδιά μου. Ἔτσι, οἱ προϋποθέσεις μου ἦταν ὁ ζῆλος καί ἡ ἀγάπη μου γιά τήν Ἐκκλησία.

4. Ἐρώτηση: Ποιές ἦταν λοιπόν οἱ πρῶτες ἐντυπώσεις σας καί τί σᾶς ἔκανε μεγαλύτερη ἐντύπωση;

Ἀπάντηση: Μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ὁλόκληρη ἡ παρουσία του, αὐτό πού ἦταν ὁ ἴδιος καί αὐτά πού ἔλεγε. Ἐξέπεμπε μιά πνευματική λιακάδα, μιά ἀρχοντική ἀγάπη, μιά καθαρή ἐλευθερία, ἕνα φῶς. Ἦταν ἕνας φωτεινός ἄνθρωπος καί αὐτή ἡ φωτεινότητα ἔβγαινε μέσα ἀπό τόν λόγο του, τήν σιωπή του, τό βλέμμα του καί τό χιοῦμορ του. Ἦταν ἕνας φυσικός ἄνθρωπος, ὅπως δημιουργήθηκε ἀπό τόν Θεό.

5. Ἐρώτηση: Νιώσατε πώς ὑπῆρχαν κάποιες δυσκολίες γιά τήν κατανόηση τοῦ πρωτόγνωρου –γιά τήν ἐποχή του– πνευματικοῦ αὐτοῦ ἐκκλησιαστικοῦ "φαινομένου" καί πῶς τίς ξεπεράσατε;

Ἀπάντηση: Τότε δέν εἶχα τήν αἴσθηση ὅτι ἦταν κάτι τό πρωτόγνωρο γιά τήν ἐποχή μας ἤ ἕνα ἐκκλησιαστικό «φαινόμενο», ἀλλά ὀσφραινόμουν ὅτι ἦταν ἕνας ἄνθρωπος σάν τόν Ἀδάμ πρίν τήν πτώση, πού ζοῦσε στόν Παράδεισο. Αὐτά πού διάβαζα στά Συναξάρια καί στό Γεροντικό τά εὕρισκα μπροστά μου. Ὅταν τόν ἐπισκεπτόμουν, περισσότερο σιωποῦσα καί περίμενα νά ἀκούσω τόν λόγο του καί νά αἰσθανθῶ τήν ἀτμόσφαιρα πού ἐξέπεμπε. Ἔθετα μέ λίγα λόγια καί ἀπέραντο σεβασμό τό θέμα πού μέ ἀπασχολοῦσε ἐκείνη τήν ἐποχή καί περίμενα νά ἀκούσω τόν θεόπνευστο λόγο του. Στήν ἀρχή αἰσθανόμουν ὅτι φωτογράφιζε τήν ψυχή μου, ἀλλά ἡ ἀγάπη του μέ ἔκανε νά ξεπεράσω κάθε φόβο καί νά τόν αἰσθάνομαι ὡς φίλο.

6. Ἐρώτηση: Αἰσθανόσασταν ὅτι φανέρωνε την καθολική ἐμπειρία τῆς παράδοσης τῆς Ἐκκλησίας στό πρόσωπο ἑνός ταπεινοῦ καί ἀγαπημένου δούλου τοῦ Θεοῦ;

Ἀπάντηση: Πράγματι αὐτό αἰσθανόμουν, ἔβλεπα ὅτι μετέφερε τήν πνευματική πείρα τῶν ἀρχαίων ἀσκητῶν, τῶν ἀσκητῶν τοῦ 4ου αἰῶνος τῆς Καππαδοκίας, τήν ἀσκητική παράδοση, ὅπως τήν διαβάζουμε στά ἔργα τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Νύσσης. Ἦταν ἕνας ἠγαπημένος φίλος τοῦ Χριστοῦ.

7. Ἐρώτηση: Ὑπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις γιά τήν γεύση αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας καί ποιές εἶναι; Ἡ "ἐπίτευξή" τους σέ τί συνίσταται;

Ἀπάντηση: Τήν ἐποχή ἐκείνη εἶχα μιά ἀναζήτηση. Διάβαζα τά κείμενα τῶν Πατέρων καί ἤθελα νά μάθω πῶς ἐφαρμόζονται αὐτά στήν ζωή μας. Ἤθελα νά ξεφύγω ἀπό μιά διανοητική θεολογία, ἀλλά καί ἀπό μιά ἐπίπλαστη ἠθικιστική ζωή καί ἀναζητοῦσα κάτι αὐθεντικό. Πάντως αἰσθανόμουν ὅτι γιά νά πλησιάση κανείς τόν ἅγιο Παΐσιο ἔπρεπε νά βγάλη τά σανδάλια τῆς λογικῆς καί τῆς ἀνθρωποκεντρικῆς νοοτροπίας, ὅπως ὁ Μωϋσῆς ἔβγαλε τά σανδάλια γιά νά πλησιάση στήν φλεγομένη καί μή κατακαιομένη βάτο. Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν ἕνα ἐμπόδιο γιά νά πλησιάσουν τέτοιους καθαρούς ἀνθρώπους, καί αὐτό τό ἐμπόδιο εἶναι ὁ «πλοῦτος τῆς διανοίας», ἡ αὐτοθέωση, ἡ λατρεία τοῦ ἑαυτοῦ μας, τό «αὐτοείδωλο».

8. Ἐρώτηση: Κάθε ἐξαγιαζόμενο πρόσωπο πῶς διασώζει τήν δική του προσωπική ὑπόσταση σ' αὐτή τήν σύγκρασή του μέ τόν Θεό;

Ἀπάντηση: Κάθε ἄνθρωπος εἶναι κατ' εἰκόνα καί καθ' ὁμοίωση Θεοῦ. Τό κατ' εἰκόνα εἶναι μιά ὁρμή πού δόθηκε ἀπό τόν Θεό γιά νά φθάση στήν θέωση. Ἐνῶ κοινή εἶναι ἡ πορεία ὅλων, ὁ καθένας προχωρεῖ μέ ἕναν διαφορετικό τρόπο, χωρίς νά χάση τόν χαρακτήρα του, ἀλλά καί χωρίς νά διαφοροποιῆται ἀπό τούς ἄλλους. Μέσα στήν Ἐκκλησία ὑπάρχει ἑνότητα τῶν μελῶν μέ τήν ποικιλία τῶν χαρισμάτων. Ὁ ἅγιος Παΐσιος, ζώντας στό Ἅγιον Ὄρος εἶχε κοινή ἐμπειρία μέ ὅλους τούς ἄλλους ἁγιορεῖτες, ἀλλά εἶχε καί τόν δικό του τρόπο ἔκφρασης. Εἶχε μιά ἁπλότητα, πού ἐξέπληττε τόν συνομιλητή του, συμπεριφερόταν σάν ἕνα μικρό παιδί, ἀλλά ταυτόχρονα καί ὡς ἕνας σοφός γέρων. Συνδυασμός ἐκπληκτικός καί μοναδικός.

9. Ἐρώτηση: Πῶς ἐξελίχθηκε ἡ προσωπική σας πνευματική σχέση μέ τόν Ἅγιο Παΐσιο καί πότε καταφεύγατε σ' αὐτόν; Μπορεῖτε νά μᾶς περιγράψετε πῶς ἐκδηλωνόταν σέ σᾶς καί κατά τίς συναντήσεις ἡ πνευματική κατάσταση τοῦ Ἁγίου Γέροντα;

Ἀπάντηση: Ἀπό τίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ '70 τόν ἐπισκεπτόμουν συχνά πρῶτα στήν Καλύβη τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καί ἔπειτα στήν Παναγούδα. Κάθε φορά πού εἶχα κάποιο πρόβλημα, προσωπικό ἤ ποιμαντικό, τόν ἐπισκεπτόμουν καί ζητοῦσα τήν συμβουλή του. Πέρασα πολλά μαζί του. Εἴχαμε πολλές ὧρες συζήτησης, πολλές ὧρες περπάτησα μαζί του στά εὐλογημένα μονοπάτια τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἀγρύπνησα μαζί του στήν Ἱερά Μονή Σταυρονικήτα καί μιά φορά ἀξιώθηκα νά μέ φιλοξενήση καί νά κοιμηθῶ τό βράδυ στήν Καλύβη του. Κάθε συνάντηση μαζί του ἦταν μιά ἔκπληξη καί ἐγώ παρέμενα πάντα εἰρηνικός καί ἔφευγα ἀλλοιωμένος. Οἱ ἀπαντήσεις πού μοῦ ἔδινε ἦταν καθοριστικές στήν ζωή μου. Ἔχω πολλά περιστατικά μαζί του, τά ὁποῖα ἔχω καταγράψει σέ διάφορα κείμενα.

Ἐπίσης, ἐκεῖνο πού μπορῶ νά πῶ εἶναι ὅτι ἐκτός ἀπό τίς προσωπικές συναντήσεις, τοῦ ἔστελνα πολλές φορές ἐπιστολές γιά διάφορα, κυρίως πνευματικά, θέματα, πού μέ ἀπασχολοῦσαν. Δέν ἔλαβα ποτέ γραπτῶς ἀπάντηση, ἀλλά πάντοτε λύνονταν τά θέματα μέ ἕναν θαυματουργό τρόπο, προφανῶς γιατί προσευχόταν ὁ ἅγιος. Μιά φορά, ὕστερα ἀπό μιά ἐπιστολή μου, ἦλθε ὁ ἴδιος στήν Ἔδεσσα, ὅπου τότε ὑπηρετοῦσα ὡς Ἱεροκήρυξ, γιά νά μέ συναντήση καί ἔμεινε μαζί μου μιά ἡμέρα γιά νά λύση τό θέμα ἐπιτοπίως. Αὐτή ἡ ἡμέρα εἶναι μιά πολύ γλυκειά ἀνάμνηση στήν ζωή μου.

10. Ἐρώτηση: Φαντάζομαι πώς κατά καιρούς προτρέπατε διάφορους ἀνθρώπους νά συναντήσουν καί νά συμβουλευτοῦν τόν Ἅγιο Παΐσιο. Θυμᾶστε νά σᾶς ἔχουν μεταφέρει κάτι που σᾶς ἐντυπωσίασε ἰδιαίτερα;

Ἀπάντηση: Συνήθως δέν προέτρεπα τούς ἀνθρώπους νά τόν συναντήσουν, ἀλλά ἐπειδή μιλοῦσα γι' αὐτόν, πολλά πνευματικά μου παιδιά τόν ἐπισκέπτονταν καί ἀνάλογα μέ τήν πνευματική τους κατάσταση ὠφελοῦνταν. Πάντως ὅλοι ἦταν ἐνθουσιασμένοι. Ἦταν ἕνας ἄνθρωπος πού ἀφιέρωνε ὅλη τήν ἡμέρα γιά τούς ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι ἀναζητοῦσαν τόν Θεό ἤ ὑπέφεραν ἀπό σωματικές καί πνευματικές ἀσθένειες καί ἐκεῖνος κενωνόταν γιά νά δίνη νόημα ζωῆς στούς ἄλλους καί τό βράδυ τό ἀφιέρωνε στήν προσευχή «παλεύοντας μέ τόν Θεό».

11. Ἐρώτηση: Γνωρίσατε καί συνδεθήκατε καί μέ πολλούς ἄλλους χαρισματούχους καί πνευματοφόρους ἀνθρώπους τῆς Ἐκκλησίας. Ποιά πιστεύετε ἦταν τά ἰδιαίτερα πνευματικά χαρακτηριστικά τοῦ ἁγίου Παϊσίου καί πῶς ἐκδηλώνονταν;

Ἀπάντηση: Πράγματι εἶχα τήν μεγάλη εὐλογία ἀπό τόν Θεό νά συναντήσω τά μεγαλύτερα θεολογικά καί πνευματικά ἀναστήματα τῆς ἐποχῆς μας. Καθένας εἶχε τό δικό του χάρισμα, ἀνάλογα μέ τήν ἐμπειρία τήν ὁποία διέθετε καί ἀνάλογα μέ τήν πείρα πού εἶχε ἀποκτήσει ἀπό τόν τρόπο ζωῆς. Ὁ ἅγιος Παΐσιος διακρινόταν ἀπό μιά καταπληκτική ἁπλότητα, μέσα ἀπό τήν ὁποία ἔβγαινε μιά ἀπίστευτη πνευματική ὡριμότητα. Ἔλεγε τά πιό ἁπλά λόγια καί πολλές φορές μέ χιοῦμορ, τά ὁποῖα εἶχαν ἐκπληκτική δύναμη. Ὁ λόγος του ἔπεφτε στήν ψυχή κάθε ἀνθρώπου –ἔτσι τοὐλάχιστον ἐγώ ἔνοιωθα– ὅπως πέφτουν οἱ ἁπλές νιφάδες τοῦ χιονιοῦ στήν γῆ, μέ ἁπαλό τρόπο καί κάπως χορευτικά, καί οἱ ὁποῖες λευκαίνουν τόν τόπο καί εἰσέρχονται βαθειά στόν ὑδροφόρο ὁρίζοντα τῆς γῆς. Δηλαδή ὁ λόγος του μέ ἁπλό τρόπο εἰσέδυε στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου.

12. Ἐρώτηση: Ὁ λαός μας καί ἡ Ἐκκλησία μας διά τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου κατέταξαν τόν μοναχό Παΐσιο Ἁγιορείτη στήν χορεία τῶν Ἁγίων. Ἕνα χρόνο μετά τήν ἀνακήρυξη αὐτή ποιά εἶναι ἡ αἴσθησή σας γιά τήν προσφορά τοῦ ἁγίου αὐτοῦ προσώπου στήν Ἐκκλησία, στούς ἀνθρώπους, στήν πατρίδα καί τόν κόσμο;

Ἀπάντηση: Ὁ Χριστός χρησιμοποίησε μιά πολύ ὡραία εἰκόνα ἀπό τήν ἔγκυο γυναίκα πού γεννᾶ μέ πόνο, ἀλλά μετά τήν γέννηση δέν λυπᾶται «διὰ τὴν χαρὰν ὅτι ἐγεννήθη ἄνθρωπος εἰς τόν κόσμον» (Ἰω. ιστ΄, 21). Ἔτσι αἰσθάνομαι τήν ζωή τοῦ ἁγίου Παϊσίου. Μέ τούς κόπους καί τίς ἀσκήσεις του γεννήθηκε ἕνας ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, πού προξένησε χαρά σέ ὅλους, ἀλλά καί δημιούργησε ἕναν πολύ μεγάλο κρότο σέ ὅλη τήν οἰκουμένη. Καί πρίν ἀπό τήν ἁγιοκατάταξή του καί μετά ἀπό αὐτήν ἡ ζωή καί ἡ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Παϊσίου ἀσκεῖ μιά ἐπίδραση σέ ὅλο τόν κόσμο. Σέ ὅσες χῶρες τοῦ κόσμου πηγαίνω, συναντῶ ἀνθρώπους πού ἀγαποῦν ὑπερβολικά τόν ἅγιο Παΐσιο καί τόν αἰσθάνονται ὡς πνευματικό τους Πατέρα. Θά μποροῦσα νά πῶ ὅτι εἶναι ἕνας σύγχρονος Γέροντας τῆς Οἰκουμένης.

13. Ἐρώτηση: Καί τί πιστεύετε πώς σᾶς χάρισε προσωπικά ἡ σχέση μαζί του; Ἂν τόν συναντούσατε σήμερα, σέ τί θά περιστρεφόταν ἡ συνομιλία σας;

Ἀπάντηση: Πῶς μπορῶ μέ λίγα λόγια νά σᾶς πῶ τί μοῦ χάρισε αὐτός ὁ ἅγιος ἄνθρωπος; Τό μόνο πού μπορῶ νά πῶ εἶναι ὅτι κοντά του ἔνοιωσα ὅτι ὁ Θεός εἶναι ζωντανός καί ὁ μακάριος Γέροντας ἦταν ἕνας ζωντανός ὀργανισμός. Ὅπως ἡ βιολογική ζωή μεταδίδεται ἀπό γενιά σέ γενιά ἀπό ζωντανούς ὀργανισμούς καί ὄχι ἀπό πεθαμένους, ἔτσι καί ἡ πνευματική ζωή μεταδίδεται ἀπό γενιά σέ γενιά μέ ζωντανούς ὀργανισμούς σάν τόν ἅγιο Παΐσιο.
Ἄν τόν συναντοῦσα σήμερα δέν ξέρω ἄν συζητοῦσα μαζί του, ἀλλά θά ἐξακολουθοῦσα νά κάνω αὐτό πού ἔκανα. Θά παρέμενα κοντά του περισσότερο σιωπηλός, γυμνός ἀπό κάθε δική μου ἀντίληψη, ὥστε νά ὀσφρανθῶ τήν ζωή τῆς ἐρήμου καί κυρίως τήν ζωή τοῦ Παραδείσου.

14. Ἐρώτηση: Τελικά πῶς ἐσεῖς μπορεῖτε νά σκιαγραφήσετε τήν ζωή τοῦ ἁγίου Παϊσίου;

Ἀπάντηση: Καθένας πού τόν συναντοῦσε, ἀνάλογα μέ τό τί ἀναζητοῦσε, καί ἀνάλογα μέ τό πῶς ἑρμήνευε αὐτά πού τοῦ ἔλεγε, παρουσίαζε μιά ἰδιαίτερη εἰκόνα του. Πολλές φορές, διαβάζοντας ἐντυπώσεις καί περιγραφές διαφόρων ἀνθρώπων πού τόν συνάντησαν, καταλαβαίνω περισσότερο τό πῶς κενωνόταν, πῶς ταπεινωνόταν ὁ ἅγιος Παΐσιος, ἀλλά καί πῶς οἱ ἄλλοι προσλάμβαναν αὐτά πού τούς ἔλεγε ὁ Γέροντας καί ἴσως τά ἀλλοίωναν. Πολλές φορές διαβάζοντας ἀναμνήσεις διαφόρων διερωτῶμαι: Αὐτά τά πτωχά πῆρε αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν πνευματικό πλοῦτο τοῦ ἁγίου Παϊσίου;

Προσωπικά θεωρῶ ὅτι ὁ ἅγιος Παΐσιος φαίνεται περισσότερο στά κείμενα πού ὁ ἴδιος ἔχει γράψει καί ἀπό τίς ἑρμηνεῖες πού ὁ ἴδιος ἔχει δώσει σέ διαφόρους ἀσκητές. Στά κείμενά του οὐσιαστικά αὐτοβιογραφεῖται. Καθώς ἐπίσης φαίνεται ἀληθινά μέσα στίς συζητήσεις μέ τίς μοναχές, τίς ὁποῖες ἔχει δημοσιεύσει τό Ἡσυχαστήριο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου.

Ἄν θά μποροῦσα νά πῶ τί ἦταν ὁ ἅγιος Παΐσιος, θά ἔλεγα ὅτι ἦταν ἕνας προφήτης, ἕνας θεόπτης ἄνθρωπος, πού εἶδε τό φῶς τοῦ Θεοῦ, δοκίμασε παραδείσιες ἐμπειρίες καί μετά ταπεινωνόταν καί κατέβαινε στό ἐπίπεδο τῶν συνομιλητῶν του γιά νά τούς ὠφελήση. Ὁ ἅγιος Παΐσιος ἦταν αὐτό πού εἶπα καί πιό πάνω, μιά πνευματική λιακάδα, ἕνας καθαρός οὐρανός μετά ἀπό μιά καταιγίδα, ἦταν μιά πνευματική εὐωδία πού προέρχεται ἀπό ἕνα ἐκλεκτό ἁγιορείτικο θυμίαμα.

Σέ κάποια συζήτηση ἀνέφερε μιά πνευματική του ἐμπειρία τοῦ ἀκτίστου Φωτός πού τόν ἔλουσε πραγματικά, ὥστε μετά νά αἰσθάνεται τό κτιστό φῶς τοῦ ἡλίου πολύ θαμπό. Εἶπε ὁ ἴδιος γιά τό πῶς αἰσθανόταν μετά τήν ὅραση τοῦ Φωτός τοῦ Θεοῦ: «Ὅταν πιά χάθηκε ἐκεῖνο τό φῶς, ὅλα μοῦ φαίνονταν σκοτεινά. Βγῆκα ἔξω καί ἦταν σάν νύκτα... Ἡ ὥρα ἦταν ἐννιά τό πρωΐ, ὁ ἥλιος ἦταν ψηλά, κι ἐμένα ἡ ἡμέρα μοῦ φαινόταν σάν νύχτα... Ὅλη ἐκείνη τήν ἡμέρα ἔβλεπα θαμπά∙ ἴσα-ἴσα πού μποροῦσα νά κάνω τήν δουλειά μου. Καί ἦταν καλοκαίρι∙ ὁ ἥλιος ἔλαμπε».

Αὐτός ἦταν ὁ ἅγιος Παΐσιος καί ἀπό κεῖ προερχόταν ἡ ταπείνωση, ἡ ἁπλότητα, ἡ ἀγάπη πρός ὅλους τούς ἀνθρώπους.–

Στὸν δημοσιογράφο Δημήτρη Παπαδάκη τῆς Ἐφημερίδας «Πολιτεία Αἰτωλοακαρνάνων»

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, γνωρίζετε καλὰ ὅτι τὸ ζήτημα τῆς φορολόγησης τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας ἐπανέρχεται κατὰ διαστήματα στὸ προσκήνιο, ὅπως τὶς τελευταῖες ἡμέρες. Ποιά εἶναι ἡ θέση σας γιὰ τὶς προθέσεις τῆς κυβέρνησης νὰ φορολογοῦνται μὲ 20% τὰ ἔσοδα ἀπὸ τὴν ἐκμετάλλευση τῆς ἀκίνητης περιουσίας τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῶν Ἱερῶν Μονῶν, μὲ 5% οἱ δωρεὲς ἀκινήτων καὶ μὲ 10% οἱ δωρεὲς μετρητῶν;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀρνήθηκε ποτὲ νὰ φορολογηθῇ, ἀφοῦ ζὴ καὶ ἐργάζεται σὲ μιὰ νόμιμη Πολιτεία καὶ δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἀνεξάρτητη ἀπὸ αὐτήν, οὔτε κράτος ἐν κράτει. Ἐκεῖνο ποὺ ἐπιθυμεῖ εἶναι νὰ ἐπικρατήση ἰσονομία μὲ τὰ ἄλλα Νομικὰ Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου καὶ νὰ γίνη ἡ φορολόγηση μὲ τέτοιο τρόπο ὥστε νὰ μὴ δυσκολευθῇ τὸ φιλανθρωπικό της ἔργο. Γιατί εἶναι ἀδιαμφισβήτητη ἀλήθεια ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικὸς φορέας τῆς Πατρίδος μας καὶ μὲ τὴν οἰκονομικὴ κρίση ποὺ ὑπάρχει θὰ αὐξηθοῦν οἱ ἀνάγκες καὶ θὰ ὑποχρεωθῇ ἡ Ἐκκλησία νὰ βοηθήση περισσότερο. Ἐπὶ πλέον ὑπάρχει ἔντονος προβληματιμὸς στὸ ὅτι θὰ μειωθοῦν οἱ προσφορὲς καὶ οἱ δωρὲς πρὸς τὴν Ἐκκλησία. Γιατί οἱ ἄνθρωποι ὅταν γνωρίζουν ὅτι ἀπὸ τὶς δωρεὲς πρὸς τὴν Ἐκκλησία θὰ εἰσπράξη τὸ Κράτος ἕνα μεγάλο μέρος, τὸ ὁποῖο συνήθως δὲν κάνει καλὴ διαχείριση, τότε θὰ μειώσουν τὶς προσφορές τους. Αὐτὸ εἶναι ὑπαρκτὸ πρόβλημα ποὺ θὰ λειτουργήση σὲ βάρος τοῦ φιλανθρωπικοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Κράτους καὶ τελικὰ τῆς κοινωνίας.

2. Ἐρώτηση: Δύο Μητροπολῖτες, Μεσογαίας καὶ Ἀλεξανδρουπόλεως, παραιτήθηκαν ἀπὸ τὴν μισθοδοσία τους γιὰ νὰ βοηθήσουν καὶ αὐτοὶ τὴ προσπάθεια γιὰ ἔξοδο ἀπὸ τὴν οἰκονομικὴ κρίση. Πῶς σχολιάζετε αὐτή τους τὴν ἐπιλογή;

Ἀπάντηση: Δὲν σχολιάζω τὶς δηλώσεις τῶν Ἀρχιερέων. Καθένας λαμβάνει τὶς ἀποφάσεις του, ἀνάλογα καὶ μὲ τοὺς πόρους ποὺ διαθέτει, διότι δὲν μπορῶ νὰ φαντασθῶ ὅτι μερικοὶ Ἐπίσκοποι θὰ ζητοῦν βοήθεια ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους ἢ θὰ ἀναλάβη ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη τὴν διαβίωσή τους. Ἔπειτα, κάθε Ἀρχιερεὺς ἔχει πολλοὺς τρόπους νὰ βοηθήση στὴν οἰκονομικὴ κρίση ποὺ διέρχεται ἡ Πατρίδα μας. Γνωρίζω πολλοὺς Ἀρχερεὶς οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν προσωπικὴ περιουσία, δὲν ἔχουν λογαριασμοὺς στὶς Τράπεζες καὶ σχεδὸν διαθέτουν ὅλο τὸν μισθὸ τοὺς στὶς Μητροπόλεις τοὺς καὶ σὲ ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν ἀνάγκη. Καὶ μάλιστα αὐτὸ τὸ κάνουν χωρὶς τυμπανοκρουσίες, χωρὶς δημόσιες ἀνακοινώσεις, οἱ ὁποῖες ἐνδεχομένως λειτουργοῦν μὲ ὅρους ἐπικοινωνιακούς. Ἄλλωστε, ὁ Χριστὸς εἶπε «μὴ γνώτω ἡ ἀριστερά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου» καὶ «ὅταν οὔν ποιῇς ἐλεημοσύνην, μὴ σαλπίσης ἔμπροσθέν σου».

3. Ἐρώτηση: Στὴ σημερινὴ συγκυρία ποὺ ἡ οἰκονομικὴ κρίση διογκώνει τὶς παθογένειες τῆς κοινωνίας, θεωρεῖτε ὅτι μπορεῖ μὲ κάποιον τρόπο ἡ Ἐκκλησία νὰ συμβάλει περισσότερο σὲ σχέση μὲ πρίν;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία δὲν κάνει ἕνα ἐποχιακὸ ἔργο, ἀλλὰ διαχρονικό. Ἤδη ὅπως προεῖπα εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικὸς φορέας τῆς Πατρίδας μας, διαθέτει περίπου 750 Ἱδρύματα καὶ μόνον πέρυσι κατανάλωσε περίπου 100.000.000 εὐρὼ γιὰ τὸ φιλανθρωπικό της ἔργο. Καὶ βέβαια στὶς δύσκολες μέρες ποὺ περνοῦν οἱ ἄνθρωποι, ποὺ μειώνονται οἱ μισθοὶ καὶ αὐξάνονται οἱ φόροι, θὰ καταφύγουν πεισσότερο στὴν Ἐκκλησία. Ἔτσι, ἂν ἡ Ἐκκλησία ἀποδυναμωθῇ οἰκονομικά, τότε πῶς μπορεῖ νὰ βοηθήση;

Συνέντευξη στὴν δημοσιογράφο τοῦ «Ἐμπρὸς» Ναυπάκτου Ζωὴ Δενδραμή

Ὅσα παιδιὰ γεννήθηκαν τὴν δεκαετία τοῦ '40, ἀναμφίβολα μεγάλωσαν ἔχοντας νὰ παλέψουν πιὸ σκληρὰ στὴν ζωή τους, γιὰ νὰ κατακτήσουν ἀκόμα καὶ τὰ αὐτονόητα γιὰ τὴν ἐπιβίωσή τους, ἀλλὰ καὶ νὰ ἐξασφαλίσουν μιὰ στοιχειώδη μόρφωση. Ἡ φτώχια τοὺς στέρησε πολλά, τὰ ἔκανε ὅμως πιὸ δυναμικά, δημιουργικά, ὑπεύθυνα καὶ ὁπλισμένα μὲ θάρρος καὶ ζῆλο. Κατάφεραν νὰ κάνουν πολὺ περισσότερα ἀπὸ ὅ,τι οἱ σημερινοὶ νέοι. Κάπως ἔτσι, μὲ δυσκολίες, κόπους καὶ μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, κατάφερε νὰ ὑλοποιήση τὰ ὄνειρα καὶ τοὺς στόχους του ὁ Μητροπολίτης μᾶς κ. κ. Ἰερόθεος. Νιώθει εὐλογημένος ποῦ ἡ Ἐκκλησία τὸν ἀνέδειξε στὸν βαθμὸ τοῦ Ἐπισκόπου, ὡς Μητροπολίτη Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου, ὅπως νιώθουμε κι ἐμεῖς ποῦ τὸν ἔχουμε κοντά μας

1.Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, διακονεῖτε πάνω ἀπὸ 15 χρόνια τὴν Μητρόπολη Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου. Ἔχουμε γνωρίσει τὸ ἔργο σας καὶ θὰ θέλαμε νὰ γνωρίσουμε καὶ τὴν διαδρομή σας, ἀπὸ τὰ παιδικά σας χρόνια.

Ἀπάντηση: Εὐχαριστῶ γιὰ τὴν συνέντευξη καὶ ἀπ' ὅ,τι κατάλαβα ἀπὸ τὸν τρόπο ποῦ παίρνετε αὐτὲς τὶς συνεντεύξεις, θέλετε νὰ σᾶς πὼ ἐνθυμήσεις ἀπὸ τὴν ζωή μου. Τὸ ἀποδέχομαι. Λοιπόν, γεννήθηκα στὰ Γιάννενα ἀπὸ γονεῖς ποῦ εἶχαν μεγάλη σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία. Ὁ πατέρας μου ἦταν πολεμιστὴς καὶ τραυματίας τοῦ πολέμου τοῦ 1940, μᾶς διηγόταν πολλὰ περιστατικὰ ἀπὸ τὴν περίοδο ἐκείνη. Οἱ γονεῖς μου παντρεύτηκαν στὴν Γερμανοϊταλικὴ Κατοχὴ καὶ ἔκαναν τέσσερα παιδιά, ποῦ μᾶς μεγάλωσαν μὲ πολλὲς οἰκονομικὲς δυσκολίες. Ἐκεῖνα τὰ χρόνια οἰκογένειες μὲ τέσσερα παιδιὰ δὲν ἐθεωρούντο πολύτεκνες. Ὁ πατέρας μου ἐργάσθηκε ὡς ἐμποροϋπάλληλος καὶ ὡς θυρωρὸς καὶ νυκτοφύλακας στὸ νοσοκομεῖο τῆς πόλεως, «Χατζηκώστα». Παπποῦδες δὲν γνώρισα, ἀλλὰ γνώρισα τὶς δύο γιαγιάδες, οἱ ὁποῖες μᾶς ἔδειχναν πολὺ μεγάλη ἀγάπη. Ἡ μία ἀπὸ αὐτὲς ἔμενε γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα στὸ σπίτι μας καὶ ἔχω πολλὲς ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν ζωή της καὶ τὴν ἀγάπη της.

Μεγάλωσα σὲ μιὰ περίοδο στὴν ὁποῖα ἔπαιζε μεγάλο ρόλο ἡ γειτονιά. Κάθε ἀπόγευμα ἔσφυζε ἡ γειτονιὰ ἀπὸ νεανικὴ ζωή. Τὰ κυριότερα παιχνίδια ἦταν τὸ κρυφτό, ἡ γουρούνα, ἡ σκλέντζα, οἱ μπίλιες, ἡ μακρυὰ γαϊδούρα, τὰ κότσια, τὸ λουρί, τὸ ποδόσφαιρο. Πολὺ διασκεδάζαμε μὲ τὶς τζιαμάλες, δηλαδὴ τὶς μεγάλες φωτιὲς ποῦ ἀνάβαμε τὶς ἀποκριὲς καὶ ἔπρεπε μετὰ τὰ Χριστούγεννα νὰ συγκεντρώνουμε ξύλα, παλιὲς ρόδες αὐτοκινήτων καὶ καμμένα λάδια ἀπὸ τὰ συνεργεῖα, κυρίως τῆς ΜΟΜΑ. Μέχρι τὰ δεκαπέντε μου χρόνια μεγάλωσα στὴν ἴδια περιοχὴ τῶν Ἰωαννίνων, δηλαδὴ στὰ Λακώματα, τὸν Ἀηδόν-μαχαλᾶ καὶ τὴν Κιάφα.

Γενικὰ τὰ παιδικά μου χρόνια ἦταν εὐχάριστα καὶ παίζαμε ὅλα τὰ παιδιὰ μὲ ἀθωότητα. Ἐπίσης, εἴχαμε κέντρο τὸν Ἱερὸ Ναὸ τῆς Ἁγίας Μαρίνης, ὅπου ἐκκλησιαζόμασταν κάθε Κυριακή, βοηθούσαμε στὴν καθαριότητα τοῦ Ναοῦ, σχηματίζαμε δυὸ παιδικὲς χορωδίες, μία γιὰ κάθε ἀναλόγιο (δεξιό-ἀριστερὸ) καὶ συναγωνιζόμασταν ποιά χορωδία θὰ ψάλη καλύτερα. Ἦταν χρόνια φτωχικά, ἀλλὰ πλούσια σὲ παράδοση. Ἀπὸ τὰ παιδικά μου χρόνια θυμᾶμαι ἔντονα τὸν γανωτὴ ποῦ γάνωνε τὰ μαχαιροπήρουνα, τὸν ὀμπρελὰ ποῦ διόρθωνε τὶς ὀμπρέλες, τὸν παγωτατζή, τὶς ἅμαξες ποῦ ἦταν τὸ ταξὶ τῆς ἐποχῆς κλπ. Γενικά, τότε ὑπῆρχαν ἐπαγγέλματα ποῦ σήμερα πιὰ ἐξαφανίσθηκαν.

2.Ερώτηση: Σὰν μαθητὴς ἤσασταν ἐπιμελής; Κάνατε ποτὲ κάποια ἀταξία; Πῶς ἦταν τότε οἱ συνθῆκες;

Ἀπάντηση: Τὸ Δημοτικὸ Σχολεῖο καὶ τὶς δυὸ πρῶτες γυμνασιακὲς τάξεις τὶς τελείωσα στὰ Γιάννενα, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν Γ' Τάξη μέχρι τὴν Στ' Τάξη τοῦ ἑξαταξίου Γυμνασίου φοίτησα στὸ Ἀγρίνιο, διαμένοντας σὲ ἕνα χριστιανικὸ οἰκοτροφεῖο.

Στὰ Γιάννενα οἱ συνθῆκες ἦταν πολὺ δύσκολες, ἀφοῦ τότε ἦταν ὁ ἐμφύλιος πόλεμος καὶ τὰ μετὰ ἀπὸ αὐτόν. Στὸ σπίτι μᾶς δὲν ὑπῆρχε ἠλεκτρικὸ ρεῦμα καὶ διαβάζαμε μὲ τὶς λάμπες. Δὲν εἴχαμε θέρμανση, ἀλλὰ ἕνα μικρὸ μαγκάλι. Πῶς νὰ ζεσταθῇ τὸ σπίτι; Ὅλα τὰ ἀδέλφια διαβάζαμε στὸ δωμάτιο τῆς κουζίνας, δίπλα στὸ μαγκάλι. Τὸν χειμῶνα φορούσαμε γαλότσες καὶ ὅταν ἔβρεχε φορούσαμε μουσαμᾶδες. Τὰ χέρια μας πάγωναν ἀπὸ τὸ κρύο καὶ δὲν μπορούσαμε νὰ γράψουμε. Δύσκολα χρόνια. Στὸ Γυμνάσιο φορούσαμε τὸ γνωστὸ πηλήκιο, πάνω στὸ ὁποῖο ἦταν γραμμένος ὁ ἀριθμὸς μητρώου μας καὶ τὰ ἀρχικὰ τοῦ Γυμνασίου καὶ ἤμασταν ὑποχρεωμένοι νὰ τὸ φοροῦμε πάντοτε, ἀκόμη καὶ τὶς Κυριακές.

Ἤμουν ἐπιμελὴς μαθητής, διάβαζα πολλὲς ὧρες, σὲ σημεῖο ποῦ ἡ μητέρα μου μὲ παρακινοῦσε νὰ βγαίνω ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι γιὰ νὰ παίρνω λίγο ἀέρα. Οἱ καθηγητὲς τότε δὲν ἔβαζαν βαθμοὺς μεγάλους. Ἡ καθημερινὴ ἐξέταση ἀπὸ μερικοὺς καθηγητὲς ἦταν τρομακτική, προκαλοῦσε φόβο. Ἀγαποῦσα ὅλα τὰ μαθήματα, περισσότερο, ὅμως, τὰ θρησκευτικὰ καὶ τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική. Οἱ ἐκδρομὲς συνήθως ἦταν μόνον μία ἡμέρα καὶ πηγαίναμε σὲ πράσινους χώρους κοντὰ στὸ σχολεῖο γιὰ παιχνίδι. Στὴν δεκαετία τοῦ '50 στὸ σχολεῖο μᾶς ἔδιναν καὶ πρωϊνό, δηλαδὴ γάλα, τυρί, γιατί ὑπῆρχε μεγάλη φτώχεια. Ἰδιαίτερες ἀταξίες δὲν θυμᾶμαι νὰ εἶχα κάνει. Τὸ καλοκαίρι ὁ Ὀργανισμὸς Πρόνοιας διοργάνωνε Κατασκηνώσεις στὰ Ζαγοροχώρια, ὅπου μᾶς ἔδιναν πολὺ φαγητό, ὥστε νὰ μὴν πάθουμε ἀδενοπάθεια ἢ φυματίωση, ποῦ τότε θέριζε.

Στὸ σπίτι βοηθούσαμε τὴν μητέρα μας σὲ διάφορες δουλειές, κάναμε ψώνια, πηγαίναμε τὸ φαγητὸ καὶ τὸ ψωμὶ στὸν φοῦρνο, μεταφέραμε πάγο ἀπὸ τὰ παγοπωλεία γιὰ τὸ ψυγεῖο κλπ. Ὅταν ἤμουν στὸ οἰκοτροφεῖο τοῦ Ἀγρινίου πολλὲς φορὲς μαγειρεύαμε, πλέναμε τὰ πιάτα, καθαρίζαμε τὰ δωμάτια, κλπ.
Κάθε καλοκαίρι ἐργαζόμουν κάπου γιὰ νὰ ἐξοικονομῶ ἕνα ποσὸν χρημάτων γιὰ νὰ ἀγοράσω τὰ βιβλία καὶ τὰ χαρτικὰ τῆς χρονιᾶς. Ἔτσι δούλεψα σὲ πεταλωτήριο, σὲ χρυσοχοεῖο, σὲ ἐργοστάσιο καπλαμάδων, στὰ καπνὰ κλπ. Σπάνια οἱ μαθητὲς ἀγοράζαμε καινούριο βιβλίο, οὔτε, βέβαια, μᾶς ἔδινε τὸ Κράτος, ἀλλὰ τὰ ἀγοράζαμε σὲ πολὺ χαμηλὴ τιμὴ ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τῆς προηγούμενης τάξης. Τὶς πρῶτες ἡμέρες στὴν ἔναρξη κάθε χρονιᾶς ἡ αὐλὴ τοῦ Γυμνασίου μετατρεπόταν σὲ παζάρι βιβλίων, ἀφοῦ πωλούσαμε τὰ δικά μας βιβλία σὲ ἄλλα παιδιὰ καὶ ἀγοράζαμε ἄλλα ἀπὸ μεγαλύτερους. Ἡ τιμὴ τῶν βιβλίων καθοριζόταν ἀπὸ τὸ ἐὰν καὶ κατὰ πόσο ἦταν ἐφθαρμένα ἢ μουντζουρωμένα. Δύσκολα χρόνια, ἀλλὰ ἦταν γεμᾶτα ζωντάνια καὶ δημιουργικότητα.

3.Ερώτηση: Μιλῆστε μας γιὰ τὶς σπουδές σας, γιὰ τὰ φοιτητικά σας χρόνια καὶ γιὰ τὸ πότε πήρατε ἀπόφαση νὰ ἀκολουθήσετε τὸν δρόμο τῆς Ἱερωσύνης. Ὑπῆρχαν ἀντιδράσεις ἀπὸ τὴν οἰκογένειά σας; Ἂν ναί, πῶς τὸ ἀντιμετωπίσατε;

Ἀπάντηση: Τελείωσα τὸ ἑξατάξιο Γυμνάσιο χωρὶς νὰ κάνω οὔτε μιὰ ὥρα φροντιστήριο. Ἄλλωστε τότε σπάνιζαν τὰ παιδιὰ ποῦ ἔκαναν φροντιστηριακὰ μαθήματα, μόνον τὰ πιὸ πλούσια εἶχαν αὐτὴν τὴν δυνατότητα. Μὲ τὶς Πανελλήνιες ἐξετάσεις πέρασα στὴν Φιλοσοφικὴ Σχολὴ Ἰωαννίνων ποῦ ἄρχισε τὴν λειτουργία της τότε γιὰ πρώτη χρονιά. Ἐπειδή, ὅμως, μοῦ δόθηκε ἡ εὐκαιρία, γράφτηκα στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ Θεσσαλονίκης ποῦ μοῦ ἄρεσε πολύ. Τὰ φοιτητικὰ χρόνια ἦταν δύσκολα, ἦταν ἡ περίοδος μεταξὺ 1964-'68. Ἔτσι, ἔζησα στὴν Θεσσαλονίκη τὰ συλλαλητήρια γιὰ τὴν ἀποστασία τοῦ '65, ἀλλὰ καὶ τὴν δικτατορία τὸ 1967-'68. Μέσα στὰ Πανεπιστήμια γίνονταν πολλὲς ἀναστατώσεις καὶ πολλὲς συζητήσεις γύρω ἀπὸ τὰ θέματα τῆς δημοκρατίας.

Ἡ ἐπιλογὴ νὰ γίνω Κληρικὸς ἦταν μέσα μου ἀπὸ τὴν μικρή μου ἡλικία, ἀλλὰ ἐξελίχθηκε ἀπὸ διάφορες ἐξωτερικὲς ἀφορμές, δηλαδὴ τὴν πρόσκληση τὴν ὁποῖα μοῦ ἔκανε ὁ Σέβ. Μητροπολίτης Ἐδέσσης κυρὸς Καλλίνικος, ὁ ὁποῖος καταγόταν ἀπὸ τὰ Σιταράλωνα τοῦ Θέρμου καὶ τὸν εἶχα γνωρίσει στὸ Ἀγρίνιο, ὅταν ἐκεῖνος ἦταν Πρωτοσύγκελλος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Αἰτωλοακαρκανίας. Δὲν ὑπῆρξαν ἀντιδράσεις ἀπὸ τὸ σπίτι μου γιὰ τὴν ἐπιλογή μου αὐτή, ἀντίθετα μάλιστα χάρηκαν πολὺ καὶ καμάρωναν. Διάκονος χειροτονήθηκα τὸ 1971 καὶ Πρεσβύτερος τὸ 1972. Ὑπηρέτησα ὡς Ἱεροκῆρυξ στὴν Μητρόπολη Ἐδέσσης καὶ περιόδευα ὅλα τὰ ὀρεινὰ χωριὰ στὰ σύνορα.

4.Ερώτηση: Γιὰ νὰ φθάσετε στὴν θέση ποῦ βρίσκεσθε σήμερα, εἴχατε οἰκονομικὴ βοήθεια ἀπὸ τὴν οἰκογένειά σας;

Ἀπάντηση: Οἱ γονεῖς μου ἦταν πολὺ καλοὶ ἄνθρωποι, μᾶς ἀγαποῦσαν πραγματικὰ καὶ θυσιάζονταν γιὰ μᾶς. Φρόντιζαν νὰ μὴ στερούμαστε ἀπὸ κάτι, καίτοι ἦταν πτωχοί. Συγχρόνως τὸ σπίτι μας ἦταν κέντρο ὅλων τῶν συγγενῶν, ποῦ ἔμεναν στὰ γύρω χωριὰ καὶ ἔρχονταν στὰ Γιάννενα γιὰ νὰ ψωνίσουν. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι οἱ γονεῖς μου μᾶς μετέδωσαν τὴν μεγάλη ἀξία τῆς φιλοξενίας. Ὡς πτωχοὶ ποῦ ἦταν δὲν μποροῦσαν νὰ μὲ σπουδάσουν. Ἔτσι χάρηκαν ὅταν ἐπέτυχα στὴν Φιλοσοφικὴ Σχολὴ Ἰωαννίνων, γιατί θὰ ἔμενα στὸ σπίτι χωρὶς ἔξοδα, ἀλλὰ στενοχωρήθηκαν ὅταν ἐπέμενα νὰ σπουδάσω στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ Θεσσαλονίκης, γιατί δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ μὲ βοηθήσουν οἰκονομικὰ ἂν ἔφευγα ἀπὸ τὰ Γιάννενα.

Παρὰ ταῦτα σπούδασα χωρὶς καμμιὰ οἰκονομικὴ βοήθεια ἀπὸ τὸ σπίτι μου, ἐπειδὴ οἱ γονεῖς μοῦ δὲν εἶχαν νὰ μοῦ δώσουν, παρὰ τὴν ἀγάπη τους. Μὲ τὴν σκληρὴ μελέτη ἔλαβα ἐσωτερικὴ ὑποτροφία ἀπὸ τὸ Ἵδρυμα Κρατικῶν Ὑποτροφιῶν καὶ συγχρόνως ἐξοικονομοῦσα ἕνα χρηματικὸ ποσὸ ἀπὸ τὴν ἐργασία ποῦ ἔκανα στὸ οἰκοτροφεῖο ποῦ ἔμενα καὶ στὸ Πανεπιστήμιο. Ἔτσι εἶχα ἱκανοποιητικὸ εἰσόδημα γιὰ νὰ σπουδάζω καὶ νὰ βοηθῶ καὶ τὸ σπίτι μου, ἀφοῦ ἀγόρασα ψυγεῖο, πλυντήριο κλπ. στὴν μητέρα μου καὶ βοήθησα τὴν ἀδελφή μου γιὰ νὰ ἐτοιμάση τὴν προῖκα της. Μὲ εὐγνωμοσύνη θυμᾶμαι ὅτι στὸ πρῶτο ἔτος, ποῦ ἦταν πράγματι δύσκολο ἀπὸ οἰκονομικῆς πλευρᾶς, μὲ βοήθησε οἰκονομικά, χωρὶς νὰ φαίνεται ὁ ἴδιος, ὁ Πνευματικός μου Πατέρας π. Σεβαστιανός, ὁ μετέπειτα Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως καὶ Κονίτσης.

5.Ερώτηση: Ἐὰν δὲν ἤσασταν Ἐπίσκοπος, ποιά ἄλλη διαδρομὴ θὰ ἀκολουθούσατε;

Ἀπάντηση: Ὅταν σπούδαζα στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ Θεσσαλονίκης καὶ ἐπισκεπτόμουν τὸ Ἅγιον Ὅρος τὴν δεκαετία τοῦ '60 ξεκαθάρισε μέσα μου ἡ ἀπόφαση νὰ γίνω Κληρικός. Ἐὰν δὲν γινόμουν Κληρικός, μᾶλλον θὰ ἀκολουθοῦσα ἀκαδημαϊκὴ ἐξέλιξη, ἀφοῦ ἤμουν ἀπὸ τοὺς πρώτους φοιτητὲς καὶ εἶχα πολλὲς προτάσεις ἀπὸ τοὺς Καθηγητὲς γιὰ νὰ σπουδάσω στὸ ἐξωτερικὸ καὶ νὰ ἐκπονήσω διατριβή. Ὅμως ἐπέλεξα τὴν Ἱερωσύνη. Δὲν τὸ μετάνιωσα ποτέ, αἰσθάνομαι εὐγνωμοσύνη στὸν Θεό, γιατί μὲ βοήθησε νὰ ἐκπληρώσω τὸν στόχο καὶ μὲ ἱκανοποιεῖ παρὰ πολὺ αὐτὸ τὸ ἔργο ποῦ κάνω. Οἱ γονεῖς μου χάρηκαν πολὺ γιὰ τὴν ἐπιλογή μου αὐτή, τὸ εἶχαν καμάρι, καθὼς ἐπίσης τὸ χάρηκαν καὶ τὰ ἀδέλφια μου.

6.Ερώτηση: Στὴν διαδρομὴ τῆς διακονίας σας, ποιά ἦταν τὰ πιὸ σημαντικὰ πρόσωπα, κατὰ ἐσᾶς, ποῦ συναντήσατε;

Ἀπάντηση: Συνάντησα πολλὰ πρόσωπα ποῦ ἔπαιξαν σημαντικὸ ρόλο στὴν ζωή μου. Εὐεργετήθηκα πάρα πολὺ ἀπὸ τὸν Θεό. Ὀφείλω παρὰ πολλὰ στοὺς γονεῖς μοῦ ποῦ μᾶς ἀνέθρεψαν μὲ ἀγάπη, στοργή, θυσία καὶ μὲ ἐκκλησιαστικὲς παραδόσεις. Ἦταν πραγματικὰ ὑπόδειγμα γονέων. Ἐπίσης, ὀφείλω πολλὰ στὴν θεία μου Παρασκευή, ἡ ὁποία ἦταν ὁλοκληρωτικὰ ἀφιερωμένη στὸ ἔργο τῆς ἀγάπης στὰ Γιάννενα, τὸ Ἀγρίνιο καὶ τὴν Ἀθήνα καὶ μὲ ἀγαποῦσε πολύ.
Ἀκόμη, μὲ βοήθησαν πολὺ οἱ Πνευματικοί μου Πατέρες, ὅπως ὁ π. Βενέδικτος Πετράκης, Ἱεροκῆρυξ Ἀγρινίου, ὁ Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανὴς καὶ Κονίτσης Σεβαστιανός, ὁ κ. Ἠλίας Ξένος, μετέπειτα Ἱερομόναχος στὸ Ἅγιον Ὅρος π. Σπυρίδων Νεοσκητιώτης, ὁ Μητροπολίτης Ἐδέσσης Καλλίνικος, διάφοροι σπουδαῖοι Ἁγιορεῖται Πατέρες, ὅπως ὁ π. Γαβριὴλ Διονυσιάτης, ὁ Ναυπάκτιος π. Θεόκλητος Διονυσιάτης, ὁ π. Παΐσιος, ὁ π. Ἐφραὶμ ὁ Κατουνακιώτης, ὁ π. Ἐφραὶμ Φιλοθεΐτης, ὁ π. Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, οἱ Δανιηλαῖοι Πατέρες, ὁ π. Σωφρόνιος Σαχάρωφ κ.ἄ.

Ἀκόμη, ὠφελήθηκα πολὺ ἀπὸ πολλοὺς φίλους, μὲ πολλοὺς δὲ ἀπὸ αὐτοὺς συνδέομαι ἀκόμη πνευματικά, ἀπὸ ἀνθρώπους τοῦ λαοῦ ποῦ κρατοῦν τὴν λαϊκὴ εὐσέβεια, ἀπὸ τὰ πνευματικά μου παιδιὰ ποῦ μοῦ ἔδειξαν ἐμπιστοσύνη καὶ μὲ ἀγαποῦν πραγματικά. Δὲν ὑπάρχει τέλος στὸν κατάλογο τῶν εὐεργετῶν μου, τοὺς ὁποίους, βέβαια, μνημονεύω σὲ κάθε θεία Λειτουργία ποῦ κάνω καὶ θυμᾶμαι μὲ πολλὴ συγκίνηση διάφορα περιστατικά. Γιὰ πολλοὺς ἀπὸ αὐτοὺς ἔχω γράψει σχετικὰ σὲ διάφορα κείμενά μου.

7. Ἐρώτηση: Πότε γράψατε τὸ πρῶτο σας βιβλίο καὶ πόσα ἔχετε κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα; Σὲ πόσες γλῶσσες ἔχουν μεταφρασθῇ;

Ἀπάντηση: Τὸ πρῶτο βιβλίο τὸ ἔγραψα τὸ 1977 σὲ ἡλικία 32 χρονῶν καὶ κυκλοφόρησε τὸ 1978 μὲ τίτλο «Μιὰ βραδυὰ στὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους». Ἐπισκεπτόμουν πολὺ συχνὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος, συζητοῦσα μὲ ἐρημῖτες Πατέρες, τῶν ὁποίων ὁ λόγος μὲ ἐντυπωσίαζε καὶ ἕνα τμῆμα αὐτῆς τῆς συζητήσεως κατέγραψα στὸ βιβλίο αὐτό. Δὲν εἶχα σκοπὸ νὰ γράψω βιβλία, ἀλλὰ αὐτὸ ἔγινε ἐπειδὴ αἰσθάνθηκα ἔκπληξη ἀπὸ τὴν ζωὴ καὶ τὴν προσωπικότητα τῶν μοναχῶν ποῦ ζοῦσαν στὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Περπατοῦσα ὧρες ὁλόκληρες γιὰ νὰ τοὺς συναντήσω, συμμετεῖχα σὲ ἀγρυπνίες καὶ ὠφελήθηκα πολὺ ἀπὸ τὴν ζωή τους. Πολλοὶ λένε ὅτι αὐτὸ τὸ βιβλίο εἶναι ὁ πυρῆνας ὅλων τῶν ἄλλων βιβλίων ποῦ ἔγραψα.

Συνολικὰ ὁ ἀριθμὸς τῶν βιβλίων ποῦ κυκλοφόρησαν στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα ἀνέρχεται στὰ 77. Χωρὶς νὰ τὸ ἐπιδιώξω μεταφράσθηκαν 64 βιβλία σὲ 21 ξένες γλῶσσες. Οἱ περισσότερες μεταφράσεις ἔγιναν ἄνευ γνώσεώς μου ἀπὸ τοὺς ἴδιους τοὺς μεταφραστές, οἱ ὁποῖοι στὸ τέλος ζήτησαν τὴν ἄδεια νὰ τὰ ἐκδώσουν. Ὑπῆρχαν περιπτώσεις, ὅπως ἡ ἔκδοση ἑνὸς βιβλίου στὴν ἀραβικὴ γλῶσσα, ποῦ ἔγινε χωρὶς ἄδεια, καὶ βρῆκα τὸ βιβλίο τυπωμένο στὰ ἀραβικὰ ὅταν πῆγα στὸν Λίβανο. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖον μὲ καλοῦν σὲ διάφορα Κράτη νὰ δώσω ὁμιλίες σχετικὰ μὲ τὸ περιεχόμενο τῶν βιβλίων. Φαίνεται ὅτι τὰ βιβλία αὐτὰ ἔχουν ἕνα πανανθρώπινο μήνυμα, ποῦ ἑλκύει τοὺς ἀνθρώπους. Ἔτσι, ἂν στὰ βιβλία ποῦ ἐκδόθηκαν σὲ ὅλες τὶς γλῶσσες προστεθοῦν καὶ τὰ ἀνάτυπα, τότε ὅλα ἀνέρχονται στὸν ἀριθμὸ 255. Τὸ θεωρῶ εὐλογία τοῦ Θεοῦ αὐτὸ τὸ ἔργο, διότι ἔτσι δίδεται ἡ δυνατότητα νὰ ὠφελοῦνται ἄνθρωποι σὲ ὅλο τὸν κόσμο.

8. Ἐρώτηση: Ποιές εἶναι οἱ μεγαλύτερες ἐπιτεύξεις σας ὡς Μητροπολίτης;

Ἀπάντηση: Αὐτὸ δὲν μπορῶ νὰ τὸ κρίνω ἐγώ, ἀλλὰ εἶναι θέμα δικό σας καὶ τῶν ἀνθρώπων ποῦ βλέπουν τὸ ἔργο ποῦ γίνεται μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν κοινωνία. Ἐγὼ θὰ μποροῦσα νὰ πὼ ποιές ἦταν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ οἱ ἐπιδιώξεις μου, ποιός ἦταν ὁ σκοπός μου. Βασικά, ἤθελα νὰ παρουσιάσω τὴν οὐσία τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, ὅπως ἐφαρμόζεται στὴν πράξη καὶ ὄχι στὴν θεωρία, νὰ διδάξω ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ εὐρύτερη οἰκογένειά μας καὶ τὸ πνευματικὸ νοσοκομεῖο ποῦ μᾶς θεραπεύει. Μέσα στὸ πλαίσιο αὐτὸ διοργανώθηκαν οἱ Ἐνορίες, ὡς κέντρα πνευματικῆς ζωῆς, μὲ τὶς ἱερὲς Ἀκολουθίες καὶ τὴν φιλανθρωπικὴ δράση. Ἐπίσης, ἔδωσα μεγάλη σημασία στὴν καλὴ λειτουργία τῶν Ἱδρυμάτων-Κληροδοτημάτων, ὥστε νὰ βοηθήσουν ὅσο εἶναι δυνατὸν τοὺς ἀνθρώπους μέσα στὴν κοινωνία μας. Θὰ χαρῶ πολὺ ὅταν ὁλοκληρωθῇ τὸ Γηροκομεῖο. Ἡ ἐφημερίδα τῆς Μητροπόλεώς μας «Ἐκκλησιαστικὴ Παρέμβαση» δείχνει κάθε μῆνα μερικὲς πτυχὲς τοῦ ἔργου.

9. Ἐρώτηση: Γενικά, εἴσαστε εὐχαριστημένος ἀπὸ τὸ Ποίμνιό σας;

Ἀπάντηση: Ἐπειδὴ ἀγαπῶ τὴν Ρωμηοσύνη, μὲ ὅλη τὴν σημασία τῆς λέξεως, ὡς μιὰ ἰδιαίτερη παράδοση, γι' αὐτὸ καὶ χαίρομαι ποῦ εἶμαι Μητροπολίτης στὴν Ρούμελη καὶ συγκεκριμένα στὴν Ναύπακτο. Γνώρισα τὴν Αἰτωλοακαρνανία ἀπὸ μαθητὴς Γυμνασίου, ὅπως σᾶς εἶπα, ὅταν ἤμουν στὸ Ἀγρίνιο καὶ εἶχα συμμαθητὲς καὶ φίλους ἀπὸ τὴν Ὀρεινὴ Ναυπακτία καὶ αἰσθάνομαι ὡς Αἰτωλοακαρνάν, τώρα δὲ Ναυπάκτιος. Ἀπὸ τότε ἀγάπησα τὸν χαρακτῆρα τῶν Ρουμελιωτὼν καί, βέβαια, ἄκουγα γιὰ τὴν ὄμορφη Ναύπακτο. Περνοῦσα πολλὲς φορὲς ἀπὸ τὴν Ναύπακτο, ὅταν ταξίδευα ἀπὸ τὴν Ἀθήνα στὰ Γιάννενα ἢ ἀπὸ τὴν Λεβαδειὰ στὰ Γιάννενα, ἀλλὰ δὲν μοῦ εἶχε δοθῇ εὐκαιρία νὰ ἐπισκεφθῶ ὅλες τὶς ὀμορφιὲς τῆς Ναυπάκτου καὶ τῆς Ὀρεινῆς Ναυπακτίας. Δοξάζω τὸν Θεὸ γιατί ἡ Ἐκκλησία μὲ ἀνέδειξε στὸν βαθμὸ τοῦ Ἐπισκόπου καὶ μὲ κατέστησε Μητροπολίτη σὲ αὐτὴν τὴν ἱστορικὴ Μητρόπολη, τῆς ὁποίας Ἐπίσκοποι ἦταν μέλη σὲ Οἰκουμενικὲς Συνόδους καὶ ἡ Μητρόπολη Ναυπάκτου ἐπεκτεινόταν μέχρι τὴν Χιμάρα.

Τὸ ὅτι εἶμαι εὐχαριστημένος ἀπὸ τὴν παρουσία μου στὴν Ἱερὰ αὐτὴ Μητρόπολη φαίνεται ἀπὸ τὸ ὅτι ἀρνήθηκα ἐπανειλημμένως προτάσεις νὰ μετατεθῶ σὲ ἄλλες μεγάλες Μητροπόλεις καί, βεβαίως, δὲν ἔχω καμμία ἐπιθυμία μεταθέσεως. Ἐδῶ στὴν Ναύπακτο συνάντησα πολλοὺς καλοὺς ἀνθρώπους, ποῦ ἔχουν ἀγάπη στὸν Θεὸ καὶ τὴν Ἐκκλησία, ἀπέκτησα καλοὺς συνεργάτες, Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, οἱ ὁποῖοι προσφέρονται νὰ βοηθήσουν σὲ ὅ,τι τοὺς ζητήσω. Βεβαίως καὶ ὑπάρχουν προβλήματα, ὅπως ἄλλωστε γίνεται παντοῦ, ἀλλὰ ἐκεῖνο ποῦ καθορίζει τὴν πνευματικὴ καὶ κοινωνικὴ ὑγεία, δὲν εἶναι τὰ προβλήματα καὶ οἱ προβληματικοὶ ἄρρωστοι ἄνθρωποι, ἀλλὰ οἱ ὑγιεῖς πνευματικὰ ἄνθρωποι καὶ οἱ σχέσεις μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων ποῦ ἀντέχουν στὸν χρόνο, ἀφοῦ δὲν στηρίζονται σὲ συμφέροντα οἰκονομικὰ καὶ ψυχολογικά. Εἶναι δὲ γνωστὸν ὅτι οἱ λίγοι ἄρρωστοι ἄνθρωποι δημιουργοῦν θόρυβο, ἀλλὰ οἱ περισσότεροι ὑγιεῖς ἄνθρωποι ἀποτελοῦν τοὺς ὑγιεῖς ἀδένες τοῦ σώματος τῆς κοινωνίας, ποῦ βοηθοῦν στὴν ὁμοιοστασία τῆς κοινωνίας καὶ τὴν διατήρηση τοῦ ἱστοῦ της.

Πρέπει δὲ νὰ σᾶς συγχαρῶ γιὰ τὸ ἔργο ποῦ κάνετε καταγράφοντας τὶς «μνῆμες τῶν ἀνθρώπων», τὶς ὁποῖες διαβάζω ἀνελλιπῶς καὶ χαίρομαι, γιατί βλέπω κρυμμένα διαμάντια καὶ μεγάλους θησαυροὺς ποῦ ζοὺν δίπλα μας. Αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι μεγάλωσαν μὲ φτώχεια, ἀλλὰ μὲ ἀξιοπρέπεια, καὶ μὲ τὴν ζωή τους ἐλέγχουν μερικοὺς ἄλλους ποῦ εἶναι πάντοτε στὸ προσκήνιο, ἀλλὰ εἶναι κούφιοι πνευματικὰ καὶ πολιτιστικά.

Συνέντευξη τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου στήν Μαρίνα Τσαματσούλη

Ἐρώτηση: Ἄν γιά ἐμᾶς τό μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως εἶναι δεδομένο –καθότι ἄν καί ὑπάρχουν προβλήματα αὐτά δέν εἶναι δυσεπίλυτα-, ποιό θά μποροῦσε νά εἶναι τό ἀντίστοιχο μήνυμα γιά τούς Παλαιστίνιους καί τούς Σύριους συνανθρώπους μας;

Ἀπάντηση: Ἐμεῖς θά ἑορτάσουμε καί ἐφέτος μέ τούς παραδοσιακούς τρόπους τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, κατά τήν ὁποία ὁ Χριστός νίκησε τόν θάνατο, καί ὅμως στήν Παλαιστίνη καί στήν Συρία θά συνεχισθῆ ὁ πόνος, ἡ θλίψη, ὁ θάνατος.

Ἔχω ζήσει στήν περιοχή αὐτή ἕνα χρονικό διάστημα στό παρελθόν (1988-1990) καί γνωρίζω πολλούς ἀνθρώπους, μεταξύ τῶν ὁποίων εἶναι καί ὀρθόδοξοι, οἱ λεγόμενοι Ρούμ ὀρτοντόξ, καί τούς σκέπτομαι πολύ συχνά, ἰδιαίτερα αὐτές τίς ἡμέρες.

Ἡ περιοχή εἶναι κέντρο ἀνταγωνισμοῦ καί συμφερόντων πολλῶν Κρατῶν, μέ ἀποτέλεσμα οἱ ἄνθρωποι νά ὑποφέρουν, νά καταστρέφονται, νά θρηνοῦν θύματα. Ὁ πόλεμος εἶναι μιά μεγάλη δοκιμασία στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων, γιατί συνδέεται μέ τό μίσος, τήν κακία, τήν καταστροφή καί τόν θάνατο. Καί ὅταν αὐτό γίνεται ἀπό χριστιανικά Κράτη, τότε εἶναι μιά μορφή σταυροφορίας.

Προσεύχομαι μέ πόνο γιά τούς ἀνθρώπους στήν περιοχή αὐτή, γιατί ὅσα συμβαίνουν, εἶναι πολύ τραγικά. Ἐμεῖς θά ἑορτάσουμε τό πέρασμα ἀπό τόν Σταυρό στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ὅμως αὐτοί θά ἐξακολουθοῦν νά εἶναι σταυρωμένοι. Πρόκειται γιά διαρκῆ σταύρωση, μιά προθανάτια τραγική ἐμπειρία.

Ἐρώτηση: Θεωρεῖτε ὅτι ὁ κόσμος καταλαβαίνει τό νόημα τοῦ Πάσχα ἀκόμη κι ἄν δεχτοῦμε ὅτι οἱ Ἐκκλησίες, ἴσως, καί νά γεμίσουν ἀπό πιστούς αὐτές τίς Ἅγιες μέρες;

Ἀπάντηση: Δυστυχῶς, οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι παραμένουν στά ἐξωτερικά γεγονότα καί ἤ δέν μποροῦν ἤ δέν θέλουν νά εἰσέλθουν στό ἐσωτερικό τους. Αὐτό γίνεται σέ ὅλα τά θέματα τῆς ζωῆς μας. Ὅλα τά γεγονότα καί τά πράγματα ἀπό τήν φύση τους δέν ἔχουν οὐσιαστικό νόημα, καί εἶναι κατά βάση ἀνόητα, λαμβάνουν ὅμως νόημα ἀπό αὐτό πού θά δώσουμε ἐμεῖς σέ αὐτά. Γιά μερικούς τό Πάσχα εἶναι εὐκαιρία ἀναψυχῆς καί ἐκδρομῶν, γιά ἄλλους εἶναι μιά μορφή διατηρήσεως τῶν ἠθῶν καί τῶν ἐθίμων καί γιά ἄλλους μιά τυπική προσέγγιση καί παρακολούθηση τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν.

Ὅμως, στό βάθος τους ὅλα αὐτά τά γεγονότα ἔχουν νά κάνουν μέ τήν ἐλευθερία ἀπό διάφορες ἐξαρτήσεις, τήν ἀπαλλαγή μας ἀπό τά τραγικά ὑπαρξιακά ἐρωτήματα πού συνδέονται μέ τίς ἐνοχές, τόν πόνο καί τόν θάνατο, καί γιά μᾶς τούς Χριστιανούς, τά γεγονότα αὐτά γίνονται ἀφορμή γιά μιά στενότερη γνωριμία μέ τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία.

Ἑπομένως, δέν πρέπει ἁπλῶς νά παρακολουθοῦμε τά γεγονότα αὐτά τυπικά, ἀλλά νά τά «μεταφράζουμε» στήν προσωπική μας ζωή καί νά ἐρευνοῦμε τή σημασία πού ἔχουν γιά τήν ὑπαρξιακή μας ἀγωνία. Τό γεγονός εἶναι ὅτι ὑπάρχει ἐλπίδα ζωῆς, μποροῦμε μέ τήν δύναμη τοῦ Χριστοῦ νά δώσουμε νόημα στήν ζωή καί τόν θάνατο. Ἄς μή περνοῦν ὅλες αὐτές οἱ ἑορτές «ἀμετάφραστες» στήν ζωή μας. Οἱ εὐκαιρίες πού μᾶς δίνονται πρέπει νά γίνουν ἀφορμή γιά ποιότητα καί πληρότητα ζωῆς.

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ἡ τρέχουσα περίοδος χαρακτηρίζεται ὡς μία ἀπὸ τὶς χειρότερες τῶν τελευταίων ἐτῶν τόσο ἀπὸ πλευρᾶς διαβίωσης ὅσο καὶ ἠθικῶν ἀξιῶν. Οἰκονομικὴ κρίση, φτώχεια, περικοπές.. μὲ ἀποτέλεσμα χιλιάδες οἰκογένειες νὰ βρίσκωνται σὲ ἀπόγνωση. Πολλοὶ λένε ὅτι τὸ Ἑλληνικὸ κράτος καταρρέει.. Τί θὰ μᾶς σώση ἄραγε;

Ἀπάντηση: Δὲν εἶμαι βέβαιος ὅτι εἶναι ἡ χειρότερη περίοδος τῶν τελευταίων ἐτῶν, γιατί ἐμεῖς οἱ μεγαλύτεροι περάσαμε καὶ ἄλλες δύσκολες περιόδους. Ὅταν ἤμουν στὸ Δημοτικὸ καὶ τὸ Γυμνάσιο ἡ οἰκογένειά μου βρισκόταν σὲ δεινὴ οἰκονομικὴ κατάσταση. Σπούδασα στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ ἐργαζόμενος, γιατί δὲν εἶχα καμμία οἰκονομικὴ βοήθεια ἀπὸ τὸ σπίτι μου. Οἱ γονεῖς μου ἦταν πολὺ καλοὶ Χριστιανοί, μᾶς ἀγαποῦσαν, ἀλλὰ δὲν εἶχαν τὶς οἰκονομικὲς δυνατότητες νὰ μὲ σπουδάσουν. Ὅμως περάσαμε ὅλες αὐτὲς τὶς δυσκολίες καὶ δοξάζω τὸν Θεό. Ἐπίσης, παλαιότεροι καὶ νεώτεροι περάσαμε ἀπὸ πολέμους, κακουχίες, πεῖνα, ἐμφυλίους σπαραγμούς, δικτατορίες κλπ.

Πάντως, ὁ λαός μας ἔχει πολλὲς πνευματικὲς ἀντιστάσεις, ἔχει πίστη στὸν Θεό, ὑπομονή, ξέρει νὰ προσεύχεται, νὰ ἐμπιστεύεται τὴν Ἐκκλησία, νὰ ἐκκλησιάζεται καὶ νὰ ἐλπίζη στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Τελικά, αὐτὸ ποῦ συνέβη τὰ τελευταῖα χρόνια εἶναι μιὰ ἀποστασία ἀπὸ τὸν Θεό, τὴν Ἐκκλησία, τὶς παραδόσεις, μιὰ ἐκκοσμικευμένη ζωὴ ποῦ συνδέεται μὲ τὴν εὐδαιμονία, τὴν αἰσθησιοκρατία. Μάθαμε νὰ ζοῦμε μὲ εὐμάρεια, γι’ αὐτὸ μᾶς κακοφαίνεται τώρα ποῦ χάσαμε μερικὲς ὑλικὲς ἀπολαύσεις. Ἀλλὰ τελικὰ φαίνεται ὅτι ὅλη αὐτὴ ἡ οἰκονομικὴ εὐμάρεια ἦταν πλασματική, ἦταν μιὰ «φούσκα» ποῦ ἔσπασε, ἦταν μιὰ πλούσια ζωὴ μὲ δανεικά. Αὐτὸ ἦταν λάθος.

Βεβαίως, σήμερα πολλοὶ ὑποφέρουν γιατί ζοὺν στὰ ὅρια τῆς φτώχειας. Τὸ περιγράψατε ὡραῖα στὴν τοποθέτησή σας. Ἡ μείωση τῶν μισθῶν εἶναι ἕνα μεγάλο πρόβλημα, ἀφοῦ οἱ οἰκογενειάρχες δὲν μποροῦν νὰ βοηθήσουν τὰ παιδιά τους στὸ νὰ ζήσουν καὶ νὰ σπουδάσουν. Ὅμως, τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα εἶναι ἡ ἀνεργία τῶν νέων ἀνθρώπων. Εἶναι τρομερὸ νὰ εἶσαι νέος, νὰ ἔχης ὄρεξη γιὰ ἐργασία, νὰ ἔχης πτυχία, νὰ εἶσαι ταλαντοῦχος, καὶ νὰ μὴ μπορῇς νὰ ἐργασθῇς!

Αὐτὴν τὴν δύσκολη περίοδο θὰ μᾶς βοηθήση ἡ πίστη στὸν Θεό, ἡ ὑπομονή, ἡ ψυχραιμία καὶ βεβαίως μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήση ἡ Ἐκκλησία, μὲ τὴν ὅλη ζωὴ ποῦ διαθέτει.

2. Ἐρώτηση: Ἀκούγεται κατὰ καιροὺς ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν στάθηκε στὸ ὕψος τῶν περιστάσεων προκειμένου νὰ δώση ἕνα χέρι βοηθείας στοὺς ἀναξιοπαθοῦντες ποῦ σήμερα αὐξάνονται ραγδαία λόγῳ κρίσης. Δεδομένου ὅτι ὁ φτωχὸς δὲν ἔχει ἀνάγκη μόνο τὸ φαγητό. Τί λέτε;

Ἀπάντηση: Αὐτὸ δὲν εἶναι σωστό, ἔστω καὶ ἂν λέγεται ἀπὸ μερικούς. Ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴν ὅλη ὀργανωτικὴ διάρθρωσή της λειτουργεῖ ὡς θεραπευτικὴ Κοινότητα ποῦ ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν πνευματικὴ καὶ ψυχικὴ ὑγεία τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὶς οἰκονομικὲς ἀνάγκες τους. Εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικός-προνοιακὸς φορέας τῆς Χώρας μας. Ἀπὸ διάφορα βιβλία ποῦ ἐκδόθηκαν, ἀλλὰ καὶ στοιχεῖα ποῦ ἔχει ἡ Ἱερὰ Σύνοδος στὴν διάθεσή της, φαίνεται ὅτι ἡ Ἐκκλησία διαθέτει περίπου ἑπτακόσια πενῆντα (750) Ἱδρύματα ποῦ προσφέρουν βοήθεια στὸν λαὸ καὶ πέρυσι ξοδεύθηκε τὸ φανερὸ καὶ καταγεγραμμένο ποσὸ τῶν ἑκατὸ ἑκατομμυρίων εὐρὼ γιὰ ἔργα πρόνοιας καὶ φιλανθρωπίας. Καὶ αὐτὸ πρέπει νὰ αὐξηθῇ στὶς ἡμέρες μας γιὰ νὰ βοηθήσουμε ἀκόμη περισσότερο τοὺς ἀνθρώπους.

Αὐτὸ βέβαια τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο πρέπει νὰ τὸ δοῦμε μέσα ἀπὸ δύο προϋποθέσεις.

Ἡ μία ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι «Ὑπουργεῖο Κοινωνικῆς Πρόνοιας», δὲν εἶναι αὐτὸς ὁ πρῶτος καὶ ἀποκλειστικὸς σκοπός της. Τὸ Κράτος, κατὰ λόγο δικαιοσύνης, εἶναι ἁρμόδιο νὰ ἐνδιαφέρεται γιὰ τὶς οἰκονομικὲς ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων καὶ κακῶς ποῦ δὲν τὸ κάνει ὅπως πρέπει. Οἱ ἄνθρωποι δὲν θέλουν ἐλεημοσύνη, ἀλλὰ δικαιοσύνη, θέλουν δουλειὰ γιὰ νὰ βγάζουν τὸν ἐπιούσιο ἄρτο μὲ τὸν ἱδρῶτα τους. Δὲν εἶναι δυνατὸν τὸ Κράτος νὰ ἀπεκδύεται τὶς εὐθύνες του καὶ νὰ τὰ φορτώνη σὲ ἄλλους Ὀργανισμοὺς καὶ στὴν Ἐκκλησία.

Ἡ ἄλλη προϋπόθεση εἶναι ὅτι ὁ βαθύτερος σκοπὸς τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ πνευματικὴ βοήθεια στὸν λαό. Τὸ εἴπατε πολὺ καλὰ στὴν τοποθέτησή σας. «Ὁ φτωχὸς δὲν ἔχει ἀνάγκη μόνο ἀπὸ φαγητό». Ὁ Χριστὸς εἶπε: «οὐκ ἐπ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ ἐπὶ παντὶ ρήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ» (Μάτθ. δ', 4). Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ προσφέρη πνευματικὴ τροφὴ στοὺς ἀνθρώπους ποῦ πεινοῦν καὶ διψοῦν γιὰ τὴν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, τὴν ἐσωτερικὴ εἰρήνη, τὴν πνευματικὴ ἐλευθερία, τὴν ἀπόκτηση νοήματος γιὰ τὴν ζωὴ καὶ τὴν ἀντιμετώπιση τοῦ θανάτου. Εἶναι αὐτὰ τὰ λεγόμενα ὑπαρξιακὰ ἐρωτήματα ποῦ ἀπασχολοῦν τοὺς νέους, τοὺς μεσήλικας καὶ τοὺς ἡλικιωμένους, δηλαδὴ τί εἶναι ἡ ζωή, τί εἶναι ὁ θάνατος, γιατί καὶ πῶς θὰ ζούν, πῶς θὰ πεθάνουν. Σήμερα ἀναπτύσσεται ἡ ὑπαρξιακὴ φιλοσοφία καὶ ἡ ὑπαρξιακὴ ψυχολογία, γιὰ νὰ ἀντιμετωπισθοῦν αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα. Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴν θεολογία της, τὴν λατρεία της καὶ τὴν ποιμαντική της διακονία μπορεῖ νὰ βοηθήση ἀποτελεσματικὰ στὸ θέμα αὐτό, πλούσιους καὶ πτωχούς, ἐργαζομένους καὶ ἀνέργους, ἔχοντες καὶ μὴ ἔχοντες. Ἡ κατάθλιψη καὶ ἡ ἀπελπισία κτυπάει παντοῦ καὶ ὅλες τὶς κατηγορίες τῶν ἀνθρώπων. Ὁ Χριστὸς ἦλθε στὸν κόσμο γιὰ νὰ νικήση τὸν θάνατο, τὸν διάβολο, τὴν ἁμαρτία καὶ αὐτὸ τὸ μήνυμα διακηρύσσει ἡ Ἐκκλησία καὶ αὐτὴν τὴν ζωὴ προσφέρει στοὺς ἀνθρώπους. Ἐπειδή, ὅμως, ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀπὸ ψυχὴ καὶ σῶμα γι’ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία ἐνδιαφέρεται καὶ γιὰ τὰ δύο, κατὰ κύριο λόγο γιὰ τὰ πνευματικὰ ζητήματα.

Ἐμεῖς, πάντως, πρέπει νὰ μάθουμε νὰ ζητᾶμε ἀπὸ τὸ Κράτος αὐτὸ ποῦ μπορεῖ νὰ μᾶς δώση καὶ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία αὐτὸ ποῦ μπορεῖ νὰ μᾶς προσφέρη, καὶ ὄχι νὰ συγχέουμε τὶς ἁρμοδιότητες, δηλαδὴ νὰ ζητᾶμε ἀπὸ τὸ Κράτος αὐτὸ ποῦ δίνει ἡ Ἐκκλησία καὶ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία αὐτὸ ποῦ πρέπει νὰ λάβουμε ἀπὸ τὸ Κράτος.

3. Ἐρώτηση: Ἡ «κρίση» τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν πιστεύετε ὅτι συνέβαλε καθοριστικὰ στὰ πάσης φύσεως προβλήματα ποῦ καλεῖται νὰ ἀντιμετωπίση ὁ Ἕλληνας;

Ἀπάντηση: Φυσικὰ οἱ λεγόμενες «ἠθικὲς ἀξίες» προκάλεσαν τὴν κρίση, γιατί μιὰ ζωὴ χωρὶς «ἠθικὲς ἀξίες» καὶ ἀρχές, καταλήγει στὴν ἀρχὴ «ὁ θάνατός σου ἡ ζωή μου», «δίχως Θεὸ ὅλα ἐπιτρέπονται». Τότε δημιουργεῖται ἕνας ἀμοραλισμός, ἕνας ὀπορτουνισμός, μιὰ ἀπαξίωση τῶν ἄλλων καὶ τελικὰ μιὰ ἀλλοτρίωση δική μας. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος γίνεται αἰχμάλωτος μιᾶς ἰδέας, καὶ μάλιστα φανταστικῆς ἢ ἀπάνθρωπης, τότε θέτει μέσα στὴν ζωή του τὸ σπέρμα τῆς καταστροφῆς. Αὐτὸ ἔδειξε ὁ Ντοστογιέφσκι σὲ ὅλα τὰ ἔργα του. Ὁ ὑπεράνθρωπος τοῦ Νίτσε, ποῦ μεταξὺ τῶν ἄλλων διακατεχόταν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ὅτι «ὁ Θεὸς ἀπέθανε» καὶ τὶς ἀρχὲς τοῦ ἀνελέητου πόθου τῆς ἐξουσίας, τῆς ζωῆς χωρὶς ἠθική, τῆς ἀναλγησίας στὸν πόνο τῶν ἄλλων, ὁδήγησε στὸν τρομερὸ δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο καὶ τὸ τρελλὸ λουτρὸ αἵματος ποῦ χύθηκε σὲ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα. Κάτω ἀπὸ κάθε τραγωδία κρύβεται μιὰ ἀπάνθρωπη ἰδεολογία, μιὰ κτηνώδης «ἠθική».

Ὅμως πιστεύω ὅτι γιὰ μᾶς τοὺς Χριστιανοὺς τὰ σύγχρονα προβλήματα δὲν εἶναι θέμα ἠθικῶν ἀξιῶν, ἀλλὰ ἀρνήσεως νὰ τηρήσουμε τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ, ποῦ ἀναφέρονται στὴν ὀλιγάρκεια, τὴν κατὰ Θεὸν πτωχεία, τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὸν πλησίον, τὴν ἀποδέσμευση ἀπὸ τὸν μαμωνά. Τελικά, τὸ πρόβλημα ποῦ προέκυψε, καὶ θὰ προκύπτη πάντα, εἶναι ἡ ἔλλειψη ἀσκητικῆς. Στὴν Ἐκκλησία δὲν μιλᾶμε ἁπλῶς γιὰ ἠθική, βάσει μιᾶς φιλοσοφικῆς δεοντολογίας, ἀλλὰ γιὰ ἀσκητική. Ἂν ὅλοι μάθουμε νὰ ἀρκούμαστε στὰ ἀναγκαῖα γιὰ τὴν ζωή μας, ἂν μάθουμε νὰ ἐξαρτοῦμε τὴν ζωή μας ὄχι ἀπὸ τὸ ἔχειν, ἀλλὰ ἀπὸ τὸ εἶναι, ἂν δώσουμε βαρύτητα στὸν ἐσωτερικὸ ἑαυτό μας καὶ λύσουμε τὸ ὑπαρξιακὸ κενό, ποῦ ὑπάρχει μέσα μας, τότε θὰ λύσουμε καὶ πολλὰ ἄλλα ἐξωτερικὰ προβλήματα ποῦ μᾶς ἀπασχολοῦν.

Ἔτσι, ἡ ἀπομάκρυνση ἀπὸ αὐτὲς τὶς βασικὲς ἀρχὲς τῆς Παράδοσής μας μᾶς ὁδήγησαν ἕως ἐδῶ. Τοὐλάχιστον ἅς ἀνακάμψουμε, ἅς μετανοήσουμε, ἅς ἀλλάξουμε νοῦ, δηλαδὴ ἅς στρέψουμε τὸν νοῦ μᾶς στὸν Θεὸ καὶ ἅς ἐπαναλάβουμε τὴν προσευχὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ: «φώτισόν μου τὸ σκότος».

4. Ἐρώτηση: Οἱ ἄνθρωποι ποῦ σᾶς ἐπισκέπτονται τί εἶδος προβλήματα σᾶς θέτουν; Τί τοὺς «βασανίζει» περισσότερο καὶ τί τοὺς νουθετεῖτε νὰ κάνουν;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία, ὅπως πάντα, εἶναι τὸ μόνο καταφύγιο-«αποκούμπι» στὶς εὐχάριστες καὶ δυσάρεστες στιγμὲς τῆς ζωῆς μας. Ἔχουμε ἀπὸ τὰ μικρά μας χρόνια προσωπικὴ σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία. Μοιάζουμε, ὅπως ἔλεγε ἕνας ἁγιορείτης, σὰν τὰ μικρὰ παιδιὰ ποῦ παίζουν ὅλη τὴν ἡμέρα ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι μὲ τὰ χώματα, λερώνονται, ἀλλὰ ὅταν βραδυάζη καὶ τὰ φωνάζει ἡ μητέρα τους, μπαίνουν στὸ σπίτι γιὰ νὰ ἀναπαυθοῦν, νὰ πλυθοῦν, νὰ φάγουν καὶ νὰ ξεκουρασθοῦν. Αὐτὴ εἶναι ἡ Ἐκκλησία μας, εἶναι ἡ μητρικὴ ἀγκαλιὰ ἀκόμη καὶ γιὰ τὰ πιὸ ἀτίθασα παιδιά της, εἶναι ἡ πατρική μας οἰκογένεια, τὸ πατρικό μας σπίτι. Εἶναι ἡ πνευματική μας μήτρα ποῦ μᾶς ζωογονεῖ, ἀρκεῖ νὰ μὴ σπάσουμε τὸν ὀμφάλιο λῶρο ποῦ μᾶς συνδέει μαζί της. Ὅταν ὅλοι μᾶς ἀπογοητεύουν, μᾶς πληγώνουν, μᾶς στενοχωροῦν, ἡ Ἐκκλησία μᾶς ζεσταίνει καὶ μᾶς παρηγορεῖ.

Καὶ σὲ αὐτὲς τὶς δύσκολες ὧρες πολλοὶ ἄνθρωποι ἔρχονται στὰ Γραφεῖα, στοὺς Ναούς. Ἀνοίγουν τὴν καρδιά τους καὶ λένε τὸν πόνο τους. Μερικὲς φορὲς κλαῖνε καὶ διαμαρτύρονται, ὅπως τὰ παιδιὰ ποῦ εἶναι πληγωμένα καὶ ὅταν συναντοῦν τὴν μάνα τους πέφτουν στὴν ἀγκαλιά της καὶ κλαῖνε ἢ ἀκόμη καὶ ξεσποῦν ἐναντίον της, ὡσὰν αὐτὴ νὰ εὐθύνεται γιὰ ὅσα περνοῦν. Καὶ ἐμεῖς, ὅπως ἡ ὑπομονητικὴ μάνα, ἀπευθύνουμε παρακλητικοὺς λόγους, ἀφοῦ τότε ὁ πονεμένος ἄνθρωπος θέλει ἕνα χάδι, ἕναν τρυφερὸ λόγο, μιὰ παρήγορη φωνή, καὶ στὴν συνέχεια τοὺς βοηθᾶμε ὅσο μποροῦμε καὶ στὰ κοινωνικά τους προβλήματα.

Βεβαίως, τοὺς συγχρόνους ἀνθρώπους βασανίζει ἡ ἀνεργία καὶ ἡ ἔλλειψη τῶν ἀναγκαίων γιὰ νὰ συντηρήσουν τὴν οἰκογένειά τους. Ἀλλὰ κυρίως τοὺς βασανίζει ἡ ἀδιαφορία τῶν ἄλλων, τῶν ἐχόντων καὶ κατεχόντων, ἡ μὴ χρηστὴ διαχείρηση τῶν κοινῶν γιὰ τὰ ὁποῖα εὐθύνονται, ἡ ἀδράνεια νὰ ἐλέγχουν τὰ οἰκονομικὰ τῆς Χώρας. Ἐρωτοῦν: Γιατί αὐτοὶ ποῦ μᾶς διοικοῦσαν νὰ μὴ φροντίζουν γιὰ τὴν οἰκονομία τῆς Χώρας, γιατί νὰ μὴν εἶναι εἰλικρινεῖς μὲ τὸν λαό, γιατί νὰ ἀφήσουν νὰ ἀδειάσουν τὰ ταμεῖα τοῦ Κράτους; Πῶς εἶναι δυνατὸν τὸ Κράτος νὰ εἰσπράττη φόρους ἀπὸ τὸν λαὸ 54 δισ. εὐρώ, ποῦ οὐσιαστικὰ εἶναι ἀνταποδοτικοί, καὶ ἀπὸ αὐτὰ νὰ δίνη τὰ 47 δισ. εὐρὼ γιὰ τοὺς τόκους ποῦ ὀφείλει, ὁπότε νὰ ζοῦμε μόνο μὲ 7 δισ. εὐρώ; Ποιός εὐθύνεται γι’ αὐτὴν τὴν συμφορά; Γιατί ἄδειασαν τὰ ἀσφαλιστικὰ ταμεῖα; Ποιός εὐθύνεται γι’ αὐτό;

Αὐτὰ καὶ ἄλλα πολλὰ λένε. Ἐμεῖς, πάντως, προσπαθοῦμε νὰ ἀνορθώσουμε τοὺς ἀνθρώπους ψυχολογικὰ καὶ πνευματικά, προσπαθοῦμε νὰ νοηματοδοτήσουμε τὸν βίο τους, νὰ τοὺς κάνουμε νὰ συνειδητοποιήσουν ὅτι οἱ βασικές τους ἀνάγκες εἶναι κυρίως οἱ πνευματικές, αὐτὲς στὴν πραγματικότητα ἀναζητοῦν, ἔστω κι ἂν δὲν τὸ καταλαβαίνουν. Φυσικά, κάνουμε ὅ,τι μποροῦμε γιὰ νὰ τοὺς ἁπαλύνουμε τὸν πόνο ἀπὸ τὴν οἰκονομικὴ ἀνέχεια. Προσπαθοῦμε νὰ διοργανώσουμε τὶς Ἐνορίες καὶ τοὺς «Συνδέσμους Ἀγάπης» γιὰ νὰ βοηθήσουν. Συμβουλεύω τοὺς οἰκογενειάρχες τοὐλάχιστον νὰ μαγειρεύουν μερικὲς μερίδες φαγητοῦ περισσότερο ἀπὸ ὅ,τι ἔκαναν προηγουμένως, γιὰ νὰ τὶς δίνουν σὲ ὅσους ἔχουν ἀνάγκη στὴν γειτονιά τους. Κάτι εἶναι καὶ αὐτό.

5. Ἐρώτηση: Τὸ Τριώδιο εἶναι μιὰ εὐκαιρία γιὰ τὸν Χριστιανὸ νὰ κάνη ἕνα νέο ξεκίνημα στὴν ζωή του;

Ἀπάντηση: Ἔχετε δίκαιο ὅταν ἀναφέρεσθε στὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου, μιὰ κατ’ ἐξοχὴν πνευματικὴ περίοδο, περίοδο μετανοίας, προσευχῆς καὶ ἀναθεώρησης πολλῶν πραγμάτων.

Μὲ τὴν ἔναρξη τοῦ Τριωδίου ἀρχίζει μιὰ περίοδος ποῦ φθάνει μέχρι τὸ Πάσχα καὶ ἀπὸ ἐκεῖ μέχρι τὴν ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Πάντων. Μᾶς δίνεται ἡ δυνατότητα νὰ δοῦμε ὅλη τὴν παγκόσμια ἱστορία, ποῦ ἄρχισε μὲ τὴν δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, τὴν πτώση του, τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ, τὴν Σταύρωση καὶ Ἀνάστασή Του, τὴν Πεντηκοστὴ καὶ τὸν ἁγιασμό-θέωση τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτὴ εἶναι στὴν πραγματικότητα ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία, ἡ ὁποία μᾶς δείχνει πῶς μποροῦμε νὰ εἰσέλθουμε στὸ Ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας καὶ νὰ ἑορτάζουμε καὶ ἐμεῖς προσωπικὰ τὴν ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Πάντων.

Αὐτὴ ἡ παγκόσμια καὶ ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία πρέπει νὰ γίνη καὶ προσωπική μας ἱστορία ποῦ ἐκτυλίσσεται στὸν χῶρο τῆς καρδιᾶς, μὲ τὶς πτώσεις καὶ τὶς ἀναστάσεις, μὲ τὶς σταυρώσεις καὶ τὶς ἀπαρνήσεις, μὲ τὰ πάθη καὶ τὴν θεραπεία τους, μὲ τὴν προδοσία καὶ τὴν ἀγάπη τοῦ Νυμφίου, μὲ τὴν κάθοδο στὸν Ἅδη καὶ τὴν ἔγερση ἀπὸ τὸ μνῆμα τῆς ἀπελπισίας, μὲ τὴν ἀπόγνωση καὶ τὴν χαρὰ τῆς ἐμφανίσεως τοῦ ἀναστάντος Χριστοῦ, μὲ τὴν ἀναμονὴ καὶ τὴν ἔλευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ πολλὰ ἄλλα.

Αὐτὰ εἶναι τὰ δικά μας πανηγύρια, δηλαδὴ εἶναι ἡ προσπάθεια νὰ βγάζουμε τὶς μάσκες τῆς ὑποκρισίας καὶ νὰ ἀποκτήσουμε τὴν κατὰ Θεὸν ἁπλότητα, τὸ νὰ μεθέξουμε τοῦ μυστηρίου τοῦ Σταυροῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ.

6. Ἐρώτηση: Πῶς σχολιάζετε τὰ ὅσα εἶπε πρόσφατα ὁ Μητροπολίτης Πειραιῶς Σεραφεὶμ περὶ μασωνίας καὶ ἑβραίων;

Ἀπάντηση: Ποτὲ δὲν σχολιάζω ἀπόψεις ἄλλων Ἀρχιερέων, πολὺ δὲ περισσότερο τὶς ἀπόψεις τοῦ Σέβ. Μητροπολίτου Πειραιῶς Σεραφείμ, ὁ ὁποῖος γενικὰ διακρίνεται γιὰ τὸ ὁμολογιακὸ πνεῦμα, τὴν εἰλικρίνεια καὶ τὸν αὐθορμητισμό του.

Πάντως, μοῦ δίνετε τὴν ἀφορμὴ νὰ πὼ τὴν ἄποψή μου γιὰ τὸ γεγονὸς ὅτι πολλοί, μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ ὁμιλῶν, κάνουν τὴν διάκριση μεταξὺ θρησκείας καὶ Ἐκκλησίας.

Ἡ θρησκεία στηρίζεται στὴν μαγεία, τὴν δεισιδαιμονία καὶ τὸν μυστικισμό. Συνήθως οἱ ἄνθρωποι ποῦ ἀνήκουν σὲ μιὰ θρησκεία πιστεύουν σὲ ἕναν ἰδεατό, ἀνύπαρκτο, φανταστικὸ Θεὸ καὶ οὐσιαστικὰ αὐτὸ εἶναι ἀθεΐα, γιατί ἡ πίστη σὲ ἕναν Θεὸ ποῦ δὲν ὑπάρχει εἶναι ἀθεϊστική. Μιὰ τέτοια πίστη διαστρέφει τὸν διανοητικὸ καὶ νοερὸ κόσμο τῆς ψυχῆς, δημιουργεῖ μίση, ἐχθρότητες, ἀντιπαλότητες καὶ ἐξάπτει τὸν φονταμενταλισμό, τὸν φανατισμό. Πρόκειται γιὰ μιὰ ψυχική, σωματικὴ καὶ κοινωνικὴ διαστροφή.

Ἀντίθετα, ἡ Ἐκκλησία εἶναι μιὰ Κοινότητα ποῦ πιστεύει καὶ λατρεύει ἕναν ζωντανό, ὑπαρκτὸ Θεὸ καὶ οἱ ἄνθρωποι μέσα σὲ αὐτὴν ἀποκτοῦν αἴσθηση τῆς ὑπάρξεώς Του, μὲ τὴν κάθαρση τῆς καρδιᾶς, τὸν φωτισμὸ τοῦ νοῦ καὶ τὴν θέωση. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὴ ἡ ἐν Χριστῷ κοινότητα εἶναι οἰκογένεια ποῦ διατηρεῖ πραγματικὲς σχέσεις μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὸν ἄνθρωπο, εἶναι πνευματικὸ θεραπευτήριο ποῦ θεραπεύει τὸν πνευματικὰ ἀσθενῆ ἄνθρωπο.

Στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία διδάσκεται καὶ βιώνεται ἡ ἐμπειρία τῶν Προφητῶν, Ἀποστόλων καὶ Πατέρων καὶ ἡ ἀγωνιστικότητα τῶν μαρτύρων καὶ τῶν ἀσκητῶν. Μάλιστα, οἱ Ἀποστολικοὶ Πατέρες καὶ οἱ Πατέρες τοῦ 4ου αἰῶνος διατύπωσαν τὴν Ἀποκάλυψη τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν ἑβραϊκὴ καὶ ἑλληνικὴ σκέψη, διέσωσαν τὸ καλύτερο ποῦ συνάντησαν σὲ αὐτοὺς τοὺς πολιτισμούς. Ἔτσι, ὁ Χριστιανισμὸς παρουσιάσθηκε στὴν ἱστορία ὡς τὸ «τρίτο γένος», δηλαδὴ δὲν ἔχει οὔτε ἑβραϊκὴ οὔτε ἑλληνικὴ σκέψη, ἀλλὰ κάτι νέο. Ἔτσι, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ὑπερεθνικὴ καὶ ἐναντίον κάθε ἐθνοφυλετισμοῦ, ὁ ὁποῖος ἔχει καταδικασθῇ ἀπὸ τὴν Σύνοδο τοῦ 1872 στὴν Κωνσταντινούπολη ὡς αἵρεση.

Ὅσοι ἔχουν περάσει μέσα ἀπὸ τὴν λαίλαπα τῶν καταστροφικῶν θρησκειῶν καὶ σεκτῶν καὶ ὅσοι ζοὺν πραγματικὰ μέσα στὴν Ἐκκλησία ὡς κοινότητα, οἰκογένεια καὶ θεραπευτήριο καταλαβαίνουν τὴν διαφορὰ μεταξὺ θρησκείας καὶ Ἐκκλησίας. Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ τὸ ἐξηγήση αὐτὸ μὲ λογικὰ ἐπιχειρήματα. Ἰσχύει ἡ ἀρχή: «Ἔρχου καὶ ἴδε», «γεύσασθε καὶ ἴδετε ὅτι χρηστὸς ὁ Κύριος», «σχολάσατε καὶ γνῶτε».

Πρέπει δὲ νὰ τονίσω ὅτι, ὅταν διάφορες πολιτικές, οἰκονομικὲς ἢ ἐθνικιστικὲς δυνάμεις ἐκμεταλλεύωνται τὶς θρησκεῖες, τότε ἀναφύονται χειρότερα προβλήματα, βασανίζονται πιὸ πολὺ οἱ ἄνθρωποι καὶ οἱ κοινωνίες. Εἶναι τὸ ἴδιο ὅταν οἱ λεγόμενες «Χριστιανοδημοκρατικὲς ἢ σοσιαλιστικὲς κομματικὲς παρατάξεις» ἐκμεταλλεύωνται τὰ ὄντως ἐπαναστατικὰ λόγια τοῦ Χριστοῦ καὶ κάνουν τὸν Χριστιανισμὸ ἰδεολογία μὲ πολιτικοὺς σκοπούς, ὁπότε ἀφυδατώνεται ἡ ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ.

Ἔτσι, σεβόμαστε τὶς θρησκεῖες καὶ τὶς λατρεῖες τους, ἔστω κι ἂν δὲν συμφωνοῦμε μὲ αὐτές, ἀλλὰ ἀρνούμαστε τοὺς ποικιλόμορφους καὶ ἐπικίνδυνους «-ἰσμοὺς» ποῦ ἐκμεταλλεύονται πολιτικά, κοινωνικὰ καὶ οἰκονομικὰ τὰ θρησκευτικὰ συναισθήματα τῶν ἀνθρώπων καὶ ἐπιβάλλουν ποικιλώνυμες καὶ ποικιλότροπες δικτατορίες στὸ ὄνομα τοῦ ὁποιουδήποτε Θεοῦ.

7. Ἐρώτηση: Ὁ κόσμος μᾶς ρωτάει συχνά, μορφὲς ὅπως οἱ γέροντες Παΐσιος καὶ Πορφύριος ὑπάρχουν σήμερα;

Ἀπάντηση: Εὐτυχῶς ποῦ γνωρίσαμε τοὺς φωτισμένους ὄντως Γέροντες, τοὺς πατέρες Παΐσιο καὶ Πορφύριο καὶ ἄλλες σύγχρονες πατερικὲς μορφές, ποῦ μᾶς ἔδειξαν τί εἶναι ἡ Ἐκκλησία καὶ πῶς ἀναδεικνύει ὁ Θεός, διὰ τῆς Ἐκκλησίας, τοὺς φίλους Του. Πολλοὶ ἀπὸ μᾶς αἰσθάνθηκαν κοντά τους τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Αὐτοὶ οἱ Γέροντες παρηγόρησαν χιλιάδες ἀνθρώπους καὶ μάλιστα σὲ πολλὲς περιπτώσεις ἀνέπαυσαν τὰ πιὸ ἀτίθασα παιδιὰ τοῦ Θεοῦ. Πρέπει ὅμως νὰ φανοῦμε ἀντάξιοι αὐτῆς τῆς δωρεᾶς.

Πάντως, ἐφ’ ὅσον ὑπάρχει ὁ Θεὸς καὶ ἡ Ἐκκλησία, ὑπάρχουν πάντα τέτοιες ἅγιες μορφές. Ὅπως εἶπα προηγουμένως, οἱ ἅγιοι εἶναι γεννήματα τῆς Ἐκκλησίας, πέρασαν μέσα ἀπὸ τὸν Σταυρὸ καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, τὴν Πεντηκοστὴ καὶ δίνουν τὴν μαρτυρία τῆς νέας ζωῆς ποῦ ἔφερε στὸν κόσμο ὁ Θεός.

Ἀλλοίμονον ἂν δὲν ὑπάρχουν καὶ σήμερα τέτοιες μορφές. Εἶναι σὰν νὰ θεωροῦμε ὅτι ἔπαυσε νὰ ὑπάρχη ἡ Ἐκκλησία ἢ εἶναι στεῖρα καὶ δὲν γεννᾶ. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι, ὅταν θὰ παύσουν νὰ ὑπάρχουν ἅγιοι, τότε θὰ γίνη ἡ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ.

Στὸ Ἅγιον Ὅρος ὑπάρχουν καὶ σήμερα πολλοὶ εὐλογημένοι μοναχοὶ ποῦ δοξάζουν τὸν Θεὸ καὶ δοξάζονται ἀπὸ Αὐτόν. Τὸ Ἅγιον Ὅρος ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι ἕνα μεγάλο φώς, ποῦ, ὅταν τὸ βλέπουν, ὅσοι δὲν διαθέτουν κατάλληλη ὅραση, τυφλώνονται καὶ νομίζουν ὅτι φταῖνε οἱ μοναχοὶ ποῦ μένουν ἐκεῖ. Ἀλλὰ καὶ ἐκτὸς τοῦ Ἁγίου Ὅρους, στὰ Μοναστήρια καὶ τὶς κοινωνίες ὑπάρχουν εὐλογημένα παιδιὰ τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας, ποῦ φωτίζουν ὅσους καταλαβαίνουν καὶ ἔχουν ἀνάγκη.

Τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι δὲν βλέπουμε ἐμεῖς τοὺς ἁγίους, δὲν τοὺς αἰσθανόμαστε, δὲν ὀσφραινόμαστε τὴν παρουσία τους. Αὐτὸ γίνεται γιατί δὲν ἔχουμε ἀναζητήσεις ὑψηλές, δὲν διαθέτουμε πνευματικὲς αἰσθήσεις γιὰ νὰ τοὺς ἀναγνωρίσουμε καὶ νὰ τοὺς ψηλαφήσουμε. Ἐφαρμόζεται καὶ σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ: «Πὰς γὰρ ὁ αἰτῶν λαμβάνει καὶ ὁ ζητῶν εὑρίσκει καὶ τὼ κρούοντι ἀνοιγήσεται» (Μάτθ. ζ', 8). Ὅσοι ἀναζητοῦν πραγματικὰ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς Ἁγίους, θὰ τοὺς συναντήσουν ὁπωσδήποτε, μᾶλλον αὐτοὶ οἱ ἴδιοι οἱ σύγχρονοι ἐπιζῶντες ἅγιοι θὰ πᾶνε γιὰ νὰ τοὺς βροὺν καὶ νὰ τοὺς γεμίσουν μὲ τὰ δῶρα τοῦ Θεοῦ. Τέτοιος εἶναι ὁ δικός μας Θεός. Ἔρχεται μυστικά, τοῦ ἀρέσει νὰ ἀνατρέπη ὅλα τὰ λογικὰ προγράμματα, φανερώνει τὴν ἀγάπη Του, δυνατά, ξαφνικὰ καὶ ἐκπληκτικὰ σὲ ὅσους πονοῦν καὶ Τὸν ἀναζητοῦν. Μεθάει νηφάλια αὐτοὺς ποῦ ἀναζητοῦν «τὸν καλὸν οἶνον», τὸ δυνατὸ κρασί.

(Δημοσιεύθηκε στὸ ἠλεκτρονικὸ Περιοδικό –agioritikovima.gr– Φεβρουάριος 2011)

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ἡ οἰκονομικὴ κρίση ἔχει χτυπήσει σὰν "κεραυνὸς" ἀφ' ἑνός, τὴν Ἑλληνικὴ Οἰκονομία, ἀφ' ἑτέρου καὶ χιλιάδες συνανθρώπους μας ποὺ ἀδυνατοῦν νὰ καλύψουν ἀκόμα καὶ τὰ ἔξοδα τοῦ μῆνα, 90χιλ νοικοκυριὰ ζοῦν χωρὶς ἠλεκτρικό. Χιλιάδες ἀγανακτισμένοι συμπολῖτες μας ἔχουν κατασκηνώσει ἔξω ἀπὸ τὴ Βουλή, οἱ Εὐρωπαῖοι μᾶς πιέζουν νὰ δεχθοῦμε τὰ σκληρότερα μέτρα λιτότητας τῶν τελευταίων ἐτῶν. Μήπως βρισκόμαστε μπροστὰ σὲ ἀδιέξοδο;

Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχὰς ἡ οἰκονομικὴ κρίση δὲν κτύπησε τὴν χώρα μας σὰν κεραυνός, ἀφοῦ πολλοὶ εἶχαν προειδοποιήσει γι' αὐτὸ πρὶν ἀπὸ χρόνια. Γνώριζαν τὸ θέμα οἱ πολιτικοί, ἀλλὰ φοβοῦνταν νὰ κάνουν διορθώσεις, τὸ γνώριζαν οἱ εἰδικοὶ οἰκονομολόγοι, ἀλλὰ καὶ ἐμεῖς οἱ Κληρικοὶ τὸ ἐντοπίζαμε, βλέποντας τὴν κατακόρυφη αὔξηση τῆς ψεύτικης εὐμάρειας, τὴν μόδα τῶν καταναλωτικῶν δανείων ποὺ λάμβαναν οἱ ἄνθρωποι, τὴν διαφορὰ μεταξὺ κατανάλωσης καὶ παραγωγῆς, τὴν παραθεώρηση τῆς πνευματικῆς ζωῆς, αὐτῆς ποὺ δίνει νόημα στὴν ζωή μας. Ἔχουν γραφὴ πολλὲς σελίδες γιὰ τὸ θέμα αὐτό. Ἀπὸ τὴν δεκαετία τοῦ '60 τοῦ περασμένου αἰῶνος ὁ Μαρκοῦζε ἔκανε λόγο γιὰ τὴν μονοδιάστατη κοινωνία καὶ τὸν μονοδιάστατο ἄνθρωπο ποὺ στηρίζεται σὲ «πλαστικὲς» ἀνάγκες μιᾶς καταναλωτικῆς ζωῆς καὶ τὴν ὑποδούλωσή του σὲ αὐτές. Σήμερα φαίνονται ἔκδηλα τὰ τραγικὰ αὐτὰ φαινόμενα. Οἱ ἡγέτες ἔπρεπε νὰ ἡγοῦνται τοῦ λαοῦ καὶ ὄχι νὰ ἕπωνται, διαφορετικὰ δὲν εἶναι ἡγέτες, ἀλλὰ ἀγόμενοι καὶ φερόμενοι καὶ ὄχι ἄγοντες καὶ φέροντες. Πάντως, ἡ κατάσταση σήμερα εἶναι δύσκολη, χωρὶς νὰ μπορῶ νὰ πῶ ὅτι ἔχει φθάσει στὸ ἀδιέξοδο, γιατί πάντα ὑπάρχουν λύσεις καὶ διέξοδοι. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει μέσα του ἀστείρευτες δυνάμεις, τὸ ἴδιο καὶ ἡ κοινωνία. Ὁ Νίτσε ἔχει πεῖ: «Ἐκεῖνος ποὺ ἔχει ἕναν σκοπὸ στὴν ζωή, μπορεῖ νὰ ἀντέξη σχεδὸν τὸ κάθε τι». Ἡ παράδοση τοῦ τόπου μας εἶναι πολὺ δυνατὴ καὶ θὰ μᾶς βοηθήση, ἀρκεῖ νὰ τὸ θελήσουμε.

2. Ἐρώτηση: Τί μήνυμα θὰ στέλνατε στοὺς "ἀγανακτισμένους " τοῦ Συντάγματος;

Ἀπάντηση: Εἶμαι καὶ ἐγὼ ἕνας ἀπὸ τοὺς «ἀγανακτισμένους» γιὰ τὴν ἀδικία ποὺ ὑπάρχει στὴν κοινωνία, τὴν ὑπονόμευση τῶν προτύπων καὶ τῶν παραδόσεών μας, τὴν νοοτροπία μιᾶς καταναλωτικῆς κοινωνίας, τὰ ἀποτελέσματα τῆς πολιτιστικῆς παγκοσμιοποίησης ποὺ λειτούργησε σὲ βάρος τῶν παραδόσεών μας καὶ τοῦ λαοῦ. Τελικά, ἡ διαμαρτυρία τῶν ἀνθρώπων ἔξω ἀπὸ κομματικοὺς μηχανισμούς, ἡ προσπάθεια νὰ περιφρουρηθοῦν οἱ συγκεντρώσεις, οἱ συζητήσεις ποὺ γίνονται σὲ αὐτὴν τὴν «ἐκκλησία τοῦ Δήμου», εἶναι μιὰ ἐλπίδα, ἀρκεῖ νὰ γίνωνται μὲ σεβασμὸ στὴν δημοκρατία καὶ χωρὶς νὰ ὑπονομευθοῦν οἱ δημοκρατικοὶ θεσμοί. Δὲν θὰ ἤθελα νὰ καταλήξη αὐτὴ ἡ κίνηση σὲ ἀντιδημοκρατικὲς ἐκδηλώσεις, γιατί ἕνας ἀπὸ τοὺς νόμους τῆς ἱστορίας, εἶναι «ἡ ἑτερογονία τῶν σκοπῶν», σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία πολλὲς φορὲς ἕνας ἀγῶνας ἀρχίζει μὲ ἀγαθὲς προθέσεις καὶ καταλήγει σὲ διαφορετικὰ ἀρνητικὰ ἀποτελέσματα. Ἔτσι, ἡ κίνηση τῶν «ἀγανακτισμένων» πρέπει νὰ βοηθήση στὴν βελτίωση τῶν δημοκρατικῶν καὶ κοινωνικῶν θεσμῶν καὶ ὄχι στὴν ὑπονόμευσή τους.

3. Ἐρώτηση: Θὰ εἶστε στὸ πλευρὸ τοὺς ἔμπρακτα; Θὰ παροτρύνατε κληρικοὺς τῆς Μητροπόλεώς σας νὰ κατέβουν στὸ Σύνταγμα;

Ἀπάντηση: Ἡ συμμετοχὴ σὲ κάθε δίκαιη κίνηση εἶναι ποικιλότροπη. Προσωπικά, ἐκφράζοντας τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση, θὰ ἤθελα ἡ Ἐκκλησία νὰ εἰσέρχεται στὴν διηρημένη κοινωνία γιὰ νὰ τὴν ὁδηγῇ στὴν ἑνότητα καὶ ὄχι νὰ τὴν διατηρῇ στὴν διαίρεση. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ μητέρα ὅλων, τῶν δεξιῶν, τῶν ἀριστερῶν, τῶν κεντρώων καὶ σοσιαλιστῶν, τῶν ἀγανακτισμένων καὶ τῶν πονεμένων, τῶν νικητῶν καὶ τῶν ἡττημένων, τῶν ἀρρώστων καὶ τῶν ὑγιῶν. Διακατέχομαι ἀπὸ ἔντονα δημοκρατικὰ αἰσθήματα, γι' αὐτὸ δὲν προτρέπω κανέναν νὰ κάνη κάτι, δὲν τὸν κατευθύνω σὲ κάποια ἐνέργεια χωρὶς νὰ τὸ θέλη, δὲν στερῶ τὴν ἐλευθερία τῶν ἀνθρώπων οὔτε τοὺς παροτρύνω ἄβουλα σὰν νὰ εἶναι ἄλογα ὄντα. Ὁ κάθε ἄνθρωπος εἶναι ἐλεύθερος νὰ ἐνεργήση κατὰ τὸν τρόπο τῆς σκέψεώς του, δημοκρατικά, ἰδίως οἱ Κληρικοὶ πρέπει νὰ ἐνεργοῦν βάσει τῶν ἀρχῶν τῆς παραδόσεώς μας μὲ ὑπευθυνότητα καὶ διάκριση.

4. Ἐρώτηση: Ὁ κόσμος σήμερα δείχνει νὰ ἔχει χάσει κάτι πολύτιμο, τὴν ἐλπίδα.Τί φταίει ἄραγε;

Ἀπάντηση: Πράγματι, σήμερα κυριαρχεῖ μιὰ ἀβεβαιότητα γιὰ τὸ μέλλον, κυρίως ἀπὸ τὰ ἀντιφατικὰ τὰ ὁποῖα ἀκοῦμε καὶ βλέπουμε. Νομίζω σὲ αὐτὴν τὴν ἀτμόσφαιρα τῆς ἀπογνώσεως εὐθύνονται οἱ ψεύτικες ὑποσχέσεις ποὺ δίνονται καὶ οἱ παταγώδεις διαψεύσεις, ποὺ ἀποτελοῦν μεγάλα προβλήματα καὶ ἐγκυμονοῦν κινδύνους. Πολλὲς φορὲς διερωτῶμαι: Γιατί δὲν εἰσακούονται σώφρονες φωνές, ἀκριβοδίκαιες ἐπισημάνσεις; Γιατί τίθενται στὸ περιθώριο τῆς κοινωνίας καὶ τῆς πολιτικῆς ὅσοι ἀπὸ πολὺ καιρὸ μὲ ἐλευθερία καὶ εὐθύτητα ἔκρουαν τὸν κώδωνα τοῦ κινδύνου; Γιατί οἱ διαμορφωτὲς τῆς κοινῆς γνώμης καθοδηγοῦσαν ἐσφαλμένα τὸν λαό, ἀλλὰ καὶ γιατί ὁ λαὸς παρασύρεται ἀπὸ λανθασμένες ἐνέργειες τῆς «τάξης τῶν Εἰδημόνων»; Εἶναι ἐρωτήματα τὰ ὁποῖα δείχνουν ἐνδεχομένως ἔλλειψη παιδείας, κριτικῆς σκέψης, ἀπουσία ὑψηλῶν προτύπων ζωῆς.

5. Ἐρώτηση: Ἡ Ἐκκλησία σήμερα δὲν φαίνεται νὰ δίνη τὴν ἐλπίδα στὸν κόσμο, ὁ ὁποῖος ἀναζητᾶ ἕναν λόγο παρηγοριᾶς, ὅπως μᾶς γράφουν πολλοὶ ἀναγνῶστες μας ποὺ ἔχουν δυσαρεστηθῇ ἀπὸ αὐτό.

Ἀπάντηση: Ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἐλπίδα ζωῆς, γιατί ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο εἶναι διοργανωμένη καὶ ἡ ὅλη θεολογική της διδασκαλία εἶναι ἡ πραγματικὴ «Ἐκκλησία τοῦ δήμου», εἶναι ἡ εὐρύτερη πνευματική μας οἰκογένεια, εἶναι τὸ πνευματικὸ θεραπευτήριο ποὺ θεραπεύει τὶς πνευματικὲς ἀσθένειες καὶ νοηματοδοτεῖ τὸν ἀνθρώπινο βίο. Συγχρόνως ἡ Ἐκκλησία ἱκανοποιεῖ καὶ τὶς οἰκογένειες καὶ τὶς ὑλικὲς ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων. Ἴσως μερικὲς φορὲς νὰ ἀπογοητεύουν οἱ ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας καὶ ὄχι ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία. Ὅμως, ὑπάρχει μιὰ βασικὴ ἀρχή, ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς κάνει ὅλες τὶς κοινωνικές του ἐφαρμογὲς κυρίως μέσα στὸν ἐκκλησιαστικὸ χῶρο. Ὅσοι ἐκλαμβάνουν τὴν Ἐκκλησία ὡς ἰδεολογία, ὡς κοινωνικὸ καὶ θρησκευτικὸ σύστημα ἀπογοητεύονται. Ὅσοι ζοῦν ἔξω ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ συμμετέχουν ἐλάχιστες φορὲς τὸν χρόνο στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή, δὲν γνωρίζουν τί γίνεται μέσα σὲ αὐτήν. Ἀντίθετα, ὅσοι πλησιάζουν τὴν Ἐκκλησία στὸν ἐσωτερικό της χῶρο ὄχι μόνον παρηγοροῦνται, ἀλλὰ γίνονται δυνατοί, γίνονται ἅγιοι μὲ τὴν δύναμη τοῦ Χριστοῦ ὑπερβαίνουν ὅλα τὰ προβλήματα. Τὸ κακὸ εἶναι ὅτι περισσότεροι κάθονται ἔξω ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν κρίνουν γι' αὐτὸ ποὺ δὲν γνωρίζουν.

6. Ἐρώτηση: Κληρικοὶ τῆς Μητρόπολης Αἰγιαλείας τὶς προάλλες διαδήλωσαν στὸ Σύνταγμα ἐκφράζοντας ἔτσι τὴν συμπαράστασή τους σὲ ὅλους τοὺς ἀγανακτισμένους πολῖτες. Συμφωνεῖτε μὲ αὐτὴ τὴν κίνηση;

Ἀπάντηση: Δὲν μπορῶ νὰ σχολιάσω ἐνέργειες ἄλλων Κληρικῶν, ποὺ ἀνήκουν μάλιστα σὲ ἄλλες Μητροπόλεις. Ἐγὼ ἤδη σᾶς εἶπα τὶς ἀπόψεις μου. Ἄλλωστε, ἡ συμπαράσταση σὲ κάθε κίνηση βελτίωσης τῶν κοινωνικῶν πραγμάτων εἶναι πολύτροπη καὶ δὲν ἐξαντλεῖται μόνον σὲ μιὰ ἐνέργεια, δὲν εἶναι μονοσήμαντη. Κάθε μέλος τῆς Ἐκκλησίας ἔχει τὸν δικό του χαρακτῆρα, τὸν δικό του τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον ἐνεργεῖ καὶ δὲν ἀπολυτοποιοῦνται οὔτε μαζοποιοῦνται ὅλοι οἱ ἄνθρωποι.

7. Ἐρώτηση: Τὴν ἴδια ὥρα, στὸ πλαίσιο τοῦ μεσοπρόθεσμου προγράμματος ἀνακοινώθηκε μείωση τῆς κρατικῆς δαπάνης γιὰ τὴν μισθοδοσία τῶν κληρικῶν.

Ἀπάντηση: Δὲν γνωρίζω νὰ ὑπάρχη κάποια ἐπίσημη ἀνακοίνωση γιὰ τὸ θέμα αὐτό. Ἐκεῖνο ποὺ γνωρίζω εἶναι ὅτι τὸ Κράτος ἔκανε κατὰ καιροὺς συμβάσεις μὲ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας, μὲ τὶς ὁποῖες πῆρε τὴν ἐκκλησιαστικὴ περιουσία μὲ ἀνταλλαγὴ τὴν μισθοδοσία τῶν Κληρικῶν. Καὶ εἶναι γνωστὸν ὅτι τὸ Κράτος πρέπει νὰ σέβεται τὶς συμβάσεις ποὺ ὑπογράφει, γιατί διαφορετικὰ εἶναι ἀναξιόπιστο, δὲν ἐνεργεῖ μὲ δικαιοσύνη καὶ σεβασμὸ στοὺς θεσμοὺς τῆς κοινωνίας. Ἡ οἰκονομική, ὅμως, κρίση ποὺ μαστίζει τὴν πατρίδα μας δὲν προῆλθε ἀπὸ τοὺς μισθοὺς τῶν Κληρικῶν, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἀλόγιστη διαχείριση τοῦ δημοσίου χρήματος, ἀπὸ τὴν ἔλλειψη δικαίων νόμων καὶ διαφάνειας, ἀπὸ τὴν διαφθορὰ καὶ τὴν φοροδιαφυγή, ἀπὸ τὴν ἀπάτη τοῦ Χρηματιστηρίου, ἀπὸ τὴν κατασπατάληση τῶν ἀσφαλιστικῶν ταμείων κ.ἄ. Ἂς εἴμαστε εἰλικρινεῖς καὶ ὄχι ὑποκριτές. Σὲ αὐτὴν τὴν κατάσταση δὲν εὐθύνονται καθόλου οἱ Κληρικοί, ἀντίθετα μάλιστα, ὅπως πάντα ἔτσι καὶ τώρα, εἶναι συμπαραστάτες τοῦ λαοῦ, πρωταγωνιστοῦν, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ἐκκλησιαστικὸ καθῆκον τους, καὶ στὸν τομέα τῆς φιλανθρωπίας, λειτουργῶντας πάνω ἀπὸ ἑπτακόσια (700) Ἱδρύματα, καθὼς ἐπίσης πρωταγωνιστοῦν σὲ ἔργα πολιτιστικὰ μὲ τὴν συντήρηση τῶν ναῶν ποὺ πολλοὶ εἶναι μνημεῖα πολιτισμοῦ. Οἱ Κληρικοὶ εἶναι οἱ πιὸ θετικοὶ παράγοντες μέσα στὴν κοινωνία. Καὶ στὶς Μητροπόλεις, τὶς Ἐνορίες καὶ τὰ Μοναστήρια ποὺ εἶναι αὐτοχρηματοδοτούμενα, ἐκτὸς ἀπὸ μερικὲς ἐξαιρέσεις, δὲν παρατηρήθησαν καταχρήσεις καὶ κάποια ὑπέρβαση τοῦ προϋπολογισμοῦ τους. Δηλαδή, ἀπὸ πλευρᾶς διαχειριστικῆς οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ὀργανισμοὶ εἶναι πρότυπα γιὰ τὴν Πολιτεία.

8. Ἐρώτηση: Ἡ κ. Διαμαντοπούλου στὴν πρόσφατη συνεδρίαση τῆς μικτῆς ἐπιτροπῆς Διαλόγου Πολιτείας καὶ Ἐκκλησίας, οὐσιαστικὰ ζήτησε θυσίες λέγοντας «Αὐτὴ τὴν ἐποχὴ ἔχει σημασία τί προσφέρεις "ἐσὺ" στὴν πατρίδα, ὄχι τί προσφέρει ἡ πατρίδα σοῦ σὲ "ἐσένα"». Ἡ Ἐκκλησία εἶναι διατεθειμένη νὰ ἀνταπεξέλθη σὲ αὐτὴ τὴν πρόκληση;

Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχήν, χαίρομαι γιατί σήμερα γίνεται λόγος γιὰ τὴν πατρίδα καὶ ὅλοι ἐνδιαφέρονται γιὰ τὴν σωτηρία της. Πρὶν τὴν οἰκονομικὴ κρίση ὅλοι μιλοῦσαν γιὰ τὰ ἀγαθὰ τῆς παγκοσμιοποίησης, γιὰ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση καὶ ὑποχωροῦσε ὅ,τι εἶχε σχέση μὲ τὸ ἔθνος καὶ τὴν πατρίδα. Σήμερα ἄλλαξαν τὰ πράγματα πρὸς τὴν σωστὴ κατεύθυνση, δηλαδὴ γίνεται μιὰ ἰσορροπία μεταξὺ Πατρίδας καὶ οἰκουμενικότητας. Ἡ ἀγάπη μας πρὸς τὴν πατρίδα εἶναι πρωτεῦον ἀγαθό, χωρὶς βέβαια αὐτὸ νὰ μετατρέπεται σὲ σωβινισμό. Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος καὶ οἱ κατὰ τόπους Μητροπόλεις μὲ τὴν ὅλη ὀργάνωσή τους κάνουν ὅ,τι μποροῦν περισσότερο γιὰ τὴν ἀνακούφιση τοῦ ἀνθρώπινου πόνου. Ὅπου ὑπάρχουν ὀργανωμένες ἐνορίες οἱ ἄνθρωποι βρίσκουν στὴν Ἐκκλησία λύσεις σὲ πολλὰ θέματα, ἤτοι ψυχολογικά, κοινωνικά, ὑπαρξιακὰ καὶ πάνω ἀπὸ ὅλα πνευματικά. Ὅσοι συνδέονται μὲ τὴν Ἐκκλησία συνήθως ἀγαποῦν στὴν πράξη τὴν Πατρίδα, εἶναι πραγματικοὶ πατριῶτες. Πάνω ἀπ' ὅλα ἀγαποῦν τὸν κάθε πονεμένο ἄνθρωπο καὶ ἀσχολοῦνται μὲ τὸν ἀνθρώπινο πόνο.

9. Ἐρώτηση: Τελικά, οἱ μισθοὶ τῶν κληρικῶν κινδυνεύουν νὰ περικοποῦν; Εἶναι διασφαλισμένοι νὰ καταβάλλωνται ἐξ ὁλοκλήρου ἀπὸ τὸ Κράτος; Δεδομένου ὅτι, τὸ τελευταῖο διάστημα ἐπικρατεῖ μία σύγχυση στοὺς Ἐκκλησιαστικοὺς κύκλους.

Ἀπάντηση: Αὐτὸ τὸ θέμα θὰ τὸ χειρισθῇ ἡ Διαρκὴς Ἱερὰ Σύνοδος καὶ ἂν χρειασθῇ ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Ἐγὼ ἔχω ἐμπιστοσύνη στὰ Συνοδικὰ Ὄργανα ποὺ ἀντιμετωπίζουν τὰ θέματα μὲ ψυχραιμία, νηφαλιότητα καὶ ὑπευθυνότητα. Εἶμαι μέλος τῆς Ἱεραρχίας δεκαέξι χρόνια καὶ συμμετεῖχα τρεῖς φορὲς στὴν Διαρκῆ Ἱερὰ Σύνοδο καὶ μὲ τοὺς τρεῖς τελευταίους Ἀρχιεπισκόπους (Σεραφείμ, Χριστόδουλο, Ἱερώνυμο) καὶ διεπίστωσα τὸν σοβαρὸ τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἀντιμετωπίζουν τὰ θέματα, χρησιμοποιῶντας κάθε φορὰ τον ἀνάλογο τρόπο. Βρίσκω τὴν εὐκαιρία νὰ ὑπενθυμίσω κάτι τὸ ὁποῖο εἶπα πολλὲς φορές, ὅτι δυστυχῶς ἔχει ἐπικρατήσει ἡ ἄποψη στὸν λαὸ ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἔχει ἀμύθητη περιουσία. Αὐτὸ εἶναι ἕνας μῦθος. Τὸ Κράτος κατὰ καιροὺς ἔχει δεσμεύσει τὸ 96% τῆς ἀρχικῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, ἐνῷ ἀπὸ τὸ ἐναπομεῖναν 4%, τὸ 3% εἶναι δεσμευμένο, δηλαδὴ ἡ Ἐκκλησία σήμερα διαθέτει τὸ 1% τῆς ἀρχικῆς τῆς περιουσίας. Ἕνα μεγάλο μέρος τῆς περιουσίας της τὸ ἔχει δώσει γιὰ φιλανθρωπικοὺς καὶ ἐκπαιδευτικοὺς σκοπούς. Ἡ Ἐκκλησία καὶ οἱ Κληρικοί της εἶναι εὐεργέτες τοῦ Ἔθνους καὶ τῆς Κοινωνίας. Ἂν ἐπιστρέψη τὸ Κράτος τμῆμα τῆς περιουσίας ποὺ δέσμευσε στὴν Ἐκκλησία καὶ ἂν τῆς ἐπιτρέψη νὰ ἀξιοποιήση τὴν νόμιμη περιουσία της, τότε ἡ Ἐκκλησία πιθανὸν νὰ μπορέση νὰ ἀντιμετωπίση τὴν μισθοδοσία τῶν Κληρικῶν της ἢ μέρους αὐτῆς.

10. Ἐρώτηση: Νὰ πᾶμε λίγο καὶ στὸ Ἅγιον 'Ὅρος. Πιστεύετε ὅτι ἔχει πληγεῖ σημαντικὰ ἡ εἰκόνα του, μετὰ τὰ ὅσα ἀκούστηκαν γιὰ τὴν πολύκροτη ὑπόθεση Βατοπαιδίου;

Ἀπάντηση: Τὸ Ἅγιον Ὅρος εἶναι ἕνας μεγάλος θησαυρός, ἕνα διαχρονικὸς φωτεινὸς φάρος. Εἶναι ἕνα λαμπρὸ κομμάτι της Ρωμανίας-Βυζαντίου ποὺ διατηρεῖται στὶς ἡμέρες μας. Διασώζει τὴν ἐμπειρικὴ θεολογία, τὶς προϋποθέσεις τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος, τὴν μεγάλη πολιτιστικὴ κληρονομιά. Εἶναι ξεγελασμένος ὅποιος νομίζει ὅτι πλήττεται τὸ Ἅγιον Ὅρος ἀπὸ μερικὰ λάθη ἢ παραλείψεις, ὅπως ἀνόητος εἶναι αὐτὸς ποὺ πιστεύει ὅτι θὰ σβήση τὸν ἥλιο μὲ τὸν σίελό του. Τὸ Ἅγιον Ὅρος, ὅπως καὶ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, εἶναι ἕνας δυνατὸς ὀργανισμὸς ποὺ χωνεύει καὶ τὶς πιὸ σκληρὲς τροφές. Μὲ ἀξίωσε ὁ Θεὸς γιὰ πολλὰ χρόνια νὰ ἐπισκέπτομαι τὸ Ἅγιον Ὅρος, νὰ ζήσω τὴν κοινοβιακή, τὴν σκητιώτικη καὶ τὴν ἐρημικὴ ζωὴ καί, βέβαια, νὰ γνωρίσω τὸν μυστικὸ κτύπο τῆς καρδιᾶς τοῦ Ἁγίου Ὅρους ποὺ εἶναι ἡ προσευχὴ καὶ μάλιστα ἡ προσευχὴ γιὰ ὅλο τὸν κόσμο. Ἐπίσης, γνώρισα ἁγιασμένους ἀνθρώπους ποὺ φανέρωναν ποιός εἶναι ὁ φυσικὸς ἄνθρωπος ἀπὸ πλευρᾶς θεολογικῆς. Θὰ μποροῦσα νὰ ἀναφέρω πολλὰ παραδείγματα συγχρόνων Γερόντων ποὺ γνώρισα, ποὺ ἔδειχναν ἀγάπη σὲ ὅλους τοὺς προσκυνητές, ἀλλὰ δὲν θὰ τὸ κάνω, γιὰ ἔλλειψη χώρου. Πάντως αὐτοί μας ἔθρεψαν μὲ τὸν λόγο τους καὶ τὴν ἀγάπη τους, μᾶς ἔδειξαν τί εἶναι ὁ Θεὸς καὶ πῶς πρέπει νὰ ζοῦμε ὡς Χριστιανοὶ ὀρθόδοξοι.

Τώρα ποὺ ὑφιστάμεθα τὴν οἰκονομικὴ κρίση καὶ ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες γίναμε ἀντικείμενο χλεύης ὅλου τοῦ κόσμου, ἀφοῦ εἴμαστε τὰ πρωτοσέλιδα τῶν ἐφημερίδων καὶ τῶν τηλεοπτικῶν μέσων, μποροῦμε νὰ καταλάβουμε καλύτερα ὅτι ὡς Χώρα δυστυχῶς δὲν ἔχουμε νὰ παρουσιάσουμε στὸν σύγχρονο κόσμο οὔτε πρωτοπόρα ἐπιστήμη οὔτε ὑψηλὴ τεχνολογία, ἀλλὰ μόνον τὴν ὀρθόδοξη θεολογία, ποὺ τὴν ἀναζητοῦν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι σὲ Ἀνατολὴ καὶ Δύση, καὶ τὸν θαυμάσιο ρωμαΐικο πολιτισμό, δηλαδὴ τὴν ἁγιογραφία, τὴν ὑμνογραφία, τὴν βυζαντινὴ μουσική, τὴν ναοδομία κλπ. Μέσα ἀπὸ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ θεωροῦμε τὸ Ἅγιον Ὅρος, μὲ τοὺς ἁγιασμένους μοναχούς του ἀλλὰ καὶ τὰ ἔργα τους, ὡς ἀτίμητο θησαυρὸ ποὺ δέχεται τὸν σεβασμὸ ἑκατομμυρίων ἀνθρώπων. Εἶναι ὅ,τι ἐκλεκτὸ ἔχουμε νὰ παρουσιάσουμε στὴν Εὐρώπη καὶ τὸν κόσμο, ποὺ δείχνει ποιός εἶναι ὁ γνήσιος ὀρθόδοξος ἀνθρωπισμὸς καὶ ποιός εἶναι ὁ βαθύτερος σκοπὸς τοῦ ἀνθρώπου. Τοὐλάχιστον αὐτὸ δὲν πρέπει νὰ τὸ ξεχνᾶμε.

11. Ἐρώτηση: Οἱ Βατοπαιδινοὶ πατέρες ὑποστηρίζουν, βασιζόμενοι σὲ σχετικὰ ἔγγραφα, ὅτι ἡ Λίμνη Βιστωνίδα ἀνήκει στὴν Μονὴ καὶ ὅτι ὅλα ἔγιναν νόμιμα. Μάλιστα, κάνουν λόγο γιὰ σκευωρία. Τί λέτε;

Ἀπάντηση: Ἐκεῖνο ποὺ ξέρω εἶναι ὅτι τὸ ἄρθρο 181 τοῦ Νομοθετικοῦ Διατάγματος τῆς 10/16-9-1926 «Περὶ κυρώσεως τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου τοῦ Ἁγίου Ὅρους» διαγορεύει: «Πᾶσα ἡ ἀκίνητος περιουσία τῶν ἱερῶν Μονῶν εἶναι ἀπολύτως ἀναπαλλοτρίωτος ὡς πρᾶγμα θείῳ δικαίῳ». Καὶ τὸ ἄρθρο 188 τοῦ ἰδίου Νομοθετικοῦ Διατάγματος διαγορεύει: «Ὁ παρὼν Καταστατικὸς Χάρτης τίθεται ἐν ἰσχύι ἀπὸ τῆς ἐγκρίσεως αὐτοῦ ὑπὸ τῆς Κοινότητος καὶ τῆς ἐπικυρώσεως τοῦ Κράτους. Ἀπορρέει δὲ ἐκ τῶν αὐτοκρατορικῶν Χρυσοβούλλων τε καὶ τυπικῶν, Πατριαρχικῶν Σιγιλλίων, Σουλτανικῶν Φιρμανίων, ἰσχυόντων Γενικῶν Κανονισμῶν καὶ ἀρχαιοτάτων Μοναχικῶν θεσμῶν καὶ καθεστώτων». Αὐτὸ σημαίνει ὅτι τὸ ἴδιο τὸ Κράτος ἀποδέχθηκε νομοθετικῶς τὴν ἰσχὺ τῶν Χρυσοβούλλων, τῶν Σιγιλλίων, τῶν Φιρμανίων, τῶν ἰσχυόντων Γενικῶν Κανονισμῶν καὶ ἀρχαιοτάτων Μοναχικῶν θεσμῶν καὶ καθεστώτων. Βέβαια, ἡ γνησιότητα τῶν ἐγγράφων ἐλέγχεται ἀπὸ ἁρμόδια Κρατικὰ Ὄργανα καὶ ὁ Καταστατικὸς Χάρτης τοῦ Ἁγίου Ὅρους, βάσει τοῦ 105 ἄρθρου τοῦ ἰσχύοντος Συντάγματος, συντάσσεται καὶ ψηφίζεται ἀπὸ τὶς εἴκοσι Μονὲς τοῦ Ἁγίου Ὅρους μὲ σύμπραξη τῶν ἀντιπροσώπων τοῦ Κράτους καὶ ἐπικυρώνεται ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ τὴν Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων. Εἶναι φανερό, λοιπόν, ὅτι τὸ περιουσιακὸ καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὅρους καθορίζεται μὲ νόμους τοῦ Κράτους καὶ ὄχι μὲ συναισθηματισμούς, προκαταλήψεις καὶ ποικίλες σκοπιμότητες.

Τὸ ἐρώτημα τὸ ὁποῖο ὅμως τίθεται εἶναι, μήπως οἱ πολιτικοί, ὅλων τῶν κομμάτων, γιὰ δικούς τους λόγους, ἐνεπλάκησαν στὴν ὑπόθεση τοῦ Βατοπαιδίου ἀρνητικὰ ἢ θετικά. Πιστεύω μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου ἡ ἱστορία θὰ φανερώση τὸ τί πραγματικὰ συνέβη τὴν περίοδο ἐκείνη. Ἤδη ἔρχονται μερικὰ στοιχεῖα στὸ φὼς τῆς δημοσιότητος. Πάντως, ὑπάρχει ἕνας ἀδήριτος πνευματικὸς νόμος σύμφωνα μὲ τὸν ὁποῖον οἱ ἀδικίες ποὺ προξενεῖ κάποιος στοὺς ἄλλους ἐπιστρέφουν πάνω του. Αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ ἐκκλησιαστικὲς καὶ γιὰ πολιτικὲς ὑποθέσεις. Ὅσο περνοῦν τὰ χρόνια, βλέπουμε συνεχῶς τὴν ἐκπλήρωση αὐτοῦ τοῦ πνευματικοῦ νόμου.

12. Ἐρώτηση: Καὶ νὰ κλείσουμε μὲ τὸ ἔργο στὴ Μητρόπολή σας. Μιλῆστε γιὰ αὐτό;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἱερὰ Μητρόπολή εἶναι ἀπὸ τὶς μικρότερες καὶ τὶς πτωχότερες Ἱερὲς Μητροπόλεις, ἀλλὰ ἀγωνιζόμαστε νὰ δείξουμε τὸ πραγματικὸ πρόσωπο τῆς Ἐκκλησίας στὴν κοινωνία μας. Αὐτό, ἐκτὸς ἀπὸ τὰ Μυστήρια, γίνεται μὲ τὸν ὀρθόδοξο θεολογικὸ λόγο ποὺ θεραπεύει τὸν ἄνθρωπο καὶ δίνει φῶς, ζωὴ καὶ προοπτική, μὲ τὴν διοργάνωση τῆς Ἐνορίας ὡς μιᾶς οἰκογένειας καὶ θεραπευτικῆς κοινότητας, μὲ τὴν διατήρηση τῆς πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς μὲ τὰ πολλὰ μνημεῖα τὰ ὁποῖα διαθέτει, μὲ τὴν ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὴν ἐξάσκηση τοῦ φιλανθρωπικοῦ ἔργου κλπ. Εἰδικότερα, σὲ κάθε Ἐνορία τῆς πόλεως ἔχουν συστηθῇ Σύνδεσμοι Ἀγάπης ποὺ ἀσχολοῦνται ἐθελοντικὰ μὲ τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο σὲ ἐπίπεδο Μητροπόλεως λειτουργοῦν οἱ παιδικὲς Κατασκηνώσεις μὲ τὴν φιλοξενία διαφόρων ποιμαντικῶν ἐκδηλώσεων εἶμαι πρόεδρος σὲ ἕνδεκα Ἱδρύματα-Κληροδοτήματα, τὰ ὁποῖα ἐξασκοῦν ἀνεγνωρισμένο κοινωνικὸ καὶ φιλανθρωπικὸ ἔργο κ.π.ά. Γιὰ ὅλες τὶς δραστηριότητες τῆς Μητροπόλεως τὸ κοινὸ ἐνημερώνεται κάθε μῆνα ἀπὸ τὴν Ἐφημερίδα μας Ἐκκλησιαστικὴ Παρέμβαση (www.parembasis.gr), ἡ ὁποία ἔχει ὡς ἀρχὴ νὰ παρεμβαίνη σὲ διάφορα θέματα μὲ θεολογικὸ λόγο, ποὺ εἶναι ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας.

Βέβαια, ὑπάρχουν σήμερα πολλὰ προβλήματα, ἀλλὰ πάνω ἀπ' ὅλα αὐτὰ ὑπάρχει ὁ Θεὸς ποὺ εὐλογεῖ κάθε προσπάθεια καὶ ἐνδυναμώνει τὴν διάθεσή μας. Πρέπει νὰ καταλάβουμε ὅτι δὲν εἴμαστε ὀρφανοὶ πάνω στὴν γῆ, ἀλλὰ ἔχουμε Θεὸ Πατέρα, οὔτε μοναχοπαίδια τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ ἔχουμε καὶ ἄλλα ἀδέλφια, καθὼς ἐπίσης ἡ πραγματικὴ πατρίδα μας εἶναι ὁ Παράδεισος, ἐνῷ ἐδῶ εἴμαστε ξένοι καὶ πάροικοι. Μέσα σὲ αὐτὰ τὰ πλαίσια ἀγωνιζόμαστε νὰ ἀποφεύγουμε τὴν φιλαυτία καὶ νὰ ἀποκτοῦμε φιλοθεΐα καὶ φιλανθρωπία. Ἡ ἐπίλυση τῶν θεολογικῶν προβλημάτων ποὺ ἀπασχολοῦν τὸν ἄνθρωπο ἐπιλύουν καὶ τὰ κοινωνικὰ προβλήματα, διαφορετικὰ θὰ εἴμαστε δυστυχισμένοι.Εἶναι γνωστὸν ὅτι στὸν Γαλλικὸ Μάη τοῦ '68 ἐπικρατοῦσαν μερικὰ συνθήματα, ὅπως: «καταναλώνετε περισσότερο, ζῆτε λιγότερο», «τελικὰ θὰ σκάσετε ὅλοι ἀπὸ τὴν καλοπέραση». Εἶναι χαρακτηριστικὸ δὲ ἕνα ἀπὸ τὰ συνθήματα ποὺ ἐπικρατοῦσε τότε: «ἀρνούμαστε ἕναν κόσμο ὅπου ἡ βεβαιότητα ὅτι θὰ πεθάνουμε ἀπὸ τὴν πεῖνα ἀνταλλάσσεται μὲ τὸν κίνδυνο νὰ σβήσουμε ἀπὸ ἀνία», «ἡ ἀνία ἐξαπλώνεται, ἡ ἀνία εἶναι ἀντιεπαναστατική». Τὸ ἐρώτημα εἶναι: πεῖνα ἢ ἀνία; Ἀσφαλῶς πρέπει νὰ φροντίσουμε γιὰ τὸν περιορισμὸ τῆς πείνας, ἀλλὰ χειρότερη εἶναι ἡ ἀνία, ποὺ ἐκδηλώνεται καὶ μέσα στὴν καλοπέραση. Τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα εἶναι ὁ καταναλωτισμός.

Κλείνοντας τὴν συνέντευξη αὐτή, θὰ ἤθελα νὰ σᾶς εὐχαριστήσω καὶ νὰ ὑπενθυμίσω στοὺς ἀναγνῶστες ὅτι στὴν καθημερινή μας ζωὴ ἔχουμε πάρα πολλὰ νὰ κάνουμε θετικά, ἀντὶ νὰ κλαῖμε τὴν μοῖρα μας. Μποροῦμε νὰ βοηθοῦμε ὅσους ἔχουν ἀνάγκη, νὰ συνεργοῦμε στὴν βελτίωση τῶν κοινωνικῶν συνθηκῶν μὲ τὴν πάταξη τῆς διαφθορᾶς καὶ τῆς φοροδιαφυγῆς, νὰ προσευχόμαστε στὸν Θεό, νὰ ἀπαλλασσόμαστε ἀπὸ τὴν ἀνία καὶ τὴν ἀκηδία, νὰ ἀποκτοῦμε νόημα ζωῆς. Δὲν ταυτίζεται τὸ «εἶναι» τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ «ἔχειν», δὲν ταυτίζεται ἡ εὐτυχία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν κατανάλωση καὶ τὴν εὐδαιμονία. Πρέπει νὰ ἀγωνιζόμαστε γιὰ τὴν ἀνόρθωση τῆς κοινωνίας, ἀλλὰ τελικὰ μπορεῖ κανεὶς νὰ εἶναι ἐλεύθερος ζῶντας καὶ στὶς χειρότερες κοινωνικὲς συνθῆκες ἢ μπορεῖ νὰ εἶναι δοῦλος καὶ ἀπελπισμένος ζῶντας στὶς καλύτερες κοινωνικὲς συνθῆκες. Πάντα ὑπάρχει μιὰ δυνατότητα ὑπέρβασης τῶν κοινωνικῶν συνθηκῶν καὶ αὐτοῦ τοῦ θανάτου. Ὁ ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι αἰχμάλωτος τῶν κοινωνικῶν συνθηκῶν, ἀλλὰ νὰ κυριαρχῇ πάνω σὲ αὐτές. Τὸ μεγαλύτερο κοινωνικὸ πρόβλημα εἶναι ὁ θάνατος. Καὶ μέσα στὸν ἀγῶνα γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς ὑλικῆς εὐμάρειας, βλέπω τὸν φόβο τοῦ θανάτου. Ποιός θὰ μᾶς ἐλευθερώση ἀπὸ αὐτόν; Εὐτυχῶς ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ χῶρος τῆς ἀναστάσεως.–

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ἡ ἐφημερίδα τοῦ Ρουμανικοῦ Πατριαρχείου, Ziarul Lumina, ἔχει πάλι τὴν χαρὰ καὶ τὸ προνόμιο νὰ λάβη μιὰ συνέντευξη ἀπὸ Σᾶς, γιατί ὁ Χριστιανὸς θὰ ἔπρεπε νὰ κάνη τὴν προσπάθεια νὰ καταλάβη, νὰ συνειδητοποιήση τὶς πνευματικές του ἀρρώστιες, τὰ πάθη του καὶ νὰ τὰ θεραπεύση. Αὐτὸ τὸ διάβημα δὲν εἶναι ὅμως εὔκολο. Στὰ ἔργα σας μιλᾶτε πολὺ γιὰ τὴν ὀντολογικὴ ἀρρώστια τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος ὅμως συνήθως θεωρεῖ ἀρρώστια τὴν σωματικὴ καὶ τὴν ψυχολογικὴ καὶ αὐτὲς τὶς ἀρρώστιες προσπαθεῖ νὰ τὶς θεραπεύση στὰ νοσοκομεῖα. Ἀλλιῶς, ἀντιλαμβάνεται τὴν ζωή του στὴν καθημερινότητα ὡς ὁμαλή, ὑγιῆ κατάσταση. Τί εἶναι ἡ πραγματικὴ ἀρρώστια τοῦ ἀνθρώπου, γιατί χρειάζεται «ἰατρικὴ ἐν Πνεύματι;». Γιατί εἶναι ἀποφασιστική, ἀπαραίτητη ἡ θεραπεία;

Ἀπάντηση: Στὴν Ἁγία Γραφή, τὰ λειτουργικὰ κείμενα καὶ τὰ ἔργα τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας γίνεται πολὺς λόγος γιὰ τὴν ἀσθένεια τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν θεραπεία του. Βεβαίως ὑπάρχει ἡ σωματικὴ ἀσθένεια, ἡ ψυχολογικὴ ἀσθένεια καὶ ἡ πνευματικὴ ἀσθένεια. Μεταξὺ αὐτῶν ὑπάρχει ἀλληλεξάρτηση. Τὸ θέμα τῆς ἀσθενείας πρέπει νὰ τὸ δὴ κανεὶς ἀπὸ τὴν πτώση τῶν Πρωτοπλάστων. Ὁ ἄνθρωπος πρὶν τὴν πτώση ζοῦσε διαφορετικὰ ἀπ' ὅ,τι σήμερα. Ὁ νοὺς τοῦ εἶχε ἐπικοινωνία μὲ τὸν Θεό, ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ φώτιζε τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος γράφει ὅτι ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα πρὶν ἁμαρτήσουν ζοῦσαν στὸν Παράδεισο ὡς ἄγγελοι. Μετὰ ὅμως τὴν ἁμαρτία ἐπῆλθε ὁ πνευματικὸς θάνατος, δηλαδὴ ἡ διακοπὴ τῶν σχέσεων μὲ τὸν Θεὸ καὶ ἀκολούθησε ὁ σωματικὸς θάνατος. Ἀπὸ τότε ὁ ἄνθρωπος γεννιέται μὲ τὴν θνητότητα καὶ παθητότητα, ὅπως ἐκφράζονται μὲ τὶς ἀσθένειες, τὰ πάθη καὶ τὸν θάνατο.

Ἡ ἀντιμετώπιση τῶν σωματικῶν ἀσθενειῶν γίνεται ἀπὸ τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη, τὴν ὁποῖα σεβόμαστε, διότι ἁπαλύνει τὸν πόνο τῶν ἀνθρώπων. Ἐπίσης, γιὰ τὰ ψυχολογικὰ προβλήματα ἐνδιαφέρεται ἡ ψυχολογία μὲ τὶς πολλές της θεωρίες, ὅπως τὴν ψυχαναλυτική, τὴν γνωστική, τὴν συμπεριφοριστική, τὴν ὑπαρξιακή. Ἡ Ἐκκλησία θεραπεύει τὰ πνευματικὰ νοσήματα, γι' αὐτὸ γίνεται λόγος γιὰ «ἰατρικὴ ἐν πνεύματι ἐπιστήμη». Ἡ πνευματικὴ ἀσθένεια εἶναι ὅταν ὁ νοὺς τοῦ ἀνθρώπου ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὸν Θεό. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς γράφει: «Νοὺς ἀποστὰς τοῦ Θεοῦ ἢ δαιμονιώδης γίνεται ἢ κτηνώδης», δηλαδὴ ὅταν ὁ νοὺς τοῦ ἀνθρώπου ἀπομακρυνθῇ ἀπὸ τὸν Θεό, τότε γίνεται δαιμονιώδης μὲ τὰ πάθη τῆς ὑπερηφανίας καὶ κτηνώδης μὲ τὰ πάθη τῆς φιληδονίας καὶ τῆς φιλοκτημοσύνης.

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος κάνει διάκριση μεταξὺ σαρκικοῦ, ψυχικοῦ καὶ πνευματικοῦ ἀνθρώπου. Σαρκικὸς ἄνθρωπος εἶναι αὐτὸς ποῦ δὲν ἔχει τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτὸς χαρακτηρίζεται καὶ ὡς ψυχικὸς ἄνθρωπος, ἀφοῦ λειτουργοῦν ὅλες οἱ ψυχικὲς ἐνέργειες, χωρὶς ὁ ἄνθρωπος ὅμως νὰ ἔχη αἰσθητῶς τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πνευματικὸς ἄνθρωπος εἶναι αὐτὸς ποῦ εἶναι ναὸς τοῦ Παναγίου Πνεύματος, δηλαδὴ ἔχει τὴν Χάρη τοῦ Βαπτίσματος καὶ τοῦ Χρίσματος καὶ μέσα στὴν καρδιά του γίνεται ἡ νοερὰ προσευχή. Τότε ἐκδηλώνονται ὅλα τὰ χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Κατὰ τοὺς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας ὅποια σχέση ὑπάρχει μεταξὺ σώματος καὶ ψυχῆς, τέτοια σχέση ὑπάρχει μεταξὺ ψυχῆς καὶ Ἁγίου Πνεύματος. Δηλαδή, ὅταν ἡ ψυχὴ φεύγη ἀπὸ τὸ σῶμα, τότε τὸ σῶμα πεθαίνει. Ἔτσι καὶ ὅταν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὴν ψυχή, ἡ ψυχὴ εἶναι νεκρὰ κατὰ Θεόν. Ὁπότε, ὅταν οἱ Πατέρες ὁμιλοῦν γιὰ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, ἐννοοῦν τὴν ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὴν κοινωνία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό, τὴν κατὰ φύσιν καὶ ὑπὲρ φύσιν κίνηση τῶν ἐνεργειῶν τῆς ψυχῆς. Μὲ ἄλλα λόγια, ἡ θεραπεία συνίσταται στὴν μετατροπὴ τῆς φιλαυτίας σὲ φιλοθεΐα καὶ φιλανθρωπία.

2.Ερώτηση: Στὰ ἔργα σας γιὰ τὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου ὑποστηρίζετε, κατὰ τὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι «ἡ Ἐκκλησία εἶναι πνευματικὸ θεραπευτήριο ποὺ θεραπεύει τὸν πνευματικὰ ἄρρωστο ἄνθρωπο». Αὐτὴ ἡ ἀντίληψη βρίσκεται σὲ ἀντιλογία μὲ τὴν κοινὴ νοοτροπία τῆς ἐποχῆς μας γιὰ τὴν ὁποῖα ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνα πλαίσιο τῆς κοινωνικῆς ἢ πολιτιστικῆς ἐκδηλώσεως μεταξὺ ἄλλων ἐπιλογῶν ποῦ μᾶς προσφέρει ἡ κοινωνία. Γιὰ τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο, ἡ θεραπεία ὅμως ἔχει σχέση μόνο μὲ τὴν ἰατρική, μὲ τὴν παθολογία, ψυχολογία ἢ μὲ τὴν ψυχιατρική. Πῶς ἑρμηνεύετε τὸν ἰσχυρισμό σας ὅτι «ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου γίνεται μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας»;

Ἀπάντηση: Ἐφ' ὅσον προηγουμένως κάναμε τὴν διάκριση μεταξὺ σωματικῆς, ψυχολογικῆς καὶ πνευματικῆς θεραπείας γίνεται ἀντιληπτὸ ὅτι αὐτὴ ἡ μέθεξη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος γίνεται μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὰ Μυστήρια καὶ τὴν ἀσκητικὴ ζωή. Ἔτσι μποροῦμε νὰ καταλάβουμε τὸν λόγο τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σαρὼφ ὅτι σκοπὸς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτὸ εἶναι τὸ βασικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία, κατὰ τὴν διαδασκαλία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, εἶναι Σῶμα Χριστοῦ καὶ ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας. Κατὰ δὲ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ ἡ Ἐκκλησία εἶναι κοινωνία θεώσεως, δηλαδὴ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν θέωση, διὰ τῆς καθάρσεως τῆς καρδιᾶς καὶ τοῦ φωτισμοῦ τοῦ νοῦ.

Μὲ αὐτὴν τὴν ἔννοια λέμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι Πνευματικὸ θεραπευτήριο, ποῦ θεραπεύει τὰ πνευματικὰ νοσήματα τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτὸ τὸ συναντοῦμε στὴν παραβολὴ τοῦ Καλοῦ Σαμαρείτου καὶ σὲ πολλὰ κείμενα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καὶ πολλῶν ἄλλων ἁγίων Πατέρων, τῶν ὁποίων τὰ ἔργα περιλαμβάνονται στὸ βιβλίο τῆς «Φιλοκαλίας». Ἐφ' ὅσον ἡ Ἐκκλησία εἶναι πνευματικὸ θεραπευτήριο, αὐτὸ σημαίνει ὅτι καὶ οἱ Κληρικοὶ εἶναι οἱ πνευματικοὶ θεραπευτές. Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης χρησιμοποιοῦσε τὸ παράδειγμα τοῦ Νοσοκομείου γιὰ νὰ δείξη τὸν σκοπὸ καὶ τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Ἔλεγε ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι ὁ διευθυντὴς τῆς κλινικῆς, οἱ Κληρικοὶ εἶναι οἱ ἰατροὶ ποῦ κατευθύνονται ἀπὸ τὸν Ἐπίσκοπο-διευθυντὴ γιὰ τὴν θεραπεία τῶν ἀσθενῶν, οἱ συνεργάτες τῶν Κληρικῶν ποῦ ἐργάζονται στὸν Ναὸ εἶναι τὸ νοσηλευτικὸ προσωπικὸ καὶ βέβαια οἱ ἄνθρωποι μὲ τὰ διάφορα πάθη εἶναι οἱ ἀσθενεῖς ποῦ ἐπιδιώκουν νὰ βροὺν θεραπεία.Βεβαίως, ἡ Ἐκκλησία παράγει καὶ τὶς ἐκκλησιαστικὲς τέχνες, δημιουργεῖ πολιτισμό, ἀσχολεῖται καὶ μὲ τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο. Ἀλλὰ αὐτὸ εἶναι συνέπεια τοῦ προηγουμένου. Τὸ πρωτεῦον ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, νὰ ἑνωθῇ ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸν Θεὸ καὶ νὰ θεωθή. Οἱ ἄνθρωποι ποῦ θεραπεύονται παράγουν ἀξιόλογο πολιτισμὸ καὶ εὐεργετοῦν ποικιλοτρόπως τὴν κοινωνία. 

3.Ερώτηση: Ἐπιστρέφουμε στὸ θέμα τῆς κοινῆς νοοτροπίας τοῦ συγχρόνου πολιτισμοῦ. Ἀφ’ενός, ἡ Ἐκκλησία ἔχει ἀποκαλυμμένες ἀλήθειες, τὶς ὁποῖες τὶς θεωρεῖ θεῖες καὶ ἀπόλυτες. Αὐτὰ εἶναι τὰ δόγματα. Ἀφ' ἑτέρου, στὸν σύγχρονο πολιτισμὸ δὲν ὑπάρχει πιὰ ἀπόλυτη ἀλήθεια, ὑπάρχουν ὅμως διάφορες ἰδεολογίες καὶ ὁ ἄνθρωπος διαλέγει σὲ συνάρτηση μὲ τὸν ὑποκειμενισμό του καὶ στὸ πέρασμα τῆς ζωῆς μπορεῖ νὰ κάνει περισσότερες ἰδεολογικὲς ἐπιλογές. Τί εἶναι τὰ δόγματα στὴν ἀντίληψη τῆς Ἐκκλησίας, ἀφοῦ ὁρίσατε τὴν Ἐκκλησία ὡς «θεραπευτήριο τοῦ πνευματικὰ ἀρρώστου ἀνθρώπου» καὶ ἰσχυρίζεστε ὅτι «ὅταν ἀλλοιώνεται ἡ πίστη, ἀλλοιώνεται καὶ ἡ σωτηρία. ὅταν ἀλλοιώνεται ἡ πίστη, τότε ἀλλοιώνεται καὶ ὁ τρόπος καὶ ἡ μέθοδος θεραπείας»;

Ἀπάντηση: Στὴν Ἐκκλησία ὑπάρχουν καὶ δόγματα, ποῦ ἀναφέρονται στὸν Τριαδικὸ Θεό, στὴν πραγματικότητα ὅμως τὰ δόγματα λέγονται ὅροι καὶ θεσπίσθηκαν ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Αὐτὸ φαίνεται στὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως. Ἡ λέξη ὅρος σημαίνει τὸ ὅριον ποῦ ξεχωρίζει τὴν ἀλήθεια ἀπὸ τὴν πλάνη. Ἐπειδὴ οἱ αἱρετικοὶ χρησιμοποιοῦσαν τὴν φιλοσοφία γιὰ νὰ κατανοήσουν τὸ μυστήριο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἐξαναγκάσθηκαν νὰ ὁριοθετήσουν τὴν πίστη, γιὰ νὰ μὴ συγχέεται μὲ αἱρετικὲς ἀπόψεις. Ἔτσι, τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ὁριοθέτηση τῆς Ἀποκαλύψεως. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι οἱ ἅγιοι Πατέρες διὰ τῆς καθάρσεως τῆς καρδίας καὶ τοῦ φωτισμοῦ τοῦ νοὸς ἔφθασαν στὴν θεωρία τοῦ Θεοῦ, εἶδαν τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ καὶ στὴν συνέχεια χρησιμοποίησαν κάποιον ὅρο-δόγμα γιὰ νὰ ἐκφράσουν αὐτὴν τὴν ἐμπειρία τὴν ὁποῖα ἀπέκτησαν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι.

Μὲ αὐτὲς τὶς προϋποθέσεις λέμε ὅτι τὸ δόγμα εἶναι ἔκφραση τῆς ἐμπειρίας, ἀλλὰ καὶ συγχρόνως ὁδοδείκτης ποῦ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν ἐμπειρία. Ὅσοι θέλουμε νὰ δοῦμε τὸν Θεὸ καὶ νὰ ἀποκτήσουμε κοινωνία μαζί Του, ἔχοντας ὑπ' ὄψιν τὰ δόγματα, ἀκολουθοῦμε τὴν ἀληθινὴ πορεία, βρισκόμαστε μέσα στὴν Ἐκκλησία, προσαρμόζουμε τὴν ζωὴ μᾶς στὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ καὶ ἔχουμε τὴν ἐλπίδα νὰ φθάσουμε κάποτε στὴν θέωση. Ἔτσι τὸ δόγμα συνδέεται στενὰ μὲ τὸ ἦθος. Ὁπότε, ὅταν ἀλλοιώνεται τὸ δόγμα, ἀλλοιώνεται ὁ ὁδοδείκτης καὶ φυσικὰ δὲν ὁδηγεῖ στὸ ἐπιθυμητὸ τέλος. Ἀλλὰ καὶ ὅταν ὁ ἄνθρωπος δὲν ζὴ σύμφωνα μὲ τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ δὲν ὁδηγεῖται στὴν βίωση τοῦ δόγματος. Ἀκόμη οἱ Πατέρες παρομοιάζουν τὰ δόγματα μὲ φάρμακα. Τὸ φάρμακο βοηθᾶ τὸν ἄνθρωπο νὰ θεραπευθῇ καὶ νὰ ἀποκτήση τὴν ὑγεία. Ἔτσι τὸ δόγμα εἶναι τὸ φάρμακο ποῦ κατασκεύασαν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε νὰ θεραπευθῇ ὁ ἄνθρωπος. Ὅπως γίνεται φανερό, τὰ δόγματα-ὅροι δὲν εἶναι ἰδεολογίες, ἀλλὰ συνδέονται μὲ τὴν θεοπτία. Ἡ ἰδεολογία εἶναι ἀπόρροια στοχασμῶν, φαντασίας, λογικῶν σκέψεων, ἐνῷ τὰ δόγματα εἶναι καταγραφὴ καὶ ὁριοθέτηση τῆς ἀποκαλυπτικῆς ἀλήθειας, τῆς φανερώσεως τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπο. Ἔτσι οἱ ἰδέες εἶναι λογικὰ κατασκευάσματα ποῦ ἀναιροῦνται ἀπὸ ἄλλες ἰδεολογίες, ἐνῷ τὰ δόγματα εἶναι γεύση ζωῆς, συνδέονται μὲ τὴν ἐμπειρία, μεταμορφώνουν ὁλόκληρη τὴν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου.

4.Ερώτηση: Ἴδια ἐρώτηση σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας: Τί εἶναι τὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας σὲ σχέση μὲ τὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου;

Ἀπάντηση: Ὅλη ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἕνα μυστήριο, γιατί εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ ποῦ ἔχει ἀναστηθῇ καὶ ἀναληφθῇ. Ὅποιος ζὴ πραγματικὰ μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας δέχεται τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ. Ὅσα γίνονται μέσα στὴν Ἐκκλησία, ἀκόμη καὶ αὐτὴ ἡ προσευχὴ εἶναι ἕνα μυστήριο. Τὰ βασικὰ Μυστήρια εἶναι τὸ Βάπτισμα, τὸ Χρῖσμα καὶ ἡ θεία Εὐχαριστία, διὰ τῶν ὁποίων κανεὶς μετέχει τῆς Χάριτος τοῦ Χριστοῦ, ὅπως τὰ κλήματα συνδέονται μὲ τὴν ἄμπελο. Ὑπάρχουν καὶ ἄλλα Μυστήρια, ὅπως ἡ Ἱερωσύνη, ὁ Γάμος, τὸ Εὐχέλαιο, ἡ ἱερὰ Ἐξομολόγηση. Γενικά, τὰ Μυστήρια εἶναι οἱ κρουνοί -βρῦσες διὰ τῶν ὁποίων μετέχουμε τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ.

Βέβαια, κατὰ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ δὲν μετέχεται ἀπροϋποθέτως, ἀφοῦ εἶναι ἀπαραίτητη καὶ ἡ δική μας συνέργεια. Ἔτσι, ὁ Θεὸς εἶναι ὁ ἐνεργῶν καὶ ὁ ἄνθρωπος ὁ συνεργῶν. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι γιὰ νὰ ἐνεργήσουν τὰ Μυστήρια στὸν ἄνθρωπο, πρέπει καὶ ὁ ἄνθρωπος νὰ ζὴ ἀσκητικά, δηλαδὴ νὰ τηρῇ τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ στὴν ζωή του. Ἔτσι ἐπιτυγχάνεται ἡ θεραπεία. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως φαίνεται στὰ ἔργα τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου καὶ τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, ἔχουν συνδέσει τὸ Μυστῆρο τοῦ Βαπτίσματος μὲ τὴν κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπὸ τὰ πάθη, τὸ Μυστήριο τοῦ Χρίσματος μὲ τὸν φωτισμὸ τοῦ νοῦ καὶ τὸ Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας μὲ τὴν θέωση τοῦ ἀνθρώπου.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὅπως καὶ ὅλοι οἱ ἄλλοι Πατέρες, συνέδεαν πολὺ στενὰ τὰ Μυστήρια μὲ τὴν ἄσκηση. Ἄλλωστε, αὐτὸ δίδαξε καὶ ὁ Χριστὸς μὲ τὴν ἐντολὴ ποῦ ἔδωσε στοὺς Μαθητάς Του: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν» (Μάτθ. κή' 19-20). Στὸ «βαπτίζοντες» συμπεριλαμβάνονται τὰ Μυστήρια καὶ μὲ τὸ «διδάσκοντες τηρεῖν» ἐννοεῖται ἡ ἀσκητικὴ ζωή, δηλαδὴ ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ.

5.Ερώτηση: Ἐπισημαίνετε σὲ κάποιο σημεῖο τοῦ ἔργου σας «Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία» ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι, ἂν καὶ παρακολουθοῦν τακτικὰ τὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας –πηγαίνουν στὴν Ἐκκλησία, ἐξομολογοῦνται, κοινωνοῦν– πάντως δὲν θεραπεύονται. Τί γίνεται; Αὐτὸς εἶναι ἕνας πολὺ σοβαρὸς ἰσχυρισμός.

Ἀπάντηση: Ἡ ζωή μας μέσα στὴν Ἐκκλησία δὲν ἐξαντλεῖται σὲ μία τυπικὴ παρακολούθηση τῆς θείας Εὐχαριστίας ἢ σὲ μιὰ τυπικὴ συμμετοχή μας σὲ κάποιο Μυστήριο, ἀλλὰ προϋποθέτει ἕνωση καὶ κοινωνία μας μὲ τὸν Χριστό. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἀπαιτεῖται μιὰ ὁλοκληρωτικὴ μεταμόρφωση ψυχῆς καὶ σώματος. Οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας χρησιμοποιῶντας στὸ σημεῖο αὐτὸ καὶ τὶς ἀπόψεις τοῦ Πλάτωνος, διδάσκουν ὅτι ἡ ψυχὴ ἔχει τρεὶς δυνάμεις, ἤτοι τὸ λογιστικό, τὸ ἐπιθυμητικὸ καὶ τὸ θυμικό. Οἱ τρεὶς αὐτὲς δυνάμεις τῆς ψυχῆς μποροῦν νὰ λειτουργοῦν παρὰ φύση, κατὰ φύση καὶ ὑπὲρ φύση. Ἡ παρὰ φύση λειτουργία τους ἐκφράζεται μὲ τὰ πάθη, ποῦ ἐκδηλώνονται στὸ λογιστικό, τὸ ἐπιθυμικὸ καὶ τὸ θυμικό. Ἡ κατὰ φύση καὶ ὑπὲρ φύση κίνηση τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς γίνεται μὲ τὴν ὅλη ζωὴ μέσα στὴν Ἐκκλησία, καὶ αὐτὸ λέγεται μεταμόρφωση τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ οἱ τρεὶς δυνάμεις προσφέρονται στὸν Θεὸ ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ τὸν Θεό, σκέπτεται τὸν Θεὸ καὶ τηρεῖ τὶς ἐντολές Του. Ἂν δὲν γίνη αὐτό, τότε ἡ παρουσία μας στὴν Ἐκκλησία εἶναι τυπική, μηχανικὴ καὶ ὄχι οὐσιαστικὴ καὶ πραγματική. Σὲ αὐτὸ συντελοῦν τὰ Μυστήρια, ἡ θεία Λειτουργία καὶ ἡ ὅλη ἀσκητικὴ ζωή. Εἶναι σημαντικὸ ὅτι πέρα ἀπὸ τὴν λειτουργικὴ ζωὴ ὑπάρχει καὶ ἡ νηπτική-ἡσυχαστικὴ παράδοση, ὅπως τὴν ἐκφράζουν οἱ ἡσυχαστὲς Πατέρες. Γι' αὐτὸ ἐπιμένουμε στὴν σύνδεση τῶν Μυστηρίων μὲ τὴν ἡσυχαστικὴ ζωή.

6.Ερώτηση: Ποιός εἶναι ὁ ρόλος τῆς ταπείνωσης στὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου;

Ἀπάντηση: Ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι τὸ πρῶτο ἁμάρτημα ποῦ διέπραξε ὁ Ἀδάμ. Θέλησε νὰ γίνη Θεὸς χωρὶς ὑπακοὴ στὸ θέλημά Του. Ἡ ὑπερηφάνεια συνετέλεσε καὶ στὴν πτώση τῶν δαιμόνων. Ἡ θεραπεία τοῦ πάθους τῆς ὑπερηφάνειας γίνεται μὲ τὴν ταπείνωση, ἡ ὁποία ἐκφράζεται μὲ τὴν ὑπακοή. Ἔτσι ὅταν ὑπακούουμε στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ δείχνουμε ὅτι βιώνουμε τὴν ταπείνωση καὶ ἔτσι διὰ τῆς ταπεινώσεως θεραπεύεται ἡ πτωτικὴ κατάσταση. Αὐτὸ φαίνεται στὴν περίπτωση τοῦ νέου Ἀδὰμ ποῦ εἶναι ὁ Χριστός. Ἐφ' ὅσον ὁ παλαιὸς Ἀδὰμ ἔχασε τὴν κοινωνία τοῦ μὲ τὸν Θεὸ μὲ τὴν ὑπερηφάνειά του, γι' αὐτὸ καὶ ὁ Χριστός, ποῦ εἶναι ὁ Νέος Ἀδάμ, διορθώνοντας τὸ λάθος τοῦ Ἀδὰμ ἐκένωσε ἑαυτὸν μορφὴν δούλου λαβῶν καὶ διὰ τῆς ταπεινώσεως καὶ ὑπακοῆς στὸν Πατέρα Του θεράπευσε τὸ ἀνθρώπινο γένος. Ἑπομένως, ὅταν ὑπακούουμε στὸν θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ στὸν Πνευματικό μας Πατέρα, τότε ταπεινωνόμαστε καὶ κοινωνοῦμε μὲ τὸν νέο Ἀδάμ, τὸν Χριστό, καὶ θεραπευόμαστε.

7.Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, τί εἶναι ἡ ἀνάσταση τῆς ψυχῆς σὲ αὐτὴ τὴν προοπτικὴ τῆς θεραπείας τοῦ ἀνθρώπου;

Ἀπάντηση: Μετὰ τὴν πτώση τοῦ Ἀδάμ, ὅπως εἴπαμε προηγουμένως, ἐπῆλθε ὁ πνευματικὸς θάνατος, ὁ χωρισμὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Θεό, καὶ ἀκολούθησε ὁ σωματικὸς θάνατος. Τώρα μὲ τὴν Χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν μετέχουμε στὰ Μυστήρια καὶ τὴν ἀσκητικὴ ζωή, γίνεται ἡ πνευματικὴ ἀνάσταση καὶ θὰ ἀκολουθήση ἡ τελικὴ ἀνάσταση τῶν σωμάτων. Δηλαδή, πρώτη ἀνάσταση εἶναι ἡ μετοχή μας στὸ Βάπτισμα, τὸ Χρῖσμα καὶ τὴν θεία Λειτουργία, κατὰ τὴν ὁποῖα ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ἑνώνεται μὲ τὸν Χριστὸ καὶ τὸ σῶμα δέχεται τὶς ἐνέργειες τῆς ἀκτίστου Χάριτος. Καὶ δεύτερη ἀνάσταση εἶναι ἡ μελλοντικὴ ἀνάσταση τῶν σωμάτων ποῦ θὰ γίνη κατὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ αἰώνια κοινωνία μας μὲ τὸν Χριστό, ἡ συμμετοχή μας στὴν αἰώνια Ἐκκλησία, στὸ οὐράνιο συλλείτουργο.

Οὐσιαστικά, λοιπόν, θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου κατὰ τὴν ὀρθόδοξη παράδοση αὐτὸ ποῦ λέμε ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία, εἶναι ἡ μετοχή μας στὴν πρώτη ἀνάσταση, στὴν ἑνότητα καὶ κοινωνία μας μὲ τὸν Χριστό, ὁπότε ὅλο τὸ εἶναι μας, ψυχὴ καὶ σῶμα, κινεῖται πρὸς τὸν Θεὸ καὶ ἔχουμε τὴν ἐλπίδα νὰ ζήσουμε καὶ τὴν δεύτερη ἀνάσταση. Αὐτὴ ἡ ἀνάσταση συνδέεται μὲ τὴν ἀληθινὴ ἐπανάσταση. Πράγματι, ἡ λέξη ἐπανάσταση στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα σημαίνει ἐπανέρχομαι στὴν προηγούμενη θέση (ἐπαν-ἵστημι), δηλαδὴ στὴν πρὸ τῆς πτώσεως καὶ πρὸ τοῦ θανάτου ζωή, οὐσιαστικὰ λοιπὸν δηλώνει τὴν ἀνάσταση ἐν Χριστῷ. Καὶ αὐτὴ εἶναι ἡ πραγματικὴ ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία.

8.Ερώτηση: Γιατί ἔχουμε ἀμφιβολίες γιὰ τὴν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ, ὅπως εἶχε ὁ Ἀπόστολος Θωμᾶς γιὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ;

Ἀπάντηση: Ὁ ἄνθρωπος σὲ ὅλα τὰ θέματα ζητᾶ νὰ βρὴ τὴν ἀλήθεια ἐμπειρικῶς. Αὐτὸ εἶναι ἀρχὴ ἐπιστημονικὴ καὶ αὐτὸ ἦταν ἐκεῖνο ποῦ κατέρριψε τὴν μεταφυσικὴ ποῦ στηριζόταν στὴν φαντασία καὶ τὸν στοχασμό. Ἔτσι δὲν θέλουμε ἁπλῶς νὰ ἀκοῦμε γιὰ τὸν Χριστό, ἀλλὰ νὰ Τὸν γνωρίσουμε προσωπικά. Ὁ Ἀπόστολος Θωμᾶς ζητοῦσε ὁ ἴδιος νὰ δὴ καὶ νὰ ψηλαφήση τὸν Ἀναστάντα Χριστό. Ὁ ἱερὸς Θεοφύλακτος Βουλγαρίας γράφει ὅτι ὁ Θωμᾶς ἦταν κατηχούμενος ἀπὸ τοὺς ἄλλους μαθητές, δηλαδὴ οἱ μαθητὲς τοῦ ἔλεγαν ὅτι ὁ Χριστὸς ἀναστήθηκε, ἀλλὰ αὐτὸς ἤθελε νὰ ἀποκτήση δική του προσωπικὴ ἐμπειρία. Αὐτὸ δείχνει ὅτι ἄλλο εἶναι ἡ πίστη ἐξ ἀκοῆς καὶ ἄλλο ἡ πίστη ἐξ ἐμπειρίας. Ἐμεῖς ἀκοῦμε περὶ τοῦ Χριστοῦ ἀπὸ τοὺς αὐτόπτες μαθητὲς καὶ ἁγίους καὶ στὴν συνέχεια ἀγωνιζόμαστε νὰ φθάσουμε στὸ νὰ δοῦμε πνευματικὰ τὸν Χριστό. Ἀπὸ τὸν «Χριστὸ τῆς ἱστορίας» νὰ φθάσουμε στὸν «Χριστὸ τῆς πίστεως», ἀφοῦ ἡ πίστη μας εἶναι ἐνυπόστατη. Καὶ στὸ θέμα αὐτὸ βοηθᾶ ἡ ὅλη ἐκκλησιαστικὴ ζωή, μὲ τὰ ἱερὰ Μυστήρια καὶ τὴν ἡσυχαστικὴ παράδοση.

Εἶναι σημαντικὸ ὅτι ὁ Ἀπόστολος Θωμᾶς ζητοῦσε νὰ βάλη τὸν δάκτυλό του στὶς πληγὲς τοῦ Σώματός Του, «εἰς τὸν τύπον τῶν ἥλων» καὶ τὴν χεῖρα τοῦ «εἰς τὴν πλευρὰν» τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἀναστημένος Χριστὸς ἱκανοποίησε τὸ αἴτημά του, γιατί θέλει νὰ εἶναι «ἐρευνώμενος καὶ ἀναζητούμενος». Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης λέγει ὅτι ὁ Χριστὸς διψᾶ τὸ διψάσθαι, ὁ δὲ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γράφει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι σὰν τὸ «θήραμα» ἐκεῖνο ποῦ ἑλκύει τὸν κυνηγὸ γιὰ νὰ τὸ συλλάβη μέσα ἀπὸ πολλὲς δοκιμασίες καὶ ἔτσι τὸν τραβᾶ πρὸς τὸν ἑαυτό Του. Ἀπὸ αὐτὸ ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἡ Ἐκκλησία ποῦ εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ἀναγνωρίζεται ἀπὸ τὶς πληγές της, δηλαδὴ τὸ μαρτύριο καὶ τὴν ἄσκηση. Ἂν δὲ σκεφθοῦμε ὅτι οἱ βεβαπτισμένοι καὶ βεβαιόπιστοι εἶναι μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, τότε οἱ «πληγὲς» αὐτοῦ τοῦ Σώματος εἶναι οἱ μάρτυρες τοῦ αἵματος καὶ τῆς προαιρέσεως, οἱ «τραυματίες τοῦ θείου Νυμφίου», ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας.

Ὅποιος, λοιπόν, θέλει νὰ γνωρίση τὸν Χριστό, θὰ πρέπει νὰ ἀναζητήση τοὺς «τραυματίας τοῦ θείου Νυμφίου» καὶ δι' αὐτῶν θὰ ὁδηγηθῇ στὴν ὅραση καὶ γνώση τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ. Ὁ Χριστὸς ψηλαφᾶται, θεᾶται, γνωρίζεται ἐμπειρικῶς. Ἔξω ἀπὸ τὴν ἐμπειρία ἐνεδρεύει ὁ κίνδυνος τῆς ἀμφιβολίας, τοῦ στοχασμοῦ, τῆς ἀθεΐας.–

(Δημοσιεύθηκε στὸ Περιοδικὸ τοῦ Συλλόγου ΑμΕΑ «Ἀλκυόνη», Δεκέμβριος 2008)

Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ποιές ἦταν οἱ προσδοκίες σας, ὅταν ἀναλάβατε νὰ προΐστασθε τῆς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καὶ σὲ ποιό βαθμὸ ἐκπληρώθηκαν;

Ἀπάντηση: Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ εἶχα σκοπὸ νὰ ἐργασθῶ ἐκκλησιαστικὰ καὶ θεολογικά. Θεώρησα τιμὴ ποὺ ὁ Θεὸς διὰ τῆς Ἐκκλησίας μὲ ἀνέδειξε σὲ αὐτὸ τὸ ὑψηλὸ ἀξίωμα καὶ σὲ αὐτὴν τὴν ἱστορικὴ Μητρόπολη. Ὁ σκοπὸς τῆς ποιμαντικῆς μου διακονίας ἐκφράζεται στὸν χειροτονητήριο καὶ ἐνθρονιστήριο λόγο μου ποὺ εἶναι ἀπήχηση τῆς θεολογίας καὶ τῆς καρδιᾶς μου. Δὲν εἶμαι ἐκεῖνος ποὺ θὰ ἀξιολογήση κατὰ πόσον ἐκπληρώθηκαν οἱ προσδοκίες μου. Βασικὴ ἐκκλησιολογικὴ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ἡ ἀρχὴ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πολιτεύματος εἶναι ὁ Θεὸς καὶ ὄχι ὁ λαός, καὶ ἡ πραγμάτωση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ δικαίου δὲν εἶναι ἡ μένουσα, ἀλλὰ ἡ μέλλουσα πόλη, ποὺ σημαίνει ὅτι τὸ ἔργο μας θὰ κριθῆ ἀπὸ τὸν Θεό.

Ἐρώτηση: Ποιά εἶναι γιὰ σᾶς ἡ σημασία τῆς σχέσης ποιμνίου-ποιμένα;

Ἀπάντηση: Ἡ σχέση αὐτὴ καθορίζεται ἀπὸ τὴν σημασία τῆς φράσης ποὺ χρησιμοποιήσατε: «ποιμνίου-ποιμένα». Ἔτσι θέλω νὰ αἰσθάνομαι. Ἄλλωστε ὁ Χριστὸς εἶπε στὸν Ἀπόστολο Πέτρο: «βόσκε τὰ ἀρνία μου... ποίμαινε τὰ πρόβατά μου» (Ἰω. κα , 15-16). Οἱ Χριστιανοὶ εἶναι λογικὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ καὶ οἱ Κληρικοί, ἰδιαιτέρως ὁ Ἐπίσκοπος, εἶναι ποιμένες-βοσκοί. Γιὰ νὰ εἶναι κανεὶς καλὸς Ποιμήν, πρέπει καὶ ὁ ἴδιος νὰ εἶναι καλὸ πρόβατο τοῦ Χριστοῦ. Πάντως, ἡ σχέση πρέπει νὰ εἶναι οὐσιαστικὴ καὶ ἀνυπόκριτη. Ὁ Ποιμὴν πρέπει νὰ παίζη μὲ τὴν φλογέρα τῆς ἀλήθειας καὶ τὰ λογικὰ πρόβατα νὰ ἀκολουθοῦν τὸν καλὸ ποιμένα «εἰς νομὰς σωτηρίους», «ἐπὶ ὕδατος ἀναπαύσεως».

Ἐρώτηση: Ποιά ἦταν ἡ συγκλονιστικότερη ἐμπειρία σας ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια ποὺ ποιμαίνετε τὴν Μητρόπολη αὐτή;

Ἀπάντηση: Ὅλη ἡ ἐπισκοπικὴ διακονία ἀπὸ τὸ πρωΐ μέχρι τὸ βράδυ, ἀπὸ τὸ θυσιαστήριο τοῦ Ναοῦ μέχρι τὸ πέτρινο θυσιαστήριο τῆς καθημερινῆς προσφορᾶς, ἀπὸ τὸ «ὠσανὰ» μέχρι τὸ «ἆρον-ἆρον σταύρωσον αὐτὸν» εἶναι μιὰ διαρκὴς συγκλονιστικὴ ἐμπειρία, μιὰ συνεχὴς ἔκπληξη. Πάντως, οἱ συγκλονιστικότερες στιγμὲς ποὺ βιώθηκαν ἦταν μυστικές, μέσα στὴν καρδιά. Αὐτὸς εἶναι ἕνας χῶρος ἀθέατος στοὺς πολλοὺς καὶ χῶρος μυστηρίου ποὺ ἀντέχει στὴν αἰωνιότητα. Αὐτὸ θυμίζει τὸ χωρίο τοῦ ἁγίου Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου: «μυστήριον κραυγῆς ἐν ἡσυχίᾳ Θεοῦ» πραττόμενον.

Ἐρώτηση: Καὶ ποιά ἡ δυσκολότερη στιγμή σας;

Ἀπάντηση: Πολλὲς οἱ δύσκολες στιγμές. Ἴσως ἡ δυσκολότερη στιγμὴ ποὺ εἶδα, ἰδίοις ὄμασι, εἶναι «τὸ βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως... ἐστὸς ἐν τόπῳ ἁγίῳ –ὁ ἀναγινώσκων νοείτω–» (Μάτθ. κδ , 15), ἡ «ἐστὸς ὅπου οὐ δεῖ – ὁ ἀναγινώσκων νοείτω» (Μαρκ. ἰγ , 14). Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν βοήθεια τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας καὶ τῶν ἁγίων, ἐμπνέομαι ἀπὸ σᾶς ποὺ σηκώνετε σὲ ὅλη σας τὴν ζωὴ μὲ χαρὰ καὶ ἐλπίδα τὸν σταυρὸ τῆς δοκιμασίας καὶ μὲ τὴν «Ἀλκυόνη» φέρνετε τὴν ἄνοιξη στὴν κοινωνία μας.

Ἐρώτηση: Καὶ ἡ μεγαλύτερη πρόκληση γιὰ σᾶς ποιά εἶναι;

Ἀπάντηση: Ἡ σημαντικότερη πρόκληση εἶναι νὰ μένω ἀπαθὴς καὶ εἰρηνικὸς ὅταν μὲ συκοφαντοῦν βάναυσα, ὅταν μοῦ ἀποδίδουν πράγματα ποὺ δὲν ἔχω σκεφθῇ, ὅταν ἀκούω ὕβρεις ἐνῷ δὲν μπορῶ νὰ ἀντιδράσω δυναμικά, ὅταν «ὁ ἀντίδικος» «ὡς λέων ὀρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίη» (Α Πέ¬τρ. ε , 8), καὶ ὅμως ἔχω εὐθύνη νὰ βοηθῶ τὰ πρόβατα.

Ἐρώτηση: Τώρα, μετὰ ἀπὸ τόσα χρόνια μαζί μας, ποιά εἶναι ἡ ἐντύπωσή σας γιὰ τὸν λαό της Ναυπάκτου;

Ἀπάντηση: Ἀγάπησα τὸν τόπο, τὴν Μητρόπολη καὶ τοὺς Χριστιανούς. Συνήντησα πολλοὺς Χριστιανοὺς μὲ διαφόρους χαρακτῆρες. Ὅταν ἐνθρονίσθηκα κάποιος Ναυπάκτιος μοῦ εἶπε: «Μετὰ τὰ δέκα χρόνια ποιμαντορίας σας οἱ Ρουμελιῶτες θὰ σᾶς ἀνοίξουν τὴν καρδιά τους». Καὶ αὐτὸ τὸ βλέπω καθημερινά. Ἀνοίγονται συνεχῶς πόρτες, παράθυρα, μετακινοῦνται κουρτίνες τῶν καρδιῶν. Ἐλπίζω μέχρι ποὺ θὰ τελειώσω τὴν βιολογικὴ ζωή μου νὰ εἰσέλθω φιλοξενούμενος «στὰ σαλόνια τῶν καρδιῶν» ὅλων τῶν Χριστιανῶν τῆς ἐπαρχίας μου.

Ἐρώτηση: Πρόσφατα ὑποδεχθήκαμε στὴν πόλη μας τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη. Ἔχετε τὴν καλωσύνη νὰ μᾶς περιγράψετε σύντομα τὸν ρόλο καὶ τὴν ἀπόστολή του Πατριαρχείου στὴν σημερινὴ πραγματικότητα;

Ἀπάντηση: Ὁ ὅρος Οἰκουμενικὸ Παριαρχεῖο τὰ λέει ὅλα. Ἔχει ἕναν οἰκουμενικὸ ρόλο, εἶναι ἕνα παράθυρο σὲ ὅλη τὴν οἰκουμένη, κινεῖται πάνω ἀπὸ ἐθνοφυλετικὲς διαφορές, κρατᾶ τὴν ὀρθόδοξη πίστη τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἐπιλύει ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα ποὺ ἀναφύονται, εἶναι ὁ συνεκτικὸς δεσμὸς ἑνότητας ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν, εἶναι ἡ ἐλπίδα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, εἶναι ἡ νέα Σιών, ἡ Μήτηρ τῶν Ἐκκλησιῶν.

Ἐρώτηση: Ἑτοιμάζετε τὰ τελευταῖα χρόνια στὸν χῶρο τοῦ Καπορδελείου Ἱδρύματος τὴν στέγαση Γηροκομείου. Ποιά χρονοδιαγράμματα λειτουργίας τοῦ σημαντικοῦ αὐτοῦ ἔργου ἔχετε στὰ πλάνα σας καὶ πὼς σχεδιάζετε τὴν βιωσιμότητα αὐτῆς τῆς δομῆς;

Ἀπάντηση: Πολλοὶ συνέδραμαν γιὰ νὰ ἀνοικοδομηθῇ ἡ Μονάδα Φροντίδας Ἡλικιωμένων (ΜΟ.Φ.Η). Πρῶτον ὁ ἀείμνηστος Καπορδέλης, ποὺ χάρισε τὸ οἰκόπεδο καὶ συνέστησε τὸ Ἵδρυμα. Ἔπειτα ὁ κ. Ξύκης, ποὺ ἔδωσε ἕνα σημαντικὸ ποσὸ γιὰ τὴν ἕως τώρα ἀνέγερση τοῦ κτιρίου. Καὶ τώρα ὁ ἀείμνηστος Γαλάνης ποὺ μὲ τὴν διαθήκη του μᾶς δίνει τὴν οἰκία του, ἡ ὁποία θὰ ἐκποιηθῇ σύντομα γιὰ νὰ συνεχισθῇ τὸ ἔργο. Ἐλπίζω νὰ βρεθοῦν καὶ ἄλλοι δωρητὲς γιὰ νὰ ὁλοκληρωθῇ. Τὸ πότε θὰ γίνη αὐτὸ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τοὺς ρυθμοὺς τῶν κτύπων τῆς καρδιᾶς ὅλων τῶν φιλανθρώπων τῆς περιφερείας μας. Ἀπὸ αὐτὸ καὶ ἀπὸ τὴν ἀξιοποίηση τοῦ ὑπολοίπου οἰκοπέδου ἐξαρτᾶται καὶ ἡ βιωσιμότητα αὐτῆς τῆς σημαντικῆς φιλανθρωπικῆς προσπάθειας.

Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ποιός εἶναι ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας σήμερα στὴν βελτίωση τῶν συνθηκῶν ζωῆς τῶν ἀνθρώπων μὲ ἀναπηρίες;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία εἶναι μιὰ ἑνότητα, μιὰ πορεία, μία «σύνοδος οὐρανοῦ καὶ γῆς», εἶναι τὸ χάδι τοῦ Θεοῦ στὴν γῆ, εἶναι τὸ παράθυρο τῆς αἰωνιότητας ποὺ μᾶς φέρει τὸ ὀξυγόνο τοῦ οὐρανοῦ, εἶναι ἡ πιὸ ἁγνὴ φιλοστοργία ποὺ δοκιμάζει ὁ ἄνθρωπος. Μέσα στὴν Ἐκκλησία ἐξέχουσα θέση κατέχουν καὶ οἱ ἔχοντες κάποια σωματικὴ ἀναπηρία. Ἂν καὶ θεωρῶ ὅτι οἱ μεγαλύτερες ἀναπηρίες εἶναι οἱ ψυχικὲς καὶ οἱ παρεκκλησιαστικές, ποὺ δὲν διορθώνονται εὔκολα καὶ εἶναι ἐπιθετικές. Οἱ Κληρικοὶ τῶν Ἐνοριῶν καὶ οἱ Σύνδεσμοι Ἀγάπης ἐργάζονται γιὰ τὴν ἐπίλυση διαφόρων κοινωνικῶν προβλημάτων. Εἴμαστε κοντά σας, σᾶς ἀγαποῦμε καὶ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ συνδράμουμε σὲ ὅ,τι μᾶς ζητήσετε. Προσωπικὰ ἔχω μιὰ συγκλονιστικὴ ἐμπειρία ἀπὸ τὴν ἀγάπη, τὸ ἐνδιαφέρον τῆς Κατερίνας Χατζῆ, πρὸ καὶ μετὰ τὸν θάνατό της. Δὲν αἰσθάνθηκα ὅτι ἔδωσα κάτι στὴν Κατερίνα, ἀλλὰ ὅτι πῆρα πολλὰ ἀπὸ αὐτήν, ἐνῷ ἄλλοι ὑγιεῖς σωματικὰ ἀρνοῦνται νὰ δώσουν.

Ἐρώτηση: Τὸ δικαίωμα συμμετοχῆς τῆς λατρευτικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἀναμφίβολα δικαίωμα ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Πότε οἱ Ναοί μας θὰ γίνουν ἐπί τέλους προσβάσιμοι;

Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχάς σας συγχαίρω γιὰ τὸ ἔργο ποὺ ἐπιτελεῖτε. Εἶναι ἕνα ἔργο κοινωνικῆς καὶ ἀνθρώπινης εὐαισθησίας. Ἄλλωστε, τὰ παιδιὰ μὲ τὰ ὁποῖα ἀσχολεῖσθε εἶναι ὁλόκληρα μιὰ καρδιὰ ποὺ πάλλει καὶ σκιρτᾶ μὲ ἀγάπη. Ὡς πρὸς τὴν πρόσβαση στοὺς Ναοὺς νομίζω ὅτι οἱ περισσότεροι εἶναι προσβάσιμοι. Γιὰ τοὺς δύο Ναούς της Ναυπάκτου, δηλαδὴ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου καὶ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς ἔχω δώσει συγκεκριμένη ἐντολὴ γιὰ νὰ ρυθμίσουν τὸ θέμα. Τὰ Ἐκκλησιαστικὰ Συμβούλια τῶν δύο αὐτῶν Ναῶν ἔχουν ζητήσει γνῶμες πολλῶν εἰδικῶν καὶ ὅλα προσκρούουν στὴν μεγάλη κλήση τοῦ κλιμακοστασίου. Παρακαλῶ συνεργασθεῖτε μαζί τους, μὲ τὶς εἰδικὲς γνώσεις καὶ πληροφορίες ποὺ ἔχετε γιὰ νὰ ἐπιλυθῇ αὐτὸ τὸ θέμα. Ὅλοι ἔχουμε καλὴ διάθεση καὶ βούληση. Οἱ Ναοί, ὅπως καὶ ἡ Ἐκκλησία, εἶναι καὶ πρέπει νὰ θεωροῦνται ὡς μιὰ μεγάλη μητρικὴ ἀγκαλιὰ γιὰ ὅλους, εἶναι ἡ ἐλπίδα μας, καὶ οἱ Ἐνορίες πρέπει νὰ λειτουργοῦν ὡς ζωντανές, πνευματικές, θεραπευτικὲς κοινότητες.

Ἐρώτηση: Ποιός εἶναι κατὰ τὴν γνώμη σας ὁ ἐνδεδειγμένος τρόπος ἐπικοινωνίας τῶν νέων μας σήμερα μὲ τὴν οὐσία τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας; Μὲ ἄλλα λόγια, πιστεῦτε ὅτι πρέπει νὰ ἀναθεωρηθοῦν οἱ κώδικες ἐπικοινωνίας μαζί τους καὶ πὼς μπορεῖ νὰ γίνη αὐτό, ὥστε τὸ ἐκκλησίασμα στοὺς Ναοὺς νὰ μὴν εἶναι μόνον ἡλικιωμένοι;

Ἀπάντηση: Ὅταν ὑπάρχη ἀγάπη καὶ ἔρωτας μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, καταργοῦνται οἱ συμβατικοὶ κώδικες ἐπικοινωνίας μεταξύ τους. Τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν, ὅσοι ἀγαποῦν τὴν ἀλήθεια, βρίσκουν τρόπους νὰ συναντηθοῦν. Οἱ νέοι εἶναι ἐκ φύσεως ἀναζητητὲς τῆς ἀλήθειας, διακρίνονται ἀπὸ μιὰ διαρκῆ ἐπανάσταση καὶ μποροῦν, ὅταν ἐπιθυμοῦν, νὰ ἐπιτύχουν ὅ,τι θέλουν. Τὸ λυπηρὸ εἶναι ὅταν διάφορα ἰδεολογικὰ καὶ κοινωνικὰ γεγονότα παγώνουν τὰ αἰσθήματά τους καὶ τὶς ὑπαρξιακὲς ἀναζητήσεις τους ἡ ὅταν ὑπάρχουν Κληρικοὶ ποὺ δὲν εἶναι ἄξιοι τῆς ἀποστολῆς τους. Ὁ ἱερὸς Νικόλαος Καβάσιλας λέει ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι τὸ κατάλυμα τῶν θείων ἐρώτων. Ὁ Χριστὸς τὴν ἀπεκάλεσε νυμφῶνα. Ἂν δὲν τὴν δοῦμε ἔτσι, τότε οὔτε ἡ παρουσία μας στὸν Ναὸ οὔτε ἡ ἀπουσία μας ἀπὸ αὐτὸν ὠφελεῖ, ἀλλὰ οὔτε καὶ οἱ διάφοροι κώδικες ἐπικοινωνίας βοηθοῦν.

Ἐρώτηση: Ἔχετε φθάσει στὸ ἀνώτερο ἐκκλησιαστικὸ ἀξίωμα, εἶσθε συγγραφέας πολλῶν πονημάτων παγκοσμίως γνωστῶν, ἔχετε τὴν ἀναγνώριση ἀπὸ ἄλλες Ἐκκλησίες καὶ προσωπικότητες ὅλου τοῦ πνευματικοῦ φάσματος. Τί ἄλλο λείπει ἀπὸ τὴν φαρέτρα σας, ὥστε νὰ πῆτε, ὅταν θὰ ἔλθη ἡ «ἀναπόφευκτη» γιὰ ὅλους μας ὥρα, «Εἶμαι ἕτοιμος»;

Ἀπάντηση: Ὁ ἄνθρωπος σὲ ὅλη του τὴν ζωὴ ἀναζητᾶ τὸν Θεὸ ποὺ γεμίζει ὅλο το εἶναι του. Φλέγεται γιὰ νὰ ἑνωθῇ μαζί Του. Ὁ Γέροντας Σωφρόνιος ἔλεγε ὅτι κανένας δὲν μπορεῖ νὰ ζήση χριστιανικὰ στὸν τέλειο βαθμό, μπορεῖ ὅμως νὰ πεθάνη χριστιανικά. Αὐτὸ ποθῶ, ὥστε ἡ πορεία μου πρὸς τὸν ἄλλο τρόπο ὑπάρξεως, τὸ πέρασμα ἀπὸ τὴν βιολογικὴ ζωὴ στὴν ἄλλη ζωὴ διὰ τοῦ θανάτου, νὰ εἶναι μιὰ συνάντηση μὲ τὸν Χριστό, τὴν Παναγία, τοὺς Ἁγίους καὶ ὅλα τὰ ἀγαπητά μου πρόσωπα. Ἐκεῖ θὰ ἤθελα νὰ συναντηθοῦμε ὅλοι, ἐσεῖς νὰ συναντήσετε ἐμένα καὶ ἐγὼ νὰ συναντήσω ἐσᾶς.

Σᾶς εὐχαριστοῦμε γιὰ τὸν χρόνο ποὺ διαθέσατε γιὰ τὸ περιοδικό μας.

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

«Ὅταν γνωρίζης τὸν Ἰερόθεο Ναυπάκτου ἀπὸ κοντά, γκρεμίζεται ὁποιαδήποτε προκατάληψη μπορεῖ νὰ ἔχης γι' αὐτόν: συναντᾶς μιὰ προσωπικότητα ποὺ φέρει μιὰ πρωτόγνωρη γιὰ τὰ δεδομένα τῆς Ἐκκλησίας σκέψη καὶ φιλοσοφία. «Ἀνήσυχο πνεῦμα», εὐτυχὴς γιὰ τὴν πορεία του, δὲν φέρει οὐδόλως τὴν βαριὰ σκια ἡ τὴν ὑπερβολικὴ λάμψη τοῦ θεσμικοῦ του ρόλου. Δὲν εἶναι ἀπόμακρος ποὺ χρησιμοποιεῖ τὸ προσωπεῖο τῆς εὐγένειας. Ἀφοπλιστικὰ εἰλικρινής, μιλάει μὲ πάθος καὶ εὐλάβεια καὶ εἶναι γοητευτικότερος ὅταν γελάη, ἀλλὰ φυλάγεται» (Ἐπίκαιρα Αἰτωλοακαρνανίας).

***

1. Ἐρώτηση: Τί σᾶς ὤθησε, Σεβασμιώτατε, νὰ ἀφιερωθῆτε στὸν Θεό; Ἡ εἰκόνα ποὺ εἴχατε γιὰ τὴν Ἐκκλησία, ὅταν ξεκινούσατε νὰ τὴν ὑπηρετήσετε, παραμένει ἡ ἴδια μὲ αὐτὴ ποὺ βιώνετε τώρα;

Ἀπάντηση: Μὲ βοήθησαν οἱ γονεῖς μου, τὸ ἐκκλησιαστικὸ περιβάλλον ποὺ ἔζησα, ἡ Ἐνορία μου καὶ κυρίως οἱ Πνευματικοί μου Πατέρες ποὺ κατὰ καιροὺς συνάντησα στὴν ζωή μου. Φυσικά, καθὼς μεγάλωνα καὶ εἰσερχόμουν στὰ ἐνδότερα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, ἀποκτοῦσα διαφορετικὴ εἰκόνα τῆς Ἐκκλησίας, ἀπὸ τὸ ψυχολογικὸ προχωροῦσα στὸ ὀντολογικό. Πάντα ὅμως ὑπάρχει ἡ θετικὴ καὶ ἡ ἀρνητικὴ πλευρὰ τῆς Ἐκκλησίας. Συνάντησα ἁγίους, ἀλλὰ καὶ ἐκκοσμικευμένους Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς.

2. Ἐρώτηση: Τί σᾶς ἀπογοητεύει σήμερα στὴν Ἐκκλησία;

Ἀπάντηση: Δὲν μὲ ἀπογοητεύει τίποτα, γιατί μέσα στὴν Ἐκκλησία βρῆκα τοὺς ἐνδοκρινεῖς ἀδένες της, ποὺ εἶναι οἱ ἅγιοι καὶ αὐτοὶ συντελοῦν στὴν ὑγεία τῶν μελῶν τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας. Ἂν κάτι μὲ στενοχωρῇ εἶναι ὅταν δίνεται μεγαλύτερη σημασία στὰ λεγόμενα «πολιτικὰ τῆς Ἐκκλησίας», ὅταν οἱ Κληρικοὶ ἀσχολοῦνται μὲ τὰ ἐξωτερικά, τὸ ἐκκλησιαστικὸ κουτσομπολιὸ καὶ θεωροῦν τὴν Ἐκκλησία ὡς ἀνθρώπινο θεσμὸ μὲ διαπλεκόμενα συμφέροντα καὶ ἰδιοτελεῖς ἐπιδιώξεις.

3. Ἐρώτηση: Πῶς νιώσατε ὅταν σᾶς ἀνακοίνωσαν τὴν ἀναγόρευσή σας σὲ ἐπίτιμο διδάκτορα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν;

Ἀπάντηση: Ἦταν κάτι τὸ ξαφνικό, ποὺ δὲν τὸ περίμενα, ἂν καὶ κάποιος Καθηγητὴς ἄλλης Θεολογικῆς Σχολῆς μου εἶπε ὅτι ἦταν ἀναμενόμενο, ὕστερα ἀπὸ τὴν παραγωγὴ τόσου θεολογικοῦ ἔργου ποὺ κίνησε τὸ ἐνδιαφέρον καὶ ἐκτὸς Ἑλλάδος καὶ μεταφράσθηκε σὲ 19 γλῶσσες. Δόξασα τὸν Θεό, ὅταν μοῦ ἀνακοινώθηκε ἡ ἀπόφαση, διότι σὲ Αὐτὸν ὀφείλονται τὰ πάντα. Πρέπει νὰ μάθουμε νὰ δεχόμαστε καὶ τὰ εὐχάριστα καὶ τὰ δυσάρεστα μὲ δοξολογία στὸν Θεὸ καὶ μὲ ψυχολογικὴ καὶ πνευματικὴ ὡριμότητα.

4. Ἐρώτηση: Ἂν κάνατε, μὲ ἀφορμὴ τὸ γεγονός, ἀπολογισμό, ποιοί εἶναι οἱ σημαντικότεροι σταθμοὶ τῆς ζωῆς σας;

Ἀπάντηση: Ἡ εἰσαγωγή μου στὴν Θεολογικὴ Σχολή, ποὺ ἄρχιζα νὰ μυρίζω τὸ ἄρωμα τῆς θεολογίας, ἡ πρώτη ἐπίσκεψή μου στὸ Ἅγιον Ὅρος στὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ '60, ποὺ εἶδα στὴν πράξη τὴν ἀληθινὴ μοναχικὴ ζωή, ἡ γνωριμία μου μὲ τὸν Μητροπολίτη Ἐδέσσης κυρὸ Καλλίνικο, ποὺ γνώρισα τὴν ἁγιασμένη ποιμαντικὴ διακονία, ἡ στενὴ πνευματικὴ σχέση μου μὲ τὸν μεγάλο θεόπτη Γέροντα Σωφρόνιο Σαχάρωφ στὸ Essex τῆς Ἀγγλίας, ποὺ γνώρισα τὴν ζωντανὴ θεολογία, οἱ συνεχεῖς συζητήσεις μὲ Γέροντες ἀσκητές, ὅπως τὸν π. Παΐσιο, τὸν π. Ἐφραὶμ Κατουνακιώτη, τὸν π. Σπυρίδωνα Νεοσκητιώτη, ποὺ εἶδα τὴν ἁπλότητα τῆς χριστιανικῆς ζωῆς, ἡ ἐπικοινωνία μου μὲ τὸν Καθηγητὴ π. Ἰωάννη Ρωμανίδη, ποὺ εἶδα πὼς συναντᾶται ἡ καθηγητικὴ ἕδρα μὲ τὸ ἀσκητήριο κ.α.

5. Ἐρώτηση: Ἑπόμενος σημαντικὸς σταθμὸς ἐνδεχομένως νὰ ἦταν ὁ Ἀρχιεπισκοπικὸς θῶκος; Σᾶς ρωτῶ διότι πολλοὶ εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ «βλέπουν» στὸ πρόσωπό σας ἕναν Ἱεράρχη ἱκανὸ νὰ ἡγηθῇ. Ὑπάρχει ὡς ἐνδεχόμενο στὴν σκέψη σας καὶ ἀπὸ ποιούς παράγοντες ἐξαρτᾶται;

Ἀπάντηση: Θὰ σᾶς ἀπαντήσω ὅπως ἀπαντοῦσε ὁ ἀείμνηστος Γέροντάς μου Ἐδέσσης Καλλίνικος, ὅταν τοῦ εὔχονταν «καὶ Ἀρχιεπίσκοπος». Ἔλεγε: «Μὰ τώρα δὲν εἶμαι Ἀρχιεπίσκοπος; Εἶμαι Ἀρχιεπίσκοπος στὴν ἐπαρχία μου. Ὅταν λειτουργοῦν οἱ Ἱερεῖς εὔχονται ὑπὲρ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν...». Πάντως, αἰσθάνομαι πληρότητα μὲ αὐτὸ ποὺ κάνω, ὅλα τὰ ἄλλα ἀνήκουν στὸν Θεό. Ὁ Ντοστογιέφσκι ἔλεγε ὅτι ὅταν ὁ ἄνθρωπος γίνεται αἰχμάλωτος μιᾶς ἰδέας, τότε εἰσέρχονται μέσα του τὰ σπέρματα τῆς τραγωδίας. Σημαντικὸ εἶναι καὶ τὸ ἐρώτημα τοῦ Ἔριχ Φρόμ: «Νὰ ἔχης ἡ νὰ εἶσαι;». Δίνω μεγαλύτερη σημασία στὴν ἐσωτερική, ψυχολογικὴ καὶ ὑπαρξιακὴ πληρότητα, στὸ «εἶναι» καὶ ὄχι στὸ «ἔχειν».

6. Ἐρώτηση: Ποιά εἶναι ἡ παρακαταθήκη τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, καὶ πὼς κρίνετε τὰ πρῶτα δείγματα γραφῆς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἱερωνύμου;

Ἀπάντηση: Ὁ μακαριστὸς Ἀρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ἦταν μιὰ δυνατὴ προσωπικότητα, μὲ ὁράματα καὶ ἐπικοινωνιακὸ λόγο. Ὁ νέος Ἀρχιεπίσκοπος Ἱερώνυμος μᾶς δείχνει μιὰ ἄλλη πλευρὰ τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Τελικὰ ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἑνότητα διαφόρων προσωπικοτήτων καὶ κόσμων, εἶναι ἕνας ἀνθόκηπος μὲ πολλὰ εὐώδη ἄνθη, διαφόρων χρωμάτων καὶ εὐωδιῶν, ποὺ ἀναπαύουν ὅλους τοὺς δύσκολους ἀνθρώπους. Καθένας ἔχει τὸ δικό του χάρισμα.

7. Ἐρώτηση: Στὴν σημερινὴ ἐποχὴ κάποιοι ἐκτιμοῦν ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἀδυνατεῖ νὰ δώση λύσεις στὰ ὑπαρξιακὰ προβλήματα τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου. Ἔχει βάση αὐτὴ ἡ ἄποψη καὶ ἂν ναί, ποὺ ὀφείλεται αὐτό;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία ὡς Σῶμα Χριστοῦ δίνει οὐσιαστικὲς ἀπαντήσεις στὰ προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου. Ἂν φαίνονται μερικὲς ἀδυναμίες, αὐτὸ ὀφείλεται στὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοὺς Κληρικούς, ὅταν δὲν ἐκφράζουν αὐτὸ ποὺ εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Μιὰ τέτοια ἀδυναμία εἶναι το νὰ ἀσχολῆται ἕνας Κληρικὸς μὲ τὰ πολιτικὰ καὶ κοινωνικὰ ζητήματα, ἀφήνοντας ἀναπάντητες τὶς πνευματικὲς ἀγωνίες τῶν ἀνθρώπων ποὺ ἔχουν σχέση μὲ τὴν ζωὴ καὶ τὸν θάνατο.

8. Ἐρώτηση: Ὡστόσο, ὑπάρχει καὶ ἡ ἄλλη πλευρά... Τί ἀπαντᾶτε σὲ ἐκείνους ποὺ ἀσπάζονται τὴν ἄποψη τοῦ Μὰρξ ὅτι «ἡ θρησκεία εἶναι τὸ ὄπιο τοῦ λαοῦ»;

Ἀπάντηση: Ὁ Μὰρξ ἔχει ὑπ' ὄψη του τὸν δυτικὸ Χριστιανισμὸ καὶ ἐν μέρει εἶχε δίκαιο, ἀφοῦ ἡ θρησκεία, ὅπως παρατηρεῖται στὴν Δύση καὶ τὴν Ἀνατολή, συνδέεται μὲ τὴν μεταφυσική, τὴν φεουδαρχία, τὴν δικτατορία, τὶς πολιτικὲς ἐπιδιώξεις κλπ. Ὁ Χριστιανισμὸς δὲν εἶναι ἁπλῶς θρησκεία, ἀλλὰ Ἐκκλησία, οἰκογένεια, θεραπευτήριο ποὺ θεραπεύει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸ ὑλικό, ψυχολογικὸ καὶ θρησκευτικὸ ὄπιο, ἀφοῦ σήμερα ἀντιστρέφεται τὸ θέμα καὶ «τὸ ὄπιο εἶναι ἡ θρησκεία τοῦ λαοῦ».

9. Ἐρώτηση: Πολλοὶ νέοι συμμετέχουν καὶ νοιώθουν τὴν Ἐκκλησία οἰκεία καὶ ἔχουν θετικὴ γνώμη γι' αὐτή. Ὅμως ὑπάρχει καὶ ἡ μερίδα ἐκείνων ποὺ δὲν βρίσκονται κοντὰ στὴν Ἐκκλησία. Ἐσεῖς πὼς προσεγγίζετε τοὺς νέους αὐτούς;

Ἀπάντηση: Μοῦ ἀρέσουν περισσότερο οἱ ἀμφισβητίες, οἱ ἀναρχικοί, οἱ ἀνήσυχοι. Πολλὲς φορὲς ἀπέκτησα μεγαλύτερη κοινωνία μὲ αὐτούς, παρὰ μὲ τοὺς θρησκευόμενους φανατικοὺς καὶ τοὺς ἀδιάφορους, ποὺ διακρίνονται ἀπὸ τὴν ἀνία. Μοῦ ἀρέσουν ὅσοι πεινοῦν καὶ διψοῦν γιὰ δικαιοσύνη, γιὰ ποιότητα καὶ πληρότητα ζωῆς, παρὰ οἱ βολεμένοι.

10. Ἐρώτηση: Εἴχατε μὲ λεπτομέρεια χαρτογραφήσει, μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Χριστοδούλου, τὸ προφὶλ ποὺ πρέπει νὰ ἔχη ὁ ἑπόμενος Ἀρχιεπίσκοπος. Ἂν σᾶς ρωτοῦσα ποιό ὀφείλει νὰ εἶναι τὸ προφὶλ τοῦ Μητροπολίτη μιᾶς μικρῆς Μητροπόλεως, ὅπως ἐκείνη τῆς Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου, τί θὰ ἀπαντούσατε;

Ἀπάντηση: Τὰ ὅσα ἔχω γράψει γιὰ τὸν ρόλο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν ἰσχύουν γιὰ ὅλους τοὺς Κληρικοὺς καὶ ἰδίως τοὺς Ἐπισκόπους, τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν, φυσικὰ καὶ γιὰ μένα. Πρέπει νὰ συντονιζόμαστε μὲ τὴν διδασκαλία τῶν ἁγίων καὶ μὲ τὸ ἐκκλησιαστικὸ πολίτευμα καὶ ὅταν χάνουμε τὸν στόχο αὐτὸν πρέπει νὰ μετανοοῦμε. Τελικὰ ἡ μετάνοια καταξιώνει τὸν Κληρικὸ καὶ τὸν λαϊκὸ καὶ τὸν ἀνεβάζει στὰ μάτια τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ λαοῦ.

11. Ἐρώτηση: Συχνὰ ἀναφέρεσθε στὸ θέμα «χωρισμοῦ κρατικῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς διοίκησης». Νὰ ἐκτιμήσω ὅτι τάσσεσθε ὑπὲρ ἡ κατὰ τοῦ χωρισμοῦ Κράτους καὶ Ἐκκλησίας;

Ἀπάντηση: Ἡ φράση «χωρισμὸς Κράτους καὶ Ἐκκλησίας» εἶναι ἄστοχη, γι' αὐτὸ προτιμῶ τὸν ὅρο «ὁριοθέτηση τῶν σχέσεων μεταξὺ κρατικῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς διοίκησης». Αὐτὸ πέρασε καὶ στὶς ἀποφάσεις διαφόρων Κομμάτων. Σὲ ἕνα εὐνομούμενο Κράτος κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ χωρισθῇ καὶ νὰ ζῆ ἀνεξάρτητα ἀπὸ αὐτό. Κάποια σχέση πρέπει νὰ ἔχη μαζί του. Ἔτσι, εἶμαι ὑπὲρ τῆς σωστῆς ὁριοθέτησης τῶν σχέσεων μεταξὺ τῶν δύο διοικήσεων, πολιτικῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς, γιατί εἶναι διαφορετικὸς ὁ σκοπὸς τῆς κάθε μιᾶς. Τὸ τί ἐννοῶ τὸ ἀνέλυσα κατὰ καιροὺς καὶ δὲν μπορῶ νὰ τὸ ἀναπτύξω τώρα στὰ πλαίσια μιᾶς σύντομης συνέντευξης. Πάντως, ἡ Πολιτεία πρέπει νὰ ἐνδιαφέρεται γιὰ ὅλους τοὺς πολῖτες τῆς χώρας μας καὶ ἡ Ἱερὰ Σύνοδος γιὰ τὰ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα.

12. Ἐρώτηση: Ἕνα ζήτημα, ποὺ συχνὰ σκανδαλίζει, εἶναι ἡ ἐκκλησιαστικὴ περιουσία καὶ ἡ ἀξιοποίησή της. Πὼς πρέπει νὰ γίνεται ἡ διαχείρισή της ἀπὸ τὴν ἡγεσία τῆς Ἐκκλησίας;

Ἀπάντηση: Πρόσφατα πῆγα στὴν Κύπρο γιὰ ἕνα Σεμινάριο καὶ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου μου εἶπε ὅτι ἡ Ἐκκλησία τους ἀξιοποίησε τὴν περιουσία ποὺ εἶχε καὶ μισθοδοτεῖ τὸν ἱερὸ Κλῆρο, ὁπότε δὲν ἐπιβαρύνει τὸ Κράτος καὶ ἔτσι εἶναι ἐλεύθερη. Χρειάζεται μιὰ ἀξιοποίηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, χωρὶς ὅμως ἡ Ἐκκλησία νὰ γίνη οἰκονομικὴ δύναμη, μὲ Τράπεζες, διαπλεκόμεα συμφέροντα καὶ χωρὶς νὰ ξεχάση τὸν προορισμό της ποὺ εἶναι ἡ φιλανθρωπία καὶ ἡ ποιμαντικὴ τοῦ λαοῦ ποὺ ὑποφέρει.

13. Ἐρώτηση: «Ἐκπόρνευση» τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς; Δὲν εἶναι πολὺ βαριὰ αὐτὴ ἡ μομφή; Μπορεῖτε νὰ γίνετε πιὸ συγκεκριμένος;

Ἀπάντηση: Ὅταν κανεὶς ἐκμεταλλεύεται κάτι ποὺ εἶναι ἱερό, αὐτὸ λέγεται ἐκπόρνευση ἡ ἀσέλγεια. Γιὰ παράδειγμα, ὅταν ἕνας Κληρικὸς ἐκμεταλλεύεται τὴν ἐμπιστοσύνη τῶν ἀνθρώπων σὲ αὐτὸν καὶ ἰδιοποιεῖται γιὰ δικό του ὄφελος τὴν εὐσέβεια τοῦ λαοῦ πρὸς πλουτισμό, εἶναι ἐκπόρνευση. Ὅταν χρησιμοποιῇ τὴν ἱερατική του διακονία γιὰ νὰ ἀποκτᾶ ἐξουσία στὴν κοινωνία, νὰ ρυθμίζη ἐκλογικὲς ἀναμετρήσεις, αὐτὸ εἶναι ἀσέλγεια σὲ βάρος τῆς Ἐκκλησίας. Ὅταν δημιουργοῦνται σχίσματα καὶ διαιρέσεις ἐν ὀνόματι ἀτομικῶν ἐπιδιώξεων, εἶναι μιὰ ἀσέβεια στὸ ἐκκλησιαστικὸ σῶμα. Ὑπάρχουν πολλὰ τέτοια παραδείγματα.

14. Ἐρώτηση: Ἡ θέση σας γιὰ τὸ σύμφωνο ἐλεύθερης συμβίωσης;

Ἀπάντηση: Ὅταν ὁ Ἐπίσκοπος ὁμιλῇ, πρέπει νὰ τὸ κάνη μὲ βάση τὸ Εὐαγγέλιο καὶ τὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καὶ νὰ ἀναφέρεται στὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Δὲν εἴμαστε κριτὲς τῆς Οἰκουμένης, οὔτε μποροῦμε νὰ ἐπιβάλλουμε στὴν κοινωνία, ὅ,τι ἐπέβαλε ὁ Καλβίνος στὴν Γενεύη, δηλαδὴ τὴν θρησκευτικὴ ἀστυνόμευση. Μιὰ τέτοια ἐνέργεια ὁδηγεῖ σὲ ἀντίθετα ἀποτελέσματα, ὅπως στὴν Εὐρώπη οἱ ἄνθρωποι ὁδηγήθηκαν στὴν ἀθεΐα, τὸν δεϊσμὸ καὶ τὸν ἀγνωστικισμό. Ὁμιλοῦμε γιὰ τὸν εὐλογημένο γάμο, ποιμαίνουμε τοὺς Χριστιανοὺς πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτή, ἀλλὰ σεβόμαστε καὶ τὴν ἐλευθερία ὅσων δὲν εἶναι δυνάμει ἡ ἐνεργεία μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ὕστερα ἀπὸ λίγο μὲ τὴν μετάνοιά τους μποροῦν νὰ γίνουν πραγματικὰ μέλη καλύτερα ἀπὸ μᾶς. Τὸ μεγαλεῖο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὅτι ἕνας ληστὴς ἔγινε πρῶτος πολίτης τοῦ Παραδείσου.

15. Ἐρώτηση: Γιὰ τὸν γάμο ὁμοφυλοφίλων;

Ἀπάντηση: Τὸν λεγόμενο «γάμο ὁμοφυλοφίλων» μπορεῖ νὰ τὸν δὴ κανεὶς ἀπὸ πολλὲς πλευρές, τὴν ἐκκλησιαστική, τὴν θεολογική, τὴν νομική, τὴν πολιτιστικὴ κλπ. Ἡ Ἐκκλησία γιὰ τὰ μέλη της δὲν μπορεῖ νὰ ἀποδεχθῇ τὸν γάμο τῶν ὁμοφυλοφίλων καὶ αὐτὸ δὲν εἶναι θέμα ἠθικιστικό, ἀλλὰ ὀντολογικό, θεολογικό. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τὶς ὁμοφυλοφιλικὲς τάσεις χαρακτηρίζει ὡς «πάθη ἀτιμίας» καὶ ὡς μεταλλαγὴ τῆς φυσικῆς χρήσεως τοῦ ἑτέρου φύλου σὲ παρὰ φύσιν χρήση τοῦ ἰδίου φύλου. Πέρα ἀπὸ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία καλεῖ τὸν ἄνθρωπο σὲ μετάνοια, τὸν δέχεται μὲ πολλὴ ἀγάπη καὶ θεραπεύει τὴν νοσοῦσα προσωπικότητά του, διότι λειτουργεῖ ὡς πνευματικὸ νοσοκομεῖο.

16. Ἐρώτηση: Μιὰ μερίδα ἀκαδημαϊκῶν εἰσηγεῖται ἀλλαγές, ποὺ κυρίως ἀφοροῦν τὴν ἀπόδοση στὴν νεοελληνικὴ γλῶσσα τῆς θείας Λειτουργίας. Ποιά εἶναι ἡ θέση σας;

Ἀπάντηση: Ἔγινε μία προσπάθεια ἀπὸ τὸν μακαριστὸ Χριστόδουλο πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτή, ἀλλὰ δὲν ἐπέτυχε καὶ ὁ ἴδιος ὑποχώρησε. Οἱ ἀλλαγὲς στὴν Ἐκκλησία γίνονται ὅταν ὑπάρχη οὐσιαστικὴ ἀνάγκη, ὅπως οἱ ἅγιοι Κύριλλος καὶ Μεθόδιος μετέφρασαν τὰ λειτουργικὰ καὶ ἄλλα κείμενα στὴν σλαβονικὴ γλῶσσα. Ἔτσι οἱ ἀλλαγὲς γίνονται ἀπὸ ἁγίους ποὺ ἔχουν καθολικὴ ἀναγνώριση. Τελικὰ τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι μόνον ἡ γλῶσσα, ἀλλὰ τὸ νόημα, ἡ ἐσωτερικὴ σχέση μὲ αὐτὰ ποὺ λέγονται καὶ γίνονται. Γιὰ παράδειγμα, μιλᾶμε τὴν ἴδια γλῶσσα στὴν καθημερινὴ ζωή, τὴν οἰκογένεια καὶ τὴν κοινωνία, ἀλλὰ μᾶς χωρίζει ἕνα ὑπαρξιακὸ χάος, ἀσυνεννοησία. Πὼς μπορεῖ νὰ θεραπευθῇ αὐτό; Εἶναι θέμα γλωσσικὸ ἡ ὑπαρξιακό;

17. Ἐρώτηση: Σὲ πρόσφατο δημοσίευμά σας εἴχατε τὴν παρρησία νὰ ἐκθέσετε τὶς ἀπόψεις σας γιὰ ἕνα καίριο πρόβλημα ποὺ ταλανίζει τὸν ἐκκλησιαστικὸ βίο σχετικὰ μὲ τὸ ζήτημα ἀνάδειξης τῶν ἐπισκόπων.

Ἀπάντηση: Νομίζω ὅτι στὸ θέμα αὐτὸ πρέπει νὰ γίνουν ἀλλαγὲς καὶ νὰ ἐκλέγονται στὸν ἐπισκοπικὸ βαθμὸ Κληρικοὶ ποὺ εἶναι ἄξιοι τῆς ἀποστολῆς τους, χωρὶς νὰ ἔχουν ἐξαρτήσεις, χωρὶς ἡ ἐκλογή τους νὰ εἶναι ὑπόθεση ἐπιβολῆς ὁμάδων ἡ ἀποτέλεσμα διαφόρων πιέσεων καὶ συμφερόντων. Οἱ Ἐπίσκοποι δὲν εἶναι διοικητικοὶ ὑπάλληλοι ἑνὸς μηχανισμοῦ καὶ γι' αὐτὸ ἡ ἐκλογή τους πρέπει νὰ γίνεται μὲ φόβο Θεοῦ καὶ ἐκκλησιαστικὲς προϋποθέσεις.

18. Ἐρώτηση: Ἀπὸ τὴν παραμονή σας στὴν ἡγεσία τῆς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου γιὰ ποιό ἔργο σας περισσότερο νοιώθετε ἠθικὴ καὶ ψυχικὴ ἱκανοποίηση;

Ἀπάντηση: Θεωρῶ ὡς κέντρο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς τὴν θεία Λειτουργία καὶ ὅ,τι ἔχει σχέση μὲ αὐτήν. Χαρά μου ἐπειδὴ λειτουργῶ. Ἔπειτα, καυχῶμαι ἐν Κυρίῳ γιὰ τοὺς ἐκλεκτούς μου συνεργάτες, Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, καὶ γιὰ τοὺς Συνδέσμους Ἀγάπης ποὺ ἐπιτελοῦν ἕνα ἀξιόλογο φιλανθρωπικὸ ἔργο. Καὶ σᾶς καλῶ νὰ τοὺς γνωρίσετε. Τελικά, ὅ,τι καὶ νὰ γίνεται, δὲν θὰ εἶμαι ἱκανοποιημένος, γιατί στὴν Ἐκκλησία μάθαμε νὰ χτυποῦμε ὑψηλὲς νότες, ζητοῦμε τὴν ἕνωση μὲ τὸν Θεό, ἐπιδιώκουμε τὴν σωτηρία ὅλων.

19. Ἐρώτηση: Αὐτοὶ ποὺ σᾶς γνωρίζουν λένε ὅτι εἶσθε ἀεικίνητος καὶ ὅτι ἀσχολεῖσθε μὲ ὅλα τὰ ζητήματα τῆς Μητροπόλεως. Ὡστόσο, ἂν σᾶς ζητούσαμε νὰ ἀναφέρετε τὶς προτεραιότητες τῶν θεμάτων, τί θὰ καταγράφατε;

Ἀπάντηση: Μὲ ἐνδιαφέρει ἡ ποιμαντικὴ τοῦ λαοῦ, ποὺ γίνεται μὲ τὸν προφορικὸ καὶ γραπτὸ λόγο, μὲ τὴν προσφορὰ θεολογικοῦ, φιλανθρωπικοῦ καὶ κοινωνικοῦ ἔργου. Θέλω νὰ ἔρχομαι σὲ ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἀνθρώπους καὶ νὰ βοηθῶ, μὲ τοὺς συνεργάτες μου, ὅλους ὅσοι ἔχουν ἀνάγκη. Ὑπάρχει βαθὺς πόνος, ψυχικὸς καὶ σωματικός, οἱ ἄνθρωποι βασανίζονται καὶ ὑποφέρουν ἀπὸ πολλὰ καὶ αὐτὸ μὲ συγκινεῖ βαθύτατα. Πολλὲς φορὲς κλαίω βλέποντας τὴν δυστυχία τῶν ἀνθρώπων. Ἴσως γιατί καὶ ἡ οἰκογένειά μου πέρασε πολλά, ἀλλὰ καὶ ἐγὼ σπούδασα μὲ οἰκονομικὲς δυσκολίες. Εἶμαι βγαλμένος μέσα ἀπὸ τὰ σπλάχνα τοῦ λαοῦ ποὺ δοκίμασε τὶς συνέπειες τῆς Κατοχῆς καὶ τοῦ ἐμφυλίου σπαραγμοῦ.

20. Ἐρώτηση: Ἡ ἀνταπόκριση τῆς τοπικῆς κοινωνίας;

Ἀπάντηση: Εἶμαι εὐχαριστημένος ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἀνθρώπους. Καθημερινῶς βλέπω βελτίωση τῶν σχέσεων καὶ ἀναγνώριση τῶν κόπων καὶ θυσιῶν ποὺ καταβάλλουμε μὲ ὅλους τοὺς συνεργάτες μου. Ἂν καὶ οἱ ἀπαιτήσεις εἶναι μεγάλες καὶ οἱ σωματικὲς δυνάμεις εἶναι περιορισμένες.

21. Ἐρώτηση: Πιστεύετε ὅτι πρέπει ἡ Ἐκκλησία νὰ ἔχη πιὸ ἐνεργὸ ρόλο καὶ σὲ γενικότερα ζητήματα ποὺ ἀφοροῦν τὸν νομό;

Ἀπάντηση: Οἱ δύο Μητροπόλεις στὸν Νομό μας καὶ οἱ Ἐνορίες καὶ τὰ Μοναστήρια προσφέρουν μεγάλο πνευματικό, φιλανθρωπικὸ καὶ κοινωνικὸ ἔργο στὸν Νομό μας. Κάθε Ἐνορία, κυρίως στὶς πόλεις, ἐνεργεῖ ὡς μιὰ θεραπευτικὴ κοινότητα. Ἀσφαλῶς καὶ πρέπει νὰ ἐνεργοποιηθοῦμε ἀκόμη περισσότερο. Πρέπει νὰ ἐντείνουμε τὶς προσπάθειες σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς, τὴν πνευματικὴ ἀναζήτηση τῶν ἀνθρώπων, τὴν φιλανθρωπία, τὰ κοινωνικὰ προβλήματα, τὰ οἰκογενειακὰ ζητήματα κλπ. Ὅλα αὐτὰ πρέπει νὰ τὰ ἀντιμετωπίζουμε μὲ θεολογικό, ὀντολογικὸ λόγο καὶ ὄχι μὲ ἠθικιστικὸ καὶ πολιτικό.

22. Ἐρώτηση: Πῶς εἶναι ἡ συνεργασία σας καὶ ἡ ἐπικοινωνία μὲ τὶς Ἀρχὲς τοῦ τόπου; (Δῆμο, Περιφέρεια, Νομαρχία)

Ἀπάντηση: Πολὺ καλὴ ἕως ἄριστη.

23. Ἐρώτηση: Πῶς ἀξιολογεῖτε τὸ ἔργο καὶ τὴν δραστηριότητα τῶν Μονῶν στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη;

Ἀπάντηση: Ἀπὸ τὰ τέσσερα Μοναστήρια ποὺ ὑπάρχουν στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη, τὰ τρία λειτουργοῦν μέσα σὲ κανονικά, ἐκκλησιαστικὰ καὶ πνευματικὰ πλαίσια καὶ προσφέρουν ἐκκλησιαστικὸ ἔργο. Θεωρῶ ὅτι τὰ Μοναστήρια πρέπει νὰ εἶναι πνευματικὲς ὀάσεις ποὺ θὰ προσφέρουν ἕνα διαφορετικὸ ἔργο ἀπὸ ὅ,τι τὸ Κράτος, οἱ κοινωνικοὶ φορεῖς, οἱ οἰκονομικὲς ἐπιχειρήσεις. Ἀσφαλῶς γνωρίζουμε ὅτι δὲν μετρᾶ ἡ ποσότητα τοῦ ἔργου, ἀλλὰ ἡ ποιότητα. Δὲν πρέπει ἡ ἐκκλησιαστικότητα νὰ ἀντικαθίσταται ἀπὸ τὴν ἐμπορευματικότητα. Δὲν εἶναι δυνατὸν ἕνα Ὀρθόδοξο Μοναστήρι νὰ ἔχη ἐμπορικὲς Ἑταιρεῖες στὸ ἐσωτερικὸ καὶ στὸ ἐξωτερικὸ μὲ διάφορους τρόπους. Οἱ Ἱερὲς Μονὲς εἶναι τόποι προσευχῆς, ἡσυχίας καὶ ὄχι οἶκοι ἐμπορίου. Δὲν μποροῦμε νὰ μιμούμαστε τὸ Βατικανό. Τὰ μοναστικὰ τάγματα τῆς Δύσεως ἔχουν ξεφύγει ἀπὸ τὸν προορισμό τους. Μὴ κάνουμε τέτοια λάθη στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.

24. Ἐρώτηση: Πολλὲς φορὲς βρεθήκατε...σὲ ἔκτακτες καταστάσεις!

Ἀπάντηση: Ὑπάρχουν ἔκτακτες καταστάσεις ποὺ ἀπαιτοῦν ἔκτακτες ἀντιμετωπίσεις. Ὁ καλὸς κυβερνήτης πρέπει νὰ προστατεύη τὸ σκάφος ἀπὸ κύματα, ἀνέμους, ἀνατροπὲς καὶ πειρατές. Ὁ Ἐπίσκοπος δὲν ἀναλαμβάνει τὴν διακονία του γιὰ νὰ ἐφησυχάζη, νὰ ἀπολαμβάνη τὰ πάντα καὶ νὰ ἱκανοποιῇ τὰ προσωπικὰ φιλόδοξα σχέδιά του, ἀλλὰ γιὰ νὰ ποιμαίνη Κληρικούς, Μοναχοὺς καὶ λαϊκοὺς μὲ βάση τὴν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, νὰ τοὺς ὑποδεικνύη τὸν ἐκκλησιαστικὸ τρόπο ζωῆς καὶ νὰ διορθώνη τα κακῶς κείμενα, ἔστω καὶ ἂν αὐτὸ κοστίζη. Μπορεῖτε νὰ φαντασθῆτε ἕναν διαιτητὴ νὰ ἀφήνη τοὺς ποδοσφαιριστὲς νὰ κάνουν ὅ,τι θέλουν καὶ νὰ ὑποκύπτη στὶς ἀπαιτήσεις τῶν ἀθλητῶν καὶ τῶν φιλάθλων; Εἶναι ἀποτυχημένος.

25. Ἐρώτηση: Ἔχετε γράψει πάνω ἀπὸ 100 βιβλία καὶ πλῆθος θεολογικῶν καὶ φιλοσοφικῶν κειμένων...Ἀπὸ ποὺ κλέβετε χρόνο καὶ τὰ προλαβαίνετε;

Ἀπάντηση: Ὅποιος ἀγαπᾶ κάτι καὶ ἔχει ἔμπνευση γι' αὐτὸ ποὺ κάνει, βρίσκει τὸν ἀπαραίτητο χρόνο. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ἔχω μελετήσει πολὺ στὸ παρελθὸν καὶ ἐξακολουθῶ νὰ μελετῶ, παρατηρῶ τὰ κοινωνικὰ καὶ ἰδεολογικὰ ρεύματα τῆς ἐποχῆς μας, ἀσχολοῦμαι μὲ τὸν πόνο τῶν ἀνθρώπων καὶ ἔπειτα βρίσκω χρόνο νὰ καταγράφω τὶς σκέψεις μου. Ὅ,τι κάνω τὸ κάνω μὲ ἀγάπη, μὲ ἔμπνευση, ἀκόμη καὶ ταξιδεύοντας. Μειώνω τὸν χρόνο τῆς ἀναπαύσεως καὶ τῆς καλῶς ἐννοουμένης ψυχαγωγίας. Γράφω μεσημερινὲς καὶ βραδινὲς ὧρες, ἀκόμη καὶ σὲ μεγάλες ἑορτές, ὅπως τὸ Πάσχα, ὅταν οἱ ἄλλοι διασκεδάζουν. Ζῶ ὡς ἐρημίτης μέσα στὴν κοινωνία, χωρὶς νὰ ἀπομακρύνομαι ἀπὸ τὰ προβλήματα τοῦ λαοῦ.

26. Ἐρώτηση: Τὸ ἑπόμενο βιβλίο ποὺ ἑτοιμάζετε;

Ἀπάντηση: Ὑπάρχουν 5-6 βιβλία ποὺ ἑτοιμάζονται γιὰ ἔκδοση. Πάντως τὸ ἑπόμενο εἶναι ἡ πρακτικὴ τῆς «Ὀρθόδοξης Ψυχοθεραπείας» καὶ τὸ μετέπειτα ἡ διαφορὰ μεταξὺ τοῦ σχολαστικισμοῦ - ἠθικισμοῦ τῆς Δύσεως καὶ τοῦ ἡσυχασμοῦ τῆς Ὀρθόδοξης Ἀνατολῆς, οὐσιαστικὰ οἱ σχέσεις καὶ οἱ διαφορὲς μεταξὺ Παλαιᾶς καὶ Νέας Ρώμης.

27. Ἐρώτηση: Ὁλοκληρώνοντας, θὰ ἤθελα νὰ μοῦ πῆτε, φεύγοντας ἀπὸ αὐτὸν τὸν τόπο, ποιά θὰ θέλατε νὰ εἶναι ἡ δική σας παρακαταθήκη ποὺ θὰ θέλατε νὰ ἀφήσετε;

Ἀπάντηση: Ἔχω δηλώσει ὅτι ἀπὸ τὸν τόπο αὐτὸν θὰ φύγω, ὅταν ὁ Θεὸς ἐπιτρέψη τὴν ἔξοδό μου ἀπὸ τὴν ζωὴ αὐτή, ἀλλὰ καὶ τότε τὸ σῶμα μου θὰ μείνη σὲ αὐτὸν τὸν τόπο. Γιὰ τὸ ποιά παρακαταθήκη θὰ ἤθελα νὰ μείνη, ὁ καθένας μπορεῖ νὰ κρατήση ὅ,τι θὰ τὸν ὠφελήση. Βασικὴ συμβουλή μου εἶναι νὰ ἀποκτήσουμε ὅλοι «ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα», ποὺ εἶναι τόσο ἀναγκαῖο στὴν ἐποχή μας, νὰ αἰσθανόμαστε τὴν Ἐκκλησία ὡς πνευματικὸ νοσοκομεῖο, νὰ ἀγαποῦμε τὴν Ἐκκλησία καὶ τοὺς θεσμούς της, παρὰ τὴν ἀμαρτωλότητά μας, καὶ τελικὰ ἡ ἐπιθυμία μου εἶναι «νὰ γνωρισθοῦμε πρὶν χωρισθοῦμε», γιατί πράγματι εἶναι δύσκολη ἡ γνώση ἑνὸς ἀνθρώπου. Δὲν πρέπει νὰ γνωρίσουμε ἕναν ἄνθρωπο μετὰ τὴν κοίμησή του, ἀλλὰ πρὶν ἀπὸ αὐτήν. Γι' αὐτὸ εἶναι ἀνάγκη «νὰ γνωρισθοῦμε πρὶν χωρισθοῦμε». Ἴσως σὲ αὐτὸ νὰ συντελέση λίγο ἡ συνέντευξη αὐτὴ καὶ σᾶς εὐχαριστῶ.–

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, σέ σχετική συζήτηση ὑποστηρίχθηκε ἀπό μερικούς, ὅτι ὁ Ναυπάκτου ἄν καί ἔχει θεολογική κατάρτιση ὅση ἐλάχιστοι μέσα στήν Ὀρθοδοξία, ἐν τούτοις σέ τελευταία ἀνάλυση ὑπηρετεῖ τήν σχάση καί τόν κατακερματισμό μέσα στήν Χριστιανοσύνη καί ὄχι τήν προσέγγιση-ἑνότητα-ἀγάπη-ἀλληλοσεβασμό-ἀλληλεγγύη. Πῶς σχολιάζετε τήν ἄποψη αὐτή;

Ἀπάντηση: Γιά κάθε ἄνθρωπο, γιά κάθε συγγραφέα, ὁ ὁποῖος ἐκφράζεται μέ πολλούς τρόπους καί γίνεται γνωστός σέ πολλούς, σχηματίζονται διάφορες γνῶμες, ἀπόψεις. Στίς περιπτώσεις αὐτές ἐνδέχεται οἱ ἄνθρωποι νά πλησιάζουν τά ἔργα του μέ μιά μονομέρεια, ἴσως γιατί γνώρισαν μιά πλευρά τῶν σκέψεών του. Νομίζω, ὅμως, ὅτι ὅσοι θά ἤθελαν νά γνωρίσουν τό ὅλο ἔργο ἑνός συγγραφέα, θά πρέπει νά τόν προσεγγίσουν καί νά τόν γνωρίσουν στό σύνολό του. Στήν προκειμένη περίπτωση γιά πολλά χρόνια ἔχω κάνει βαθειά ἔρευνα στά ποικίλα θρησκευτικά καί χριστιανικά ρεύματα, καί τίς διαφορές τῆς Ὀρθοδόξου θεολογίας καί ἄλλων χριστιανικῶν θεολογιῶν. Ἐκεῖνο πού κατάλαβα εἶναι ὅτι, δυστυχῶς, ἡ πολιτική εἰσέρχεται στήν θεολογία καί τήν χρησιμοποιεῖ. Οἱ μεγάλες χριστιανικές διαφορές μεταξύ Ὀρθοδόξου θεολογίας καί δυτικῆς θεολογίας προῆλθαν κυρίως ἀπό πολιτικά αἴτια. Ἑπομένως, δέν εἶναι ἁπλῶς θεολογικές διαφορές. Ὅταν μελετήση κανείς τήν πολιτική τοῦ Καρλομάγνου τόν 8ο αἰώνα μ.Χ., τότε θά τό διαπιστώση αὐτό. Προσωπικά δέν θέλω ψεύτικες ἑνώσεις καί ὑποκριτικά σχήματα. Εἶμαι ὑπέρ τῶν θεολογικῶν διαλόγων, θέλω νά ἐπικρατῆ ἑνότητα, ἀγάπη, ἀλληλοσεβαμός, ἀλληλεγγύη, ἀλλά μέ σαφέστατες προϋποθέσεις καί χωρίς ἐκπτώσεις. Δέν μέ ἐκφράζει μιά ἑνότητα μέ πολτώδη μορφή, μέ ἀπώλεια τῆς ἐλευθερίας καθενός καί κυρίως ἐκπτώσεις τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας. Βασική μου ἀρχή πού ἰσχύει σέ ὅλες τίς περιπτώσεις εἶναι ὅτι «τό ἀληθινό καί χωρισμένο εἶναι ἑνωμένο, τό ψεύτικο καί ἑνωμένο εἶναι χωρισμένο».

2. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, πῶς σχολιάζετε τήν ἄποψη ὅτι λόγῳ τῆς ἐχθρότητας μεταξύ τῶν διαφόρων Ἐκκλησιῶν καί τῆς ἀνικανότητας ἐκσυγχρονισμοῦ των, κινδυνεύουν νά ἀργοσβήνουν;

Ἀπάντηση: Νομίζω ὅτι στήν ἐποχή μας λόγῳ τῆς οἰκουμενικῆς κινήσεως ἐπιδιώκεται νά μή ὑπάρχη ἐχθρότητα μεταξύ τῶν διαφόρων «Ἐκκλησιῶν» καί «τῆς ἀνικανότητος ἐκσυγχρονισμοῦ των». Ἀντίθετα, μάλιστα, ἐκεῖνο πού κάνει τόν Χριστιανισμό σήμερα νά ὑποφέρη εἶναι ὁ ἐκσυγχρονισμός, ὁ σχετικισμός, ἡ «πρακτική ἀθεΐα». Ὅταν στούς δυτικούς Χριστιανούς εἰσέρχεται ἕνα πνεῦμα νεωτερικότητας ἤ μετανεωτερικότητας, ὅταν ἀπό προτεσταντικές ὁμάδες υἱοθετῆται γάμος ὁμοφυλοφίλων, ὅταν τό Βατικανό λειτουργῆ καί ὡς Κράτος πού εἰσέρχεται στήν πολιτική, διαθέτει τράπεζες κ.ἄ., τότε προκαλεῖται ἀπογοήτευση. Ἐπειδή ταξιδεύω στήν Εὐρώπη, τήν Ἀνατολή καί τήν Ἀμερική τά βλέπω ὅλα στήν πράξη. Λόγῳ τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ διαλύονται διάφορες χριστιανικές ὁμάδες καί οἱ ναοί τους μετατρέπονται σέ κέντρα πολιτιστικά ἤ καί διασκεδάσεως ἤ γιά ἄλλη χρήση. Δέν εἶναι πρόβλημα ὁ ἐκσυγχρονισμός στό ἐξωτερικό, ἀλλά ἡ ἀπώλεια τοῦ οὐσιαστικοῦ.

3. Ἐρώτηση: Πῶς σχολιάζετε, Σεβασμιώτατε, τήν ἄποψη ὅτι πολλές φορές ὑπηρετοῦν καλύτερα τό μήνυμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἄτομα πού δέν συμμετέχουν σέ τυπικές λατρευτικές διαδικασίες πού καθιερώθηκαν κάποτε καί τώρα συνεχίζουν νά γίνονται κυρίως ἀπό συνήθεια, ἀλλά καί μέ τό ἀζημίωτο;

Ἀπάντηση: Δέν μέ ἐκφράζουν οἱ ἀπολυτότητες. Μπορεῖ κανείς νά βρῆ «κρυφούς μαθητές τοῦ Χριστοῦ», «κρυπτοχριστιανούς» παντοῦ καί ἔξω ἀπό τήν δημόσια λατρεία τῆς Ἐκκλησίας, καί μπορεῖ κανείς νά βρῆ ὑποκριτές παντοῦ, μέσα στήν Ἐκκλησία καί ἔξω ἀπό αὐτήν. Ἡ Ἐκκλησία ἔχει καθιερώσει μιά λατρεία γιά νά ἐκφράζη κανείς τήν πίστη του, νά συναντᾶ ἄλλους ἀδελφούς του, νά λειτουργῆται ὁ ἴδιος, γιατί ἡ πίστη δέν εἶναι ἰδεολογία, ἀλλά πράξη καί ζωή. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι δέν ὑπάρχουν «δυνάμει» καλοί ἄνθρωποι παντοῦ. Κάθε ἄνθρωπος ἔχει δυνατότητες νά φθάση ἀπό τό κατ’ εἰκόνα στό καθ’ ὁμοίωση.

4. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, πῶς βλέπετε νά ἐξελίσσεται τό τοπικό πρόβλημα τοῦ Μοναστηριοῦ τῆς Μεταμορφώσεως Σκάλας;

Ἀπάντηση: Ἡ Μονή αὐτή ἀπό τό παρελθόν ἔχει συγκροτηθῆ κατά ἕναν τέτοιο τρόπο πού νά δημιουργῆ συνεχῶς προβλήματα, λειτουργεῖ ὡς μιά παρεκκλησία. Καί αὐτό δέν εἶναι σχῆμα λόγου. Γιατί, ὅταν τά Συνοδικά Δικαστήρια πού λειτουργοῦν βάσει τῶν ἱερῶν Κανόνων καί μέ νόμο τοῦ Κράτους καθαιροῦν κάποιον Κληρικό καί ἐκεῖνος ἀπό τήν ἑπομένη ἡμέρα λειτουργῆ σάν νά εἶναι Ἱερέας καί τελεῖ Μυστήρια˙ ὅταν ἡ Ἱερά Σύνοδος ἐπιβάλλη τό ἐπιτίμιο τῆς ἀκοινωνησίας στούς μοναχούς, βάσει τῶν ἱερῶν Κανόνων, καί ὅσοι ἐπιτιμήθηκαν δέν τό τηροῦν, τότε αὐτό τό σύστημα λειτουργεῖ ὡς «παρεκκλησία» πού ἔχει συνέπειες στόν λαό. Τό πῶς θά ἐξελιχθῆ αὐτό, δέν τό γνωρίζω. Ἡ ἱστορία ἔχει ἀποδείξει ὅτι μπορεῖ μιά ἰδιοτροπία ἑνός Κληρικοῦ νά δημιουργήση αἱρετικές ὁμάδες, πού ζοῦν διαχρονικά ἤ διαλύονται. Εὐτυχῶς πιστεύουμε ὅτι ὁ Θεός διευθύνει τήν ἱστορία καί θά κρίνη τούς ἀνθρώπους κατά τά ἔργα τους.

5. Ἐρώτηση: Καί ἕνα σχόλιο γιά τό περιοδικό «Ἡ Δάφνη» πού ἔφθασε αἰσίως τά 39 τεύχη.

Ἀπάντηση: Εἶναι μιά ἐργώδης προσπάθεια πρωτίστως δική σου. Εἶσαι ἕνας δυναμικός ἄνθρωπος μέ τίς ἀπόψεις σου, ἔχεις ἀγάπη γιά τό χωριό σου, τήν Δάφνη, καί ὅλη τήν περιοχή μας, πού ἐκδηλώνεται ποικιλοτρόπως, μέ τό νά συγκεντρώνης ἀνθρώπους γύρω σου, τούς ὁποίους ἐμπνέεις, τούς παρακινεῖς, τούς προτρέπεις νά γράφουν καί νά βοηθοῦν στήν ἔκδοση. Τό περιοδικό «Ἡ Δάφνη», τό ὁποῖο διαβάζω στόν ἐλεύθερο χρόνο μου, εἶναι συλλογή καί κατάθεση πολλῶν ἀπόψεων, ἔχει ποικίλη ὕλη καί ὁ καθένας ἐπιλέγει ὅ,τι θέλει νά διαβάση. Τό ὅτι ἔφθασε στά 39 τεύχη του εἶναι μιά σημαντική ἐπιτυχία πού ὀφείλεται στόν ἐκδότη του καί τούς συνεργάτες του. Τελικά, ἡ ἱστορία εἶναι ὁ κριτής ὅλων μας, καί σύμφωνα μέ τήν πίστη μας ὁ Χριστός θά κρίνη τούς πάντες.

1 Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, δὲν θὰ ἀρκοῦσε ἡ σάρκωση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ; Γιατί ἔπρεπε νὰ γίνη ἡ Σταύρωση γιὰ τὴν σωτηρία μας;

Ἀπάντηση: Ἀρχίζετε ἀπὸ θεολογικὴ ἐρώτηση καὶ καλὰ κάνετε, γιατί ἡ θεολογία εἶναι ἡ ζωή μας. Ἔχουμε κουρασθῇ ἀπὸ κούφια λόγια. Ἀπαντῶντας στὴν ἐρώτηση θὰ ἤθελα νὰ πῶ ὅτι ὁ Χριστὸς μὲ τὴν ἐνανθρώπησή Του προσέλαβε ἑκουσίως σῶμα ἄκρως καθαρό, ἀλλὰ θνητὸ καὶ παθητό, προκειμένου νὰ νικήση τὸν θάνατο καὶ τὴν ἁμαρτία ἐπάνω σὲ αὐτό. Ἔτσι, τὸ σῶμα ποὺ προσέλαβε ὁ Χριστὸς θεώθηκε ἀμέσως μὲ τὴν πρόσληψή του στὴν μήτρα τῆς Παναγίας, ἀλλὰ ἡ νέκρωση τοῦ θανάτου ἔγινε μὲ τὸ δικό Του θάνατο στὸν Σταυρὸ καὶ τὴν κάθοδο τῆς ψυχῆς μαζὶ μὲ τὴν θεότητα στὸν Ἅδη καί, φυσικά, μὲ τὴν Ἀνάστασή Του.

Ἐδῶ τίθεται τὸ θέμα γιὰ τὸ «ἀπροϋπόθετο ἡ ἐμπροϋπόθετο» τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως. Ἐγράφησαν διατριβὲς καὶ μελέτες γύρω ἀπὸ τὸ θέμα αὐτό. Τὸ ἐρώτημα εἶναι: Ἡ πτώση τοῦ ἀνθρώπου «ἀνάγκασε» τὸν Θεὸ νὰ ἐνανθρωπήση; Σὲ μιὰ τέτοια περίπτωση μπορεῖ νὰ θεωρηθῇ ὅτι ἡ πτώση ἔκανε καλὸ καὶ ἦταν ἀναγκαία! Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς καὶ ἄλλοι Πατέρες ἰσχυρίζονται ὅτι τίποτε δὲν ἀναγκάζει τὸν Θεό, ἀλλὰ ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ θὰ γινόταν, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴν πτώση τοῦ ἀνθρώπου, γιατί προκειμένου νὰ σωθῇ ὁ ἄνθρωπος ἔπρεπε νὰ ἑνωθῇ ἡ ἀνθρώπινη φύση μὲ τὴν θεία φύση ὑποστατικώς, ἀλλιῶς δὲν θὰ μποροῦσε ὁ ἄνθρωπος νὰ σωθῇ. Γι' αὐτὸ ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ τέλος τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου. Μετὰ ὅμως τὴν πτώση καὶ τὴν εἴσοδο τοῦ θανάτου στὸν ἄνθρωπο καὶ τὴν κτίση προστέθηκε ὁ Σταυρὸς καὶ ὁ θάνατος, λόγῳ τῆς φθαρτότητας καὶ τὴν θνητότητας. Ἔτσι «ὁ Χριστὸς ἔπαθεν ὑπὲρ ἡμῶν» (Α Πέτρ. β , 21).

2 Ἐρώτηση: Ποιό εἶναι τὸ μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως;

Ἀπάντηση: Δὲν πρόκειται γιὰ μήνυμα, ἀλλὰ γιὰ ἀληθινὴ ζωή, ἀφοῦ κατὰ τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο «ἀνέστη Χριστὸς καὶ ζωὴ πολιτεύεται». Μετὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἔχουμε τὴν δυνατότητα, μὲ τὸ Βάπτισμα, τὴν θεία Εὐχαριστία καὶ τὴν ὅλη μυστηριακὴ ζωὴ στὴν Ἐκκλησία, νὰ ἐγκεντριζόμαστε στὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καὶ ἔτσι ἡ ἀγριέλαιος νὰ γίνη καλλιέλαιος, νὰ μεταμορφωθῇ ὅλη μας ἡ ὕπαρξη. Ἂν θέλουμε νὰ κάνουμε λόγο γιὰ μήνυμα, μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ γεμίζει τὴν ψυχή μας ἀπὸ τὴν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως τῶν σωμάτων, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν μέθεξη τοῦ ἀκτίστου Φωτός. Μετὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ὅλα ἔχουν ἀλλάξει, ἀποκτοῦμε νόημα ζωῆς καὶ εἶναι δυνατὸν τὰ σώματά μας νὰ ὁμοιάσουν μὲ τὸ Σῶμα τοῦ Μεταμορφωθέντος στὸ Θαβὼρ καὶ Ἀναστάντος Χριστοῦ. Τώρα ἄνοιξε ὁ Παράδεισος καὶ ἐκεῖ ὑπάρχει ἡ οὐράνια Ἐκκλησία, στὴν ὁποία γίνεται ἀέναη Λειτουργία, ὅπως περιγράφεται στὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἐλπίζουμε καὶ ἀγωνιζόμαστε νὰ εἰσέλθουμε σὲ αὐτήν. Ὑπάρχει πιὸ ἐλπιδοφόρο μήνυμα;

3 Ἐρώτηση: Πῶς θὰ φέρουμε περισσότερους νέους στὴν Ἐκκλησία;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία ἔχει μεγάλη δύναμη, μεταμορφώνει τὰ πάντα, ἀγκαλιάζει ὅλους. Ὅσοι βαπτίσθηκαν καὶ χρίσθηκαν ἀνήκουν «δυνάμει» στὴν Ἐκκλησία καὶ μποροῦν νὰ γίνουν ζωντανὰ μέλη της –«ἐνεργεία»– νὰ δεχθοῦν τὴν ἀναγεννητικὴ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστός, ποὺ εἶναι ἡ κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας, «νεοποιεῖ τοὺς γηγενεῖς», προσλαμβάνει τοὺς ἀνθρώπους μὲ τὰ ποικίλα βάρη τῆς ἡλικίας, τῶν τύψεων, τῶν ἁμαρτιῶν, καὶ τοὺς καθιστᾶ νέους. Νεοποιεῖ τοὺς ἡλικιωμένους καὶ σοφίζει τοὺς νέους. Εἶναι, ὅμως, ἀλήθεια ὅτι πολλοὶ νέοι διακόπτουν τὶς σχέσεις τους μὲ τὴν Ἐκκλησία στὶς πιὸ κρίσιμες περιόδους τῆς ζωῆς τους. Χρειάζεται ἰδιαίτερη ποιμαντικὴ ἐπιστήμη γιὰ νὰ ἀνοίξη κανεὶς διάλογο μὲ τοὺς νέους. Νομίζω ὅτι τὰ ἐκκλησιαστικὰ βιώματα τῆς νηπιακῆς καὶ παιδικῆς ἡλικίας ἐπαναφέρουν τοὺς νέους, ἀργὰ ἡ γρήγορα, στὴν Ἐκκλησία. Γι' αὐτὸ οἱ Ἱερεῖς, μὲ τοὺς γονεῖς καὶ τοὺς δασκάλους πρέπει νὰ προσφέρουν στὰ παιδιὰ μὲ ἐλευθερία τέτοια ἐκκλησιαστικὰ βιώματα ἀπὸ τὴν νηπιακή τους ζωή. Ὁ νομπελίστας Λόρεντς ἔχει πῇ ὅτι στοὺς νέους ἀνθρώπους λειτουργεῖ καὶ τὸ φαινόμενο τῆς «νεοφιλίας», ἐπειδὴ θέλουν νὰ δοκιμάσουν κάτι καινούριο, καὶ τὸ φαινόμενο τῆς «καθυστερημένης ὑπακοῆς», ἀφοῦ ἐπανέρχονται ἔστω καὶ ἀργὰ στὶς ρίζες τους. Αὐτὸ τὸ βλέπουμε στὸν ἄσωτο υἱὸ τῆς σχετικῆς παραβολῆς. Ἐκεῖνο ποὺ τὸν ἔκανε νὰ ἐπιστρέψη στὸ πατρικὸ σπίτι ἦταν ἡ ἀγάπη τοῦ Πατέρα, ποὺ ἐκφραζόταν μὲ ἐλευθερία. Ἂς δείχνουμε ἀγάπη στὰ παιδιὰ καὶ αὐτὴ θὰ ἐνεργήση θετικὰ σὲ ὅλη τὴν ζωή τους.

4 Ἐρώτηση: Ἐὰν εἶναι πρόβλημα ἡ ἐκκοσμίκευση γιὰ τὴν Ἐκκλησία;

Ἀπάντηση: Φυσικὰ ἡ ἐκκοσμίκευση εἶναι ἕνα μεγάλο πρόβλημα γιὰ τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Ὅταν ὁμιλοῦμε γιὰ ἐκκοσμίκευση, ἐννοοῦμε τὴν ἀλλοίωση ἡ παραθεώρηση τῆς θεολογίας καὶ τοῦ ἡσυχασμοῦ ποὺ ἔχει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, καθὼς ἐπίσης καὶ ἡ κοινωνικοποίηση τῆς εὐαγγελικῆς ζωῆς. Ἔλεγε κάποιος, ἐπηρεασμένος ἀπὸ τὴν ἐκκοσμίκευση: «Ἂς ἀφήσουμε τὸν οὐρανὸ γιὰ τοὺς παπᾶδες καὶ τὰ πουλιά. Ἐμεῖς ἂς ἀσχοληθοῦμε μὲ τὴν γῆ». Ἔτσι στὴν Δύση ἀναπτύχθηκε ἡ διαλεκτικὴ θεολογία τῆς κρίσεως, ἡ θεολογία τοῦ θανάτου τοῦ θεοῦ, ἡ μεταχριστιανικὴ θεολογία, ἡ πολιτικὴ θεολογία κλπ. Ἐξίσου ὅμως προβλήματα εἶναι καὶ δύο ἄλλα, ἤτοι ἡ κοσμοθεωρία, ὅταν τὸν Χριστιανισμὸ ἀπὸ ζωὴ τὸν μετατρέπουμε σὲ ἰδεολογία, καὶ ἡ κοσμοφοβία, ὅταν φοβόμαστε τὸν κόσμο, κλεινόμαστε μέσα σὲ μικρὲς ὁμάδες καὶ ἔτσι ἀναπτύσσεται ὁ φονταμενταλισμός. Ἐπίσης, ἄλλα προβλήματα ποὺ δημιουργοῦνται στὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας προέρχονται ἀπὸ τὸν ὀρθολογισμὸ καὶ τὸν ἠθικισμό. Δὲν εἶναι πρόβλημα ἡ ὀρθὴ λογική, ἀλλὰ ὁ ὀρθολογισμός, οὔτε ἡ ἠθική, ἀλλὰ ὁ ἠθικισμός. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖον εἶναι ἀνάγκη νὰ μάθουμε τὴν μητρικὴ γλῶσσα μας, τὴν ὁποία ὁμιλοῦν οἱ ἅγιοί μας.

5 Ἐρώτηση: Εἶστε ἀρκετὲς φορὲς προσκεκλημένος ἀπὸ διαφόρους φορεῖς τοῦ ἐξωτερικοῦ. Τί προβλήματα ἀντιμετωπίζουν οἱ Ἕλληνες τῆς Διασπορᾶς;

Ἀπάντηση: Δύο προβλήματα ἔχω ἐντοπίσει. Τὸ ἕνα εἶναι ὁ ἐθνικισμός, ἀφοῦ οἱ πρῶτες Ἐκκλησίες ἔχουν δημιουργηθῇ ἀπὸ μετανάστες καὶ ἔχουν διοργανωθῇ ὡς ἐθνικὲς Ἐκκλησίες. Αὐτὸ βέβαια συμβαίνει καὶ μὲ ἄλλες ἐθνότητες, ὅπως τῶν σλαβοφώνων καὶ ἀραβοφώνων, καὶ ἔτσι διασπᾶται ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἑνότητα. Ὁ ἐθνικισμὸς τῆς Διασπορᾶς εἶναι ἕνα μεγάλο ἐκκλησιαστικὸ πρόβλημα σήμερα. Τὸ ἄλλο εἶναι ἡ ἀλλοίωση τῆς πίστεως καὶ ζωῆς, ἀπὸ τὴν ἄποψη ὅτι μερικὲς φορὲς παρατηρεῖται ἕνας ἐκπροτεσταντισμὸς τῆς ὀρθοδόξου ζωῆς καὶ μιὰ ἀλλοτρίωση τοῦ ὀρθοδόξου ἤθους. Γιὰ νὰ εἶμαι ἀκριβὴς θέλω νὰ τονίσω ὅτι στὴν Ἀμερικὴ παρατηρεῖται ἔντονα μιὰ στροφὴ πρὸς τὴν Ὀρθόδοξη θεολογία καὶ τὸν ἁγιορειτικὸ μοναχισμὸ καὶ σὲ αὐτό, μεταξὺ τῶν ἄλλων, βοηθᾶ ἡ διάδοση ὀρθοδόξων βιβλίων καὶ ἀκόμη συντελοῦν τὰ 18 Μοναστήρια ποὺ ἔχει δημιουργήσει ὁ Γέροντας Ἐφραίμ, Προηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Φιλοθέου τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Πολλοὶ Ἀμερικανοὶ ἐνδιαφέρονται γιὰ φιλοκαλικὰ θέματα.

6 Ἐρώτηση: Τὴν Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου στὴν κεντρικὴ Αἴθουσα Τελετῶν τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν θὰ σᾶς ἀπονεμηθῇ ὁ τίτλος τοῦ Ἐπιτίμου Διδάκτορος στὸ τμῆμα τῆς Κοινωνικῆς Θεολογίας. Ποιά προσόντα πρέπει νὰ ἔχη ἕνας σύγχρονος θεολόγος;

Ἀπάντηση: Τὸ θεωρῶ εἰδικὴ τιμὴ στὸ πρόσωπό μου ποὺ ἔγινε ἀπὸ τὴν Θεολογικὴ Σχολὴ Ἀθηνῶν γιὰ τὸ θεολογικὸ συγγραφικὸ ἔργο. Στὸ ἐρώτημα, ποιά προσόντα πρέπει νὰ ἔχη ὁ σύγχρονος θεολόγος, νομίζω ὅτι ἡ ἀπάντηση βρίσκεται στὸ ἔργο καὶ τὴν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων τοῦ Δ αἰῶνος. Ὁ αἰῶνας αὐτὸς ἦταν ἕνας αἰῶνας πολὺ σημαντικός, παρόμοιος μὲ τὸν δικό μας. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶχαν δεχθῇ τὴν ἀποκαλυπτικὴ ἀλήθεια, ἀλλὰ μελέτησαν καὶ τὰ ὀντολογικά, κοσμολογικά, ἀνθρωπολογικὰ ἐρωτήματα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας καὶ ἔδωσαν ἀπαντήσεις σὲ αὐτά. Οἱ ἅγιοι Πατέρες σπούδασαν τὴν ἐπιστήμη καὶ τὴν φιλοσοφία τῆς ἐποχῆς τους καὶ γνώρισαν ὅλους τοὺς προβληματισμοὺς τῶν ἀνθρώπων, ἀπέκτησαν πνευματικὲς ἐμπειρίες τοῦ Θεοῦ, ὁπότε ὡς ἀναγεννημένοι ἄνθρωποι ἀπάντησαν στοὺς προβληματισμοὺς τῶν ἀνθρώπων. Ἔτσι, ἔκαναν ἕνα δημιουργικὸ ἔργο ποὺ εἶναι σύγχρονο μέχρι τὶς ἡμέρες μας. Νομίζω ὅτι ὁ σύγχρονος θεολόγος πρέπει νὰ ἀποκτήση γνήσιες ἐμπειρίες τοῦ Θεοῦ, νὰ γνωρίση τὰ σύγχρονα προβλήματα τῶν ἀνθρώπων, ἐνδεχομένως τὴν σύγχρονη παιδεία καὶ ἐπιστήμη, καὶ στὴν συνέχεια νὰ τοὺς βοηθήση ἀγαπητικὰ καὶ κενωτικά. Ἔτσι, τὰ βασικὰ γνωρίσματα τῶν συγχρόνων θεολόγων πρέπει νὰ εἶναι ἡ σπουδὴ στὴν ὀρθόδοξη ζωή, ἡ ὁμολογία τῆς πίστεως καὶ ἡ ποιμαντική.

7 Ἐρώτηση: Ἀφοῦ γράψατε βιβλίο γιὰ τὸν ἀείμνηστο Μητροπολίτη κυρὸ Σεβαστιανὸ καὶ ἀφοῦ διατελέσατε ὑπεύθυνος τῆς κατασκηνώσεως στὴν Χριστιανικὴ Ἕνωση Ἀγρινίου, ποιός ὁ ρόλος τῶν Ἀδελφοτήτων;

Ἀπάντηση: Νομίζω δὲν πρέπει κανεὶς νὰ ἀρνῆται τὸ παρελθόν του, ἀλλὰ νὰ τὸ συμπληρώνη, νὰ τὸ μεταμορφώνη, νὰ τὸ βελτιώνη. Ἀπὸ τοὺς γονεῖς μου γνώρισα τὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή. Οἱ πρῶτοι Πνευματικοί μου Πατέρες μὲ ἀγάπησαν, ἔδειξαν ὑπομονή, μὲ παιδαγώγησαν, μὲ τὸν τρόπο ποὺ γνώριζαν. Ἦταν Κληρικοὶ μὲ φόβο Θεοῦ, ἀνιδιοτέλεια καὶ ἀγάπη γιὰ τὸν Θεὸ καὶ τὴν Ἐκκλησία. Αὐτοὶ ἔβαλαν τὶς βάσεις στὴν ζωή μου. Πάνω σὲ αὐτὴν τὴν βάση ὁ Θεὸς μὲ τοὺς ἁγιορεῖτες Πατέρες καὶ ἄλλους ἐξαγιασμένους Κληρικούς, ὅπως τὸν μακαριστὸ Μητροπολίτη μου Καλλίνικο καὶ τὸν Γέροντα Σωφρόνιο, ἀκόμη καὶ μὲ τὴν μελέτη τῶν πατερικῶν ἔργων, ἔκτισε καὶ κάτι ἄλλο. Δὲν ἀρνοῦμαι τὸ παρελθόν, ἀλλὰ βλέπω τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ποὺ ἐργάσθηκε «πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως» ἐπάνω μου, ἀρκεῖ ἐγὼ νὰ ἀποδειχθῶ ἄξιος τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν φίλων τοῦ Θεοῦ, καὶ σᾶς παρακαλῶ, καθὼς καὶ τοὺς ἀναγνῶστες, νὰ προσεύχονται γι' αὐτό. Πάντοτε πρέπει νὰ ἐργαζόμαστε θετικὰ καὶ ὄχι ἀρνητικὰ καὶ ἐπιθετικά.

8 Ἐρώτηση: Ποιό τὸ μέλλον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου;

Ἀπάντηση: Ἀπὸ ἀνθρωπίνης πλευρᾶς εἶναι ζοφερό. Ἀλλὰ τὴν Ἐκκλησία τὴν διευθύνει ὁ Θεός, ἄλλωστε ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ κεφαλή της. Ἡ Ἐκκλησία πέρασε ἀπὸ πολλὲς τρικυμίες, ἀλλὰ δὲν καταποντίσθηκε. Τὸ ἴδιο συνέβη καὶ μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Πέρασε μέσα ἀπὸ διωγμούς, ἐπιθέσεις καὶ ὅμως παραμένει ὄρθιο. Καταλύθηκε μιὰ ὁλόκληρη Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία – Βυζάντιο, ἀπὸ πολιτικῆς-διοικητικῆς πλευρᾶς, ἀλλὰ ἡ Ἐκκλησία παραμένει μέχρι σήμερα καὶ ἕως τῆς συντελείας τῶν αἰώνων ζωντανή. Βέβαια, σήμερα τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο πάσχει ἀπὸ λειψανδρία, λόγῳ τῶν ἐξωτερικῶν συνθηκῶν. Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, ὡς πολυτάλαντος, ἔθεσε δύο στόχους. Ὁ ἕνας νὰ συμμετέχουν στὴν διοίκηση τοῦ Πατριαρχείου ὅλοι οἱ Ἱεράρχες τοῦ Θρόνου, καὶ ὁ ἄλλος, ὁ μελλοντικὸς Πατριάρχης νὰ ἐκλέγεται ἀπὸ ὅλους τοὺς Ἱεράρχες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ἀνὰ τὴν Οἰκουμένη, καὶ μετὰ τὴν ἐκλογὴ νὰ λαμβάνη τὴν τουρκικὴ ὑπηκοότητα, ὅπως γίνεται στὸ Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας. Ἐπέτυχε τὸν πρῶτο στόχο, πιστεύω ὅτι θὰ ἐπιτύχη καὶ τὸν δεύτερο, γιὰ τὴν διάσωση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, γιατί ἔχει μεγάλο ρόλο νὰ διαδραματίση. Εἶναι ἕνας ἐξαγιασμένος θεσμός, ποὺ τὸν εὐλόγησαν οἱ Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, στὴν περιοχή του συνῆλθαν οἱ Οἰκουμενικοὶ Σύνοδοι, οἱ ὁποῖες ὁμολόγησαν τὴν ὀρθόδοξη πίστη, καὶ καθαγιάσθηκε ἀπὸ τὰ αἵματα τῶν μαρτύρων, Πατριαρχῶν, Ἀρχιερέων, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἱδρῶτες τῶν ἀσκητῶν.

9 Ἐρώτηση: Ποιά εἶναι ἡ πρώτη σας ἐπαφὴ μὲ τὴν πόλη τοῦ Πρωτοκλήτου, τὴν Πάτρα;

Ἀπάντηση: Ἡ πρώτη οὐσιαστικὴ ἐπαφὴ ἦταν μετὰ τὴν ἐκλογή μου στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου (1995). Πάντα θεωροῦσα τὴν Πάτρα ὡς μιὰ μεγαλούπολη μὲ ἔντονη πνευματικὴ παράδοση καὶ τὴν θαύμαζα. Ὁ τότε Μητροπολίτης Πατρῶν κ. Νικόδημος μὲ καλοῦσε στὶς διάφορρες ἑορταστικὲς ἐκδηλώσεις, ὅπως τὸ κάνει καὶ ὁ νῦν Μητροπολίτης καὶ ἀγαπητὸς ἐν Χριστῷ ἀδελφὸς κ. Χρυσόστομος. Πιθανὸν νὰ γνωρίζετε ὅτι ὁ Σέβ. Μητροπολίτης πρ. Πατρῶν Νικόδημος ἦταν Πνευματικὸς Πατέρας τῶν γονέων μου, ὅταν ὑπηρετοῦσε Ἱεροκῆρυξ στὰ Γιάννενα, καὶ μὲ εἶχε εὐλογήσει ἀπὸ ἔμβρυο, γι' αὐτὸ ἔλεγε συνήθως: «Τὸν Ναυπάκτου τὸν γνωρίζω ἐκ κοιλίας μητρός του».

10 Ἐρώτηση: Ποιόν ἔχετε πρότυπο στὴν ζωή σας;

Ἀπάντηση: Τὸ αἰώνιο πρότυπο εἶναι ὁ Χριστός, καὶ μάλιστα ὁ Ἐσταυρωμένος καὶ Ἀναστὰς Χριστός. Καὶ στὴν συνέχεια οἱ φίλοι τοῦ Χριστοῦ ποὺ μετέχουν στὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεώς Του. Τέτοιοι ἦσαν οἱ γονεῖς μου, ὁ Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Σεβαστιανός, ὁ Μητροπολίτης Ἐδέσσης Καλλίνικος, ὁ Γέροντας Σωφρόνιος καὶ πολλοὶ ἁγιορεῖτες Πατέρες. Ὅλοι τους βρίσκονται στὴν ἐν οὐρανοῖς Ἐκκλησία. Ὁπότε ὅραμά μου εἶναι νὰ ἀξιωθῶ νὰ εἰσέλθω σὲ αὐτὴν τὴν οὐράνια Ἐκκλησία γιὰ νὰ τοὺς συναντήσω.

11 Ἐρώτηση: Τί εὔχεσθε γιὰ τὰ παιδιὰ ποὺ σὲ λίγες ἡμέρες δίνουν Πανελλήνιες ἐξετάσεις;

Ἀπάντηση: Οἱ ἐξετάσεις ποὺ θὰ δώσουν γιὰ τὶς Ἀνώτατες Σχολὲς εἶναι ἕνα μέρος τῶν ἐξετάσεων ποὺ θὰ δίνουν σὲ ὅλη τους τὴν ζωή. Εὔχομαι νὰ ἐπιτύχουν σὲ ὅλες τὶς ἐξετάσεις, ἐπαγγελματικές, κοινωνικές, οἰκογενειακές, ἐκκλησιαστικές, μὲ τὴν δύναμη τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴν τὴν περιόδο θὰ πρέπει νὰ διαβάζουν ὡσὰν ἡ ἐπιτυχία νὰ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τοὺς ἴδιους, καὶ νὰ προσεύχονται στὸν Θεόν, ὡσὰν ἡ ἐπιτυχία νὰ ἐξαρτᾶται ἀπὸ Αὐτόν. Αὐτὸ θὰ ἐκδιώξη τὸ ἄγχος, τὴν ἀνασφάλεια καὶ θὰ δώση ἄλλο περιεχόμενο στὶς ἐξετάσεις. Κάποτε ὁ π. Ἐφραὶμ ὁ Κατουνακιώτης εἶπε σὲ μερικὰ παιδιά, τὰ ὁποῖα εἶχα ὁδηγήσει μέχρι τὸ ἐρημητήριό του καὶ τὰ ὁποῖα ἀνέμεναν τὰ ἀποτελέσματα τῶν ἐξετάσεων: «Προσέξτε, γιατί ὑπάρχουν ἐπιτυχίες ποὺ καταλήγουν σὲ ἀποτυχίες καὶ ὑπάρχουν ἀποτυχίες ποὺ ὁδηγοῦν σὲ ἐπιτυχίες». Πάντως, σὲ ὅλα τὰ θέματα ὑπάρχουν λύσεις καὶ διέξοδοι. Χρειάζεται ὑπομονή, ψυχραιμία καὶ πίστη στὸν Θεό. Σὲ ὅλα τὰ παιδιὰ ποὺ διαγωνίζονται αὐτὸν τὸν καιρὸ εὔχομαι καλὴ ἐπιτυχία στὶς ἐξετάσεις, ἀλλὰ καὶ σὲ ὅλη τὴν ζωή τους.–

1 Ἐρώτηση: Ὁρισμένοι ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ Ἐκκλησία (Ὀρθόδοξη καὶ Καθολικὴ) ἀδυνατεῖ νὰ δώσει λύσεις στὰ ὑπαρξιακὰ προβλήματα τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου. Ἔχει βάση αὐτὴ ἡ ἄποψη καὶ ἂν ναί, ποὺ ὀφείλεται αὐτό;

Ἀπάντηση: Ὑπάρχουν διαφορὲς μεταξὺ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ «Καθολικισμοῦ». Ἡ «Καθολικὴ Ἐκκλησία» ἀσχολεῖται περισσότερο μὲ τὴν κοινωνικὴ καὶ πολιτικὴ πλευρὰ τῶν θεμάτων, ἐνῷ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἐνδιαφέρεται ἰδιαιτέρως γιὰ τὰ ὑπαρξιακὰ καὶ ὑπαρκτικὰ προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου καὶ θεραπεύει τὴν νοσοῦσα προσωπικότητά του. Αὐτὸ φαίνεται ἀπὸ τὸ ὅτι τὸ Βατικανὸ εἶναι καὶ Κράτος καὶ ἀσκεῖ πολιτικὴ ἐξουσία, ἐνῷ στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία διασώζεται ἡ ἡσυχαστική-νηπτικὴ ζωὴ ποὺ ἀναπαύει τὸ «πνεῦμα» τοῦ ἀνθρώπου. Στὴν Δύση χάθηκε ἡ ἡσυχαστικὴ παράδοση καὶ ἀντικαταστάθηκε ἀπὸ τὸν σχολαστικισμό, τὴν ψυχολογία, τὸν ἠθικισμὸ καὶ τὸν κοινωνισμό. Πάντως, ὅταν γνωρίζη κανεὶς τὴν θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στὸ βάθος της, θὰ δὴ ὅτι αὐτὴ ἀπαντᾶ στὰ ὑπαρξιακὰ προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου ποὺ ἔχουν σχέση μὲ τὴν ζωὴ καὶ τὸν θάνατο, λειτουργεῖ ὡς πνευματικὸ θεραπευτήριο. Ἂν ἔχουμε ἀντίθετη ἄποψη, σημαίνει ὅτι δὲν γνωρίζουμε τὴν ὀρθόδοξη θεολογία στὸ βάθος της.

2 Ἐρώτηση: Ὑπάρχει ἡ αἴσθηση μέσα στὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ εὐρύτερα στὴν κοινωνία, καὶ στὴν Κύπρο καὶ στὴν Ἑλλάδα, ὅτι οἱ Ἱεράρχες συμπεριφέρονται περισσότερο ὡς ἐξουσία καὶ λιγότερο ὡς ποιμένες. Ποιό εἶναι τὸ σχόλιό σας;

Ἀπάντηση: Εἶναι γνωστὸς ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ ὅτι, ἐνῷ οἱ ἄρχοντες ἐξουσιάζουν, οἱ Ἀπόστολοι πρέπει νὰ εἶναι διάκονοι ὅλων. Τὸ ἔργο τῆς «ἐκκλησιαστικῆς ἱεραρχίας», ὅπως τὸ βλέπουμε στὸν ἅγιο Διονύσιο τὸν Ἀρεοπαγίτη, φανερώνει ὅτι σκοπὸς τῶν Ἱεραρχῶν καὶ τῶν Κληρικῶν εἶναι νὰ ὁδηγοῦν τοὺς ἀνθρώπους στὴν κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ μὲ τὴν μέθοδο ποὺ ἔχει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Αὐτὸ εἶναι καὶ λέγεται ποιμαντικὴ καὶ δὲν ἔχει σχέση μὲ τὴν πολιτικὴ καὶ τὴν κομματικοποίηση. Ὑπάρχουν Κληρικοὶ ποὺ ἐργάζονται περισσότερο ἠθικιστικὰ καὶ ἐξουσιαστικά, ἀλλὰ ὑπάρχουν καὶ Κληρικοὶ ποὺ ἐργάζονται ποιμαντικὰ καὶ διακονικά, δηλαδὴ κενωτικά.

3 Ἐρώτηση: Ἕνα ζήτημα, ποὺ συχνὰ σκανδαλίζει, εἶναι ἡ ἐκκλησιαστικὴ περιουσία. Πὼς πρέπει νὰ γίνεται ἡ διαχείρισή της ἀπὸ τὴν ἡγεσία τῆς Ἐκκλησίας;

Ἀπάντηση: Δὲν ξέρω τί γίνεται στὴν Κύπρο, ἀλλὰ ἡ δῆθεν «μεγάλη» ἐκκλησιαστικὴ περιουσία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος εἶναι περισσότερο ἕνας μῦθος, ἀφοῦ δὲν εἶναι τόσο μεγάλη ὅσο παρουσιάζεται. Καὶ ἡ Ἐκκλησία κάνει ἕνα τεράστιο κοινωνικὸ ἔργο ποὺ δὲν κάνουν οἱ ἄλλοι Ὀργανισμοί. Πάνω ἀπὸ 1.000 φιλανθρωπικὰ Ἱδρύματα ἔχει καὶ λειτουργεῖ ἡ Ἐκκλησία στὴν Ἑλλάδα. Ἐμένα περισσότερο μὲ ἐνοχλεῖ ἡ φιλοχρηματία καὶ ἡ φιλοκτημοσύνη μερικῶν Κληρικῶν ποὺ ζοῦν πλουσιοπάροχα, ἐνῷ οἱ οἰκογενειάρχες λαϊκοὶ τοῦ ποιμνίου τους «φτύνουν αἷμα» γιὰ νὰ μεγαλώσουν τὰ παιδιά τους. Αὐτὸ γιὰ μένα εἶναι πρόκληση καὶ προδοσία τῆς ποιμαντικῆς ἰδιότητας.

4 Ἐρώτηση: Σὲ πρόσφατη συνέντευξή σας σὲ ἀθηναϊκὴ ἐφημερίδα καυτηριάσατε τὴν βιωτὴ ὁρισμένων Κληρικῶν, κυρίως ἀγάμων, κάνοντας λόγο γιὰ «ἐκπόρνευση» τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Δὲν εἶναι πολὺ βαριὰ αὐτὴ ἡ μομφή;

Ἀπάντηση: Ἂν σκεφθοῦμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τότε κάθε ἀσέβεια σὲ αὐτὸ τὸ Σῶμα, κάθε ἐκμετάλλευση τῆς θέσεως ποὺ ἔχει κανεὶς στὴν Ἐκκλησία εἶναι μιὰ ἀσέλγεια σὲ αὐτὸ τὸ Σῶμα. Τὰ προσωπικὰ ἁμαρτήματα κάθε Κληρικοῦ εἶναι σοβαρά, ποὺ τὰ θεραπεύει μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Πνευματικοῦ τοῦ Πατέρα, ἀλλὰ τὰ ἐκκλησιαστικὰ ἁμαρτήματα, ποὺ ἀναφέρονται στὶς αἱρέσεις, τὶς παρασυναγωγές, τὰ σχίσματα, τὴν ποικίλη ἐκμετάλλευση τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων γιὰ πλουτισμὸ καὶ προβολὴ εἶναι ἀσυγκρίτως βαρύτερα. Ποιά ἄλλη λέξη μπορεῖ κανεὶς νὰ χρησιμοποιήση γιὰ νὰ χαρακτηρίση αὐτὴν τὴν κατάσταση; Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τοὺς κακοὺς ἐργάτες χαρακτηρίζει «κύνας» (Φιλιπ. γ , 2).

5 Ἐρώτηση: Ποιός εἶναι ὁ μεγαλύτερος πειρασμὸς γιὰ ἕναν Ἐπίσκοπο καὶ ποιά ἡ πιὸ μεγάλη ἁμαρτία, τὴν ὁποία πρέπει νὰ ἀποφεύγουν καὶ οἱ λαϊκοὶ καὶ οἱ κληρικοί;

Ἀπάντηση: Κάθε Ἐπίσκοπος ἔχει ἰδιαιτέρους πειρασμούς, ἀνάλογα μὲ τὰ εἰδικὰ προβλήματα ποὺ πρέπει νὰ ἀντιμετωπίση στὴν Ἱερὰ Μητρόπολή του. Ἕνας παλαιὸς πεπειραμένος Ἱεράρχης ἔχει γράψει ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος ἔχει νὰ ἀντιμετωπίση τρεῖς πειρασμούς. Τὸν πειρασμὸ τῆς δυνάμεως ποὺ τοῦ δίνει τὸ Ἀρχιερατικὸ «ἀξίωμα», τὸν πειρασμὸ τῆς ἀδυναμίας, ὅταν τὸ ποίμνιό του δὲν τὸν ἀκολουθεῖ καὶ πολλὲς φορὲς τὸν διαβάλλει, τὸν συκοφαντεῖ καὶ τὸν ἀφήνει μόνο του, καὶ τὸν πειρασμὸ τῆς νομιζομένης ἁγιότητός του, ὅταν ὑπερηφανεύεται γιὰ τὰ κατορθώματά του καὶ ἀποξενώνεται ἀπὸ τὸ ποίμνιο. Πάντως, ἕνας μόνιμος πειρασμὸς Κληρικῶν καὶ λαϊκῶν εἶναι νὰ ζοῦν ἀτομικὰ μέσα στὴν Ἐκκλησία, μὲ τὸ πάθος τῆς φιλαυτίας, νὰ ὑπερτονίζουν τὸ χάρισμα ποὺ τοὺς ἔδωσε ὁ Θεός, νὰ τὸ ἰδιοποιοῦνται, νὰ ἔχουν ἔλλειψη ἐκκλησιαστικοῦ φρονήματος, δηλαδὴ νὰ μὴ συντονίζονται μὲ «τὰς τῶν ἁγίων θεοπνεύστους θεολογίας καὶ τὸ τῆς Ἐκκλησίας εὐσεβὲς φρόνημα».

6 Ἐρώτηση: Γίνεται πολὺς λόγος γιὰ «γέροντες» τοῦ Ἁγίου Ὅρους καὶ ἄλλους. Ποιός εἶναι πραγματικὰ «γέροντας» σύμφωνα μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία; Μήπως τὸ φαινόμενο τοῦ «γεροντισμοῦ» στὶς μέρες μας ἐκφεύγει ἀπὸ τὸ Ὀρθόδοξο ἦθος καὶ γίνεται μιὰ ἄλλη μορφὴ εὐσεβισμοῦ;

Ἀπάντηση: «Γέροντας» εἶναι αὐτὸς ποὺ ἀπέκτησε προσωπικὴ γνώση τοῦ Θεοῦ. Στὴν πατερικὴ γλῶσσα λέγεται θεούμενος. Ὅταν διαβάσουμε τὸ «Γεροντικό», βλέπουμε τὴν πνευματικὴ σοφία καὶ γνώση τῶν ἀββάδων καὶ ἀμμάδων, στοὺς ὁποίους ἔτρεχε ὁ λαὸς γιὰ νὰ ἀκούσουν «ρήματα ζωῆς αἰωνίου». Εἶναι οἱ «βλέποντες» καὶ οἱ «ὁρῶντες», ὅπως ὀνόμαζαν τοὺς Προφῆτες στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, καὶ βοηθοῦν τοὺς ἀνθρώπους νὰ δοῦν τὰ πάθη τους, γι' αὐτὸ καὶ δὲν τοὺς ὁδηγοῦν στὸν εὐσεβισμό. Ὅμως οἱ ἀληθινοὶ Γέροντες ποὺ ἔχουν την Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σέβονται τὸ ἱεραρχικὸ πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας, ἀφοῦ αὐτὸ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἁγιάζει καὶ καθοδηγεῖ τὸν θεσμὸ τῆς Ἐκκλησίας. Ἀλλὰ καὶ οἱ Ἐπίσκοποι σέβονται τοὺς πραγματικοὺς Γέροντες. Ὅταν ὅμως παραθεωροῦνται οἱ Ἐπίσκοποι, ἐν ὀνόματι τῶν Γερόντων, αὐτὸ εἶναι μιὰ μορφὴ Γεροντισμοῦ καὶ κατ' ἐπέκταση εὐσεβισμοῦ. Οἱ τρεῖς ἄξονες τῆς πνευματικῆς ζωῆς εἶναι οἱ Ἐπίσκοποι, τὸ Θυσιαστήριο καὶ οἱ Ἅγιοι. Αὐτὸ φαίνεται ἀπὸ τὸ ὅτι ὁ Ναὸς ἐγκαινιάζεται ἀπὸ τὸν Ἐπίσκοπο, ποὺ θέτει ἅγια λείψανα μαρτύρων στὸ Θυσιαστήριο, ὅπως ἑρμηνεύει ὁ ἱερὸς Νικόλαος Καβάσιλας. Κάθε παραθεώρηση τοῦ ἑνὸς ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς ἄξονες συνιστᾶ ἀλλοίωση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

7 Ἐρώτηση: Στὴν Ἑλλάδα καὶ στὴν Κύπρο γίνονται συζητήσεις γιὰ τὸν ρόλο τῆς Ἐκκλησίας (Προκαθημένων καὶ Ἱεραρχῶν) σὲ πολιτικὰ καὶ ἐθνικὰ θέματα. Πὼς θὰ πρέπει νὰ ἀσκεῖται αὐτὸς ὁ ρόλος καὶ νὰ ἐκφράζεται ὁ λόγος τῶν Ἱεραρχῶν σὲ πολιτικὰ καὶ ἐθνικὰ ζητήματα, ὅπως τὸ Κυπριακό;

Ἀπάντηση: Ὅπως εἶπα προηγουμένως, ὁ ρόλος τῶν Ἐπισκόπων εἶναι κατ' ἐξοχὴν ἐκκλησιαστικὸς καὶ ποιμαντικός. Αὐτὸ τὸ βλέπουμε ἂν ἐξετάσουμε τὸν ρόλο τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ἐνδιαφέρονταν πὼς θὰ καθοδηγηθοῦν οἱ Χριστιανοὶ στὸ νὰ θεραπευθοῦν καὶ νὰ ἀποκτήσουν κοινωνία μὲ τὸν Θεό. Αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι δὲν ἔχουν δικαίωμα νὰ προστατεύουν τὸ Ποίμνιο ἀπὸ διάφορους ἐχθροὺς ἡ δὲν πρέπει νὰ ἐνδιαφέρονται γιὰ τὴν ἐπίλυση κοινωνικῶν προβλημάτων. Δὲν εἴμαστε μανιχαϊστὲς καὶ μονοφυσίτες. Ὡς πρὸς τὰ πολιτικὰ θέματα ἐξαρτᾶται πὼς νοεῖται ἡ πολιτική. Ἂν μὲ τὸν ὅρον αὐτὸν ἐννοεῖται ἡ κομματικοποίηση, φυσικὰ καὶ δὲν πρέπει νὰ ἀσχολοῦνται, γιατί οἱ Ἐπίσκοποι πρέπει νὰ ἑνώνουν τοὺς πάντες. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ μάνα ποὺ ἀγκαλιάζει ὅλους.

Σὲ δύσκολες ἐθνικὲς στιγμές, ὅταν δὲν ὑφίσταται νόμιμη ἐκπροσώπηση τοῦ λαοῦ, Ἱεράρχες ἀναλαμβάνουν καὶ ἐθναρχικὸ ρόλο. Στὸ θέμα τοῦ Κυπριακοῦ ὑπάρχει μιὰ ἰδιαιτερότητα, ἀφοῦ ὁ ρόλος τῆς Κυπριακῆς Ἐκκλησίας ἦταν σημαντικὸς στὸν ἀγῶνα ἀπελευθέρωσης, ἀλλὰ ὡς Ἐπίσκοπος ἄλλης Ἐκκλησίας δὲν ἐπιθυμῶ νὰ εἰσέλθω στὰ ἐσωτερικὰ ἄλλης Ἐκκλησίας. Ἁπλῶς ἔχω σχηματίσει τὴν ἐντύπωση ὅτι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου κ. Χρυσόστομος καὶ ἄλλοι Ἀρχιερεῖς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου ἔχουν μεγάλη πεῖρα στὸ θέμα αὐτὸ καὶ ἡ γνώμη τους θὰ εἶναι ὠφέλιμη. Πάντως σὲ ὅλα τὰ θέματα πρέπει νὰ ὑπάρχη διάκριση καὶ ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα. Προσωπικὰ σὲ θέματα ἐθνικὰ ποὺ σχετίζονται μὲ τὴν διεθνῆ πολιτικὴ κατάσταση καὶ χρειάζεται ἔξυπνη διπλωματία, ἐμπιστεύομαι τοὺς πολιτικοὺς καὶ τὸν λαό, ὅταν ἐνημερώνεται πολύπλευρα. Ὅ,τι βοηθᾶ στὴν ἄσκηση καλῆς διπλωματίας εἶναι καλό.

8 Ἐρώτηση: Εἰδικὰ στὴν Κύπρο, ὅπου ὁ λαὸς ἀποτελεῖται ἀπὸ Χριστιανοὺς καὶ Μουσουλμάνους, ποιά νομίζετε ὅτι πρέπει νὰ εἶναι ἡ στάση τῆς Ἐκκλησίας σὲ σχέση μὲ τὸ Κυπριακὸ καὶ τὴν προοπτικὴ γιὰ εἰρηνικὴ συμβίωση μεταξὺ Ἑλληνοκυπρίων καὶ Τουρκοκυπρίων;

Ἀπάντηση: Πάντοτε ὁ ρόλος τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας εἶναι ποιμαντικός, διακονικὸς καὶ συμβάλλει στὴν εἰρηνικὴ συνύπαρξη μεταξὺ Χριστιανικῶν Ὁμολογιῶν καὶ μεταξὺ διαφόρων Θρησκειῶν. Ἔργο τῆς ποιμαίνουσας Ἐκκλησίας εἶναι νὰ ὁμολογῇ τὴν ἀποκαλυπτικὴ πίστη της καὶ νὰ ποιμαίνη τὸν λαὸ στὴν βίωση τῆς πίστεως. Δὲν πρέπει νὰ ἀλλοιώνεται ἡ ἀλήθεια ἐν ὀνόματι τῆς ἀγάπης, οὔτε νὰ φυγαδεύεται ἡ ἀγάπη ἐν ὀνόματι τῆς ἀληθείας. Πρέπει πάντα νὰ βρίσκουμε τὰ ὅρια μεταξὺ ἀληθείας καὶ ἀγάπης, καθὼς ἐπίσης τὰ ὅρια μεταξὺ ἐλευθερίας καὶ ἑνότητος. Οὔτε ἐν ὀνόματι τῆς ἐλευθερίας νὰ καταργοῦμε τὴν ἑνότητα τοῦ συνόλου, οὔτε χάριν τῆς ἑνότητος τοῦ συνόλου νὰ καταστρατηγῆται ἡ ἐλευθερία τοῦ προσώπου. Σὲ ὅλες τὶς θρησκεῖες ὑπάρχουν σοβαροὶ ἄνθρωποι ποὺ ἐνδιαφέρονται γιὰ τὸ καλὸ τῆς κοινωνίας. Τὰ προβλήματα δημιουργοῦνται, ὅταν ἀναμειγνύεται ἡ πολιτικὴ στὰ θρησκευτικὰ ζητήματα ἡ ὅταν ἀναπτύσσεται ὁ ἐθνικισμός. Ὡς πρὸς τὴν συνύπαρξη Ἑλληνοκυπρίων καὶ Τουρκοκυπρίων ἐδῶ στὴν περιοχή σας, ἐσεῖς τὸ γνωρίζετε τὸ θέμα καλύτερα ἀπὸ μένα. Ἐμεῖς προσευχόμαστε νὰ εὑρεθῇ τὸ καλύτερο σύστημα διοικήσεως, νὰ θεραπευθοῦν τὰ τραύματα τοῦ παρελθόντος καὶ νὰ βελτιωθοῦν οἱ σχέσεις σὲ προσωπικὸ ἐπίπεδο. Ὁ ἑλληνορθόδοξος τρόπος ζωῆς διακρίνεται ἀπὸ μιὰ ἀρχοντιὰ καὶ ἐπιβάλλεται μὲ τὸν πολιτισμό του καὶ τὴν ἀνωτερότητά του.

9 Ἐρώτηση: Ὁ νέος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμος εἶναι ὄντως φορέας καὶ ἐκφραστὴς μιᾶς νέας ἀντίληψης γιὰ τὶς σχέσεις τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὴν Πολιτεία καὶ τὴν κοινωνία;

Ἀπάντηση: Γνωρίζω τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμο ἀπὸ πολλὰ χρόνια, ἔχω οὐσιαστικὴ προσωπικὴ ἐπικοινωνία καὶ ὄντως ἐκφράζει μιὰ ἄλλη ἀντίληψη τῶν πραγμάτων σὲ πολλὰ ζητήματα καὶ στὸ θέμα ποὺ θίγετε. Τὸ ὅτι ἀσχολήθηκε μὲ τὴν Διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας ὡς Ἀρχιγραμματεὺς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, καὶ ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς καλυτέρους Ἀρχιγραμματεῖς ποὺ πέρασαν, τὸ ὅτι ἀσχολήθηκε μὲ τὴν ποιμαντικὴ τῆς Ἐκκλησίας, τὸ ὅτι τὸν ἐνδιαφέρει ὁ πονεμένος ἄνθρωπος καὶ εἶναι εὐαίσθητος σὲ αὐτὸ τὸ θέμα, δείχνει τὴν ἄλλη ἀντίληψη ἀπὸ τὴν ὁποία διακατέχεται. Γιὰ τὸ θέμα σχέσεων Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας κατὰ καιρούς μου ἔλεγε ὅτι πρέπει νὰ βρεθοῦν τὰ ὅρια μέσα στὰ ὁποῖα ἔχουν ἁρμοδιότητα καὶ κινοῦνται καθεμιά, τόσο ἡ Πολιτεία, ὅσο καὶ ἡ Ἐκκλησία, καὶ νὰ βρεθοῦν τὰ σημεῖα ἐκεῖνα στὰ ὁποῖα συναντῶνται γιὰ νὰ βοηθηθῇ ὁ ἄνθρωπος. Ἄλλωστε εἶναι γνωστὴ ἡ λεγομένη θεωρία τῶν συστημάτων, ὑποσυστημάτων καὶ ὑπερσυστημάτων, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ὑπάρχουν ὅρια σὲ κάθε σύστημα, ὀργάνωση κάθε συστήματος καὶ γέφυρα ἐπικοινωνίας μεταξύ τους. Ἔτσι ἡ διακριτότητα τῶν ρόλων Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας καὶ οἱ καλὲς σχέσεις μεταξὺ τῆς ἡγεσίας κάθε πλευρᾶς εἶναι καλὸ γιὰ τὸν λαό.

10 Ἐρώτηση: Ποιά ἡ γνώμη σας γιὰ τὴν στάση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στὴν πρόθεση τῆς Πολιτείας νὰ ρυθμίσει νομοθετικὰ τὴν ἐλεύθερη συμβίωση;

Ἀπάντηση: Ὅλοι οἱ Ἱεράρχες, Κληρικοὶ καὶ λαϊκοὶ συμφωνοῦμε κατὰ βάση, στὸ ὅτι ἀπὸ ἐκκλησιαστικῆς πλευρᾶς ὅ,τι εὐλογεῖται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία ξεφεύγει ἀπὸ τὸν κόσμο τῆς πτώσεως καὶ τῆς ἀποστασίας καὶ ὅτι οἱ Ποιμένες ἔχουν ἁρμοδιότητα γιὰ τὸ ποίμνιό τους, τὸ ὁποῖο θὰ ποιμαίνουν χωρὶς νὰ παραβιάζουν τὴν ἐλευθερία τῶν ἀνθρώπων. Ἀπὸ ἐκεῖ καὶ πέρα ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖον ἐνεργεῖ κάθε Κληρικὸς ἔχει σχέση μὲ τὴν θεολογία του, τὸν χαρακτῆρα του καὶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον ζῆ στὴν Ἐκκλησία. Ἴσως τὸ ἀνακοινωθὲν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου θὰ ἔπρεπε νὰ γραφῆ κατὰ ἕναν διαφορετικὸ τρόπο, χωρὶς νὰ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὴν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας. Φυσικά, ἡ Πολιτεία εἶναι ἁρμόδια νὰ νομοθετήση γιὰ θέματα ποὺ ἀπασχολοῦν τοὺς πολῖτες, διότι τὰ μέλη τῆς Πολιτείας δὲν ταυτίζονται ἀπόλυτα μὲ τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Γιὰ παράδειγμα, ἡ Ἐκκλησία διδάσκει τὴν νηστεία κατὰ τὶς νηστήσιμες ἡμέρες καὶ τὴν Μ. Ἑβδομάδα, ἀλλὰ ἡ Πολιτεία πρέπει νὰ ρυθμίση τοὺς ὅρους λειτουργίας τῶν Καταστημάτων γι' αὐτοὺς ποὺ δὲν θέλουν νὰ νηστεύσουν. Εἶναι εὐνόητον ὅτι καὶ ἡ Πολιτεία ὅταν νομοθετῇ, δὲν θὰ πρέπει ἁπλῶς νὰ ἱκανοποιῇ τὰ πάθη τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ νὰ τοὺς παιδαγωγῇ.

11 Ἐρώτηση: Τί ἀναμένετε ἀπὸ τὴν ἐπικείμενη ἐπίσκεψη τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν στὸ Φανάρι ἀναφορικὰ μὲ τὶς σχέσεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, οἱ ὁποῖες στὸ παρελθόν –πρόσφατο καὶ ἀπώτερο– δοκιμάστηκαν πολλὲς φορές;

Ἀπάντηση: Σίγουρα οἱ σχέσεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἔχουν ἀρχίσει νὰ βελτιώνονται ἀπὸ τὴν ἀρχιεπισκοπεῖα τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Χριστοδούλου. Εἶναι μιὰ ἱστορία ποὺ τὴν ἔζησα ἀπὸ κοντά, γιατί ὁ μακαριστὸς Ἀρχιεπίσκοπος μὲ εἶχε ὁρίσει ὡς μέλος τῆς Ἐπιτροπῆς ἀπὸ Ἀρχιερεῖς καὶ Καθηγητὲς Πανεπιστημίου ποὺ συγκροτήθηκε τὸ 1998 γιὰ τὸ θέμα τῆς μνημονεύσεως τοῦ Ὀνόματος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν ἀπὸ τοὺς Μητροπολῖτες. Ἀπὸ τότε διαφωνοῦσα –μὲ ἐπιχειρήματα, μὲ διάκριση καὶ σεβασμό– καὶ γραπτῶς καὶ προφορικῶς γιὰ τὸν ἐπιχειρούμενο τρόπο, ἀλλὰ καὶ ὑπεστήριζα ὅτι δὲν συμφέρει τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἡ σύγκρουσή της μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατραρχεῖο καὶ συνέβαλα οὐσιαστικὰ στὴν ἐξομάλυνση τῶν σχέσεων. Νομίζω ὅτι τώρα οἱ σχέσεις μεταξὺ Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου βρίσκονται σὲ καλὸ δρόμο καὶ θὰ βελτιωθοῦν ἀκόμη περισσότερο. Νομίζω ὅμως ὅτι δὲν θὰ ἐπανέλθουμε σὲ μιὰ νέα συγκρουσιακὴ κατάσταση. Βγήκαμε ὅλοι ὡριμότεροι ἀπὸ τὴν κρίση ποὺ περάσαμε.

12 Ἐρώτηση: Τί πρέπει νὰ γίνη, ὥστε στὸ μέλλον νὰ μὴν ὑπάρξουν ἄλλα προβλήματα μεταξὺ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν; Μήπως τελικὰ στὴν ρίζα τῶν κατὰ καιροὺς προβλημάτων βρίσκεται ἡ σύγκρουση ἀνάμεσα στὴν νοοτροπία του «ἐλλαδιτισμοῦ» καὶ στὸ οἰκουμενικὸ πνεῦμα τοῦ Φαναρίου;

Ἀπάντηση: Φυσικὰ ἡ διαφορὰ μεταξὺ «ἐλλαδισμοῦ» καὶ «οἰκουμενικοῦ πνεύματος» εἶναι ὑπαρκτὴ καὶ αἰτία προστριβῶν. Ὅμως ὑπάρχουν καὶ ἄλλα αἴτια. Ἐκεῖνο ποὺ πρέπει νὰ γίνη εἶναι νὰ τηροῦνται ἐπακριβῶς τὰ Καταστατικὰ Κείμενα, ὅπως ὁ Πατριαρχικὸς Τόμος τοῦ 1850 καὶ ἡ Συνοδικὴ Πράξη τοῦ 1928. Κυρίως νὰ ὑπάρχη στενὴ προσωπικὴ σχέση μεταξὺ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου καὶ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν. Ἡ διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἔχει μιὰ ἰδιομορφία ποὺ πρέπει νὰ προσεχθῇ. Οἱ ἐγωϊσμοὶ καὶ οἱ φιλοδοξίες πρέπει νὰ τίθενται στὸ περιθώριο, γιατί σήμερα ἀποτελοῦν πολυτέλεια οἱ ἐκκλησιαστικὲς συγκρούσεις.

13 Ἐρώτηση: Ἐπιγραμματικὰ τί σημαίνει Φανάρι γιὰ ὅλη τὴν Ὀρθοδοξία ἀνὰ τὴν οἰκουμένη;

Ἀπάντηση: Σημαίνει τὸ λῆμμα τῆς ἔνδοξης Ρωμηοσύνης μὲ ὅ,τι αὐτὸ συνεπάγεται. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο εἶναι ἕνας εὐλογημένος θεσμὸς ποὺ ἐξαγιάσθηκε ἀπὸ τοὺς Πατέρας τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη πίστη ποὺ ἐξέφρασε, ἀπὸ τὰ αἵματα τῶν μαρτύρων Κληρικῶν καὶ λαϊκῶν καὶ ἀπὸ τοὺς ἀσκητικοὺς ἱδρῶτες τῶν μοναχῶν. Τὸ σεβόμαστε ὡς πολύτιμη πνευματικὴ εἰκόνα καὶ βαρύτιμο θησαυρό. Εἶναι ἕνας χῶρος σταυροαναστάσιμης ἐμπειρίας καὶ ζωῆς.

14 Ἐρώτηση: Δημοσκόπηση στὴν Ἑλλάδα πρὶν ἀπὸ τὶς ἀρχιεπισκοπικὲς ἐκλογὲς κατέγραψε ἕνα ἰσχυρὸ ρεῦμα ὑπὲρ τῆς συμμετοχῆς καὶ τοῦ λαοῦ στὴν ἐκλογὴ τῶν Ἐπισκόπων. Ποιά εἶναι ἡ γνώμη σας;

Ἀπάντηση: Ἡ συμμετοχὴ τοῦ λαοῦ στὴν ἐκλογὴ τῶν Ποιμένων του εἶναι σημαντικὴ καὶ γίνεται μὲ πολλοὺς τρόπους, ἄλλωστε ὁ Ἐπίσκοπος θὰ ἀσχοληθῇ μὲ τὴν ποιμαντικὴ διακονία τῶν Κληρικῶν, μοναχῶν καὶ λαϊκῶν. Χρειάζεται ὅμως προσοχὴ ὥστε νὰ μὴν ἀλλοιώνεται ὁ σκοπὸς τῆς ὑπάρξεως τῆς Ἱερωσύνης. Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης λέγει ὅτι στοὺς πρώτους χρόνους οἱ Ἐπίσκοποι ἦταν «θεόκλητοι» καὶ «δημόκλητοι» καὶ ποτὲ «αὐτόκλητοι». Πρέπει νὰ διαφυλάσσεται ὁ συνδυασμὸς μεταξὺ «θεοκλήτου» καὶ «δημοκλήτου». Χρειάζεται νὰ βρεθῇ ἡ χρυσῆ τομή. Γιατί ὁ τρόπος τῆς ἐκλογῆς τῶν Ἐπισκόπων ἔχει σχέση μὲ τὸ πὼς πρέπει νὰ διακονοῦν τὸν λαό: Ὡς Ποιμένες ἡ ὡς κοσμικοὶ ἄρχοντες; Νὰ ἀσκοῦν ποιμαντικὴ διακονία ἡ κοσμικὴ ἐξουσία; Εἴπαμε κάτι γι' αὐτὸ προηγουμένως. Ἔπειτα ὁ Κληρικὸς καὶ ἰδιαίτερα ὁ Ἐπίσκοπος δὲν πρέπει νὰ εἶναι ὑποχείριος τῶν πολιτικῶν παρατάξεων, σὲ μιὰ ἐποχὴ μάλιστα ποὺ ὅλα κομματικοποιοῦνται. Ὁ Ἐπίσκοπος πρέπει νὰ ἐνώνη τοὺς πάντας καὶ ὄχι νὰ διαιρῇ. Δὲν πρέπει νὰ ἀναλαμβάνη τὴν ἐπισκοπική του διακονία μὲ δεσμεύσεις πολιτικὲς ἡ οἰκονομικές, ὥστε νὰ εἶναι ἐλεύθερος νὰ ἐργασθῇ μὲ βάση τὴν ὅλη παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.

15 Ἐρώτηση: Ποιά εἶναι ἡ σημασία τοῦ κειμένου τῆς Ραβένας ἀναφορικὰ μὲ τὸν διάλογο γιὰ τὴν ἀποκατάσταση τῆς ἑνότητος Ὀρθόδοξης καὶ Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας; Πὼς κρίνετε τὴν παρέμβαση Ἁγιορειτῶν καὶ ἄλλων μοναχῶν στὰ δρώμενα τοῦ διαλόγου μεταξὺ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν;

Ἀπάντηση: Διάβασα τὸ κείμενο καὶ αἰσθάνθηκα σὰν νὰ προϋπέθετε τὴν ἑνότητα, παρὰ νὰ ἀποβλέπη σὲ αὐτήν. Πρέπει νὰ γίνη κατανοητὸ ὅτι λόγῳ πολιτικῶν καὶ θεολογικῶν αἰτίων ἡ Δυτικὴ Ἐκκλησία ἔχει ἀπομακρυνθῇ ἀπὸ τὴν θεολογία τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Ἔτσι ἡ ἀποκατάσταση μεταξὺ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ «Καθολικῆς Ἐκκλησίας» πρέπει νὰ γίνη μὲ πατερικὲς προϋποθέσεις, νὰ ἐντοπισθοῦν οἱ θεολογικὲς διαφορές, νὰ ἀποβλέπουμε στὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ ὄχι σὲ μιὰ ἐπιφανειακὴ «Ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν». Ἡ παρέμβαση Ἁγιορειτῶν Πατέρων, ὅταν γίνεται ἀπὸ ἀγάπη γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ διάκριση, ὅπως τὸ κάνει ἡ Ἱερὰ Κοινότητα τοῦ Ἁγίου Ὅρους καὶ ὁ Ἄρχιμ. Γεώργιος Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Γρηγορίου, ποὺ ἔχω ὑπ' ὄψη μου, εἶναι οὐσιαστικὴ καὶ πολυτρόπως χρήσιμη. Ἄλλωστε, ἔχω πάγια ἀντίληψη ὅτι οἱ θεολογικὲς διαφορὲς πρέπει νὰ ἐντοπισθοῦν μεταξὺ τῆς διακρίσεως οὐσίας καὶ ἐνεργείας στὸν Θεό, μεταξὺ σχολαστικισμοῦ καὶ ἡσυχασμοῦ, μεταξὺ φιλοσοφίας καὶ θεολογίας. Οἱ ὀρθόδοξοι μοναχοί, λόγῳ τῆς ζωῆς τους, ἔχουν προσωπικὴ μέθεξη τοῦ Θεοῦ, ἐκφράζουν τὸν ἡσυχασμὸ καὶ ἀποτελοῦν «τὴν ἀγρυπνοῦσα συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας», εἶναι οἱ πνευματικοὶ ἐνδοκρινεὶς ἀδένες τῆς Ἐκκλησίας καὶ γι' αὐτὸ διαθέτουν λεπτὴ γνώση τῶν πραγμάτων. Ὅταν αὐτὴ ἡ γνώση διατυπώνεται μὲ σύνεση καὶ σεβασμὸ πρὸς τοὺς Ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας, προξενεῖ καλὰ ἀποτελέσματα. Λυπᾶμαι πολὺ ὅταν γίνονται διάλογοι μεταξὺ θεολόγων καὶ ὁ λαὸς δὲν συμμετέχει, δὲν παρακολουθεῖ.

16 Ἐρώτηση: Ποιά ἡ ἄποψή σας γιὰ τὶς εἰσηγήσεις ἀκαδημαϊκῶν γιὰ ἀλλαγές –γλῶσσα κλπ.– στὴν θεία Λειτουργία;

Ἀπάντηση: Ὁ χῶρος τῆς λατρείας εἶναι ἀρκετὰ εὐαίσθητος καὶ σὲ αὐτὸν ἐκφράζονται ὅλα τὰ ὀρθόδοξα δόγματα καὶ οἱ αἱρετικὲς ἀποκλίσεις. Κάθε παρέμβαση πρέπει νὰ γίνεται ἀπὸ ἁγίους ποὺ γνωρίζουν τὸ «πνεῦμα» τῆς λατρείας. Ἄλλωστε, μέσα στὴν λατρεία δὲν ὑπάρχει μόνον ἡ γλῶσσα τῶν χειλέων καὶ τῆς λογικῆς, ἀλλὰ καὶ ἡ γλῶσσα τῶν συμβόλων. Ἂν δὲν μάθουμε αὐτὴν τὴν συμβολικὴ γλῶσσα (κινήσεις Ἱερέων, εἰκόνες, κανδῆλες, κερὶ κλπ.) καὶ ἐὰν δὲν μάθουμε πὼς λειτουργεῖ ἡ πνευματικὴ καρδιά, δὲν θὰ μπορέσουμε νὰ ἔχουμε πραγματικὴ μετοχὴ στὴν λατρεία. Γιὰ νὰ χορεύη κανείς, δὲν εἶναι ἀπαραίτητο νὰ μάθη τὰ λόγια τῶν τραγουδιῶν καὶ τὴν γλῶσσα μὲ τὴν ὁποία ἐκφράζονται (ἑλληνική, ἀγγλική, γαλλική). Μπαίνει στὸν χορὸ καὶ ἐκστασιάζεται. Ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι μιὰ «νηφάλια μέθη». Τὴν ζῆ αὐτὸς ποὺ μπαίνει στὸν χορὸ τῆς ζωῆς τῶν ἁγίων. Ἂν πρέπει νὰ γίνη μιὰ προσπάθεια, εἶναι νὰ μάθουμε τὸ «πνεῦμα» τῆς λατρείας, νὰ μάθουμε νὰ «χορεύουμε» πνευματικά, νὰ ἔχουμε θεῖο ἔρωτα. Καὶ ἂν γίνουν μερικὲς ἀλλαγές, τὶς δέχομαι ὅταν γίνονται ἀπὸ τοὺς ἁγίους. ἔτσι πάντοτε ἔγιναν οἱ λειτουργικὲς ἀλλαγὲς στὴν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας.–

“Healing by Prayer and Fasting”

Ἀναδημοσιεύουμε ἀποσπάσματα τῆς συνέντευξης πού ἔδωσε ὁ Μητροπολίτης μας στόν δημοσιογράφο Steve Maynard, καί δημοσιεύθηκε στήν ἐφημερίδα The News Tribune τό Σάββατο 8 Μαΐου 1999. Ὁ δημοσιογράφος κ. Steve Maynard περιόρισε τίς ἐρωτήσεις του στό θέμα τῆς προσευχῆς καί τῆς νηστείας ἐνῶ δίδει συγχρόνως στούς ἀναγνῶστες τοῦ τήν περιγραφή ἑνός Ὀρθόδοξου Ἕλληνα Ἱεράρχη.

Ζεῖ σέ δύο κόσμους

Ὁ Μητροπολίτης Ἱερόθεος Βλάχος εἶναι ἕνας ὀρθόδοξος Ἐπίσκοπος, ἐμποτισμένος μέ τήν ἀρχαία Χριστιανική θεολογία καί τόν μοναχισμό. Ἀλλά εἶναι ἐπίσης μελετητής τῶν συγχρόνων προβλημάτων.

Προσπάθησε νά γεφυρώση αὐτούς τούς δύο κόσμους αὐτόν τόν μήνα, δίνοντας συνταγή τήν προσευχή καί τήν νηστεία ὡς τρόπους θεραπείας τῶν ἀσθενειῶν τῆς ψυχῆς.

“Η φιλαυτία εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἀσθένεια τῆς ἐποχῆς μας”, εἶπε ὁ Ἱερόθεος κατά τήν διάρκεια μιᾶς συνέντευξης στό σπίτι ἑνός φίλου του ἀπό τόν Ἑλληνορθόδοξο Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου στήν Tacoma. “Ο φίλαυτος θέλει νά τόν ὑπηρετοῦν οἱ ἄλλοι... Ἐπίσης, φιλαυτία εἶναι το νά θεωρῶ ὅτι εἶμαι τό κέντρο τοῦ κόσμου ὅλου”.

“Αντιθέτως, οἱ ἄνθρωποι πρέπει νά μάθουν νά ἀγαπᾶνε τόν Θεό καί τούς ἄλλους καί νά ζήσουν μιά ἰσορροπημένη ζωή πού δέν συγκεντρώνεται στήν κατανάλωση”, εἶπε ὁ Ἱερόθεος. “Η προσευχή καί ἡ νηστεία εἶναι τό κλειδί γιά τήν συντήρηση πνευματικῆς ἰσορροπίας”, εἶπε.

Ὁ Ἱερόθεος, ἕνας θεολόγος ἀπό τήν Ναύπακτο, ὁ ὁποῖος ἔχει συγγράψει 70 βιβλία, μίλησε τήν περασμένη ἑβδομάδα στόν Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου... Μίλησε σέ ἕνα πλῆθος διακοσίων ἀνθρώπων γιά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμά, ὁ ὁποῖος ἦταν ἕνας ἑλληνορθόδοξος Ἐπίσκοπος καί μοναχός ἀπό τήν Θεσσαλονίκη τοῦ 14ου αἰώνα, ὁ ὁποῖος δίδασκε ὅτι πρέπει οἱ Χριστιανοί νά ἀναπτύξουν κανόνες προσευχῆς καί νηστείας γιά νά βιώνουν τήν στενή σχέση μέ τόν Θεό.

Ὁ Ἱερόθεος Βλάχος συμβολίζει ὁ ἴδιος τήν παράδοση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ντυμένος σέ ἕνα χυτό μαῦρο ράσο. Γιά τήν φωτογραφία ἔβαλε τό ἐπίσημο καλυμαύχι καί τό ἐπισκοπικό πέπλο (ἐπανοκαλύμαυχο). Γύρω ἀπό τόν λαιμό του καί κάτω ἀπό τήν μακριά γκριζόμαυρη γενειάδα του, εἶχε μιά χρυσή ἁλυσίδα μέ ἕνα παντατίφ, πού παρουσίαζε τήν Μαρία καί τόν Χριστό βρέφος. Αὐτό λέγεται ἐγκόλπιον καί εἶναι τό σύμβολο ἑνός ὀρθοδόξου Μητροπολίτου ἤ Ἐπισκόπου.

Ὁ κ. Ἱερόθεος μίλησε ἑλληνικά, καί ὁ ἐνορίτης τοῦ Ἁγίου Νικολάου, κ. Ἡρακλῆς Παναγιωτίδης, τά μετέφρασε στά ἀγγλικά, στό σπίτι τοῦ κ. Παναγιωτίδη, ὅπου ἔμενε ὁ Ἐπίσκοπος. Οἱ δύο εἶναι παλιοί φίλοι ἀπό τήν δεκαετία τοῦ ’60, ὅταν ὁ Παναγιωτίδης, πού τώρα εἶναι ἐρευνητής τῆς ἐπιστήμης τῆς νευρολογίας καί μέλος τῆς Σχολῆς στό Πανεπιστήμιο Washington στό Seattle, ἔμενε στήν Θεσσαλονίκη.

“Μέσω τῆς προσευχῆς καί τῆς νηστείας ἕνας ἄνθρωπος θεραπεύεται καί μπορεῖ νά γνωρίση τόν Θεό”, εἶπε ὁ Ἱερόθεος. Αὐτό δίδασκε ὁ Παλαμᾶς, εἶπε ὁ 54χρονος Μητροπολίτης, πού εἶναι γνωστός στήν Ὀρθοδοξία γιά τά βιβλία του γιά τόν Παλαμά.

Ὁ κ. Ἱερόθεος ἐξηγεῖ τόν σωστό ρόλο τῆς νηστείας ἤ τῆς ἀποχῆς ἀπό τό φαγητό.

“Πρέπει νά τρῶμε, ἀλλά ὁ ἄνθρωπος δέν πρέπει νά ἐλέγχεται ἀπό τό πάθος γιά νά τρώη”, εἶπε. “Δεν νηστεύουμε γιατί μισοῦμε τό φαγητό, οὔτε νηστεύουμε μόνο γιά λόγους ὑγείας. Νηστεύουμε γιά νά θεραπεύουμε τό πάθος τῆς λαιμαργίας καί τῆς γαστριμαργίας... γιά νά ἐφαρμόσουμε τήν αὐτοκυριαρχία καί τήν ἐγκράτεια”.

“Όσο γίνεται ἡ θεραπεία, τόσο ὁ ἄνθρωπος φτάνει στήν γνώση τοῦ Θεού”, εἶπε...

Στό παρελθόν ἦταν σπάνιο γιά ἕναν μητροπολίτη ἀπό τήν Ἑλλάδα νά ἐπισκεφθῆ τήν ἐνορία στήν Tacoma, πού ἔχει γύρω στίς 200 οἰκογένειες μέλη. Ἀλλά λόγω τῆς φιλίας μεταξύ του Μητροπολίτη καί τοῦ κ. Παναγιωτίδη ὁ Ἱερόθεος ἔμεινε μιά ἑβδομάδα στήν Tacoma κατά τήν διάρκεια τῆς δεκαπενθήμερης ἐπίσκεψής του στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες.

Ἔχει ξαναεπισκεφθῆ τόν Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου, κατά τήν διάρκεια ἑνός ταξιδιοῦ του στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες τό 1995.

Ὁ Ἱερόθεος εἶναι Μητροπολίτης στήν Μητρόπολη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου στήν κεντρική Ἑλλάδα. Ἡ Ναύπακτος εἶναι 150 μίλια ἀνατολικά της Ἀθήνας. Ἡ Μητρόπολη ἔχει συνολικό πληθυσμό 20.000. Ἡ Ἑλληνορθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἡ ἐπίσημη Ἐκκλησία καί 97% τῶν 10 ἑκατομμυρίων κατοίκων τῆς Ἑλλάδος εἶναι μέλη τῆς Ἐκκλησίας, μᾶς εἶπε ὁ Ἱερόθεος...

Ἀκόμη καί μακριά ἀπό τήν Ἑλλάδα οἱ ἐπίσκοποι αὐτοί προκαλοῦν σεβασμό.

Κάποια στιγμή κατά τήν διάρκεια τῆς συνέντευξής μας ὁ π. Μιχαήλ Johnson, ποιμένας τῆς Ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Νικολάου, μπῆκε μέσα στό σπίτι τοῦ κ. Παναγιωτίδη καί χαιρέτησε τόν Μητροπολίτη. Ὁ κ. Johnson ἔσκυψε καί φίλησε τό δεξί χέρι τοῦ Ἱεροθέου, τό χέρι μέ τό ὁποῖο ὁ Μητροπολίτης εὐλογεῖ τόν κόσμο. Οἱ ἑλληνορθόδοξοι φιλᾶνε αὐτό τό χέρι, καί ἀποκαλοῦν τόν Μητροπολίτη “Σεβασμιώτατε”.

Πέρα ἀπό τίς διατυπώσεις ὁ Μητροπολίτης μας ἔδειξε μιά αἴσθηση χιοῦμορ. Ὁ κ. Ἱερόθεος ἔδωσε ἐντολή στόν κ. Παναγιωτίδη νά μεταφράζη αὐτά πού λέει καί νά μήν προσθέτει δικές του ἐξηγήσεις τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης. Ὅταν ἕνας δημοσιογράφος ζήτησε νά μιλήση κατευθείαν μέ τόν κ. Παναγιωτίδη, ὁ κ. Ἱερόθεος χαμογέλασε καί εἶπε στά ἀγγλικά: “Σού δίνω τήν ἄδεια”.

Ἐπίσης, ὁ Ἱερόθεος ἀνέπτυξε τήν σημασία τῆς προσευχῆς, ἀντλώντας πάλι ἀπό τά συγγράματα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου.

Μέ τήν προσευχή, εἶπε, μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος νά θεραπεύση τίς ἀσθένειες τῆς ψυχῆς, ὅπως τήν ὑπερηφάνεια καί τόν ἐγωϊσμό.

Παρομοίαζε τήν προσευχή μέ τόν ἔρωτα. “Όταν προσευχόμαστε, σκεφτόμαστε τόν Θεό, ὅπως ὁ ἐρωτευμένος”, εἶπε. “Όταν εἶσαι ἐρωτευμένος μέ κάποιον, θέλεις νά τοῦ μιλήσης”. “Με τήν προσευχή”, εἶπε “δέν ζῶ γιά μένα, ζῶ γιά τόν Θεό. Δέν εἶμαι ἐγωκεντρικός, ἀλλά Θεοκεντρικός. Δέν ζῶ σέ ἕναν τραγικό μονόλογο μέ τόν ἑαυτό μου, ἀλλά σέ ἕναν λυτρωτικό διάλογο μέ τόν Θεό”.

Εἶπε πῶς πρέπει οἱ ἄνθρωποι νά προσεύχωνται κατά τήν διάρκεια τῶν ἀκολουθιῶν τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί σέ διάφορες ὧρες τῆς ἡμέρας. Ἀλλά γενικῶς, εἶπε, πῶς καί πότε νά προσεύχεται κανείς εἶναι προσωπικό θέμα. “Η προσευχή εἶναι χρόνος, ἀλλά εἶναι καί τρόπος ζωής”, εἶπε ὁ κ. Ἱερόθεος.

“Παραδείγματος χάριν, ἄν προσεύχομαι τό πρωί καί κάποιος χτυπάει τήν πόρτα μου καί λέγει “θέλω τήν βοήθεια σού”, σταματάω τήν προσευχή καί πηγαίνω νά βοηθήσω τόν πλησίον μου. Αὐτή ἡ πράξη εἶναι προσευχή ἀπό μόνη της”.

Ἀλλά ἄν ἀρνηθῆ τήν βοήθεια ἀφοῦ εἶναι ἀπασχολημένος μέ τήν προσευχή;

Ὁ κ. Ἱερόθεος περιέγραψε αὐτήν τήν ἀντίδραση μέ μιά λέξη: “ὑποκρισία”.

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα «Ἐμπρὸς» Ναυπάκτου)

Ἐρώτηση: Θεωρεῖτε ὅτι σήμερα, στὴν ἐποχὴ τῆς παγκοσμιοποίησης καὶ ταυτόχρονα τοῦ ἀπόλυτου ἀτομικισμοῦ, ὑπάρχει χῶρος γιὰ τὴν φιλανθρωπία;

Ἀπάντηση: Πράγματι, ζοῦμε σὲ μιὰ ἐποχή, ὅπως τὸ διατυπώνετε, παγκοσμιοποίησης καὶ ἀπόλυτου ἀτομικισμοῦ. Παγκοσμιοποίηση σημαίνει τὴν «μετατροπὴ τοῦ κόσμου σὲ μιὰ ἑνιαία οἰκονομική, πολιτικὴ καὶ πολιτιστικὴ ἐπικράτεια» καὶ εἶναι συνώνυμο τῆς διεθνοποίησης. Ἀτομικισμὸς σημαίνει «νὰ ἀσχολῆται κάποιος ἀποκλειστικὰ μὲ τὸν ἑαυτό του» καὶ τελικὰ «ἡ θεωρία ποὺ προβάλλει τὴν ἀξία τοῦ ἀτόμου ἔναντι τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου» (Μπαμπινιώτης). Σὲ αὐτὴν τὴν ἐποχὴ δημιουργεῖται οἰκονομικὴ κρίση καὶ μεγάλο οἰκονομικὸ πρόβλημα καὶ ἑπομένως ἀνάγκη φιλανθρωπίας. Στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δίνουμε μεγάλη σημασία στὸ πρόσωπο, τὸ ὁποῖο βρίσκεται στὸ μέσον μεταξὺ παγκοσμιοποίησης καὶ ἀτομισμοῦ, δηλαδὴ βλέπουμε τὸν κάθε ἄνθρωπο ὡς ἕνα ἰδιαίτερο πρόσωπο, μιὰ ἰδιαίτερη ὀντότητα ποὺ εἶναι παιδὶ τοῦ Θεοῦ καὶ ἔχει δικαιώματα πάνω στὴν περιουσία τοῦ Πατέρα του. Πέρα ἀπὸ αὐτό, στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καλλιεργοῦμε σὲ μεγάλο βαθμὸ τὴν φιλανθρωπία ὡς ἀγάπη πρὸς τὸν ἄνθρωπο, ἀφοῦ ὁ κάθε συνάνθρωπος εἶναι ἀδελφός μας. Πρέπει δὲ ἀκόμη νὰ προστεθῇ ὅτι μέσα στὴν Ἐκκλησία ἐπιδιώκουμε νὰ ἐργαζόμαστε ὅσο τὸ δυνατὸν ἐθελοντικά, δηλαδὴ καλλιεργεῖται σὲ μεγάλο βαθμὸ ὁ ἐθελοντισμός, ἡ ἐθελούσια προσφορὰ ἀγάπης καὶ ἀλληλεγγύης στὸν συνάνθρωπο.

Ἐρώτηση: Δὲν νομίζετε ὅτι τὸ Κράτος εἶναι ἁρμόδιο γιὰ τὴν φιλανθρωπία, ἐνῷ ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ ἀσχοληθῆται μὲ τὶς πνευματικὲς ἀναζητήσεις τῶν ἀνθρώπων;

Ἀπάντηση: Βεβαίως κάθε ὀργανωμένη Πολιτεία εἶναι ὑποχρεωμένη νὰ σέβεται τοὺς πολῖτες της καὶ νὰ ἐνδιαφέρεται γι' αὐτούς. Δὲν πρέπει νὰ ὑπάρχη κανένας συμπολίτης μᾶς ποὺ νὰ στερῆται τῶν ἀναγκαίων. Οἱ ἄνθρωποι σήμερα ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ ἐργασία, δικαιοσύνη καὶ ὄχι ἀπὸ τὶς κατὰ διαστήματα φιλανθρωπίες. Ἐπειδὴ γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα εἶχα διαρκῆ ἐπαφὴ μὲ τὴν Ἀγγλία, διεπίστωσα ὅτι ἐκεῖ ναὶ μὲν ἡ ψαλίδα μεταξὺ πλουσίων καὶ πτωχῶν ἔχει μεγάλο ἄνοιγμα, ἀλλ' ὅμως ὑπάρχει κοινωνικὴ πρόνοια, ὥστε κανεὶς ἄνθρωπος νὰ μὴν πεθαίνη ἀπὸ τὴν πεῖνα. Ἑπομένως, μακάρι ἡ Πολιτεία νὰ εἶναι σὲ μεγάλο βαθμὸ ὀργανωμένη, ὥστε νὰ μὴ χρειάζεται καμμία ἄλλη παρέμβαση ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ τοὺς φιλανθρωπικοὺς φορεῖς. Ὅμως, αὐτὸ δὲν μπορεῖ γιὰ διαφόρους λόγους νὰ πραγματοποιηθῇ πλήρως, ὁπότε πάντοτε θὰ ὑπάρχουν ἀνάγκες ποὺ πρέπει νὰ ἱκανοποιηθοῦν. Ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴν θεολογία της ἱκανοποιεῖ τὶς ὑπαρξιακὲς καὶ πνευματικὲς ἀναζητήσεις τῶν ἀνθρώπων. Ἀλλὰ βλέπει τὸν ἄνθρωπο στὸ σύνολό του, ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ ψυχὴ καὶ σῶμα καὶ δὲν μπορεῖ νὰ ἀγνοῇ οὔτε τὰ πνευματικὰ οὔτε τὰ ὑλικά. Ἐὰν ἐνδιαφέρεται μόνον γιὰ τὰ πνευματικὰ ζητήματα, ἐκφράζει ἕναν ἐκκλησιαστικὸ μονοφυσιτισμό. Ἐὰν ἀσχολῆται μόνον μὲ τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο, ἀγνοῶντας τὶς ὑπαρξιακὲς ἀναζητήσεις τῶν ἀνθρώπων, τότε ἐκφράζει μιὰ ἐκκοσμίκευση καὶ μιὰ κοινωνικοποίηση τοῦ Εὐαγγελίου, γιατί ἐξαντλεῖ τὴν ταυτότητά της καὶ τὴν ὀντολογία της μόνον σὲ κοινωνικὲς ἐκδηλώσεις. Ὁπωσδήποτε χρειάζεται συνδυασμὸς τῶν δύο παραγόντων.

Ἐρώτηση: Μέσα ἀπὸ ποιές δράσεις ἡ Μητρόπολη Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου συμβάλλει μὲ τὴν φιλανθρωπική της προσφορὰ στὴν κοινωνία;

Ἀπάντηση: Ἡ ἀπάντηση στὰ προηγούμενα ἐρωτήματα δείχνει τὸ πῶς αἰσθανόμαστε ὅσοι ἐργαζόμαστε στὴν τοπικὴ Ἐκκλησία καὶ στὸν τομέα αὐτό. Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἐλεύσεώς μου στὴν Ναύπακτο ἔδωσα μεγάλη βαρύτητα στὴν διοργάνωση τῆς Ἐνορίας ὡς μιᾶς ζωντανῆς κοινότητας, ὡς μιᾶς «θεραπευτικῆς» κοινότητας. Θεωρῶ ὅτι κάθε Ἐνορία πέρα ἀπὸ τὴν λατρευτικὴ ζωὴ πρέπει νὰ ἀναπτύξη τὴν αἴσθηση τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς καὶ ἔτσι ἡ δράση τῆς Ἐνορίας νὰ μὴν περιορίζεται μόνον στὴν λατρεία καὶ τὴν λειτουργία τῆς Κυριακῆς, ἀλλὰ νὰ ἐπεκτείνεται καὶ σὲ ἄλλους τομεῖς τοῦ ἀνθρώπινου βίου. Ἔτσι, στὶς τρεὶς Ἐνορίες τῆς Ναυπάκτου ὑπάρχει ἕνας ἀριθμὸς προσώπων ποὺ ἐργάζονται κατὰ κύριον λόγο ἐθελοντικὰ γιὰ τὴν σωστὴ λειτουργία τῆς Ἐνορίας. Τὰ πενταμελῆ Ἐκκλησιαστικὰ Συμβούλια, οἱ δωδεκαμελεῖς Σύνδεσμοι Ἀγάπης ἀπὸ γυναῖκες, τὰ πρόσωπα τὰ ὁποῖα ἐργάζονται γιὰ τὴν νεότητα κλπ. περίπου 25 ἄτομα σὲ κάθε Ἐνορία, ἐργάζονται ἐθελοντικὰ γιὰ τὴν βοήθεια τῶν συνανθρώπων μας. Ἐπίσης, οἱ Ἱερεῖς καὶ τὰ Ἐκκλησιαστικὰ Συμβούλια ὅλων τῶν Ἱερῶν Ναῶν τῆς Ἐπαρχίας μας ἐργάζονται μὲ πολλὴ ἀγάπη γιὰ τοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς ποὺ πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς εἶναι πολιτιστικὰ μνημεῖα καὶ γιὰ τοὺς διαμένοντες γέροντες καὶ γερόντισσες στὰ χωριά. Εἰδικότερα στὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο λειτουργοῦν συγκεκριμένες δράσεις στὴν Ἱερά μας Μητρόπολη, ἤτοι τὸ Γενικὸ Φιλόπτωχο Ταμεῖο, τὸ Ταμεῖο Εὐποιΐας τοῦ Μητροπολίτου, οἱ Σύνδεσμοι Ἀγάπης τῶν Ἱερῶν Ναῶν. Τὸ παρελθὸν ἔτος δόθηκαν περίπου 150.000 εὐρὼ γιὰ τὴν ἀνακούφιση τῶν συμπολιτῶν μας, χωρὶς στὸ ποσὸ αὐτὸ νὰ συνυπολογίζεται ἡ προσωπικὴ βοήθεια ἡ ὁποία προσφέρεται σὲ ἀνήμπορους συμπολῖτες μας.

Ἐρώτηση: Σὲ ἐποχὲς κρίσης, γενικὰ ὁ ἄνθρωπος πλησιάζει τὴν Ἐκκλησία. Κατὰ πόσο αὐτὸ συμβαίνει σήμερα;

Ἀπάντηση: Γίνεται συνεχῶς λόγος γιὰ τὴν οἰκονομικὴ κρίση στὴν ἐποχή μας. Κρίση εἶναι «ἡ διατάραξη τῆς ὁμαλῆς πορείας» καὶ «ἡ κακὴ λειτουργία τῆς κοινωνίας» μας. Ὁπότε ἡ κρίση δὲν εἶναι μόνον οἰκονομική, εἶναι πνευματική, πολιτιστική, κοινωνικὴ καὶ θεσμική. Ἐκεῖνο ποὺ παρατηρεῖ κανεὶς στὴν ἐποχή μας εἶναι ὅτι γίνεται μιὰ ἀνατροπὴ τῆς κλίμακας τῶν ἀξιῶν καὶ ὁ κάθε ἄνθρωπος, ἀντὶ νὰ αἰσθάνεται τὸν ἄλλον ὡς ἀδελφό του, τὸν αἰσθάνεται ὡς ἀντικείμενο ἐκμεταλλεύσεως. Ὁπωσδήποτε ὑπάρχουν πολλοὶ ἄνθρωποι ποὺ προστρέχουν στὴν Ἐκκλησία καὶ ζητοῦν βοήθεια πνευματικὴ καὶ οἰκονομικὴ καὶ προσπαθοῦμε νὰ κάνουμε ὅ,τι εἶναι δυνατὸν μὲ τὶς μικρὲς δυνατότητες ποὺ ἔχουμε. Πρέπει δὲ νὰ σᾶς πὼ ὅτι ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη δὲν ἔχει νόμιμες κατ' ἔτος ἐπιχορηγήσεις ἀπὸ τὸ Κράτος, ἀλλὰ ἐπειδὴ οἱ ἄνθρωποι τὴν ἐμπιστεύονται, γι' αὐτὸ καὶ δίδουν δωρεὲς γιὰ νὰ προσφερθοῦν στοὺς ἀδελφούς μας. Βεβαίως, τὸ πρόβλημα δὲν λύνεται μὲ μερικὰ τρόφιμα καὶ βοηθήματα ποὺ δίδονται σὲ ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν ἀνάγκη. Μακάρι τὸ Κράτος νὰ ἀναλάβη τὶς εὐθύνες του. Ἀλλὰ κάνουμε ὅ,τι μποροῦμε γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὶς ἐλλείψεις τῆς κοινωνίας μας.

Ἐρώτηση: Μὲ τὶς κατὰ καιροὺς «φωνὲς» γιὰ φορολόγηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, θεωρεῖτε ὅτι μπορεῖ ἡ Ἐκκλησία νὰ προσφέρη περισσότερα;

Ἀπάντηση: Βεβαίως ἡ Ἐκκλησία ζὴ καὶ ἐργάζεται σὲ μιὰ ὀργανωμένη Πολιτεία καὶ πρέπει νὰ σέβεται τοὺς νόμους ποὺ ἐκείνη θεσπίζει γιὰ τὴν καλὴ λειτουργία τῆς κοινωνίας. Ἀπαιτοῦμε ὅμως ἀπὸ τὴν Πολιτεία, μαζὶ μὲ τὴν φορολογία, νὰ κάνη καὶ καλὴ διαχείριση τῶν ἐσόδων, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο δὲν συνέβη στὶς τελευταῖες δεκαετίες. Καὶ παρατηρεῖται τὸ φαινόμενο, ἐνῷ ἔρχονται στὸ φὼς διάφορα σκάνδαλα, ἐν τούτοις νὰ μὴ ζητοῦνται εὐθύνες ἀπὸ τοὺς ὑπεύθυνους ποὺ ἀσκοῦσαν διοίκηση. Ἐν πάσῃ περιπτώσει, ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀρνεῖται τὴν δίκαιη φορολόγηση, μὲ ὁρισμένες βέβαια προϋποθέσεις. Ἡ πρώτη προϋπόθεση εἶναι ὅτι πρέπει νὰ γίνη ἀντιληπτὸ ὅτι ἡ λεγόμενη ἀμύθητη ἐκκλησιαστικὴ περιουσία εἶναι ἕνας μῦθος. Γιὰ παράδειγμα, ἡ Ἐκκλησιαστικὴ Κεντρικὴ Ὑπηρεσία Οἰκονομικῶν, ἡ ὁποία διαχειρίζεται τὴν μοναστηριακὴ περιουσία, ἔχει ἐτήσιο προϋπολογισμὸ ποὺ ἰσοδυναμεῖ μὲ τὸν προϋπολογισμὸ ἑνὸς μεσαίου ἐπαρχιακοῦ Δήμου (23 ἑκατομ. Εὐρώ). Ἡ δεύτερη προϋπόθεση εἶναι ὅτι τὸ Κράτος πρέπει νὰ καταλάβη ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἐπιτελεῖ ἕνα μεγάλο κοινωνικὸ ἔργο, θὰ ἔλεγα ὅτι εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικὸς φορέας τῆς πατρίδας μας, γιατί λειτουργεῖ καὶ συντηρεῖ ἑπτακόσια περίπου Ἱδρύματα, στὰ ὁποῖα βρίσκουν θαλπωρὴ χιλιάδες συνάνθρωποί μας. Αὐτὸ τὸ ἀναγνώρισε πρόσφατα μὲ ἐπίσημο τρόπο καὶ ὁ Πρωθυπουργὸς στὸ Ὑπουργικὸ Συμβούλιο. Ἂν κάποτε ἡ Ἐκκλησία δυσκολευτεῖ γιὰ τὴν συντήρηση καὶ τὴν λειτουργία τῶν Ἱδρυμάτων αὐτῶν, τότε τὸ Κράτος θὰ βρεθῇ σὲ δύσκολη θέση. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖον ἡ Πολιτεία πρέπει νὰ δὴ μὲ ἀνοικτὸ ὁρίζοντα τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καὶ νὰ τὴν διευκολύνη, ὥστε νὰ προσφέρη περισσότερα στοὺς ἀνθρώπους.–

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Συνέντευξη στὸν δημοσιογράφο Μάνο Χαραλαμπάκη, τῆς Ἐφημερίδος «ΤΑ ΝΕΑ». Δημοσιεύθηκε συντετμημένη στὶς 4-3-2008

***

1. Δηλώσατε ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν ξέρει «ἀπὸ διπλωματία»...

Ἡ γνώση τῆς διπλωματίας προϋποθέτει εἰδικὲς σπουδές, γνώση τοῦ διεθνοῦς δικαίου, πληροφορίες ἀπὸ κάθε χώρα, μὲ γνωστὸ καὶ μυστικὸ τρόπο, ἀξιολόγηση τῶν πιέσεων καὶ βιασμῶν, γενικὰ χρήση τῆς ὑψηλῆς πολιτικῆς. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δὲν μπορεῖ καὶ δὲν πρέπει νὰ ἀσχολῆται μὲ τὴν διπλωματία. Ἄλλος εἶναι ὁ ρόλος της.

2. Ἄλλοι Μητροπολῖτες ὅμως ζητοῦν συλλαλητήρια γιὰ τὸ σκοπιανό. Συνάδουν τέτοιες ἐκδηλώσεις μὲ τὸ πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας;

Ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸν χρόνο καὶ τὴν ἐποχή. Στὴν παροῦσα φάση πρέπει νὰ γίνουν εἰδικοὶ καὶ λεπτοὶ διπλωματικοὶ χειρισμοί.

3. Ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης εἶπε ὅτι κινεῖστε μεταξὺ Πελοποννήσου καὶ Στερεᾶς Ἑλλάδος, θέλοντας νὰ δείξη ὅτι δὲν ἔχετε τὴν ἴδια εὐαισθησία γιὰ τὴν Μακεδονία...

Γεννήθηκα καὶ μεγάλωσα στὰ Γιάννενα μέχρι τὰ 20 χρόνια μου, ἡ μητέρα μου καταγόταν ἀπὸ τὴν Παραμυθιὰ τῆς Θεσπρωτίας καὶ γνώρισα ἐμπειρικὰ τὴν ἱστορία των Τσάμηδων. Σπούδασα στὸ Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης γιὰ 4 χρόνια, καὶ ἐργάσθηκα στὴν Μητρόπολη Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας γιὰ 18 χρόνια, ὅπου καὶ ἀντιμετώπισα τὴν προπαγάνδα τῶν Σκοπιανῶν. Ἑπομένως, τὸν πιὸ πολὺ χρόνο τῆς ζωῆς μου (40 χρόνια) τὸν πέρασα στὰ βόρεια σύνορα. Μελέτησα τὴν ἱστορία της Ρωμηοσύνης καὶ ἔζησα γιὰ 3 χρόνια τὸν πόλεμο στὴν Μέση Ἀνατολή.

4. Τὰ συλλαλητήρια γιὰ τὶς ταυτότητες ὅμως στὰ ὁποῖα συμμετεῖχε ἡ πλειονότητα τῆς Ἱεραρχίας;

Τότε ἔγιναν ἄστοχοι χειρισμοὶ καὶ ἀπὸ τὴν Κυβέρνηση καὶ ἀπὸ τὴν ἡγεσία τῆς Ἐκκλησίας. Ἐὰν ἡ τότε Κυβέρνηση χειριζόταν διαφορετικὰ τὸ θέμα, θὰ ὑπῆρχαν ἄλλες ἐξελίξεις.

5. Ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας καὶ ὁ Πρωθυπουργὸς ἐπήνεσαν τὸν Ἀρχιεπίσκοπο γιὰ τὴν στάση του στὸ σκοπιανό. Αὐτὴ πρέπει νὰ κρατάη ἡ Ἐκκλησία σὲ τέτοια θέματα;

Ὅταν λέμε Ἐκκλησία δὲν ἐννοοῦμε τοὺς Κληρικούς. Πάντως οἱ Κληρικοὶ πρέπει νὰ ἐκφράζουν τὸ πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ἀπαντᾶ στὰ ὑπαρξιακὰ ἐρωτήματα τῶν ἀνθρώπων, τὸν πόνο, τὶς ἐνοχὲς καὶ τὸν θάνατο. Αὐτὸ εἶναι τὸ βασικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Σὲ ἄλλα ζητήματα πρέπει νὰ ἐνεργοῦν μὲ νηφαλιότητα καὶ διάκριση.

6. Ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ μένη μακρυὰ ἀπὸ θέματα ποὺ χειρίζονται οἱ πολιτικοί;

Οἱ πολιτικοὶ ἐκλέγονται ἀπὸ τὸν λαὸ καὶ λογοδοτοῦν σὲ αὐτόν. Ἑπομένως, τὰ πολιτικὰ ζητήματα ἐπιλύονται μέσα ἀπὸ τοὺς κοινωνικοὺς καὶ πολιτικοὺς θεσμοὺς τῆς κοινωνίας. Οἱ Κληρικοὶ ὡς πολῖτες προβληματίζονται μὲ θέματα ποὺ ἀπασχολοῦν τὸν χῶρο ποὺ ζοῦν καὶ ἐνεργοῦν συνετὰ καὶ διακριτικά. Ἄλλο ἡ πολιτικὴ ὡς ἐπίθετο (ζωὴ τῆς πόλεως) καὶ ἄλλο ἡ πολιτικὴ ὡς οὐσιαστικό.

7. Μήπως ἦλθε ἡ ὥρα γιὰ χωρισμὸ Πολιτείας καὶ Ἐκκλησίας;

Δὲν εἶναι ὀρθὸς ὁ ὅρος «χωρισμὸς Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας», ὀρθότερος εἶναι «διάκριση ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης». Ἀπὸ πλευρᾶς Συντάγματος καὶ νόμων ὑπάρχει διακριτότητα ρόλων ποὺ μπορεῖ νὰ ἀποσαφηνισθῇ ἀκόμη καλύτερα. Τὰ πάντα εἶναι θέμα προσώπων.

8. Τὰ πρῶτα δείγματα γραφῆς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου;

Πολὺ θετικά.

9. Πολλοὶ ἐπαινοῦν τὸ ἤπιο προφὶλ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου. Ἐσεῖς;

Τὸν γνωρίζω πάνω ἀπὸ 20 χρόνια καὶ ἐκτιμῶ τὴν εὐαισθησία του, τὴν εὐστροφία του, τὴν ἀγάπη του πρὸς τὸν ἄνθρωπο, τὸ ἐκκλησιαστικό του φρόνημα. Περισσότερο ἀκούει, ἀσκῶντας τὴν μέθοδο τῆς ἀκροάσεως, καὶ λιγότερο μιλᾶ.

10. Τί ἀλλαγὲς περιμένετε;

Ἄλλο ἦθος καὶ ὕφος στὴν ποιμαντικὴ καὶ τὴν διοίκηση.

11. Θὰ δοῦμε περισσότερη «Δημοκρατία» στὴν Ἐκκλησία; «Ἴσος μεταξὺ ἴσων» εἶπε ὁ κ. Ἱερώνυμος.

Τὸ πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι συνοδικό, δηλαδή, συναποφασίζουν πολλοί, καὶ ἱεραρχικό, δηλαδὴ ὑπάρχει ἱεράρχηση χαρισμάτων καὶ διακονιῶν. Δὲν ὑπάρχει συνοδικότητα χωρὶς ἰεραρχικότητα, καὶ ἀντιστρόφως. Ὁ νέος Ἀρχιεπίσκοπος ἐφήρμοσε τὴν συνοδικότητα καὶ ἰεραρχικότητα στὴν Μητρόπολη Θηβῶν καὶ Λεβαδείας.

12. Ἐκκλησιαστικὴ περιουσία. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος εἶπε τὰ ἔσοδα στὸν λαό...

Νομίζω ὅτι ἔχει σχέδια, τὰ ὁποῖα θὰ ὑλοποιηθοῦν μέσα ἀπὸ τὴν Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας. Ἄλλωστε πιστεύει στὴν συνοδικότητα.

13. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος συναντιέται μὲ νέους, ἐπισκέπτεται ἀσθενεῖς, ἀλλὰ μακριὰ ἀπὸ τὶς κάμερες.

Τὸν ἀπασχολεῖ ἡ ποιμαντικὴ τῆς Ἐκκλησίας ποὺ γίνεται μὲ οὐσία καὶ περιεχόμενο, χωρὶς ἐπικοινωνιακὰ τρίκ. Τὸν ἐνδιαφέρει ἡ κοινωνία καὶ ὄχι τόσο ἡ ἐπικοινωνία.

14. Συμφωνεῖτε νὰ μπὴ ὅριο ἡλικίας στοὺς Μητροπολῖτες;

Ὄχι, διότι εἶναι ἀντικανονικό. Οἱ Κανόνες ἀντιμετωπίζουν παρόμοιες περιπτώσεις μὲ τρόπο ἐκκλησιαστικό. Ἀρκεῖ νὰ τοὺς γνωρίζουμε.

15. Νέοι καὶ Ἐκκλησία;

Ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι μόνον γιὰ τὰ γηροκομεῖα καὶ τὰ νεκροταφεῖα. Ἀπὸ τὴν φύση της εἶναι ἐπαναστατική, ἀνατρεπτική, νεοποιεῖ τοὺς γηγενεῖς. Ὅταν γνωρίζη κανεὶς τὴν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας, καταλαβαίνει ὅτι εἶναι μοντέρνο νὰ εἶναι κανεὶς ὀρθόδοξος, ὁ ὁποῖος δὲν πιστεύει στὴν μεταφυσική, τὴν νοησιαρχία, τὸν φονταμενταλισμό, τὴν στασιμότητα.

16. Οἱ ἐνορίες χρειάζονται ἐνδυνάμωση;

Εἶναι τὰ κύτταρα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Μποροῦν νὰ λειτουργήσουν ὡς ζωντανὲς θεραπευτικὲς κοινότητες ποὺ ἐπιλύουν ὑπαρξιακὰ καὶ κοινωνικὰ προβλήματα. Ὁ Χριστιανισμὸς κάνει τὶς ἐφαρμογές του στὸν ἐνοριακὸ χῶρο.

17. Μπαίνουν πλέον σὲ ἄλλη βάση οἱ σχέσεις Πατριαρχείου καὶ Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος;

Ἐπανέρχονται στὴν πραγματικὴ βάση ποὺ καθορίζεται ἀπὸ τὰ Καταστατικὰ κείμενα, μὲ τὰ ὁποῖα ὑφίσταται ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος.

18. Τί σᾶς ἀπογοητεύει σήμερα στὴν Ἐκκλησία;

Ἡ ἐκκοσμίκευση στὴν θεολογία, τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν ποιμαντική, ἡ μετατροπὴ τῆς Ἐκκλησίας σὲ κοινωνικό, πολιτικὸ καὶ θρησκευτικὸ σύστημα.

19. Περιβαλλοντικὰ προβλήματα. Πρέπει ἡ Ἐκκλησία νὰ ἔχη πιὸ ἐνεργὸ ρόλο;

Ἡ Ἐκκλησία ἐργάζεται μέσα στὴν ἱστορία καὶ θεραπεύει τὰ πάθη τῶν ἀνθρώπων. Τὸ περιβάλλον ἔχει σχέση μὲ τὰ ὑπαρξιακὰ καὶ θεολογικὰ προβλήματα. Τί θὰ γίνη ὅμως μὲ τοὺς παγκόσμιους ρυπαντές; Ποιός μπορεῖ νὰ τοὺς σταματήση;

20. Τὸ ἑπόμενο βιβλίο ποὺ ἑτοιμάζετε;

Πέντε τὸν ἀριθμὸ στὰ ἑλληνικὰ καὶ μερικὰ ἀπὸ τὰ ἐκδοθέντα μεταφράζονται σὲ ἄλλες γλῶσσες. Τὸ βασικὸ βιβλίο ποὺ ἑτοιμάζεται ἔχει ὡς θέμα τὴν ἐντόπιση τῶν διαφορῶν μεταξὺ ὀρθόδοξης καὶ δυτικῆς παράδοσης στὴν διαδρομὴ τῶν αἰώνων μέχρι σήμερα ἀπὸ πλευρᾶς ἱστορικῆς, ἐθνολογικῆς, πολιτικῆς, κοινωνικῆς, ἐκκλησιαστικῆς καὶ θεολογίας.

Μητροπολίτου Ναυπάκτου &  Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Δημοσιεύθηκε συντετμημένη στὸν «Ἐλεύθερο Τύπο», Κυριακὴ 13-4-2008.)

Ἐρώτηση: Ἡ θέση σας γιὰ τὸ σύμφωνο ἐλεύθερης συμβίωσης;

Ἀπάντηση: Δὲν μπορῶ νὰ τὸ καταλάβω, ἀφοῦ ἡ συμβίωση δύο ἀνθρώπων δὲν εἶναι ἐλεύθερη, ἐπειδὴ ἔχει αὐτοδεσμεύσεις καὶ ἡ ἀγάπη δὲν μπορεῖ νὰ κλεισθῇ σὲ σύμφωνα, σὲ συμβολαιογραφικὰ κείμενα! Πάντως, γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ γιὰ μᾶς εἶναι τὸ ἴδιο ὁ πολιτικὸς γάμος καὶ τὸ σύμφωνο ἐλεύθερης συμβίωσης. Γιὰ τὴν Ἐκκλησία οἱ σχέσεις μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων δὲν τίθενται ἁπλῶς σὲ συναισθηματικό, βιολογικό, νομικὸ ἡ ἠθικὸ ἐπίπεδο, ἀλλὰ κυρίως σὲ θεολογικό. Κάθε πράξη χωρὶς τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀνευλόγητη, εἶναι ἐκτὸς τῆς Χάριτος. Ὁ ἔξω τῆς Ἐκκλησίας χῶρος εἶναι «χῶρος τῆς πτώσεως». Ἔπειτα, στὴν γλῶσσα τῆς Ἁγίας Γραφῆς οἱ λέξεις πορνεία καὶ μοιχεία δὲν δηλώνουν μόνον τὴν σεξουαλικὴ συμπεριφορά, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀποστασία καὶ ἀπομάκρυνση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Θεό, εἴτε εἶναι ἐκτὸς τῆς Ἐκκλησίας εἴτε ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας. Πάντως ἡ Πολιτεία εἶναι ὑποχρεωμένη νὰ ρυθμίζη θέματα ποὺ ἀφοροῦν τοὺς ἀνθρώπους ποὺ δὲν ἀνήκουν στὴν Ἐκκλησία, ἡ ἀνήκουν σὲ αὐτήν, ἀλλὰ ἐπιλέγουν ἄλλον τρόπο ζωῆς.

Ἐρώτηση: Γάμος ὁμοφυλοφίλων;

Ἀπάντηση: Ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα ὁ Γάμος, ὅπως τὸν ὅρισε ὁ νομοθέτης Μοδεστίνος (2ος-3ος αἰῶνας μ.Χ.), εἶναι ἕνωση ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς καὶ συγκλήρωση τοῦ βίου παντός, θείου καὶ ἀνθρωπίνου κοινωνία. Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία δὲν μπορεῖ νὰ ἀποδεχθῇ γιὰ τὰ μέλη της ὁμοφυλοφιλικὸ γάμο ἡ ὁμοφυλοφιλικὲς σχέσεις. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γράφει πρὸς τοὺς Ρωμαίους: «Καὶ οἱ γυναῖκες τους ἀντάλλαξαν τὴν φυσικὴ χρήση μὲ τὴν ἀφύσικη, ὁμοίως καὶ οἱ ἄνδρες, ἀφοῦ ἄφησαν τὴν φυσικὴ χρήση τῆς γυναικός, ἄναψαν ἀπὸ τὶς ὀρέξεις μεταξύ τους, ὥστε ἀσελγοῦν ἄνδρες μὲ ἄνδρες, ἀπολαμβάνοντες ἔτσι ὁ ἕνας ἀπὸ τὸν ἄλλον τὴν ἀνταμοιβὴ τῆς πλάνης τους ποὺ τοὺς ἀξίζει» (Ρώμ. α , 26-27). Ἐπίσης ἡ Ἐκκλησία δὲν μπορεῖ νὰ δεχθῇ ἀμφιφυλοφιλικὲς καὶ πολυγαμικὲς σχέσεις. Πρόκειται γιὰ πνευματικὲς ἀρρώστιες. Βέβαια, ἄλλο εἶναι ἡ ἀρρώστια καὶ ἄλλο ὁ ἄρρωστος ἄνθρωπος. Ἀγαποῦμε τὸν πνευματικὰ ἄρρωστο ἄνθρωπο καὶ προσπαθοῦμε νὰ τὸν θεραπεύσουμε. Ὁ Ντοστογιέφσκι ἔγραφε ὅτι Στάρετς εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἀγαπᾶ αὐτὸν ποὺ ἁμάρτησε πιὸ πολύ. Αὐτὸ ἔκανε καὶ ὁ Χριστός. Πρέπει νὰ μάθουμε νὰ ἀσκοῦμε θεραπευτικὴ ποιμαντικὴ μὲ ἀγάπη, παρὰ νὰ καταδικάζουμε τοὺς ἀνθρώπους. Τὸν ἑαυτό μας καταδικάζουμε μὲ τὴν ἀρετή της αὐτομεμψίας.

Ἐρώτηση: Ἐκκλησία καὶ ἐθνικὰ θέματα;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία ἄσκησε τὰ ἐθναρχικά της καθήκοντα σὲ δύσκολους καιρούς, ὅταν δὲν ὑπῆρχε Κράτος, ἡ ὅταν δὲν ὑπῆρχε νόμιμη Κυβέρνηση καὶ τότε ἔπαιξε σημαντικὸ ρόλο. Στὶς δημοκρατικὲς περιόδους προτεραιότητα γιὰ τὴν ἐπίλυση τῶν θεμάτων ἔχουν ἡ πολιτικὴ καὶ ἡ διπλωματία, ποὺ τὶς ἀσκεῖ ἡ ὑπεύθυνη Κυβέρνηση. Ὅ,τι βοηθᾶ στὴν καλὴ ἔκβαση τῆς ὑποθέσεως αὐτῆς εἶναι καλό. Πάντως ἐμεῖς οἱ Κληρικοὶ πρέπει νὰ σκεπτόμαστε περισσότερο ἐκκλησιαστικὰ παρὰ πολιτικά. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι πάνω ἀπὸ τὰ ἔθνη καὶ τὶς πατρίδες, χωρὶς νὰ τὶς καταργῇ. Τελικὰ ἀποβλέπουμε σὲ μιὰ ἀταξικὴ κοινωνία, μὲ τὴν βίωση τῆς ἐκκλησιαστικῆς καὶ πνευματικῆς ζωῆς. Κάποτε θὰ καταργηθοῦν καὶ τὰ ἔθνη καὶ οἱ πατρίδες, θὰ παραμείνη μόνον ἡ Ἐκκλησία.

Ἐρώτηση: Νὰ ἱδρυθῇ Ἐξαρχία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου;

Ἀπάντηση: Ὅλοι ἀναγνωρίζουμε ὅτι ἀπαιτεῖται σεβασμὸς στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἰδίως αὐτὸς πρέπει νὰ ἀπονέμεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος γιὰ εἰδικοὺς λόγους. Ἡ ἐκπροσώπησή του στὴν Ἀθήνα πρέπει νὰ εἶναι σημαντική, ὥστε νὰ ἐπιλύωνται διάφορα θέματα, ἀλλὰ γιὰ τὸ ποιά θὰ εἶναι ἡ μορφὴ πρέπει νὰ μελετηθῇ ἀπὸ τὶς ἁρμόδιες Συνοδικὲς Ἐπιτροπὲς καὶ νὰ ἀποφασισθῇ σχετικῶς ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο. Πάντως καὶ πάλι πρέπει νὰ ὑπογραμμισθῇ ὅτι πρέπει νὰ ὑπάρχη στενὴ σχέση μεταξὺ Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.

Ἐρώτηση: Ἡ ἐκκλησιαστικὴ περιουσία καὶ ἡ ἀξιοποίησή της;

Ἀπάντηση: Τὸ θέμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας εἶναι ἕνας μῦθος. Δὲν εἶναι τόσο μεγάλη, ὅσο παρουσιάζεται, ἀλλὰ καὶ αὐτὴ ποὺ ὑπάρχει πρέπει νὰ ἀξιοποιηθῇ κατὰ τὸν καλύτερο τρόπο, ὥστε νὰ ἐξυπηρετῆται ὁ λαὸς ποὺ ὑποφέρει καὶ βασανίζεται πολύ. Τὸ θέμα δὲν εἶναι ἡ ἐκκλησιαστικὴ περιουσία, ἀλλὰ ἡ ἀπελευθέρωση ἀπὸ τὸ πάθος τῆς φιλαργυρίας ποὺ ἔχει καταλάβει πολλοὺς Κληρικούς, ὅλων τῶν βαθμῶν. Δὲν μπορῶ νὰ ἀντιληφθῶ τὴν νοοτροπία μερικῶν Κληρικῶν, ἰδίως ἀγάμων, ποὺ ζοῦν πλουσιοπάροχα, διαβιοῦν ὡς νεόπλουτοι, αὐξάνουν τὴν περιουσία τους, συμπεριφέρονται ὡς φεουδάρχες, ἐνῷ ὁ λαὸς ποὺ ἔχουν ὑπὸ τὴν πνευματική τους εὐθύνη, βασανίζεται καὶ ὑποφέρει. Αὐτὸ ἰσοδυναμεῖ μὲ σαρκικὸ παράπτωμα, εἶναι κατὰ κάποιον τρόπο «ἐκπόρνευση» τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

Ἐρώτηση: Ἁπλούστευση τῆς ἐμφάνισης τῶν Κληρικῶν;

Ἀπάντηση: Τὸ θέμα τῶν Ἱερέων δὲν εἶναι ἐμφανισιακό, ἀλλὰ ὑπαρξιακό, δὲν εἶναι τί φοροῦν, ἀλλὰ ποιοί εἶναι οἱ ἴδιοι στὴν ὕπαρξή τους. Τὸ ἔργο καὶ ἡ ἀποστολὴ τῶν Ἱερέων εἶναι μιὰ διαρκὴς θυσία καὶ προσφορά, εἶναι μαρτύριο. Ὅποιος ἀγαπᾶ πρέπει νὰ θυσιάζεται γι' αὐτὸν ποὺ ἀγαπᾶ, νὰ σταυρώνεται καθημερινά. Παρὰ ταῦτα, σὲ μερικὰ σημεῖα χρειάζεται μιὰ ἁπλούστευση στὴν ἐξωτερικὴ ἐμφάνιση, ὅταν βοηθᾶ τοὺς Κληρικοὺς στὸ ἔργο τους. Ἀλλὰ δὲν εἶναι ἐκεῖ τὸ πρόβλημα. Οἱ Προτεστάντες ἁπλούστευσαν τὰ πάντα, ἀλλὰ ὁ λαὸς δὲν συγκινεῖται, ἀδειάζουν οἱ Ναοὶ καὶ τοὺς πωλοῦν.

Ἐρώτηση: Τὸ συνοδικὸ σύστημα, λύση γιὰ τὰ δεινὰ τῆς Ἐκκλησίας;

Ἀπάντηση: Εἶναι σημαντικὸ νὰ λειτουργῇ τὸ συνοδικὸ σύστημα τῆς Ἐκκλησίας σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα, μεταξὺ τῶν Ἱεραρχῶν στὰ Συνοδικὰ ὄργανα, μεταξὺ Ἐπισκόπων καὶ Κληρικῶν στὶς Μητροπόλεις, μεταξὺ Ἱερέων καὶ συνεργατῶν στοὺς Ἱεροὺς Ναούς, μεταξὺ Ἡγουμένου καὶ Μοναχῶν στὶς Ἱερὲς Μονές. Ὅμως ὑπάρχει ὁ κίνδυνος ὁ καθένας νὰ ἐννοῇ ὅ,τι θέλει μὲ τὸ λεγόμενο συνοδικὸ σύστημα. Ἐπίσης νομίζω ὅτι τὸ συνοδικὸ σύστημα πρέπει νὰ συμβαδίζη ἀπαραίτητα μὲ τὸ ἱεραρχικὸ πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ σημαίνει ὅτι ὑπάρχει ἱεράρχηση χαρισμάτων, ἤτοι ἄλλο εἶναι τὸ ἔργο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ὡς Προέδρου καὶ ἄλλο τῶν Ἀρχιερέων ὡς μελῶν τῆς Συνόδου• ἄλλο τὸ ἔργο τῶν Μητροπολιτῶν καὶ ἄλλο τῶν Κληρικῶν• ἄλλο τὸ ἔργο τῶν Κληρικῶν καὶ ἄλλο τῶν λαϊκῶν. Ἔτσι, ἡ συνοδικότητα δὲν καταργεῖ την ἰεραρχικότητα, πρέπει νὰ συμβαδίζουν μαζί.

Ἐρώτηση: Ἐκλογὴ Μητροπολιτῶν μὲ τὴν συμμετοχὴ καὶ τῶν λαϊκῶν;

Ἀπάντηση: Ὅλοι ἀναγνωρίζουν ὅτι κάτι πρέπει νὰ γίνη στὶς ἐκλογὲς τῶν Μητροπολιτῶν, ὥστε νὰ ἀποφεύγωνται οἱ συναλλαγές, οἱ πιέσεις, οἱ ἀνθρώπινες ἐπιδιώξεις. Κατ' ἀρχὴν πρέπει νὰ ἀποφευχθῇ νὰ δίδεται τὸ λεγόμενο «χρῖσμα». Οἱ ὑποψήφιοι Μητροπολῖτες δὲν χρειάζονται «χρῖσμα», ἀλλὰ χρίση ἀπὸ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, γιατί κατὰ τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο ὁ Θεὸς «οὐ πάντας χειροτονεῖ, ἀλλὰ διὰ πάντων ἐνεργεῖ». Ὅποιος εἶναι εἰλικρινὴς μὲ τὸν ἑαυτό του καὶ σοβαρός, δὲν θέλει νὰ τεθῇ μέσα στὴν διαδικασία τοῦ ἀνθρωπίνου «χρίσματος». Εἶναι βέβαια ἐπικίνδυνο νὰ φθάσουμε στὸ ἄλλο ἄκρο, νὰ γίνωνται ἐκλογὲς ἀπὸ τοὺς λαϊκούς. Νομίζω στὴν παροῦσα περίπτωση θὰ πρέπη νὰ προτείνωνται ἀπὸ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο τρεῖς ὑποψήφιοι γιὰ κάθε Μητρόπολη, ποὺ ἔχουν τὴν ἀποδοχὴ τῶν λαϊκῶν καὶ τῶν Ἐπισκόπων, καὶ ὅταν ἀλλάξη ὁ Καταστατικὸς Χάρτης, νὰ βρεθῇ τρόπος νὰ ὑπολογίζεται σοβαρῶς ἡ ἀπόφαση τῶν Κληρικῶν, τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Συμβούλων, τῶν Θεολόγων, τῶν Ἱεροψαλτῶν καὶ Κατηχητῶν τῆς χηρευούσης Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Ἐρώτηση: Τί λείπει ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία σήμερα;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία εἶναι Σῶμα Χριστοῦ, ἔχει τὸ πλήρωμα τῆς Χάριτος καὶ δὲν τῆς λείπει ἀπολύτως τίποτε. Ὅταν φαίνεται ὅτι κάτι λείπει, αὐτὸ πρέπει νὰ ἀποδοθῇ στοὺς Κληρικούς, ὅταν δὲν ἔχουν ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα. Ἔτσι, ἂν κάτι λείπη ἀπὸ πολλοὺς ἡ μερικοὺς Κληρικοὺς σήμερα εἶναι τὸ ἱεραποστολικὸ φρόνημα, τὸ θυσιαστικὸ ἦθος, τὸ ὁμολογιακὸ πνεῦμα καὶ ἡ ποιμαντικὴ διακονία, ὅταν οἱ ἴδιοι ἐκκοσμικεῦνται καὶ συμπεριφέρονται σὰν κοσμικοὶ ἡγέτες. Πολλοὶ θέλουν νὰ ζοῦν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, νὰ λαμβάνουν ἀξιώματα, θέσεις, ἐξουσία οἰκονομικὲς ἀπολαβὲς καὶ δὲν θέλουν νὰ ζοῦν γιὰ τὴν Ἐκκλησία. Αὐτὸ κοστίζει καὶ δημιουργεῖ προβλήματα καὶ στὴν Ἐκκλησία καὶ στὴν κοινωνία.–

Συνέντευξη στὸν κ. Μᾶρκο Μεντζᾶ. Δημοσιεύθηκε στὸ Περιοδικὸ «Δάφνη».

Εὐχαριστοῦμε θερμὰ τὸν Σεβασμιώτατο κ. Ἰερόθεο γιὰ τὴν δεύτερη συνέντευξη ποῦ δέχθηκε νὰ μᾶς παραχωρήση. Ἐπειδὴ γνωρίζουμε καλά, τόσο τὸ μεγάλο φάσμα γνώσεων τοῦ Σεβασμιωτάτου, ὅσο καὶ τὴν ἄνεση νὰ διεισδύη μὲ ἐπιτυχία στὸν πυρῆνα τῶν θεμάτων ποῦ καταπιάνεται, δὲν θὰ τὸν ἀπασχολήσουμε μόνο μὲ θεολογικὰ θέματα.

 ***

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ὑπάρχει διαφορὰ μεταξὺ τῆς Ναυπάκτου καὶ τῆς Ναυπακτίας ποῦ συναντήσατε, καὶ τῆς Ναυπάκτου καὶ τῆς Ναυπακτίας ποῦ περιμένατε νὰ συναντήσετε ὅταν γίνατε Μητροπολίτης;

Ἀπάντηση: Ὅπως γνωρίζετε, τελείωσα τὸ ἑξατάξιο Γυμνάσιο στὸ Ἀγρίνιο (1959-1963) καὶ ἀπὸ τότε ἄκουγα γιὰ τὴν Ναύπακτο, τὴν Ναυπακτία καὶ τοὺς Ναυπακτίους. Οἱ Ἀγρινιῶτες ἀγαποῦσαν καὶ μιλοῦσαν μὲ τὰ καλύτερα λόγια γιὰ τὸν Μητροπολίτη Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας κυρὸ Χριστοφόρο ποῦ τότε εἶχε πρόσφατα κοιμηθῇ. Ἐπίσης, στὴν Κατασκήνωση τοῦ Ἁγίου Βλασίου, ὡς μαθητής, γνώρισα τὸν τότε Μητροπολίτη Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας κυρὸ Δαμασκηνό. Ἀκόμη, ἄκουγα γιὰ τὴν ὀρεινὴ Ναυπακτία ἀπὸ τὸν Διευθυντὴ τοῦ Οἰκοτροφείου τοῦ Ἀγρινίου κ. Ἠλία Ξένο, ποῦ ἀργότερα ἔγινε μοναχὸς στὸ Ἅγιον Ὅρος μὲ τὸ ὄνομα π. Σπυρίδων Νεοσκητιώτης, καὶ ὁ ὁποῖος καταγόταν ἀπὸ τὴν Περίστα τῆς ὀρεινῆς Ναυπακτίας. Ἀλλὰ καὶ στὴν ὑπόλοιπη ζωή μου μάθαινα πολλὲς πληροφορίες γιὰ τὴν Ναυπακτία ἀπὸ τὸν μακαριστὸ Γέροντά μου Μητροπολίτη Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας κυρὸ Καλλίνικο Ποῦλο, τοῦ ὁποίου ἡ καταγωγὴ ἦταν ἀπὸ τὸν Πλάτανο Ναυπακτίας, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὸν συντοπίτη μοῦ Ἀρχιμ. π. Ἰερόθεο Κατσάνο, Πρωτοσύγκελλο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας.

Ὅπως ἀντιλαμβάνεσθε ἐγνώριζα πολλὰ γιὰ τὸν χῶρο αὐτόν, γιὰ τὴν ἱστορία, τὴν ἐξυπνάδα τῶν κατοίκων, τὶς παραδόσεις, χωρὶς νὰ τὸν ἔχω ἐπισκεφθῇ. Καὶ ὅταν ὁ Θεός, διὰ τῆς Ἐκκλησίας, μὲ κατέστησε Μητροπολίτη τῆς ἱστορικῆς καὶ παλαιφάτου αὐτῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ἐπιβεβαίωσα ὅλες τὶς πληροφορίες ποῦ εἶχα, ἔμαθα καινούρια πράγματα, γιατί γνώρισα ἀξιόλογους ἀνθρώπους, συνδέθηκα μαζί τους, ἔμαθα ἐκ πείρας τὶς παραδόσεις τοῦ τόπου καὶ πολλὰ ἄλλα. Ἄλλωστε, ἡ ζωὴ τῆς περιοχῆς ὁμοιάζει μὲ τὴν γενέτειρά μου Ἤπειρο. Μέσα μου ἔχω πολλὰ στοιχεῖα ἀπὸ τὴν Ἤπειρο καὶ τὴν Ρούμελη. Βέβαια, σήμερα πολλὰ στοιχεῖα ἔχουν ἐν πολλοῖς ἀλλάξει, ἀλλὰ πρέπει νὰ βλέπουμε τὴν παράδοση ὡς μιὰ δυναμικὴ ἐνέργεια καὶ ὄχι ὡς συντήρηση. Ἐπειδὴ ἀγαπῶ πολὺ τὴν Ρωμηοσύνη, γι’ αὐτὸ αἰσθάνομαι εὐλογία ποῦ εἶμαι Μητροπολίτης σὲ ἕνα ζωντανὸ κομμάτι τῆς Ρούμελης, ποῦ ξέρει νὰ συνδυάζη τὴν παράδοση μὲ τὴν σύγχρονη ζωή, τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν ἑνότητα τῆς κοινωνίας, τὴν συμμετοχὴ στὸν πόνο καὶ τὴν χαρά, τὸν συνδυασμὸ τοῦ αὐθορμητισμοῦ μὲ τὴν δημιουργία. Βέβαια, συναντῶ διάφορα προβλήματα ἀλλὰ πρέπει νὰ μαθαίνουμε στὴν ὑπομονή, γιατί οἱ κρίσεις βοηθοῦν τὸν ἄνθρωπο στὴν ὡρίμανση.

2. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, πῶς ἑρμηνεύετε τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ Ἕλληνες ἂν καὶ διαθέτουμε δύο φοβερὰ πνευματικὰ ὁπλοστάσια: τὸ ἀρχαῖο ἑλληνικὸ πνεῦμα καὶ τὴν Ὀρθοδοξία, ἐν τούτοις τὰ ἀποτελέσματα δὲν εἶναι τὰ ἀναμενόμενα;

Ἀπάντηση: Χαίρομαι ποῦ ἐπισημάνατε αὐτὰ τὰ δύο μεγάλα πολιτιστικὰ καὶ θεολογικὰ μεγέθη. Οἱ λαοὶ τῆς Εὐρώπης δὲν ἔχουν αὐτὴν τὴν μεγάλη ἱστορία, μὲ τὴν φιλοσοφία, τὸν πολιτισμό, τὴν θεολογία, τὸν κοινοτισμὸ κλπ. Δὲν αἰσθάνομαι μειονεκτικὰ σὲ σύγκριση μὲ τοὺς ἄλλους λαοὺς τῆς Εὐρώπης, γιατί ξέρω ὅτι ὅλα τὰ μεγάλα ρεύματα ποῦ πέρασαν ἀπὸ τὴν Εὐρώπη τὶς δύο τελευταῖες χιλιετίες ἔχουν ἐπηρεασθῇ ἀπὸ τὴν προσωκρατικὴ φιλοσοφία, τὴν κλασικὴ μεταφυσικὴ καὶ τὴν ἑλληνορθόδοξη παράδοση. Βέβαια, ὅλα τὰ πολιτιστικὰ καὶ θεολογικὰ μεγέθη δὲν ἐπιβάλλονται, ἀλλὰ προβάλλονται, δὲν καταργοῦν τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὸ δικαίωμα τῆς ἐπιλογῆς, τῆς προτίμησης, τῆς προαίρεσης. Πάντως, οἱ θησαυροὶ ὑπάρχουν καὶ χρειάζεται κατάλληλο ἔδαφος γιὰ νὰ εὐδοκιμήσουν. Τόσο ὁ Ἑλληνισμὸς ὅσο καὶ ἡ Ὀρθοδοξία ἔχουν μεγάλη δυναμικότητα, θαυμαστὴ διαχρονικότητα καὶ ἰσχυρὴ γονιμότητα. Στὴν ἐποχή μας χρειάζεται νὰ προσεγγισθῇ ὅλος αὐτὸς ὁ πλοῦτος, γιὰ νὰ βλέπουμε τὴν ζωὴ μὲ ἄλλον τρόπο καὶ ἄλλη ματιά. Γιὰ νὰ πᾶμε καλὰ πρέπει νὰ στηρίζουμε ὅλη τὴν προσωπικὴ καὶ κοινωνικὴ ζωὴ στὴν παιδεία μας καὶ τὸν πολιτισμό μας. Αὐτὸ εἶναι θέμα ἐλευθερίας.

3. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ποῦ ὀφείλεται τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἁρμονικὴ σχέση τοῦ Μοναστηριοῦ τῆς Μεταμορφώσεως Σκάλας μὲ τὴν Μητρόπολη δὲν ἔχει ἀκόμα ἐπιτευχθῇ;

Ἀπάντηση: Ὁ Ἐπίσκοπος κατὰ τὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας εἶναι διδάσκαλος καὶ Ἰατρὸς ποῦ πρέπει νὰ διδάσκη καὶ νὰ θεραπεύη τὶς ἀρρώστιες τῶν ἀνθρώπων, κυρίως τὴν φιλαυτία, ἀλλὰ καὶ τὶς ἐκκλησιολογικὲς ἀσθένειες. Ὅμως, κάθε ἀρρώστια ἀπαιτεῖ διάθεση καὶ ἀπὸ τὶς δύο πλευρές. Ἐκεῖνα ποῦ πρέπει νὰ τονισθοῦν εἶναι δύο σημεῖα. Πρῶτον, ὅτι ἡ δυσαρμονία αὐτὴ ἄρχισε σχεδὸν ἀπὸ τὴν ὕπαρξη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καὶ τὴν δοκίμασαν τρεὶς (3) Μητροπολῖτες πρὶν ἀπὸ μένα, καὶ αὐτὸ λέει πολλά. Δεύτερον, γύρω ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονὴ ὑπάρχουν πέντε (5) τοὐλάχιστον δορυφορικὰ Σωματεῖα καὶ Ἑταιρεῖες ποῦ δὲν συνάδουν μὲ τὸ κανονικὸ ἐκκλησιαστικὸ δίκαιο. Τρίτον, ἡ δυσαρμονία εἶναι μεταξὺ Ἱερὰς Μονῆς Μεταμορφώσεως καὶ Ἐκκλησίας. Τὸ θέμα ἔφθασε στὴν Ἱερὰ Σύνοδο, τὰ Συνοδικὰ ὄργανα ἐξέδωσαν πάνω ἀπὸ ἑξῆντα (60) ἀποφάσεις, οἱ ὁποῖες δὲν τηροῦνται ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονή. Τέταρτον, δὲν ὑπάρχει διαφάνεια στὶς διαχειρίσεις τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, δὲν δηλώνονται οἱ ἀπολογισμοί της. Ἂν νομίζουν ὅτι τοὺς ἀδικοῦμε ἅς τοὺς δημοσιοποιήσουν, καθὼς καὶ τῶν Σωματείων τους, γιὰ νὰ δὴ ὁ κόσμος τὸ ἔργο τους. Προσωπικὰ δὲν μπορῶ νὰ καλύψω ἀδιαφάνειες καὶ παράνομες πράξεις. Πάντως, τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι κανένας ὀργανισμὸς στὸ Κράτος δὲν εἶναι αὐτόνομος καὶ ἀνεξάρτητος. Ὅλοι κάπου λογοδοτοῦν καὶ κάπου ἔχουν ἀναφορά. Κατὰ τοὺς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας οἱ Ἐνορίες καὶ τὰ Μοναστήρια ὑπάγονται στὸν Μητροπολίτη. Ἡ ἀναρχία δὲν ἔχει θέση σὲ νόμιμες καὶ κανονικὲς Πολιτεῖες.

4. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, γιατί καὶ οἱ θρησκεῖες ἐκεῖνες ποῦ εἶναι ἀνθρώπινα δημιουργήματα, ἐξακολουθοῦν νὰ ὑφίστανται καὶ νὰ ἔχουν ἑκατομμύρια ὀπαδούς;

Ἀπάντηση: Ἡ ἐρώτηση εἶναι εὔστοχη. Ἡ ὀπαδοποίηση δείχνει ἀναμφισβήτητα ἔλλειψη νοημοσύνης, δημοκρατικότητος καὶ πολιτισμοῦ. Ὑπάρχει διαφορὰ μεταξὺ πολίτη καὶ ὀπαδοῦ, μεταξὺ μαθητοῦ καὶ ὀπαδοῦ. Ὁ ὀπαδὸς δὲν ἔχει δική του βούληση, δέχεται τὴν παράνοια ἑνὸς μεσσία, δρὰ μέσα στὸν μυστικισμὸ καὶ τὸν μεσσιανισμὸ τοῦ ἀρχηγοῦ, ἀποδέχεται συνθήματα καὶ πύρινους λόγους ἐμπαθῶν ἡγετῶν καὶ καταλήγει σὲ ἀντικανονικότητες, σὲ ταραχές, καὶ πολλὲς φορὲς ὁ ἴδιος καταλήγει νὰ γίνη ψυχοπαθής, ἂν δὲν ἔχει προηγουμένως τέτοια συμπτώματα. Αὐτὸ τὸ βλέπουμε σὲ σέκτες καὶ σὲ καταστροφικὲς λατρεῖες, πολλὲς φορὲς καὶ σὲ χριστιανικὰ περιβάλλοντα. Αὐτὸ ποῦ λέγω εἶναι ὅτι γιὰ ὅλα τὰ θέματα χρειάζεται ἐνημέρωση, νηφαλιότητα, λογικὴ ἐπεξεργασία, πολιτισμός. Εἰδικὰ στὴν Ἐκκλησία πρέπει νὰ λειτουργοῦμε ὡς μαθητὲς καὶ ὄχι ὡς ὀπαδοί, νὰ σεβόμαστε τὸ συνοδικὸ σύστημα, τοὺς ἱεροὺς κανόνες, διαφορετικὰ λειτουργεῖ ὁ νόμος τῆς πολιτιστικῆς καὶ πνευματικῆς ἀλλοτρίωσης.

5. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, τί θὰ πρέπει νὰ ἀλλάξη στὴν διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας, γιὰ νὰ ἔχουμε καλύτερα ἀποτελέσματα;

Ἀπάντηση: Νομίζω, ἐκεῖνο ποῦ πρέπει νὰ ἀλλάξη εἶναι ἡ νοοτροπία μας. Νὰ παύσουμε νὰ βλέπουμε τὰ πράγματα ὠφελιμιστικά, ὀπορτουνιστικά, ἀτομικά. Ἡ διοίκηση ἔχει τὰ δικά της προβλήματα, ἀλλὰ τὸ θέμα εἶναι οἱ ἄνθρωποι ποῦ τὴν ἀσκοῦν καὶ οἱ ὁποῖοι πολλὲς φορὲς ἐνεργοῦν κάτω ἀπὸ τὴν ἐνέργεια τῶν παθῶν. Οἱ ἄρρωστοι ἄνθρωποι ἀρρωσταίνουν πιὸ πολὺ τὸ σύστημα καὶ τὸ ἀρρωστημένο σύστημα ἀρρωσταίνει πιὸ πολὺ τοὺς ἀνθρώπους. Γενικά, στὴν Ἐκκλησία ἐκεῖνο ποῦ μπορεῖ νὰ γίνη εἶναι νὰ ἀποδεσμευθῇ ἀπὸ τὶς ἀσφυκτικὲς πιέσεις τοῦ Κράτους καὶ ἀπὸ τὴν παρέμβαση τῶν πολιτικῶν προσώπων. Ἡ πρακτικὴ δείχνει ὅτι δὲν μποροῦν νὰ θεραπευθοῦν νοσογόνα στοιχεῖα, διότι παρεμβαίνουν πολιτικοὶ ποῦ ἐπιδιώκουν τὴν ψηφοθηρία καὶ ἔτσι δὲν ἀφήνουν τὴν Ἐκκλησία νὰ διοικῆται βάσει τῶν ἱερῶν Κανόνων της.

6. Ἐρώτηση: Ποιά ἡ σημασία τῶν ὀνείρων ἀπὸ θεολογικῆς πλευρᾶς;

Ἀπάντηση: Στὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μπορεῖ κανεὶς νὰ βρὴ στοιχεῖα ὅτι μερικὰ ἀπὸ τὰ ὄνειρα δείχνουν τὴν ὕπαρξη τῶν παθῶν (ἐγωϊσμοῦ, ὑπερηφάνειας, θυμοῦ κλπ.), ἀκόμη καὶ ἐνοχικῶν καταστάσεων. Ὑπάρχουν καὶ ἐλάχιστα ἀπὸ τὰ ὄνειρα ποῦ εἶναι θεϊκά, δηλαδὴ φανερώσεις τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Ὅμως, ἐκεῖνο ποῦ τονίζουν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νὰ μὴ προσέχουμε τὰ ὄνειρα, οὔτε νὰ ἀσχολούμαστε μὲ ὀνειροπολήσεις, ἀλλὰ νὰ βλέπουμε τὴν ζωή, τὴν πραγματικότητα, νὰ ἀγωνιζόμαστε γιὰ τὴν κοινωνικὴ δικαιοσύνη καὶ τὴν μεταμόρφωση τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ἐπίσης, νὰ χρησιμοποιοῦμε καλοὺς λογισμούς, ὅπως τὸ συνιστᾶ καὶ ἡ γνωσιακὴ ψυχολογία.

7. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, πῶς σχολιάζετε κάποιους ψιθύρους ποῦ ἀκούγονται κατὰ καιροὺς ὅτι ἐνδέχεται νὰ γίνετε ἢ Ἀρχιεπίσκοπος ἢ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ἢ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀμερικῆς;

Ἀπάντηση: Δὲν θέλω νὰ ἀσχολοῦμαι μὲ «ψιθύρους» καὶ «ψιθυριστὰς» ποῦ συνήθως κινοῦνται στὸ σκοτάδι, ἀπρόσωπα, χρησιμοποιῶντας μάσκες καὶ «κουκοῦλες». Ἄλλωστε, αἰσθάνομαι ἀηδία νὰ διαψεύδω συνέχεια «σενάρια» ποὺ γίνονται ἀπὸ «κουκουλοφόρους». Ἦρθα στὴν Ναύπακτο γιὰ νὰ μείνω σὲ αὐτήν. Ἔπειτα, ἐσύ, Μᾶρκο, γνωρίζεις, ἀπὸ τότε ποὺ ἤμασταν συγκάτοικοι στὰ φοιτητικά μας χρόνια, ὅτι δὲν ταυτιζόμουν μὲ τὸ κατεστημένο, ἀλλὰ ἤμουν ἐλεύθερος ἄνθρωπος, ἐπιδίωκα πάντοτε τὸ γνήσιο, τὸ ἀληθινό, τὸ αὐθεντικό. Μὲ ἐνδιέφερε ἡ οὐσία τῶν πραγμάτων, ἡ ἀλήθεια τῆς ζωῆς καὶ ἡ πληρότητα τῆς ὕπαρξης καὶ ὄχι οἱ εὐκαιριακὲς ἀπολαύσεις.–

Ἐρώτηση 1η: Στὴν συνεδρίαση τῆς Ἱεραρχίας ζητήσατε νὰ συσταθῇ Ἐπιτροπὴ ποὺ θὰ μελετήση τὶς σχέσεις Κράτους καὶ Ἐκκλησίας. Ἡ πρότασή σας δὲν ἔγινε δεκτή. Πιστεύετε πῶς τὸ ζήτημα χωρισμοῦ Κράτους καὶ Ἐκκλησίας θὰ ἐπανέλθη;

Ἀπάντηση: Λαμβάνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ τὴν εἰσαγωγικὴ ὁμιλία τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστοδούλου, ἐπανέφερα καὶ πάλι τὴν παλαιότερη πρότασή μου γιὰ συγκρότηση μιᾶς Ἐπιτροπῆς ποὺ θὰ μελετήση τὴν ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ "Ἐκκλησίας καὶ Κράτους", ὥστε νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ δώσουμε τὶς σωστὲς λύσεις, ἐὰν καὶ ὅταν θὰ τεθῇ ἐπισήμως τὸ θέμα αὐτὸ ἀπὸ τὴν Πολιτεία. Βρίσκω τὴν εὐκαιρία νὰ τονίσω καὶ πάλι ὅτι δὲν ὁμιλῶ γιὰ χωρισμὸ Κράτους καὶ Ἐκκλησίας, ἀλλὰ γιὰ ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης. Αὐτὴ εἶναι ἡ ὀρθότερη ἔκφραση στὴν περίπτωση αὐτή.

Στὴν πρότασή μου ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἔδωσε ἱκανοποιητικὲς ἐξηγήσεις, ὅτι δηλαδὴ δὲν μποροῦσε νὰ συζητηθῇ τὸ θέμα αὐτὸ στὴν ἔκτακτη αὐτὴ σύγκληση τῆς Ἱεραρχίας, ἡ ὁποία ἔκτακτη ὅπως προβλέπεται ἀπὸ τὸν Καταστατικὸ Χάρτη, συζητᾶ τὰ θέματα τῆς Ἡμερησίας Διατάξεως. Ἐπίσης εἶπε ὅτι τὸ θέμα μελετᾶται μὲ ὑπευθυνότητα καί, ὅταν θὰ τεθῇ κατὰ τὸν οἱονδήποτε τρόπο, θὰ δοθοῦν ἀπὸ πλευρᾶς Ἱερὰς Συνόδου οἱ δέουσες ἀπαντήσεις. Ὑπάρχει δὲ καὶ σχετικὴ παλαιότερη πεῖρα ἀπὸ συζητήσεις ποὺ ἔγιναν τὴν δεκαετία τοῦ '80.

Τελικά, τὸ θέμα αὐτὸ δὲν εἶναι ἕνα ἁπλῶς ἐκκλησιαστικὸ θέμα, οὔτε θέμα ἁπλῶς ἐκσυγχρονισμοῦ τοῦ Κράτους, ἀλλὰ θέμα κοινωνικό, πολιτιστικό, πολιτικὸ καὶ ἐθνικό. Ὑπάρχουν πολλὲς παράμετροι ποὺ πρέπει νὰ συζητηθοῦν, ὅπως ἡ κοινωνικὴ ἀναταραχή, ἡ πολιτιστικὴ ἰδιομορφία, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάνης, ἡ νομικὴ προσωπικότητα τῶν ἄλλων θρησκευτικῶν κοινοτήτων κλπ.

Πάντως ἔχω ἕναν προβληματισμὸ ποὺ ἔχει δύο σκέλη. Τὸ ἕνα ὅτι ἐνῷ στὴν Ἑλλάδα γίνεται λόγος γιὰ ἀναθεώρηση τῶν σχέσεων μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, σὲ ἄλλες χῶρες, ὅπως τὴν Ρωσία, τὴν ὁποία πρόσφατα ἐπισκέφθηκα καὶ συζήτησα τὸ θέμα σὲ Διεθνὲς Συνέδριο, ὅπου καὶ ἐγὼ ἤμουν εἰσηγητής, τὸ Κράτος προσπαθεῖ νὰ βρῇ τρόπο συνεργασίας μὲ τὴν Ἐκκλησία γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων καὶ ἐπιστρέφει περιουσία στὴν Ἐκκλησία. Τὸ ἄλλο σκέλος ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἀναμένουμε νέα ὄξυνση γιὰ νὰ ἀρχίσουμε πάλι τὴν συζήτηση γιὰ τὶς σχέσεις μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας. Ἡ ὅλη συζήτηση πρέπει νὰ γίνη σὲ περίοδο νηφαλιότητας καὶ ἠρεμίας, ἀκόμη καὶ μὲ πρωτοβουλία τῆς Ἐκκλησίας.

Δυστυχῶς, πολλὲς φορὲς ὁμοιάζουμε μὲ ἐπιβάτες ἑνὸς αὐτοκινήτου, ποὺ ξυπνοῦν ὅταν ὁ ὁδηγὸς ἀπὸ ἕνα κίνδυνο φρενάρει ἀπότομα καὶ στὴν συνέχεια πάλι κοιμοῦνται.

Ἐρώτηση 2η: Πρόσφατα κάποιοι πολιτικοὶ ζήτησαν τὴν ἀπομάκρυνση τῶν εἰκόνων ἀπὸ τὰ σχολεῖα καὶ τὰ δημόσια κτίρια καθὼς καὶ νὰ διακοπῆ ἡ μισθοδοσία τῶν Κληρικῶν ἀπὸ τὸ Δημόσιο. Πιστεύετε πῶς κάτι τέτοιο μπορεῖ νὰ ἐφαρμοσθῇ; Θὰ εἶναι ἡ Ἐκκλησία ἕτοιμη νὰ ἀντιμετωπίση ἕνα τέτοιο ἐνδεχόμενο;

Ἀπάντηση: Δυστυχῶς μερικὲς δηλώσεις πολιτικῶν γίνονται χάρη μιᾶς ἐσωτερικῆς κατανάλωσης ἢ φανερώνουν μιὰ ἄγνοια τῶν πραγμάτων.

Τὸ θέμα τῶν σχέσεων μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας ἔχει πολλὲς πλευρές. Πρέπει νὰ διευκρινισθῇ ἀκόμη περισσότερο ἡ διακριτότητα τῶν ρόλων μεταξὺ ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης καὶ κυρίως θὰ πρέπη νὰ ἐντοπισθῇ ὅτι ἡ νομοθεσία δὲν πρέπει νὰ εἰσέρχεται καὶ νὰ καθορίζη τὴν ἐσωτερικὴ πνευματικὴ καὶ λατρευτικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ἄλλες πλευρὲς εἶναι ὁ πολιτιστικὸς τομέας ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἀλλοιωθῇ μὲ τὸν χωρισμό, ἡ ἐλευθερία τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ παραβιασθῇ, ἡ μισθοδοσία τοῦ Κλήρου ποὺ διέπεται ἀπὸ σχετικὲς δεσμευτικὲς γιὰ τὸ Κράτος συμβάσεις καὶ τὸ Κράτος ἔχει ὑποχρέωση νὰ τὶς τηρήση, τὸ μάθημα τῶν θρησκευτικῶν ποὺ ἀφορᾶ τὴν ἐπιθυμία τῶν γονέων τῶν παιδιῶν, ὅπως γίνεται σὲ ὅλα τὰ Εὐρωπαϊκὰ Κράτη κλπ.

Ἡ ἀφαίρεση τῶν εἰκόνων ἀπὸ τοὺς δημόσιους χώρους δὲν εἶναι τελικὰ προσβολὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ προσβολὴ τοῦ θρησκεύοντος λαοῦ καὶ τοῦ ἰδιαίτερου πολιτισμοῦ. Ἐπίσης ἡ ἐνδεχόμενη διακοπὴ μισθοδοσίας τοῦ Κλήρου, ὅπως καὶ ἡ τροποποίηση τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν, ἢ ἡ ἐνδεχόμενη κατάργησή του θὰ δημιουργήσουν κοινωνικὰ προβλήματα καὶ ἐνδεχομένως θὰ αὐξήσουν ἀκόμη περισσότερο τὴν ἐκμετάλλευση τοῦ θρησκευτικοῦ συναισθήματος τοῦ λαοῦ.

Τελικά, νομίζω ὅτι δὲν εἶναι τόσο πρόβλημα τὸ ἐὰν ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕτοιμη νὰ ἀνταποκριθῇ σὲ τέτοιες ἀλλαγές, ἂν καὶ πρέπει νὰ προετοιμασθῆ, ἀλλὰ τὸ ἐὰν εἶναι ἕτοιμη ἡ Πολιτεία νὰ ἀναλάβη τὴν εὐθύνη καὶ τὸ κόστος τῶν κοινωνικῶν, πολιτικῶν, πολιτιστικῶν καὶ ἐθνικῶν προβλημάτων ποὺ θὰ ἐμφανισθοῦν. Γι' αὐτὸ καὶ χρειάζεται μιὰ στενὴ συνεργασία μεταξὺ Ἱερὰς Συνόδου καὶ Πολιτείας γιὰ ἐπίλυση μερικῶν θεμάτων ποὺ θὰ γίνεται μὲ ὑπευθυνότητα, εἰλικρίνεια καὶ γνώση τῶν συγχρόνων προβλημάτων.

Πάντως πιστεύω ὅτι ἐκεῖνο ποὺ πρέπει πρωτίστως νὰ γίνη εἶναι ὅτι οἱ Κληρικοὶ στὰ κηρύγματά μας καὶ στὶς συναναστροφές μας δὲν πρέπει νὰ πολιτικολογοῦμε, ἢ νὰ ἀναμειγνυόμαστε στὶς κομματικὲς διαμάχες, ἀλλὰ νὰ ἀσχολούμαστε μὲ τὴν ὀρθόδοξη κατήχηση καὶ τὴν ποιμαντικὴ καθοδήγηση τῶν ἀνθρώπων ποὺ συνδέονται μὲ τὴν Ἐκκλησία. Τότε νομίζω ὅτι δὲν θὰ γίνεται λόγος γιὰ τὸν λεγόμενο χωρισμὸ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας.

Ἐρώτηση 3η: Θεωρεῖτε πῶς ἡ Ἐκκλησία ἔχει πετύχει τὴν κάθαρση στοὺς κόλπους της, ὅπως εἶχε ὑποσχεθῇ ὁ ἴδιος ὁ Ἀρχιεπίσκοπος κ. Χριστόδουλος;

Ἀπάντηση: Τὰ περιστατικὰ ποὺ ἦλθαν στὸ φῶς τῆς δημοσιότητας ἀντιμετωπίσθηκαν ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο, σύμφωνα μὲ τοὺς ἱεροὺς Κανόνες καὶ τοὺς νόμους τῆς Πολιτείας.

Γενικά, ἡ λεγομένη κάθαρση τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας δὲν ἔχει ἀρχὴ καὶ τέλος, γι' αὐτὸ καὶ δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε λόγο γιὰ τὸ ἐὰν ἔχη περατωθῇ ἢ ἔχη ἐπιτευχθῇ ἡ κάθαρση. Τίποτε δὲν εἶναι στατικὸ καὶ μηχανικό. Ἡ λεγομένη κάθαρση εἶναι μιὰ συνεχὴς διαδικασία ποὺ ἔχει σχέση μὲ τὴν εὐθύνη ποὺ αἰσθάνεται κανεὶς μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ γίνεται μὲ ἀγάπη καὶ φιλανθρωπία. Ἡ τελεία καθαρότητα τῆς κοινωνίας - τὸ "ἀψεγάδιαστο", καὶ ἡ τελειομανία εἶναι ἐκφράσεις μιᾶς σχιζοφρενοὺς ζωῆς.

Πρέπει νὰ γίνη κατανοητὸ ὅτι τὸ σύστημα διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας εἶναι Συνοδικό, καθὼς ἐπίσης ὅτι κάθε Ἱερὰ Μητρόπολη εἶναι μία αὐτόνομη ἐκκλησιαστικὴ ἐπαρχία καὶ γι' αὐτὸ δὲν εὐθύνεται γιὰ ὅλα τὰ θέματα οὔτε ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, οὔτε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος. Δὲν ὑπάρχει μιὰ ἀντιστοιχία μεταξὺ τοῦ τρόπου ποὺ διοικεῖται ἡ Ἐκκλησία μὲ τὸν τρόπο ποὺ διοικεῖται ἡ Πολιτεία.

Ἔπειτα, οἱ διάφορες ἀλλαγὲς καὶ διορθώσεις μέσα στὴν Ἐκκλησία, ὅπως καὶ στὴν κοινωνία καὶ τὴν Πολιτεία, γίνονται μὲ ἀργοῦς ρυθμοὺς καὶ στὴν προοπτικὴ τῆς φιλανθρωπίας. Δὲν μποροῦμε ἐν ὀνόματι μιᾶς ἰδέας νὰ "σκοτώνουμε" τοὺς ἀνθρώπους. Πολλὰ ἐγκλήματα μέσα στὴν ἱστορία, πολλὲς ἐθνοκαθάρσεις καὶ κοινωνικὲς ἐκκαθαρίσεις ἔγιναν ἐν ὀνόματι μιᾶς ἀφηρημένης καὶ ἀπρόσωπης ἰδέας. Οἱ βίαιες καὶ ἐπιπόλαιες ἐνέργειες, ὄχι μόνον δὲν διορθώνουν τὰ λάθη, ἀλλὰ τὰ περιπλέκουν ἀκόμη περισσότερο. Δὲν εἶναι δυνατὸν μὲ κοσμικοὺς τρόπους καὶ ἀνθρωποκεντρικὲς ἐνέργειες, μὲ ἀπρόσωπες ἰδεολογίες νὰ ἐπιλύωνται σοβαρὰ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα ποὺ ἀφοροῦν τὴν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.–

1. Ἐρώτηση: Πρέπει, κατὰ τὴν γνώμη σας, νὰ ἁπλοποιηθῇ τὸ ράσο ἢ καὶ νὰ καταργηθῇ ἀκόμη γιὰ νὰ διευκολυνθοῦν κυρίως οἱ ἔγγαμοι Κληρικοὶ στὴν ζωή τους ἐκτὸς Ἐκκλησίας (μᾶλλον ἐκτὸς Ναοῦ);

Τὸ ράσο εἶναι τὸ ἔνδυμα τοῦ Ὀρθοδόξου Κληρικοῦ, ποῦ διαμορφώθηκε ἀπὸ τὴν Παράδοση, καὶ εἶναι διακριτικὸ γνώρισμά του. Ἔχει μιὰ ἱστορία, συνδεμένη μὲ θυσίες, ἀγῶνες, δάκρυα καὶ αἵματα. Ὅπως ξέρετε, πολλὰ λειτουργήματα στὴν κοινωνία ἔχουν κάποια διακριτικὴ ἐνδυμασία, ὅπως οἱ ἰατροί, οἱ νοσοκόμοι, οἱ φαρμακοποιοὶ κλπ. Στοὺς Κληρικοὺς τὸ ράσο θυμίζει ὅτι εἶναι πνευματικοὶ ἰατροὶ καὶ ὄχι ἁπλῶς κοινωνικοὶ λειτουργοί. Ἡ ζωὴ τοῦ Κληρικοῦ εἶναι θυσιαστική, εἶναι μιὰ διαρκὴς προσφορὰ καὶ ἀπαιτεῖ τὸ νὰ βγαίνη κανεὶς ἀπὸ τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ προσφέρεται στὸν ἄλλον. Αὐτὸ συνδέεται μὲ τὸν ἀγῶνα, τὴν θυσία, τὴν ὑπομονὴ στὶς συκοφαντίες καὶ στὴν κριτικὴ τῶν ἀνθρώπων. Τελικὰ πιστεύω ὅτι δὲν εἶναι τὸ ράσο ἐκεῖνο ποῦ δυσκολεύει τοὺς Κληρικοὺς στὸ ἔργο τους, ἀλλὰ ἡ ὑψηλὴ ἀποστολὴ τῆς Ἱερωσύνης. Τὸ νὰ φορᾶ κανεὶς τὸ ράσο εἶναι ἡ μικρότερη θυσία ποῦ μπορεῖ νὰ κάνη.

Ὑπάρχουν νέοι ποῦ ἰσχυρίζονται ὅτι τὸ ράσο τοὺς ἐμποδίζει νὰ γίνουν Κληρικοί. Δὲν νομίζω ὅτι αὐτὸ εἶναι τὸ πρόβλημά τους. Στὴν πράξη ἔχουν ἀντίρρηση στὴν θυσιαστικὴ καὶ ἀσκητικὴ ζωὴ τῆς Ἱερωσύνης, σὲ αὐτὸ ποῦ ἐκπροσωπεῖ ἡ Ἱερωσύνη. Στὶς ἄλλες Χριστιανικὲς Ὁμολογίες ἔχει ἀποβληθῇ τὸ ράσο ἐκτὸς τοὺς Ἱεροῦ Ναοῦ, ἀλλὰ παρὰ ταῦτα δὲν ὑπάρχουν κλήσεις γιὰ νὰ ἀναλάβουν τὴν ποιμαντικὴ διακονία τῶν ἀνθρώπων. Βέβαια σὲ μερικὰ σημεῖα καὶ στὴν χώρα μας μερικοὶ Κληρικοὶ ἔχουν ἁπλοποιήσει τὴν ἐνδυμασία τους, ὅταν ἐξέρχωνται ἀπὸ τὸν Ναό, καὶ ἴσως κάτι πρέπει νὰ γίνη πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτή, ἀλλὰ νομίζω ὅτι δὲν πρέπει οἱ Κληρικοὶ νὰ ἀποβάλουν τὸ ράσο, γιατί δὲν εἶναι αὐτὸ τὸ βασικὸ πρόβλημά τους σήμερα. Τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἐκκοσμίκευση καὶ ἡ ἀνικανότητα τῶν ἀνθρώπων νὰ αἰσθανθοῦν τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ θυσιάζωνται γιὰ τοὺς ἄλλους.

2. Ἐρώτηση: Εἶναι ἕτοιμη ἡ Ἐκκλησία, ἀλλὰ καὶ ἡ κοινωνία, νὰ δεχθῇ μιὰ τέτοια ἀλλαγή;

Ἡ Ἐκκλησία κινεῖται μὲ ἀργοῦς ρυθμοὺς σὲ ἀλλαγές, ὅπως γίνεται καὶ σὲ κάθε πολιτισμό, γιὰ νὰ μὴν ἀποβάλλεται συγχρόνως καὶ τὸ βαθύτερο τῆς Παραδόσεώς της. Κάθε ἀλλαγὴ πρέπει νὰ γίνεται μὲ προσοχή, γιὰ νὰ διασφαλίζεται ἡ οὐσία τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Ἡ Ἐκκλησία δὲν πρέπει νὰ μεταβάλλεται εὔκολα σὲ κάθε ἐπικαιρότητα, γιατί ἐνεδρεύει ὁ κίνδυνος τῆς ἀλλοτρίωσης. Ἔχει παρατηρηθῇ ὅτι οἱ Προτεστάντες θέλησαν νὰ ἀποβάλουν μερικὰ ἀρνητικὰ στοιχεῖα τῆς παραδόσεώς τους καὶ μαζὶ μὲ αὐτὰ ἀπέβαλαν καὶ τὴν ἴδια τὴν Παράδοση, ὅπως ἡ μητέρα ποῦ μετὰ τὸ πλύσιμο τοῦ βρέφους πετάει τὸ ἀκάθαρτο νερό, ἀλλὰ εἶναι ἐνδεχόμενο νὰ πετάξη καὶ τὸ ἴδιο τὸ βρέφος. Ἀπὸ τὶς ἐπισκέψεις ποῦ ἔχω κάνει στὴν Ἀμερικὴ ἔχω δὴ ὅτι νέοι Κληρικοί, ποῦ τελειώνουν Θεολογικὲς Σχολὲς καὶ μαθαίνουν τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἀγαποῦν τὸ ράσο καὶ κυκλοφοροῦν ἐκτὸς τοῦ Ναοῦ ἐνδεδυμένοι μὲ αὐτό, γιατί θέλουν νὰ ζήσουν τόσο τὴν Παραδόση, ὅσο καὶ αὐτὸ ποῦ τὴν ἐκπροσωπεῖ καὶ διαφοροποιεῖται ἀπὸ τὸν Προτεσταντισμὸ καὶ τὸν Καθολικισμό. Νομίζω δὲ ὅτι καὶ ἡ κοινωνία δὲν εἶναι ἕτοιμη νὰ δεχθῇ τὴν ἀποβολὴ τοῦ ράσου ἀπὸ τοὺς Κληρικούς. Ὑπάρχουν μερικοὶ ποῦ θέλουν τὸν Ἱερέα χωρὶς ράσο, ἀλλὰ οἱ περισσότεροι θέλουν τοὺς Κληρικοὺς νὰ σέβωνται τὴν Παράδοση, νὰ ἐκφράζουν αὐτὸ ποῦ ἐκπροσωποῦν καὶ νὰ εἶναι εἰλικρινεῖς στὴν ἀποστολή τους.–