Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Συνέντευξη στὸ ρουμανικὸ περιοδικὸ «Familia Orthodoxa»

Ἐρώτηση:Στό βιβλίο σας «Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς ὡς Ἁγιορείτης» γράφετε ὅτι ὁ ἅγιος Γρηγόριος εἶναι ἕνας ἅγιος, ὁ ὁποῖος μπορεῖ νὰ βοηθήση πάρα πολὺ τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο. Τί θὰ μπορούσαμε νὰ μάθουμε ἀπὸ τὸν ἅγιο Γρηγόριο ἐμεῖς, οἱ ὁποῖοι ζοῦμε σ’ ἕναν κόσμο πολὺ διαφορετικὸ ἀπὸ τὸν κόσμο τοῦ δεκάτου τετάρτου αἰῶνα;

Ἀπάντηση: Πέρα ἀπὸ αὐτὸ ποῦ λέτε, στὸ βιβλίο μου γράφω ὅτι ἡ ἐποχή μας εἶναι παράλληλη μὲ τὴν ἐποχὴ στὴν ὁποία ἔζησε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, δηλαδὴ ὑπάρχουν τὰ ἴδια ρεύματα καὶ οἱ ἴδιες παραδόσεις. Δηλαδή, τὸν 14ο αἰῶνα στὴν Ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία, τὸ λεγόμενο Βυζάντιο, ὑπῆρχε μιὰ ζωντανὴ Ὀρθόδοξη Παράδοση, ποῦ ἐξέφραζε ὁ ἅγιος Γρηγόριος, ἀλλὰ ταυτόχρονα ὑπῆρχαν καὶ πολλὰ στοιχεῖα οὐμανιστικά, ποῦ σημαίνει ὅτι οἱ οὐμανιστὲς στηρίζονταν πολὺ στὸν ἀνθρώπινο παράγοντα. Ἔτσι, ὑπῆρχαν Χριστιανοὶ ποῦ ζοῦσαν μυστηριακὰ καὶ ἀσκητικά, ἀλλὰ παράλληλα καὶ Χριστιανοὶ ποῦ ἐπηρεάζονταν ἀπὸ ἄλλες παραδόσεις καὶ στὴν πραγματικότητα ἦταν οὐμανιστές, δηλαδὴ στηρίζονταν στὸν ἀνθρώπινο παράγοντα.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀντιμετώπισε δύο πειρασμούς, ὁ ἕνας προερχόταν ἀπὸ τὴν Δύση μὲ τὴν διδασκαλία τοῦ Βαρλαὰμ ποῦ σαφῶς ἦταν ἕνας ἐκκοσμικευμένος Χριστιανισμὸς καὶ ὁ ἄλλος πειρασμὸς προερχόταν ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴ ποῦ ἐκφραζόταν ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανούς, στοὺς ὁποίους παρέμεινε αἰχμάλωτος ἕνα σχεδὸν χρόνο καὶ εἶχε συζητήσεις μαζί τους. Καὶ ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι σήμερα δεχόμαστε προκλήσεις καὶ ἀπὸ τὴν ἐκκοσμικευμένη χριστιανικὴ Δύση καὶ ἀπὸ τὴν ἀνθρωποκεντρικὴ θρησκευτικότητα –μουσουλμανισμό– τῆς Ἀνατολῆς.

Ἔτσι, τὴν ἐποχὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ παρατηρεῖτο ἕνας σχολαστικισμὸς ποῦ κέντρο ἔχει τὴν λογικὴ καὶ ἕνας ἠθικισμὸς ποῦ κέντρο ἔχει τὸ συναίσθημα καὶ τὴν ἐξωτερικὴ συμπεριφορά. Σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὑπεγράμμιζε τὸν ὀρθόδοξο ἡσυχασμὸ ποῦ εἶναι ἀναίρεση καὶ τοῦ σχολαστικισμοῦ καὶ τοῦ ἠθικισμοῦ. Ἐπίσης, τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ὑπῆρχαν δύο παραδόσεις, στὴν μία ὑπερτονίζονταν τὰ Μυστήρια σὲ βάρος τῆς προσευχῆς, ὅπως δίδασκε ὁ Βαρλαὰμ καὶ στὴν ἄλλη ὑπερτονιζόταν ἡ προσευχὴ σὲ βάρος τῶν Μυστηρίων, ὅπως πίστευαν οἱ Μασαλιανοί.

Βλέπουμε, λοιπόν, ὅτι ἡ ἐποχή μας εἶναι παράλληλη μὲ τὴν ἐποχὴ τοῦ 14ου αἰῶνος, ὅπου ἐπικρατοῦν οἱ ἴδιες παραδόσεις καὶ οἱ ἴδιες ἐπιρροὲς ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴ καὶ τὴν Δύση, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἐσωτερικὲς ἐγγενεῖς οὐμανιστικὲς παραδόσεις. Πρόκειται γιὰ ἕναν ἀνθρωποκεντρισμό, μιὰ φιλαυτία καὶ εὐδαιμονία ποῦ εἶναι ἀντίθετα ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι θὰ πρέπει νὰ γνωρίζουμε πολὺ καλὰ τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ὅπως τὴν ἐκφράζουν οἱ ἅγιοί μας παλαιοὶ καὶ νεώτεροι ποῦ ἔχει τὸ πνεῦμα τῆς προσευχῆς, τῆς λατρείας, τῆς θείας Κοινωνίας, τῆς φιλοθεΐας καὶ τῆς φιλανθρωπίας. Νὰ μάθουμε νὰ διακρίνουμε τί εἶναι καὶ τί δὲν εἶναι ὀρθόδοξο, τί εἶναι καὶ τί δὲν εἶναι ἐκκλησιαστικό. Διότι, ὁ βασικὸς κίνδυνος εἶναι ὁ συγκρητισμός, δηλαδὴ νὰ θεωροῦμε ὅτι ὅλες οἱ παραδόσεις εἶναι ἴδιες καὶ ὅλες οἱ θρησκεῖες μιλᾶνε γιὰ τὸν ἴδιο Θεό.

Ἐρώτηση: Σκεπτόμενοι τὸν Κωνσταντῖνο, τὸν πατέρα τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, στὸ ὅτι βίωνε ὁσίως, παρ’ ὅλο ποῦ βρισκόταν μέσα στὸν κόσμο καὶ κατεῖχε ὑπεύθυνο ἀξίωμα, –λόγῳ τοῦ ὁποίου μᾶλλον ἐστερεῖτο τὴν εἰρήνη, ἐφόσον ἦταν καὶ αὐλικός– νομίζετε ὅτι ἐμεῖς ὡς σύγχρονοι ἄνθρωποι, θὰ μπορούσαμε σ’ αὐτοὺς τοὺς καθόλου ἥσυχους καιροὺς νὰ βιώσουμε παρόμοια ζωὴ μέσα στὴν ἀναταραχὴ τοῦ κόσμου; Σὲ τί ἔγκειται τέτοια ζωή;

Ἀπάντηση: Πράγματι, ὁ πατέρας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, καίτοι ἦταν συγκλητικός, ζοῦσε μέσα στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, εἶχε ἀπόλυτη πίστη στὴν πρόνοια τοῦ Θεοῦ καὶ ἔκανε νοερὰ προσευχὴ καὶ κατὰ τὴν διάρκεια τῶν συνεδριάσεων τῆς συγκλήτου. Ὅλοι τὸν θεωροῦσαν ἅγιο, γι' αὐτὸ ὅταν συναντοῦσαν τὰ παιδιά του, ὅπως καὶ τὸν Γρηγόριο, ἔλεγαν «τὰ παιδιὰ τοῦ ἁγίου». Καὶ ὅταν βρισκόταν στὰ πρόθυρα τοῦ θανάτου, στὴν παράκληση τῆς γυναίκας τοῦ νὰ ζητήση ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα νὰ παραλάβη ὑπὸ τὴν προστασία του τὰ παιδιά του, ἐκεῖνος ἀπάντησε ὅτι τὰ ἀφήνει στὴν Παναγία, τὴν Μητέρα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ δείχνει τὴν μεγάλη πίστη τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου.

Ἡ χριστιανικὴ ζωή, ὅπως μᾶς τὴν παρέδωσε ὁ Χριστὸς καὶ τὴν ἔζησαν οἱ ἅγιοι διὰ μέσου τῶν αἰώνων, μπορεῖ νὰ βιωθῇ ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, σὲ ὅλους τοὺς χρόνους καὶ τοὺς τόπους. Δὲν ἔδωσε ὁ Χριστὸς ἄλλο Εὐαγγέλιο γιὰ τοὺς μοναχοὺς καὶ ἄλλο Εὐαγγέλιο γιὰ τοὺς ἐγγάμους, οὔτε ἄλλο Εὐαγγέλιο γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς τῆς πρώτης Ἐκκλησίας καὶ ἄλλο γιὰ τοὺς μεταγενεστέρους. Ὅλοι πρέπει νὰ τηροῦμε τὴν ἴδια εὐαγγελικὴ ζωή. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι θὰ πρέπει νὰ ἐκκλησιαζόμαστε τακτικά, νὰ συμμετέχουμε στὰ Μυστήρια τῆς μετανοίας καὶ τῆς θείας Εὐχαριστίας, νὰ προσευχόμαστε στὶς τακτικές, ἀλλὰ καὶ ἄλλες ὧρες τῆς ἡμέρας, νὰ χρησιμοποιοῦμε τὴν εὐχή, τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησόν με», ὅπου καὶ ἂν βρισκόμαστε, καὶ νὰ τηροῦμε τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ.

Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὸς ὁ ἐπίλογος μιᾶς ἐπιστολῆς, τὴν ὁποία ἀπέστειλε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς στοὺς Χριστιανοὺς τῆς Θεσσαλονίκης, ὅταν ὁ ἴδιος ἦταν αἰχμάλωτος στοὺς Ὀθωμανούς. Τοὺς λέγει ὅτι ἐμεῖς οἱ Χριστιανοὶ ἔχουμε ζωντανὸ καὶ ἀληθινὸ Θεὸ καὶ πρέπει νὰ ἔχουμε ζωντανὴ καὶ ἀληθινὴ πίστη ἡ ὁποία θὰ ἐκφράζεται μὲ ἔργα, γιατί ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἔχει νεκρὰ πίστη μὲ τὴν ἀπραξία τῶν ἀγαθῶν ἔργων εἶναι νεκρὸς καὶ δὲν ζὴ κατὰ Θεό. Ἐπίσης, τοὺς συνιστᾶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον θὰ γίνουν υἱοὶ τοῦ Θεοῦ. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὴν κακία, παραμένη στὴν χώρα τῆς ἀρετῆς, ἐπιλαμβάνεται τῶν ἔργων τῆς μετανοίας καὶ προσμένη τὸν Θεό, δὲν θὰ λάβη μόνον τὴν τελείωση τῆς ἀνθρώπινης ἀρετῆς, ἀλλὰ θὰ ἀποκτήση καὶ τὶς ὑπερφυεῖς θεϊκὲς ἀρετές, διὰ τῆς ἐνοικήσεως μέσα τοῦ τοῦ θείου Πνεύματος. Καὶ καταλήγει: «Οὕτω γὰρ θεοποιεῖται ὁ ἄνθρωπος». Αὐτὸν τὸν λόγο ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς προσφέρει καὶ σὲ μᾶς οἱ ὁποῖοι θέλουμε νὰ εἴμαστε μαθητές του.

Καὶ κάτι ἀκόμη. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὡς μοναχὸς στὸ Ἅγιον Ὅρος προσευχόταν μὲ τὴν κραυγή: «Φώτισόν μου τὸ σκότος, φώτισόν μου τὸ σκότος». Ἂν αἰσθανόμαστε ὅτι ὁ νούς μας –ὄχι ἡ λογική, ἀλλὰ ἡ νοερὰ ἐνέργεια– εἶναι ἐσκοτισμένος, ἅς προσευχόμαστε στὸν Θεὸ νὰ τὸν φωτίση, γιὰ νὰ βλέπουμε τὴν ζωὴ μέσα ἀπὸ ἄλλη προοπτική, μέσα ἀπὸ τὴν καθαρὴ καρδιά μας.

Ἐρώτηση: Τί εἶναι ἡ καρδιά, κατὰ τὴν Πατερικὴ θεολογία; Πῶς μποροῦμε νὰ γνωρίσουμε τὸν Θεὸ μὲ τὴν καρδιά, ὄχι μὲ τὴν διανόηση, γιὰ νὰ μὴν πέσουμε στὸ λάθος ποὺ ἔκανε ὁ Βαρλαάμ;

Ἀπάντηση: Ἡ καρδιὰ κατὰ τὴν βιβλικοπατερικὴ παράδοση εἶναι τὸ κέντρο τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι ὁ χῶρος, ὁ ὁποῖος ἀνακαλύπτεται μὲ τὴν ἐν Χριστῷ ἄσκηση, τὴν ἀδιάλειπτη προσευχὴ καὶ στὸν ὁποῖον χῶρο ἀποκαλύπτεται ὁ Θεός. Αὐτὸ λέγεται πνευματικὴ καρδιὰ καὶ εἶναι στὸ βάθος τῆς σωματικῆς καρδιᾶς, καὶ βεβαίως δὲν εἶναι τὸ συναίσθημα. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς εἶπε: «μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδία, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται» (Μάτθ. ε', 8).

Στὴν Πατερικὴ Παράδοση φαίνεται ὅτι, ὅταν οἱ Πατέρες κάνουν λόγο γιὰ τὴν καρδιά, ἐννοοῦν κυρίως τὸ παθητικὸ μέρος τῆς ψυχῆς, ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ τὸ ἐπιθυμητικὸ καὶ τὸ θυμικό. Ἑπομένως, καρδιὰ εἶναι ἡ δύναμη τῆς ἀγάπης καὶ ἡ δύναμη τοῦ θυμοῦ. Μὲ τὴν ἀγάπη ἐπιθυμοῦμε νὰ ἑνωθοῦμε μὲ τὸν Χριστὸ καὶ ὁ θυμὸς εἶναι ἡ δύναμη ἐκείνη ποὺ ἐνεργοποιεῖ αὐτὴν τὴν ἐπιθυμία. Δυστυχῶς, αὐτὸ τὸ ἐπιθυμητικὸ καὶ τὸ θυμικὸ τὸ προσφέρουμε στὴν κτίση καὶ ἀναπτύσσονται τὰ πάθη, ἀλλὰ ὅταν τὸ ἐπαναφέρουμε πρὸς τὸν Θεό, τότε ἡ καρδιὰ καθαρίζεται. Ἔτσι ἡ καρδιὰ λειτουργεῖ παρὰ φῦσιν μὲ τὰ πάθη καὶ ὑπὲρ φῦσιν, μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν προσευχή.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν καρδιὰ ὑπάρχει στὸν ἄνθρωπο τὸ λεγόμενο λογιστικὸ τῆς ψυχῆς, ποὺ ἐνεργεῖ στὸν ἐγκέφαλο. Μὲ τὴν λογικὴ ἀποκτοῦμε γνώση τοῦ περιβάλλοντος κόσμου, μελετοῦμε βιβλία, σχηματίζουμε σκέψεις γιὰ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ζοῦμε, ἀλλὰ μὲ τὴν καρδιὰ ἀγαπᾶμε τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους. Ἔτσι ὑπάρχει ἡ λογικὴ ἐνέργεια ποὺ δραστηριοποιεῖται στὸν ἐγκέφαλο καὶ ὑπάρχει ἡ νοερὰ ἐνέργεια, ἡ ὁποία στὴν φυσιολογική της κατάσταση ἐνεργοποιεῖται μέσα στὸν χῶρο τῆς καρδιᾶς, αὐτῆς ποὺ οἱ Πατέρες ὀνομάζουν βαθεῖα καρδία ἢ πνευματικὴ καρδιά.

Τὸ πῶς γνωρίζουμε τὸν Θεὸ μὲ τὴν καρδιὰ καὶ ὄχι μὲ τὴν λογικὴ εἶναι ἡ οὐσία τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Συνήθως, ὅταν πονᾶμε ἀπὸ ἕνα συγκλονιστικὸ γεγονός, τότε ζοῦμε μὲ τὴν καρδιά. Ἔτσι, ὅταν ἔχουμε μετάνοια καὶ ἀναπτύσσεται ἕνας πόνος ἐπειδὴ ἔχουμε ἀπομακρυνθῇ ἀπὸ τὸν Θεό, μαθαίνουμε νὰ ζοῦμε μὲ τὴν καρδιά. Αὐτὸ θὰ μᾶς τὸ δείξη ἡ πορεία τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς. Τὸ γεγονὸς εἶναι ὅτι, ὅταν συνδεθοῦμε μὲ κάποιον ἄνθρωπο ποὺ ζῆ μὲ τὴν καρδιά, ποὺ ὁ νους του ἔχει ἀποδεσμευθῇ ἀπὸ τὴν λογική, μπορεῖ νὰ μάθουμε νὰ συμπεριφερόμαστε καὶ ἐμεῖς καρδιακά. Αὐτὸ γίνεται μὲ ὅλες τὶς ἐπιστῆμες, ἀφοῦ χωρὶς καθοδηγό, χωρὶς δάσκαλο, εἶναι δύσκολο κανεὶς νὰ μυηθῇ στὰ μυστικὰ μιᾶς ἐπιστήμης. Τὸ ἴδιο γίνεται καὶ στὰ πνευματκὰ θέματα.

Θὰ πρέπει νὰ ὑπενθυμίσω τὴν πορεία τῶν δύο Μαθητῶν πρὸς Ἐμμαοὺς μετὰ τὴν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ὅπως τὸ περιγράφει ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς. Οἱ μαθητὲς διακατέχονταν ἀπὸ πολλοὺς λογισμοὺς ἀπελπισίας καὶ ἀπογνώσεως, ἐπειδὴ εἶχε σταυρωθῇ ὁ Χριστός, ἐνῷ αὐτοὶ ἤλπιζαν ὅτι θὰ ἦταν ὁ Μεσσίας ποὺ θὰ τοὺς ἐλευθέρωνε ἀπὸ τὴν κυριαρχία τῶν Ρωμαίων. Τότε τοὺς πλησίασε ὁ Χριστὸς καὶ ἄρχισε νὰ ἐρμηνεύη τὶς Γραφές, ποὺ ὁμιλοῦσαν γιὰ τὸ ὅτι ἔτσι ἔπρεπε νὰ γίνουν τὰ πράγματα. Καὶ σιγά-σιγά ἄρχισε νὰ φλέγεται ἡ καρδιά τους, ὅπως οἱ ἴδιοι ὁμολόγησαν: «οὐχὶ ἡ καρδία ἡμῶν καιομένη ἥν ἐν ἡμῖν, ὡς ἐλάλει ἡμῖν ἐν τῇ ὁδῷ καὶ ὡς διήνοιγεν ἡμῖν τὰς γραφάς;» (Λούκ. κδ', 32).

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι οἱ λογισμοὶ ποὺ ἐνεργοῦν στὸν ἐγκέφαλο δημιουργοῦν φόβο, ἀπελπισία καὶ ἀπόγνωση, ἐνῷ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ποὺ ἐνεργεῖ στὴν καρδιὰ δημιουργεῖ ἀγάπη, πίστη, πόθο γιὰ τὸν Χριστό. Καὶ τὸ θέμα εἶναι πῶς θὰ ἀπαλλαγοῦμε ἀπὸ τοὺς λογισμοὺς τῆς ἀπογνώσεως καὶ τῆς ἀπελπισίας, πῶς θὰ φλεχθῇ ἡ καρδιά μας ἀπὸ ἀγάπη γιὰ τὸν Χριστό. Αὐτὸ γίνεται ὅταν ἀποκτήσουμε ὁδηγὸ τὸν Χριστὸ ἢ καθοδηγὸ κάποιον φίλο τοῦ Χριστοῦ καὶ θὰ μάθουμε πῶς νὰ ζοῦμε ἐκκλησιαστικά.

Ἐρώτηση: Μὲ τὴν προοπτικὴ τῆς παλαμικῆς διδασκαλίας, θὰ μπορούσατε, σὲ λίγα λόγια, νὰ μᾶς πῆτε ποιά εἶναι ἡ οὐσία τῆς ὀρθοδόξου πίστεως;

Ἀπάντηση: Ἡ βάση τῆς θεολογίας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ εἶναι ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι Φῶς οἱ Πρωτόπλαστοι ζοῦσαν στὸν Παράδεισο μέσα στὸ Φῶς, μὲ τὴν ἁμαρτία ἀπομακρύνθηκαν ἀπὸ τὸ Φῶς καὶ σκοτίσθηκε ὁ νοὺς οἱ ἅγιοι ὅταν βλέπουν τὸν Θεό, τὸν βλέπουν μέσα στὸ Φῶς τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν ἐνανθρώπησή του ἔγινε πηγὴ τοῦ ἀκτίστου Φωτὸς οἱ ἄνθρωποι ἐν Χριστῷ πρέπει νὰ φθάσουν σὲ μιὰ τέτοια κατάσταση ὥστε νὰ βλέπουν τὸν Χριστὸ ὡς Φῶς, ὅπως οἱ τρεὶς Μαθητὲς πάνω στὸ Ὅρος Θαβὼρ μὲ τὸ Βάπτισμα καὶ τὸ Χρῖσμα καθαρίζεται ἡ καρδιὰ καὶ φωτίζεται ὁ νοὺς καὶ μὲ τὴν θεία Κοινωνία λαμβάνουμε Φῶς, γι' αὐτὸ ψάλλουμε «εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν...». Τὸ Φῶς αὐτὸ τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἄκτιστη ἐνέργειά Του, ποὺ σημαίνει ὅτι δὲν ἔχει ἀρχὴ καὶ τέλος, δὲν ἔχει δημιουργηθῇ, ὁπότε ἡ μέθεξη αὐτοῦ τοῦ Φωτὸς εἶναι ἡ θέωση τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτὸς εἶναι ὁ σκοπὸς τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

Στὴν συνέχεια ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς διδάσκει γιὰ τὴν ἀξία τοῦ ὀρθοδόξου ἡσυχασμοῦ καὶ τῆς νηπτικὴς ζωῆς. Μέσα στὰ πλαίσια αὐτὰ ἔκανε λόγο γιὰ τὴν προσευχή, τὴν νήψη, τὴν κάθαρση τῆς καρδιᾶς, τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους, τὴν μετάνοια, κλπ. Εἶναι πολὺ σημαντικὸ νὰ διαβάση κανεὶς τὶς ὁμιλίες τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ποὺ ἔκανε στὸ ποίμνιό του στὴν Θεσσαλονίκη. Σὲ αὐτὲς συνδυάζεται ὁ μεγάλος θεολόγος μὲ τὸν μεγάλο Πατέρα, ὁ θεόπτης διδάσκαλος μὲ τὸν ἡσυχαστὴ μοναχό, ὁ ἀντιρρητικὸς θεολόγος μὲ τὸν πνευματικὸ καθοδηγητὴ κλπ. Στὴν πραγματικότητα μὲ τὶς ὁμιλίες αὐτὲς ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς μετέφερε ὅλη τὴν θεοπτικὴ καὶ ἡσυχαστικὴ θεολογία στὴν ζωὴ τῶν πιστῶν.

Φυσικά, δὲν πρόκειται γιὰ δική του διδασκαλία, γι' αὐτὸ δὲν εἶναι ἁπλῶς «παλαμικὴ» διδασκαλία, ἀλλὰ εἶναι ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, ὅπως ἐκφράσθηκε ἀπὸ τὸν Ἴδιο, διὰ τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν ἁγίων διὰ μέσου τῶν αἰώνων. Αὐτὴν τὴν διδασκαλία τὴν συναντᾶμε μέσα στὴν Ἁγία Γραφή, τὰ κείμενα τῶν Πατέρων, τὶς εὐχὲς τῶν Μυστηρίων, καὶ τὶς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Ἔτσι συνδέεται σαφέστατα ὁ lex credendi (νόμος πίστεως) καὶ ὁ lex orandi (νόμος προσευχῆς). Δηλαδή, συνδέεται τὸ δόγμα μὲ τὴν προσευχή.

Τὸ σημαντικὸ εἶναι νὰ καταλάβουμε ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ ἀληθινὸς Θεός, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ὅτι ὁ σκοπὸς τῆς ζωῆς μας εἶναι νὰ ἑνωθοῦμε μὲ τὸν Χριστό, λαμβάνοντας τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὅτι ὁ χρόνος τῆς ζωῆς μας εἶναι πολὺ λίγος καὶ μέσα σὲ αὐτὸν πρέπει νὰ θεραπευθοῦμε γιὰ νὰ δοῦμε τὸν Θεὸ ὡς Φῶς καὶ ὅτι ἡ μέλλουσα ζωὴ εἶναι αἰώνια καὶ θὰ πρέπει μέσα στὸν λίγο χρόνο ποὺ θὰ ζήσουμε νὰ εἰσέλθουμε στὸν δρόμο τῆς μετανοίας. Θὰ πρέπει νὰ ἀγωνιζόμαστε νὰ ζοῦμε ὡς Χριστιανοί, ὅπως τὸ συνιστᾶ τὸ Εὐαγγέλιο, καὶ ἂν δὲν μπορέσουμε νὰ ζήσουμε τέλεια ὡς Χριστιανοί, τοὐλάχιστον νὰ πεθάνουμε ὡς Χριστιανοί, μὲ τὴν μετάνοια καὶ τὴν ἐλπίδα τῆς αἰωνίου ζωῆς.

1 Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, δεν θα αρκούσε η σάρκωση του Υιού του Θεού; Γιατί έπρεπε να γίνη η Σταύρωση για την σωτηρία μας;

Απάντηση: Αρχίζετε από θεολογική ερώτηση και καλά κάνετε, γιατί η θεολογία είναι η ζωή μας. Έχουμε κουρασθή από κούφια λόγια.

Απαντώντας στην ερώτηση θα ήθελα να πω ότι ο Χριστός με την ενανθρώπησή Του προσέλαβε εκουσίως σώμα άκρως καθαρό, αλλά θνητό και παθητό, προκειμένου να νικήση τον θάνατο και την αμαρτία επάνω σε αυτό. Έτσι, το σώμα που προσέλαβε ο Χριστός θεώθηκε αμέσως με την πρόσληψή του στην μήτρα της Παναγίας, αλλά η νέκρωση του θανάτου έγινε με το δικό Του θάνατο στον Σταυρό και την κάθοδο της ψυχής μαζί με την θεότητα στον Άδη και, φυσικά, με την Ανάστασή Του.

Εδώ τίθεται το θέμα για το «απροϋπόθετο η εμπροϋπόθετο» της θείας ενανθρωπήσεως. Εγράφησαν διατριβές και μελέτες γύρω από το θέμα αυτό. Το ερώτημα είναι: Η πτώση του ανθρώπου «ανάγκασε» τον Θεό να ενανθρωπήση; Σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί να θεωρηθή ότι η πτώση έκανε καλό και ήταν αναγκαία! Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής και άλλοι Πατέρες ισχυρίζονται ότι τίποτε δεν αναγκάζει τον Θεό, αλλά η ενανθρώπηση του Χριστού θα γινόταν, ανεξάρτητα από την πτώση του ανθρώπου, γιατί προκειμένου να σωθή ο άνθρωπος έπρεπε να ενωθή η ανθρώπινη φύση με την θεία φύση υποστατικώς, αλλιώς δεν θα μπορούσε ο άνθρωπος να σωθή. Γι' αυτό η ενανθρώπηση του Χριστού είναι το τέλος της δημιουργίας του κόσμου. Μετά όμως την πτώση και την είσοδο του θανάτου στον άνθρωπο και την κτίση προστέθηκε ο Σταυρός και ο θάνατος, λόγω της φθαρτότητας και την θνητότητας. Έτσι «ο Χριστός έπαθεν υπέρ ημών» (Α Πέτρ. β , 21).

2 Ερώτηση: Ποιό είναι το μήνυμα της Αναστάσεως;

Απάντηση: Δεν πρόκειται για μήνυμα, αλλά για αληθινή ζωή, αφού κατά τον ιερό Χρυσόστομο «ανέστη Χριστός και ζωή πολιτεύεται». Μετά την Ανάσταση του Χριστού έχουμε την δυνατότητα, με το Βάπτισμα, την θεία Ευχαριστία και την όλη μυστηριακή ζωή στην Εκκλησία, να εγκεντριζόμαστε στο Σώμα του Χριστού και έτσι η αγριέλαιος να γίνη καλλιέλαιος, να μεταμορφωθή όλη μας η ύπαρξη.

Αν θέλουμε να κάνουμε λόγο για μήνυμα, μπορούμε να πούμε ότι η Ανάσταση του Χριστού γεμίζει την ψυχή μας από την ελπίδα της αναστάσεως των σωμάτων, αλλά και από την μέθεξη του ακτίστου Φωτός. Μετά την Ανάσταση του Χριστού όλα έχουν αλλάξει, αποκτούμε νόημα ζωής και είναι δυνατόν τα σώματά μας να ομοιάσουν με το Σώμα του Μεταμορφωθέντος στο Θαβώρ και Αναστάντος Χριστού. Τώρα άνοιξε ο Παράδεισος και εκεί υπάρχει η ουράνια Εκκλησία, στην οποία γίνεται αέναη Λειτουργία, όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Αποκαλύψεως. Ελπίζουμε και αγωνιζόμαστε να εισέλθουμε σε αυτήν. Υπάρχει πιο ελπιδοφόρο μήνυμα;

3 Ερώτηση: Πως θα φέρουμε περισσότερους νέους στην Εκκλησία;

Απάντηση: Η Εκκλησία έχει μεγάλη δύναμη, μεταμορφώνει τα πάντα, αγκαλιάζει όλους. Όσοι βαπτίσθηκαν και χρίσθηκαν ανήκουν «δυνάμει» στην Εκκλησία και μπορούν να γίνουν ζωντανά μέλη της –«ενεργεία»– να δεχθούν την αναγεννητική ενέργεια του Θεού. Ο Χριστός, που είναι η κεφαλή της Εκκλησίας, «νεοποιεί τους γηγενείς», προσλαμβάνει τους ανθρώπους με τα ποικίλα βάρη της ηλικίας, των τύψεων, των αμαρτιών, και τους καθιστά νέους. Νεοποιεί τους ηλικιωμένους και σοφίζει τους νέους.

Είναι, όμως, αλήθεια ότι πολλοί νέοι διακόπτουν τις σχέσεις τους με την Εκκλησία στις πιο κρίσιμες περιόδους της ζωής τους. Χρειάζεται ιδιαίτερη ποιμαντική επιστήμη για να ανοίξη κανείς διάλογο με τους νέους. Νομίζω ότι τα εκκλησιαστικά βιώματα της νηπιακής και παιδικής ηλικίας επαναφέρουν τους νέους, αργά η γρήγορα, στην Εκκλησία. Γι' αυτό οι Ιερείς, με τους γονείς και τους δασκάλους πρέπει να προσφέρουν στα παιδιά με ελευθερία τέτοια εκκλησιαστικά βιώματα από την νηπιακή τους ζωή.

Ο νομπελίστας Λόρεντς έχει πη ότι στους νέους ανθρώπους λειτουργεί και το φαινόμενο της «νεοφιλίας», επειδή θέλουν να δοκιμάσουν κάτι καινούριο, και το φαινόμενο της «καθυστερημένης υπακοής», αφού επανέρχονται έστω και αργά στις ρίζες τους. Αυτό το βλέπουμε στον άσωτο υιό της σχετικής παραβολής. Εκείνο που τον έκανε να επιστρέψη στο πατρικό σπίτι ήταν η αγάπη του Πατέρα, που εκφραζόταν με ελευθερία. Ας δείχνουμε αγάπη στα παιδιά και αυτή θα ενεργήση θετικά σε όλη την ζωή τους.

4 Ερώτηση: Εάν είναι πρόβλημα η εκκοσμίκευση για την Εκκλησία;

Απάντηση: Φυσικά η εκκοσμίκευση είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τα μέλη της Εκκλησίας. Όταν ομιλούμε για εκκοσμίκευση, εννοούμε την αλλοίωση η παραθεώρηση της θεολογίας και του ησυχασμού που έχει η Ορθόδοξη Εκκλησία, καθώς επίσης και η κοινωνικοποίηση της ευαγγελικής ζωής. Έλεγε κάποιος, επηρεασμένος από την εκκοσμίκευση: «Ας αφήσουμε τον ουρανό για τους παπάδες και τα πουλιά. Εμείς ας ασχοληθούμε με την γη». Έτσι στην Δύση αναπτύχθηκε η διαλεκτική θεολογία της κρίσεως, η θεολογία του θανάτου του θεού, η μεταχριστιανική θεολογία, η πολιτική θεολογία κλπ.

Εξίσου όμως προβλήματα είναι και δύο άλλα, ήτοι η κοσμοθεωρία, όταν τον Χριστιανισμό από ζωή τον μετατρέπουμε σε ιδεολογία, και η κοσμοφοβία, όταν φοβόμαστε τον κόσμο, κλεινόμαστε μέσα σε μικρές ομάδες και έτσι αναπτύσσεται ο φονταμενταλισμός.

Επίσης, άλλα προβλήματα που δημιουργούνται στα μέλη της Εκκλησίας προέρχονται από τον ορθολογισμό και τον ηθικισμό. Δεν είναι πρόβλημα η ορθή λογική, αλλά ο ορθολογισμός, ούτε η ηθική, αλλά ο ηθικισμός.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον είναι ανάγκη να μάθουμε την μητρική γλώσσα μας, την οποία ομιλούν οι άγιοί μας.

5 Ερώτηση: Είστε αρκετές φορές προσκεκλημένος από διαφόρους φορείς του εξωτερικού. Τι προβλήματα αντιμετωπίζουν οι Έλληνες της Διασποράς;

Απάντηση: Δύο προβλήματα έχω εντοπίσει. Το ένα είναι ο εθνικισμός, αφού οι πρώτες Εκκλησίες έχουν δημιουργηθή από μετανάστες και έχουν διοργανωθή ως εθνικές Εκκλησίες. Αυτό βέβαια συμβαίνει και με άλλες εθνότητες, όπως των σλαβοφώνων και αραβοφώνων, και έτσι διασπάται η εκκλησιαστική ενότητα. Ο εθνικισμός της Διασποράς είναι ένα μεγάλο εκκλησιαστικό πρόβλημα σήμερα. Το άλλο είναι η αλλοίωση της πίστεως και ζωής, από την άποψη ότι μερικές φορές παρατηρείται ένας εκπροτεσταντισμός της ορθοδόξου ζωής και μια αλλοτρίωση του ορθοδόξου ήθους. Για να είμαι ακριβής θέλω να τονίσω ότι στην Αμερική παρατηρείται έντονα μια στροφή προς την Ορθόδοξη θεολογία και τον αγιορειτικό μοναχισμό και σε αυτό, μεταξύ των άλλων, βοηθά η διάδοση ορθοδόξων βιβλίων και ακόμη συντελούν τα 18 Μοναστήρια που έχει δημιουργήσει ο Γέροντας Εφραίμ, Προηγούμενος της Ιεράς Μονής Φιλοθέου του Αγίου Όρους. Πολλοί Αμερικανοί ενδιαφέρονται για φιλοκαλικά θέματα.

6 Ερώτηση: Την Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου στην κεντρική Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών θα σας απονεμηθή ο τίτλος του Επιτίμου Διδάκτορος στο τμήμα της Κοινωνικής Θεολογίας. Ποιά προσόντα πρέπει να έχη ένας σύγχρονος θεολόγος;

Απάντηση: Το θεωρώ ειδική τιμή στο πρόσωπό μου που έγινε από την Θεολογική Σχολή Αθηνών για το θεολογικό συγγραφικό έργο.

Στο ερώτημα, ποιά προσόντα πρέπει να έχη ο σύγχρονος θεολόγος, νομίζω ότι η απάντηση βρίσκεται στο έργο και την διδασκαλία των αγίων Πατέρων του Δ αἰῶνος. Ο αιώνας αυτός ήταν ένας αιώνας πολύ σημαντικός, παρόμοιος με τον δικό μας. Οι Πατέρες της Εκκλησίας είχαν δεχθή την αποκαλυπτική αλήθεια, αλλά μελέτησαν και τα οντολογικά, κοσμολογικά, ανθρωπολογικά ερωτήματα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και έδωσαν απαντήσεις σε αυτά. Οι άγιοι Πατέρες σπούδασαν την επιστήμη και την φιλοσοφία της εποχής τους και γνώρισαν όλους τους προβληματισμούς των ανθρώπων, απέκτησαν πνευματικές εμπειρίες του Θεού, οπότε ως αναγεννημένοι άνθρωποι απάντησαν στους προβληματισμούς των ανθρώπων. Έτσι, έκαναν ένα δημιουργικό έργο που είναι σύγχρονο μέχρι τις ημέρες μας.

Νομίζω ότι ο σύγχρονος θεολόγος πρέπει να αποκτήση γνήσιες εμπειρίες του Θεού, να γνωρίση τα σύγχρονα προβλήματα των ανθρώπων, ενδεχομένως την σύγχρονη παιδεία και επιστήμη, και στην συνέχεια να τους βοηθήση αγαπητικά και κενωτικά. Έτσι, τα βασικά γνωρίσματα των συγχρόνων θεολόγων πρέπει να είναι η σπουδή στην ορθόδοξη ζωή, η ομολογία της πίστεως και η ποιμαντική.

7 Ερώτηση: Αφού γράψατε βιβλίο για τον αείμνηστο Μητροπολίτη κυρό Σεβαστιανό και αφού διατελέσατε υπεύθυνος της κατασκηνώσεως στην Χριστιανική Ένωση Αγρινίου, ποιός ο ρόλος των Αδελφοτήτων;

Απάντηση: Νομίζω δεν πρέπει κανείς να αρνήται το παρελθόν του, αλλά να το συμπληρώνη, να το μεταμορφώνη, να το βελτιώνη. Από τους γονείς μου γνώρισα την εκκλησιαστική ζωή. Οι πρώτοι Πνευματικοί μου Πατέρες με αγάπησαν, έδειξαν υπομονή, με παιδαγώγησαν, με τον τρόπο που γνώριζαν. Ήταν Κληρικοί με φόβο Θεού, ανιδιοτέλεια και αγάπη για τον Θεό και την Εκκλησία. Αυτοί έβαλαν τις βάσεις στην ζωή μου. Πάνω σε αυτήν την βάση ο Θεός με τους αγιορείτες Πατέρες και άλλους εξαγιασμένους Κληρικούς, όπως τον μακαριστό Μητροπολίτη μου Καλλίνικο και τον Γέροντα Σωφρόνιο, ακόμη και με την μελέτη των πατερικών έργων, έκτισε και κάτι άλλο.

Δεν αρνούμαι το παρελθόν, αλλά βλέπω την αγάπη του Θεού που εργάσθηκε «πολυμερώς και πολυτρόπως» επάνω μου, αρκεί εγώ να αποδειχθώ άξιος της αγάπης του Θεού και των φίλων του Θεού, και σας παρακαλώ, καθώς και τους αναγνώστες, να προσεύχονται γι' αυτό. Πάντοτε πρέπει να εργαζόμαστε θετικά και όχι αρνητικά και επιθετικά.

8 Ερώτηση: Ποιό το μέλλον του Οικουμενικού Πατριαρχείου;

Απάντηση: Από ανθρωπίνης πλευράς είναι ζοφερό. Αλλά την Εκκλησία την διευθύνει ο Θεός, άλλωστε ο Χριστός είναι η κεφαλή της. Η Εκκλησία πέρασε από πολλές τρικυμίες, αλλά δεν καταποντίσθηκε. Το ίδιο συνέβη και με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Πέρασε μέσα από διωγμούς, επιθέσεις και όμως παραμένει όρθιο. Καταλύθηκε μια ολόκληρη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία – Βυζάντιο, από πολιτικής-διοικητικής πλευράς, αλλά η Εκκλησία παραμένει μέχρι σήμερα και έως της συντελείας των αιώνων ζωντανή.

Βέβαια, σήμερα το Οικουμενικό Πατριαρχείο πάσχει από λειψανδρία, λόγω των εξωτερικών συνθηκών. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ως πολυτάλαντος, έθεσε δύο στόχους. Ο ένας να συμμετέχουν στην διοίκηση του Πατριαρχείου όλοι οι Ιεράρχες του Θρόνου, και ο άλλος, ο μελλοντικός Πατριάρχης να εκλέγεται από όλους τους Ιεράρχες του Οικουμενικού Θρόνου, ανά την Οικουμένη, και μετά την εκλογή να λαμβάνη την τουρκική υπηκοότητα, όπως γίνεται στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Επέτυχε τον πρώτο στόχο, πιστεύω ότι θα επιτύχη και τον δεύτερο, για την διάσωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, γιατί έχει μεγάλο ρόλο να διαδραματίση. Είναι ένας εξαγιασμένος θεσμός, που τον ευλόγησαν οι Πατέρες των Οικουμενικών Συνόδων, στην περιοχή του συνήλθαν οι Οικουμενικοί Σύνοδοι, οι οποίες ομολόγησαν την ορθόδοξη πίστη, και καθαγιάσθηκε από τα αίματα των μαρτύρων, Πατριαρχών, Αρχιερέων, αλλά και τους ιδρώτες των ασκητών.

9 Ερώτηση: Ποιά είναι η πρώτη σας επαφή με την πόλη του Πρωτοκλήτου, την Πάτρα;

Απάντηση: Η πρώτη ουσιαστική επαφή ήταν μετά την εκλογή μου στην Ιερά Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου (1995). Πάντα θεωρούσα την Πάτρα ως μια μεγαλούπολη με έντονη πνευματική παράδοση και την θαύμαζα. Ο τότε Μητροπολίτης Πατρών κ. Νικόδημος με καλούσε στις διάφορρες εορταστικές εκδηλώσεις, όπως το κάνει και ο νυν Μητροπολίτης και αγαπητός εν Χριστώ αδελφός κ. Χρυσόστομος. Πιθανόν να γνωρίζετε ότι ο Σεβ. Μητροπολίτης πρ. Πατρών Νικόδημος ήταν Πνευματικός Πατέρας των γονέων μου, όταν υπηρετούσε Ιεροκήρυξ στα Γιάννενα, και με είχε ευλογήσει από έμβρυο, γι' αυτό έλεγε συνήθως: «Τον Ναυπάκτου τον γνωρίζω εκ κοιλίας μητρός του».

10 Ερώτηση: Ποιόν έχετε πρότυπο στην ζωή σας;

Απάντηση: Το αιώνιο πρότυπο είναι ο Χριστός, και μάλιστα ο Εσταυρωμένος και Αναστάς Χριστός. Και στην συνέχεια οι φίλοι του Χριστού που μετέχουν στο μυστήριο του Σταυρού και της Αναστάσεώς Του. Τέτοιοι ήσαν οι γονείς μου, ο Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Σεβαστιανός, ο Μητροπολίτης Εδέσσης Καλλίνικος, ο Γέροντας Σωφρόνιος και πολλοί αγιορείτες Πατέρες. Όλοι τους βρίσκονται στην εν ουρανοίς Εκκλησία. Οπότε όραμά μου είναι να αξιωθώ να εισέλθω σε αυτήν την ουράνια Εκκλησία για να τους συναντήσω.

11 Ερώτηση: Τι εύχεσθε για τα παιδιά που σε λίγες ημέρες δίνουν Πανελλήνιες εξετάσεις;

Απάντηση: Οι εξετάσεις που θα δώσουν για τις Ανώτατες Σχολές είναι ένα μέρος των εξετάσεων που θα δίνουν σε όλη τους την ζωή. Εύχομαι να επιτύχουν σε όλες τις εξετάσεις, επαγγελματικές, κοινωνικές, οικογενειακές, εκκλησιαστικές, με την δύναμη του Θεού.

Αυτήν την περιόδο θα πρέπει να διαβάζουν ωσάν η επιτυχία να εξαρτάται από τους ίδιους, και να προσεύχονται στον Θεόν, ωσάν η επιτυχία να εξαρτάται από Αυτόν. Αυτό θα εκδιώξη το άγχος, την ανασφάλεια και θα δώση άλλο περιεχόμενο στις εξετάσεις. Κάποτε ο π. Εφραίμ ο Κατουνακιώτης είπε σε μερικά παιδιά, τα οποία είχα οδηγήσει μέχρι το ερημητήριό του και τα οποία ανέμεναν τα αποτελέσματα των εξετάσεων: «Προσέξτε, γιατί υπάρχουν επιτυχίες που καταλήγουν σε αποτυχίες και υπάρχουν αποτυχίες που οδηγούν σε επιτυχίες».

Πάντως, σε όλα τα θέματα υπάρχουν λύσεις και διέξοδοι. Χρειάζεται υπομονή, ψυχραιμία και πίστη στον Θεό. Σε όλα τα παιδιά που διαγωνίζονται αυτόν τον καιρό εύχομαι καλή επιτυχία στις εξετάσεις, αλλά και σε όλη την ζωή τους.–

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἡ συνέντευξη αὐτὴ δόθηκε στὸν δημοσιογράφο Εὐάγγελο Καρανικόλα καὶ δημοσιεύθηκε στὴν τοπικὴ ἐφημερίδα "Ἐφημερίδα Αἰτωλοακαρνανίας".

1. ΕΡΩΤΗΣΗ: Σὲ παρελθοῦσα ὁμιλία σας ἀναφέρατε τὴν κατάλληλη κοινωνία ποὺ θὰ πρέπει νὰ ἀποτελῇ στόχο καὶ στὴν ὁποία μποροῦμε νὰ φτάσουμε μέσα ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνία καὶ τὴν ἱστορικὴ γνώση. Πῶς ἀκριβῶς ὁρίζετε αὐτὴν τὴν κοινωνία; Ψήγματα αὐτῆς ἢ βοηθητικὰ πρὸς αὐτὴν τὴν κατεύθυνση στοιχεῖα ἐντοπίζονται σήμερα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ἐκεῖνο ποὺ εἶπα εἶναι ὅτι στὴν ἐποχὴ ποὺ ἔρχεται θὰ ζήσουμε σὲ πολυπολιτισμικὲς κοινωνίες, στὶς ὁποῖες θὰ ὑπάρχουν πολλοὶ πολιτισμοὶ καὶ πολλὲς παραδόσεις. Ἤδη αὐτὸ σὲ ἕνα βαθμὸ γίνεται καὶ σήμερα. Ἑπομένως, χρειάζεται ἀφ' ἑνὸς μὲν νὰ γνωρίζουμε ἐπαρκῶς τὴν δική μας παράδοση, γιὰ νὰ ἔχουμε κάτι σταθερό, ἀφ' ἑτέρου δὲ νὰ ἔχουμε ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ θὰ ἔχουν ἄλλες παραδόσεις. Αὐτὸ θὰ μᾶς βοηθήση ἀφ' ἑνὸς μὲν νὰ μὴ ἀφομοιωθοῦμε καὶ ἀλλοτριωθοῦμε πολιτιστικά, ἀφ' ἑτέρου δὲ νὰ μὴ διακρινόμαστε ἀπὸ φονταμενταλισμούς, δηλαδή, ὅπως εἶπε κάποιος, νὰ ἐπικρατῆ ἡ ἐπιβίωση καὶ ἡ συμβίωση. Πρέπει νὰ καταπολεμήσουμε τὸν ρατσισμό, ὄχι μόνον τὸν φυλετικό, ἀλλὰ καὶ τὸν κοινωνικὸ ρατσισμό, δηλαδὴ τὸ φαινόμενο ἐκεῖνο ποὺ θεωροῦμε ὡς ξένους ὄχι μόνον τοὺς ἀλλοφύλους, ἀλλὰ καὶ τοὺς ὁμοφύλους ποὺ γεννήθηκαν σὲ ἄλλο χῶρο τῆς Ἑλλάδος καὶ μένουν στὴν δική μας πόλη. Νομίζω ὅτι καὶ σήμερα ὑπάρχουν ὥριμοι ψυχολογικὰ καὶ πνευματικὰ ἄνθρωποι ποὺ ἐνεργοῦν ἀνθρώπινα καὶ ὀρθόδοξα.

2. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιὲς εἶναι οἱ προοπτικὲς ἀνάπτυξης τῆς πόλης τῆς Ναυπάκτου, ἂν λάβουμε ὑπόψη μας καὶ τὴν ἵδρυση ΤΕΙ Ναυπάκτου καὶ βέβαια τὸ πολὺ σημαντικὸ ἔργο τῆς γέφυρας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Εἶναι ἀλήθεια ὅτι τόσο ἡ σύνδεση Ρίου - Ἀντιρρίου μὲ τὴν γέφυρα ποὺ κατασκευάζεται, ὅσο καὶ ἡ δημιουργία τοῦ Παραρτήματος ΤΕΙ θὰ εἶναι δύο πόλοι ἀνάπτυξης τῆς περιοχῆς μας. Αὐτὸ θὰ πρέπει ἀπὸ τώρα νὰ μᾶς ἐνεργοποιήση σὲ πολλοὺς τομεῖς, περιβαλλοντολογικούς, οἰκοδομικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς. Ἐπίσης ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ δραστηριοποιηθῇ γιὰ νὰ ἀναπτύξη τὴν ποιμαντική της. Θεωρῶ ὅτι τὸ μεγαλύτερο ἔργο τῆς Ἐκκλησίας σήμερα εἶναι ἡ ποιμαντικὴ ποὺ πρέπει νὰ κάνη σὲ ὅλες τὶς κατηγορίες τῶν ἀνθρώπων.

3. ΕΡΩΤΗΣΗ: Πῶς ἀντιμετωπίζετε τὸ φαινόμενο τῶν κρίσεων μεταξὺ Πατριαρχείου καὶ Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας; Ὑπάρχουν σὲ τοπικὸ ἐπίπεδο παρόμοιες ἔριδες; Ρωτᾶμε, γιατί γίνεται ἀρκετὸς λόγος γιὰ ἔνταση στὶς σχέσεις μεταξὺ Μητροπόλεων καὶ Μονῶν.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οἱ κρίσεις στὶς μεταπτωτικὲς κοινωνίες εἶναι συνηθισμένα φαινόμενα. Ἔτσι ἔχουμε κρίσεις σὲ πρόσωπα, σὲ κοινωνίες, σὲ θεσμούς. Αὐτὸ ποὺ γίνεται μεταξὺ Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καὶ τοῦ Πατριαρχείου αὐτὸν τὸν καιρό, γίνεται καὶ σὲ ἄλλα μικρότερα ἐπίπεδα. Ὅσο ζωντανὸς εἶναι ὁ ὀργανισμὸς τόσο καὶ μεγαλύτερο πυρετὸ προκαλεῖ. Νομίζω ὅτι ὅταν ὅλοι σέβονται τοὺς ἱεροὺς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας, καὶ τοὺς θεσμούς, τότε οἱ κρίσεις ἢ ἀποφεύγονται ἢ μειώνονται. Τελικά, ὅταν ὁ καθένας γνωρίζει τὸν ρόλο του μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ ἀκόμη ὅταν, παρὰ τὰ λάθη, κυριαρχεῖ ἡ ταπείνωση καὶ ἡ μετάνοια, τότε οἱ κρίσεις ἀντιμετωπίζονται θετικά. Τὸν ταπεινὸ ἄνθρωπο κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ βλάψη καὶ νὰ ἀδικήση.

4. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ἡ Ἐκκλησία στὴν Ἑλλάδα παίζει συμπληρωματικὸ ρόλο ἀπέναντι στὸ Κράτος ἢ ἔχει αὐτόνομη πορεία καὶ δράση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μεταξὺ διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας καὶ διοικήσεως τῆς Πολιτείας ὑπάρχουν διακριτοὶ ρόλοι, ὅπως συνήθως λέμε. Ἡ Ἐκκλησία ὅμως ὡς πνευματικὸς θεσμός, χωρὶς νὰ ἀσχολῆται μὲ τὴν πολιτική, εἶναι μιὰ μεγάλη εὐρύτερη οἰκογένεια, στὴν ὁποία ἀνήκουν ὅλοι οἱ βαπτισμένοι καὶ οἱ ἄρχοντες καὶ οἱ ἀρχόμενοι, καὶ οἱ πλούσιοι καὶ οἱ πτωχοί, καὶ οἱ νέοι καὶ οἱ μεγάλοι. Τελικά, ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴν θεολογία της δίνει νόημα καὶ ζωὴ σὲ ὅλες τὶς ἐκδηλώσεις τοῦ κοινωνικοῦ βίου, γι' αὐτὸ ὅλοι την χρειαζόμαστε.

5. ΕΡΩΤΗΣΗ: Πόσο κοντὰ εἶναι οἱ νέοι ἄνθρωποι στὴν Ἐκκλησία; Σχεδιάζονται κινήσεις γιὰ νὰ ἔρθη ἡ νεολαία πιὸ κοντὰ στὴν Ἐκκλησία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μπορεῖ ἡ πλειονότητα τῶν νέων νὰ μὴ ἐκκλησιάζεται συχνά, ἀλλὰ εἶναι πολὺ κοντὰ σὲ αὐτὸ ποὺ ἐκπροσωπεῖ ἡ Ἐκκλησία. Θεωρῶ ὅτι ἡ Ἐκκλησία συντονίζεται μὲ τὶς βαθύτερες ἀναζητήσεις τῶν νέων καὶ οἱ νέοι μποροῦν νὰ τὴν καταλάβουν. Ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἐναντίον κάθε μορφῆς κατεστημένων. Γιὰ τὸ δεύτερο σκέλος τῆς ἐρωτήσεώς σας θὰ ἤθελα νὰ πῶ ὅτι στὴν Μητρόπολή μας ἔχουμε διάφορα προγράμματα γιὰ τοὺς νέους, ὅπως τὴν ἐκκλησιαστικὴ κατήχηση, τὴν Σχολὴ Βυζαντινῆς Μουσικῆς καὶ παραδοσιακῶν τραγουδιῶν, τὴν Σχολὴ Βυζαντινῆς ἁγιογραφίας, τὰ σχολεῖα ἐκμαθήσεως τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν, καὶ τώρα προσπαθοῦμε νὰ ἱδρύσουμε Σχολὴ πληροφορικῆς. Ἐπίσης ἔχουμε καὶ τὸν χῶρο τῶν Κατασκηνώσεων. Ὅμως πέρα ἀπὸ ὁποιαδήποτε προγράμματα, ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνας χῶρος ἐλευθερίας, ἀγάπης, στοργῆς καὶ λύσεως τῶν ὑπαρξιακῶν προβλήματων τῶν νέων καὶ αὐτὸς ὁ χῶρος εἶναι ἀνοικτὸς γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, ἰδιαιτέρως γιὰ τοὺς νέους. Ἀπεχθάνομαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ κοροϊδεύουν τοὺς νέους καὶ ἐκμεταλλεύονται ὅ,τι εὐγενέστερο ἔχουν καὶ δὲν τοὺς προσφέρουν αὐτὸ ποὺ ἀναζητοῦν στὸ βάθος, δηλαδὴ τὴν λύση τῶν ὑπαρξιακῶν τους προβλημάτων.

6. ΕΡΩΤΗΣΗ: Γενικὰ πῶς κρίνεται τοὺς νέους σήμερα; Θεωρεῖτε ὅτι διατρέχουν αὐξημένους κινδύνους σὲ σχέση μὲ προηγούμενες γενιές;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τὸ βασικὸ πρόβλημα καὶ σήμερα ἀλλὰ καὶ πάντοτε δὲν εἶναι οἱ νέοι, ἀλλὰ οἱ μεσήλικες καὶ οἱ γηραλέοι. Αὐτοὶ προκαλοῦν πολέμους, καταστροφές, ἀντικοινωνικὲς συμπεριφορές, αὐτοὶ δημιουργοῦν ἀκοινώνητες κοινωνίες, αὐτοὶ ἐμπορεύονται τὰ ναρκωτικὰ τοῦ θανάτου, ἀλλὰ καὶ τὰ ψυχοναρκωτικὰ τοῦ ὑπαρξιακοῦ θανάτου. Οἱ γενιὲς δὲν συγκρίνονται μεταξύ τους, ἀλλὰ σίγουρα σήμερα ὑπάρχουν μεγαλύτερες δυνατότητες γιὰ ἐπικοινωνία, ἀλλὰ ἐπικρατεῖ καὶ μοναξιά. Ζοῦμε σὲ κοινωνία μὲ μεγάλη ἐπικοινωνία, χωρὶς κοινωνία. Αὐτὴν τὴν κοινωνία δὲν τὴν φτιάχνουν οἱ νέοι, ἀλλὰ τὴν βρίσκουν ἀπὸ μᾶς.

7. ΕΡΩΤΗΣΗ: Οἱ καλλιτεχνικὲς ἀπεικονίσεις θρησκευτικῶν θεμάτων (ταινίες, βιβλία κλπ) πολλὲς φορὲς προκαλοῦν ἀντιδράσεις μὲ πρόσχημα τὴν παραποίηση στοιχείων. Ποιά ἡ θέση σας πάνω σ' αὐτὸ τὸ ζήτημα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ἐπειδὴ τὸ ἐρώτημα εἶναι θεωρητικό, γι' αὐτὸ καὶ ἀπαντῶ θεωρητικά. Στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία χρησιμοποιοῦμε τὴν τέχνη κάθε ἐποχῆς, ἀλλὰ προσέχουμε νὰ μὴ ἀλλοιώσουμε τὰ θεολογικὰ θέματα καὶ νὰ μὴ τὰ ἐκκοσμικεύσουμε. Κάθε ἐπιπεδοποίηση τῆς ζωῆς, κάθε ἐκκοσμίκευση εἶναι μιὰ ψεύτικη καὶ νόθη κατάσταση ποὺ ἀφήνει τὸν ἄνθρωπο ἀνάπηρο πνευματικὰ καὶ ψυχολογικά.

8. ΕΡΩΤΗΣΗ: Πολλοὶ κατηγοροῦν τὴν Ἐκκλησία μας ὅτι δὲν ἔχει ἀναπτύξει σὲ μεγάλο βαθμὸ τὴν ἀνεκτικότητά της, ὅταν ἔρχεται σὲ ἐπαφὴ μὲ ἄλλες θρησκεῖες (π.χ. ἡ κατασκευὴ τεμένους στὴν περιοχὴ τῆς Παιανίας). Ἰσχύει αὐτό; Δικαιολογεῖτε τὶς ἀντιδράσεις τοῦ κόσμου στὸ συγκεκριμένο παράδειγμα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὡς Σῶμα Χριστοῦ εἶναι ἀνοικτὴ καὶ ἀνεκτικὴ σὲ ὅλους, ἀλλὰ μερικὰ μέλη της δημιουργοῦν προβλήματα. Δὲν πρέπει νὰ συγχέουμε τὰ μέλη, ποὺ ἔχουν τὶς ἰδιαιτερότητές τους, μὲ τὴν Ἐκκλησία. Στὸ θέμα ποὺ ἀναφέρατε πρέπει νὰ σᾶς πῶ ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν ἔχει ἀντίρρηση γιὰ τὴν ἀνέγερση τοῦ τεμένους, ἀλλὰ ἔχει ἀντιρρήσεις γιὰ τὴν ἀνέγερση καὶ λειτουργία Κέντρου Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν, τὸ ὁποῖο δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ δημιουργηθῇ στὴν Παιανία. Ὑπάρχουν τέτοια Κέντρα σὲ περιοχὲς ποὺ ζοῦν μουσουλμᾶνοι, ὅπως στὴν Θράκη. Ποιός ὁ λόγος νὰ ἱδρυθῇ στὴν Ἀττικὴ ἐκτὸς ἀπὸ τὸν χῶρο λατρείας, γιὰ τὸν ὁποῖο δὲν ἔχουμε ἀντίρρηση, καὶ χῶρος ἰσλαμικῶν σπουδῶν, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο ἐπιθυμεῖ κυρίως ἡ Σαουδικὴ Ἀραβία; Καὶ ποιός ὁ λόγος νὰ ἀνοικοδομηθῇ πλησίον τοῦ ἀεροδρομίου καὶ μάλιστα ἐν ὄψει τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων ἕνα τέτοιο Κέντρο; Ἀπὸ ὅ,τι γνωρίζω γιὰ τὸ θέμα αὐτό, ἀντιδροῦν οἱ ἐκλεγμένοι Δήμαρχοι τῆς περιοχῆς καὶ ὁ λαός.

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Η συνέντευξη αυτή του Σεβασμιωτάτου δόθηκε και δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Καθ' οδόν» της Κοινότητος Νέων της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού και όπως θα διαπιστώση ο αγαγνώστης οι ερωτήσεις καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της ορθόδοξης Χριστολογίας της Εορτής.

*

Ερώτηση: Η λέξις Χριστούγεννα σημαίνει την γέννα του Χριστού. Θα θέλαμε να μας πήτε ποιός είναι ο σκοπός της γεννήσεως του Χριστού και γενικά γιατί έπρεπε να σαρκωθή ο Λόγος του Θεού. Δεν μπορούσε να υπάρξη άλλος τρόπος σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους;

Απάντηση: Όπως καταγράφεται σε όλη την βιβλικοπατερική παράδοσή μας, ο σκοπός της ενανθρωπήσεως του Λόγου του Θεού είναι η θέωση του ανθρώπου, που σημαίνει ότι ο κατά φύσιν Θεός έγινε άνθρωπος, ώστε εμείς να γίνουμε κατά Χάριν θεοί. Ο Μέγας Αθανάσιος σε έναν λόγο του αναλύει ότι ο Θεός απέστειλε Προφήτας στην Παλαιά Διαθήκη για να ομιλήσουν στον λαό Του, αλλά τελικά το θέμα ήταν πως θα θεωθή ο άνθρωπος και πως θα απαλλαγή από τον θάνατο. Ο νόμος δεν έσωζε, αλλά προετοίμαζε τον λαό για να δεχθή τον Χριστό, γι' αυτό και ήταν «παιδαγωγός εις Χριστόν». Ο Χριστός με την ενανθρώπησή Του ένωσε στο Πρόσωπό Του την θεία και ανθρώπινη φύση, ώστε να γίνη το «φάρμακο» για την δική μας θέωση και έλαβε άκρως καθαρό, αλλά θνητό και παθητό σώμα για να πάθη και να νικήση τον θάνατο. Για παράδειγμα, όταν εφευρίσκεται ένα φάρμακο, δίδεται η δυνατότητα σε κάθε άνθρωπο να το χρησιμοποιήση για να θεραπευθή. Αυτό έγινε με την ενανθρώπηση του Χριστού, που προσφέρθηκε «το φάρμακον της αθανασίας», κατά τον άγιο Ιγνάτιο τον Θεοφόρο.

*

Ερώτηση: Τι φανερώνει η όλη ιστορία και τα γεγονότα της γεννήσεως του Χριστού (ο χρόνος, ο τόπος, οι συνθήκες, ο διωγμός…);

Απάντηση: Στα γεγονότα της γεννήσεως του Χριστού φαίνονται δύο σημεία. Το πρώτον η αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο, η μεγάλη φιλανθρωπία Του, ότι Αυτός είναι, όπως λέγει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, έρως και εραστόν, που ως έρως κινείται προς τον άνθρωπον και ως εραστόν ελκύει στον εαυτό Του τα δεκτικά του έρωτος. Και το δεύτερο είναι η τραγωδία του πεπτωκότος ανθρώπου, που δεν κατάλαβε την ευεργεσία του Θεού και δημιούργησε πολλά προβλήματα σε Αυτόν. Αυτό είναι και μια σύγχρονη πραγματικότητα. Και σήμερα γίνεται μια πάλη μεταξύ της φιλανθρωπίας του Θεού και της αποστασίας του πεπτωκότος τραγικού ανθρώπου. Είναι όμως φοβερό ο άνθρωπος να αρνήται και να αντιστέκεται στην αγάπη του Χριστού, η οποία προσφέρεται ποικιλοτρόπως.

*

Ερώτηση: Γιατί γεννάται ο Χριστός από την Παναγία και γιατί προέρχεται από το εβραϊκό γένος και όχι από κάποιαν άλλη γυναίκα;

Απάντηση: Ο Χριστός ήταν η «προσδοκία των εθνών» (Γεν. μθ , 10), αφού όλα τα έθνη ανέμεναν λυτρωτή, σωτήρα. Αυτό το βλέπουμε και στην αρχαία Ελλάδα, όπως για παράδειγμα στην τριλογία του Αισχύλου (Προμηθεύς πυρφόρος, Προμηθεύς δεσμώτης, Προμηθεύς λυόμενος), στον Σωκράτη κ.α., αλλά και στους ανατολικούς λαούς. Όμως, οι Προφήτες προετοίμασαν καλύτερα το ιουδαϊκό έθνος για την έλευση του Μεσσίου. Η Παναγία έγινε μητέρα Του, γιατί, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, πριν τον Ευαγγελισμό της έφθασε στην κατά Χάριν θέωση μέσα στα Άγια των Αγίων. Πάντως, ο ενανθρωπήσας Χριστός εκάλεσε όλα τα Έθνη στην Εκκλησία Του, έγινε ο Σωτήρας όλων των ανθρώπων, το έργο Του είναι παγκόσμιο.

*

Ερώτηση: Γεννάται ο Χριστός εν χρόνω. Γεννάται το δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Γιατί δεν ενσαρκώθηκε ο Πατήρ η το Άγιο Πνεύμα;

Απάντηση: Ο Χριστός με την Γέννησή Του εισήλθε στην ιστορία και τον χρόνο, και έτσι εξαγίασε και την ιστορία και τον χρόνο. Η ενσάρκωση του Δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος έγινε, κατά τον άγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό, για δύο λόγους. Ο πρώτος, γιατί ο Υιός και Λόγος του Θεού είναι το πρωτότυπο της δημιουργίας του ανθρώπου, δηλαδή ο άνθρωπος δημιουργήθηκε κατ' εικόνα του Λόγου και γι' αυτό δια του Λόγου έπρεπε να γίνη και η αναδημιουργία του. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο Λόγος γεννήθηκε προαιωνίως από τον Πατέρα κατά την θεότητα, και ο Ίδιος έπρεπε να γεννηθή εν χρόνω κατά την ανθρωπότητα, ώστε να μη μεταβληθή η ιδιότητα αυτή (το γεννητό) και να μείνη ακίνητη. Έτσι, ο Υιός του Θεού γίνεται υιός ανθρώπου.

Πάντως, η ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού είναι έργο ολοκλήρου του Τριαδικού Θεού, αφού ο Πατήρ ηυδόκησε, ο Υιός σαρκώθηκε και το Άγιον Πνεύμα συνήργησε στην σάρκωση. Και εμείς δια του Χριστού εν Πνεύματι Αγίω γνωρίζουμε τον Πατέρα. Τα πάντα γίνονται τριαδικά.

*

Ερώτηση: Ακούμε την φράση «ον προκατήγγειλαν οι προφήτες…». Όσον αφορά το ιστορικό αυτό γεγονός της γεννήσεως τι έχει προφητευθή και από ποιούς;

Απάντηση: Η Γέννηση του Χριστού προαναγγέλθηκε από τους Προφήτας με καθαρό τρόπο. Ο Προφήτης Ησαΐας, που αποκαλείται ο μεγαλοφωνότατος των Προφητών και πέμπτος Ευαγγελιστής, προείδε την γέννηση του Χριστού εκ της Παρθένου. Ο Προφήτης Μιχαίας προείδε τον τόπο της Γεννήσεως, την Βηθλεέμ. Ο Προφήτης Ιερεμίας προείδε την σφαγή των νηπίων. Ο Προφήτης Ωσηέ προείδε την φυγή του Χριστού στην Αίγυπτο. Ο Προφητάναξ Δαβίδ προείδε την προσκύνηση των Μάγων κλπ. Όλα έχουν προφητευθή στην Παλαιά Διαθήκη.

*

Ερώτηση: Τι σημαίνει ο ύμνος που έψαλλαν οι Άγγελοι την ώρα της γεννήσεως «Δόξα εν Υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία»; Ποιάν ειρήνη εννοούν οι Άγγελοι εδώ και τι σημαίνει η λέξη «ευδοκία»;

Απάντηση: Η ειρήνη την οποίαν ανύμνησαν οι άγγελοι κατά την γέννηση του Χριστού είναι η ένωση θείας και ανθρωπίνης φύσεως στο Πρόσωπο του Λόγου. Ο Χριστός προσέλαβε την ανθρώπινη φύση στο Πρόσωπό Του και την θέωσε, οπότε ειρήνευσε ολόκληρη η ανθρώπινη φύση από την ταλαιπωρία της πτώσης και έτσι δόθηκε σε κάθε άνθρωπο η δυνατότητα να μετάσχη σε αυτήν την ειρήνη, ζώντας μέσα στην Εκκλησία, με τα μυστήρια και την ασκητική ζωή. Η Εκκλησία είναι ο «χώρος» μέσα στον οποίον ο άνθρωπος βιώνει την αγάπη και την ειρήνη του Θεού.

Η λέξη ευδοκία, κατά τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, που χρησιμοποίησε διάφορα πατερικά χωρία, όπως του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού και του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, σημαίνει ότι η πρόσληψη της ανθρωπίνης φύσεως από τον Χριστό ήταν το αρχικό-προηγούμενο θέλημα του Θεού για την θέωση του ανθρώπου (το κατ' ευδοκίαν θέλημα). Η θέωση του ανθρώπου δεν μπορούσε να γίνη, αν δεν υπήρχε η υποστατική ένωση θείας και ανθρώπινης φύσεως, ακτίστου και κτιστής φύσεως. Όμως, ο νόμος δια του Μωϋσέως, οι λόγοι των Προφητών κλπ. ήταν ατελή (κατά παραχώρησιν θέλημα) λόγω της πτώσεως, αλλά τελειώθηκαν δια της ενανθρωπήσεως του Χριστού. Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του κατ' ευδοκίαν και κατά παραχώρησιν θελήματος. Η ενανθρώπηση του Χριστού ήταν στο αρχικό σχέδιο του Θεού, στο κατ' ευδοκίαν. Εκείνο που εισήχθη, μετά την πτώση του Αδάμ, είναι ο Σταυρός και ο θάνατος.

*

Ερώτηση: Πολλά ακούγονται για το αστέρι της Βηθλεέμ και για τους μάγους. Οι Πατέρες της Εκκλησίας πως έχουν ερμηνεύσει αυτά;

Απάντηση: Οι αστρονόμοι προσπαθούν να δώσουν διάφορες εξηγήσεις για την εμφάνιση του αστέρος. Όμως, το αστέρι δεν μπορεί να ερμηνευθή με επιστημονικές ερμηνείες, αν δη κανείς ότι κινήται από ανατολάς προς δυσμάς, προς βορράν και νότον, ότι χάνεται και εμφανίζεται, ότι οδηγεί τους Μάγους, ότι κατεβαίνει χαμηλά και δεικνύει τον τόπο στον οποίο βρίσκεται ο Χριστός. Γι' αυτό οι Πατέρες της Εκκλησίας λέγουν ότι το αστέρι ήταν φωτεινός Άγγελος που καθοδηγούσε τους Μάγους και μάλιστα ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, που υπούργησε το μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Χριστού. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ερμηνεύει ότι δεν ήταν αστέρι, «αλλά δύναμις τις αόρατος εις ταύτην μετασχηματισθείσαν την όψιν». Αυτή η πατερική ερμηνεία φαίνεται και σε διάφορες αγιογραφίες που το αστέρι ζωγραφίζεται ως Άγγελος.

*

Ερώτηση: Η ενανθρώπηση του Χριστού ονομάζεται και κένωσις η συγκατάβασις. Τι σημαίνουν αυτοί οι όροι;

Απάντηση: Ο όρος «κένωση» προσδιορίζεται από τον Απόστολο Παύλο, όταν γράφη για τον Χριστό: «ος εν μορφή Θεού υπάρχων ουχ αρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ, αλλ ?αυτ?ν εκένωσε μορφήν δούλου λαβών, εν ομοιώματι ανθρώπων γενόμενος, και σχήματι ευρεθείς ως άνθρωπος εταπείνωσεν εαυτόν γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού» (Φιλιππ. β , 6-8). Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ο όρος «κένωση» δεν σημαίνει κάποια μεταβολή, μετάπτωση και αφανισμό της θείας φύσεως, αλλ' ότι ο Χριστός, ως Θεός, μένοντας σε αυτό που ήταν «έλαβεν ο ουκ ην και σαρξ γενόμενος έμενε Θεός Λόγος ων».

Η κένωση συνδέεται και με την λέξη «συγκατάβαση», δηλαδή ο Χριστός προσέλαβε την ανθρώπινη φύση, χωρίς να αποβάλη την θεία φύση, την δόξα της θεότητος, που σημαίνει συγκαταβέβηκε στα ανθρώπινα, χωρίς να χάση την δόξα Του. Στον Ακάθιστο Ύμνο ψάλλουμε: «Συγκατάβασις γαρ θεϊκή, ου μετάβασις δε τοπική γέγονεν». Εδώ βρίσκεται το μεγαλείο της αγάπης του Θεού, αφού όπως λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, «εταπείνωσεν αταπεινώτως το αταπείνωτον αυτού ύψος». Με τον τρόπον αυτόν υποδεικνύει σε μας να ζούμε την δική μας κένωση ως έκφραση της αγάπης προς τον Θεό και τον άνθρωπο.

Έτσι, κατάβαση του Θεού στην γη σημαίνει την πρόσληψη του θνητού και παθητού σώματος και ανάληψη του Χριστού στους ουρανούς σημαίνει την απαλλαγή του σώματος από την φθαρτότητα και την θνητότητα.

*

Ερώτηση: «Αεί γεννάται ο Χριστός», και ο Χριστός γεννάται μέσα μας. Η δική σας άποψη.

Απάντηση: Ο Χριστός, κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, μια φορά γεννήθηκε σωματικά, αλλά πάντοτε γεννάται πνευματικά σε αυτούς που ενώνονται μαζί Του. Η Γέννηση του Χριστού μέσα μας, που βιώνεται ως δική μας αναγέννηση, γίνεται με την μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, κυρίως με την θεία Κοινωνία, όταν όμως κοινωνούμε με τις απαραίτητες προϋποθέσεις που είναι η προσευχή, η μετάνοια, η ησυχαστική ζωή, αυτό που ονομάζουμε νηπτική παράδοση της Εκκλησίας. Γι' αυτό ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος κάνει λόγο για «αεί Χριστούγεννα», «αεί Πεντηκοστή».

Όταν διαβάζη κανείς τα έργα του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, αντιλαμβάνεται τι σημαίνει γέννηση του Χριστού μέσα μας. Ο άνθρωπος πρέπει να αισθανθή μέσα του τα «βρεφοπρεπή σκιρτήματα» του Χριστού, όπως η έγκυος γυναίκα αισθάνεται τα σκιρτήματα του εμβρύου που έχει μέσα της. Η ένωσή μας με τον Χριστό δεν γίνεται με αφηρημένο τρόπο, αλλά υπαρξιακά και πνευματικά, και βιώνεται ψυχοσωματικά. Αισθάνεται κανείς μέσα του μετάνοια, αγάπη για τον Θεό και τον άνθρωπο, αίσθηση ζωής αιωνίου, μεταμόρφωση των παθών, αδιάλειπτη προσευχή και τέλος δε, αν ο Θεός το επιτρέψη, ο άνθρωπος βλέπει τον Θεό στο άκτιστο Φως. Η γέννηση του Θεού πρέπει να προξενήση την προσωπική μας πνευματική αναγέννηση. Αν δεν το βιώσουμε αυτό, είναι ωσάν να μη γεννήθηκε ο Χριστός για μας. Και είναι φοβερό να εορτάζουμε την Γέννηση του Χριστού, χωρίς να αισθανθούμε την αναγέννησή μας. Είναι ωσάν να εορτάζουμε την γέννηση ενός βρέφους που είναι απόν.–

του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

(Δημοσιεύθηκε συντετμημένη στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 20-1-2008)

1 Ερώτηση: Ακούμε τα ονόματα διαφόρων ιεραρχών που φέρονται ως υποψήφιοι. Ποιός και κάτω από ποιές συνθήκες καθορίζονται τελικά ότι είναι υποψήφιοι;

Απάντηση: Αυτό είναι και δική μου απορία και απορία πολλών Ιεραρχών που παρακολουθούν σιωπηλά όλη αυτήν την συζήτηση για την διαδοχολογία, σε μια περίοδο που ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος δίνει την μάχη του για την ζωή η την μάχη του στην διαδικασία του θανάτου. Προκαλεί αλγεινή εντύπωση όλη αυτή η κινητοποίηση, ιδιαιτέρως αυτών που τιμήθηκαν από τον Αρχιεπίσκοπο.

Πέραν αυτού προκαλούνται πολλά ερωτηματικά: Ποιοί και πως και γιατί προβάλλουν μερικά ονόματα και αποκλείουν άλλους; Υπάρχουν εξωσυνοδικά κέντρα που προβάλλουν συγκεκριμένα πρόσωπα η οι φερόμενοι ως υποψήφιοι αυτοπροβάλλονται με ποικίλους τρόπους; Και αν μεν διάφορες τάσεις Αρχιερέων προβάλλουν κάποιον υποψήφιο, που νομίζουν ότι θα ανταποκριθή στις απαιτήσεις της θέσεως του Αρχιεπισκόπου, έχει καλώς, αν όμως η αφετηρία είναι η προσωπική φιλοδοξία και τα ποικίλα συμφέροντα, τότε εκκοσμικεύεται και το μέγιστο γεγονός της εκλογής Αρχιεπισκόπου. Οπότε θα ισχύη ο λόγος του σοφού Ηρακλείτου ότι η οίηση είναι «ιερά νόσος».

2 Ερώτηση: Ποιά είναι τα προσόντα και ποιός ιεράρχης τα έχει για να προκριθή, να εκλεγή και να περάση η Εκκλησία της Ελλάδος στην επόμενη ημέρα, ομαλά; Συγχρόνως όμως πρέπει να οδηγήση την Εκκλησία με επιτυχία σ' έναν κόσμο, γεμάτο έντονες προκλήσεις;

Απάντηση: Δεν μου αρέσει να μιλώ για εκλογή Αρχιεπισκόπου, όταν ο Αρχιεπισκοπικός θρόνος δεν είναι κενός. Δεν θέλω να επαναληφθούν λάθη που έγιναν στο παρελθόν. Γι' αυτό θα ήθελα να σας απαντήσω για το πως νομίζω ότι πρέπει να είναι ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος. Θα πρέπη να έχη βαθειά αίσθηση της θέσεώς του στην Εκκλησία, ότι δεν μπορεί να εξασκή εθναρχικό ρόλο, αφού ζούμε σε ελεύθερη και δημοκρατική χώρα, ότι πρέπει να αντιμετωπίζη τα κοινωνικά θέματα με θεολογική και εκκλησιαστική προοπτική, που είναι διάφορη από τον ρόλο των πολιτικών, ότι δεν πρέπει να ασχολήται με την εξωτερική πολιτική της χώρας, ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να είναι συγκροτημένη ως ένα αστικό κόμμα της δεκαετίας του '70, ότι πρέπει να σέβεται απόλυτα την ελευθερία των Αρχιερέων και να μη μεθοδεύη λύσεις, ότι οποιαδήποτε απόφαση της Ιεραρχίας εάν δεν συμφωνή με την άποψή του να μην την εκλαμβάνη ως ήττα του η αντίθετα ως νίκη του, ότι δεν πρέπει να στήνονται «μηχανισμοί» στην Ιεραρχία, ότι πρέπει να αλλάξη ο τρόπος εκλογής των Αρχιερέων, ότι πρέπει να συνεργάζεται αρμονικά με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ότι δεν πρέπει να βλέπη γύρω του «εχθρούς» κλπ.

Τελικά κατάλληλος για την θέση του Αρχιεπισκόπου είναι εκείνος που δεν την επιδιώκει, που κάνει την διάκριση μεταξύ του «έχειν» την εξουσία και του «είναι» ο ίδιος, όπως έλεγε ο Έριχ Φρομ.

3 Ερώτηση: Πως γίνεται η "άγρα" ψήφων από τους υποψηφίους; Ακούγονται διάφορα για "παζάρια", για συμφωνίες κλπ.

Απάντηση: Δεν γνωρίζω προσωπικά, διότι δεν συμμετέχω σε τέτοιες διαδικασίες, αφού δεν μου το επιτρέπει η θεολογική μου συγκρότηση και το εκκλησιαστικό μου ήθος. Αλλοίμονο αν η ψήφος για την εκλογή Αρχιεπισκόπου και Αρχιερέων τίθεται σε μια τέτοια εμπορεύσιμη διαδικασία, στο «δούναι» και «λαβείν». Σε μια τέτοια περίπτωση θα ισχύη το απόφθεγμα του σοφού Αριστίππου που μου υπενθύμισε αυτές τις ημέρες ένας αγαπητός φίλος: «ο εν αμίλλαις πονηραίς αθλιώτερος ο νικήσας».

4 Ερώτηση: Πως σχολιάζετε δημοσκοπήσεις, όπως αυτή που έγινε πρόσφατα μεταξύ λαϊκών για τον "καταλληλότερο ιεράρχη" που μπορεί να γίνη Αρχιεπίσκοπος;

Απάντηση: Είναι και αυτό ένα από τα πρωτόγνωρα γεγονότα της εποχής μας και δείχνει πως εκκοσμικεύεται η Εκκλησία. Δεν μπορώ να αρνηθώ την ανάγκη των δημοσκοπήσεων για κοινά γεγονότα του βίου μας, ούτε την αγαθή πρόθεση αυτών που τις παραγγέλλουν. Αλλά πρέπει να τηρούνται σαφείς προδιαγραφές, όπως ότι η δημοσκόπηση πρέπει να γίνεται μεταξύ του εκλεκτορικού σώματος, καθώς επίσης να μη «μπλοκάρονται» οι ερωτώμενοι σε μερικά επιλεγμένα, από διάφορα εξωσυνοδικά κέντρα, πρόσωπα. Έπειτα, πως θα κριθή η καταλληλότητα ενός Ιεράρχη και ποιός θα την κρίνη με τα συνήθη κοινωνικά και πολιτικά κριτήρια; Τελικά τίθεται το ερώτημα: Το έργο του Ιεράρχη και του Αρχιεπισκόπου είναι πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό η εκκλησιαστικό και θεολογικό; Διερωτώμαι: Η λεγόμενη «αναγνωρισιμότητα» συμβαδίζει με την σοβαρότητα και την εκκλησιαστική ευπρέπεια;

5 Ερώτηση: Ποιός είναι ο ρόλος και πόσο επηρεάζουν οι πολιτικοί;

Απάντηση: Απ' ο,τι παρατηρώ οι πολιτικοί στέκονται με επαινετό σεβασμό και αξιοθαύμαστη σοβαρότητα, ιδίως αυτήν την περίοδο, και μάλιστα σε βαθμό ανώτερο από μερικούς Κληρικούς και Ιεράρχες. Ασφαλώς ενδιαφέρονται και οι πολιτικοί για το θέμα, γιατί κατά την γνώμη μου έχουν συνειδητοποιήσει ότι οι Κληρικοί πρέπει να μένουν στην αποστολή τους και το έργο τους που είναι διαφορετικό από το έργο των κομμάτων και της πολιτικής. Η Εκκλησία δεν πρέπει να εισέρχεται στην διαίρεση της κοινωνίας για να την συντηρή, αλλά θα πρέπη να την υπερβαίνη. Η Εκκλησία δεν είναι «μικρομάγαζο» κανενός, αλλά είναι ένας χώρος που αγκαλιάζει όλους, όπως η μάννα τα παιδιά της, ακόμη και τα πιο δύστροπα. Η εικόνα της Πεντηκοστής, που συμβολίζει την Εκκλησία, δείχνει τους Αποστόλους να κάθωνται ημικυκλικά, δηλαδή ο κύκλος είναι ανοικτός για να δέχεται τον καθένα που θέλει να ζήση μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας.

6 Ερώτηση: Επηρεάζει το Φανάρι;

Απάντηση: Δεν γνωρίζω εάν το Πατριαρχείο θα θελήση να επηρεάση την εκλογή του Αρχιεπισκόπου, αλλά το σίγουρο είναι ότι μια τάση Αρχιερέων θα θελήση να μην επαναληφθούν οι συγκρούσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο που αποτελούν πολυτέλεια για την εποχή μας. Θα ήταν «έγκλημα» αν συνεχισθούν οι συγκρούσεις η οι αψιμαχίες με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος, ως Πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου, θα πρέπη να σέβεται το εκκλησιαστικό συνοδικό σύστημα, να τιμά το Πατριαρχείο, να σέβεται τον Πατριάρχη, και να συνεργάζεται μαζί του για όλα τα φλέγοντα διορθόδοξα ζητήματα. Το θεολογικό δυναμικό της Εκκλησίας της Ελλάδος πρέπει να τεθή στην υπηρεσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου για να επιτελή τον διορθόδοξο ρόλο του, ώστε έτσι να αντιμετωπισθούν όλοι οι εθνοφυλετικοί κίνδυνοι που εγκυμονούν στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτή δε η συνεργασία με το Οικουμενικό Πατραρχείο πρέπει να είναι ειλικρινής, διαχρονική, μόνιμη, απηλλαγμένη από σκοπιμότητες και καιροσκοπισμούς, βεβαιωμένη στην πράξη, χωρίς μεταπτώσεις. Όλοι μας πρέπει να θεωρούμε το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως καύχημα και «καμάρι» μας, γιατί έχει ευλογηθή από τους Πατέρας των Οικουμενικών Συνόδων και έχει αγιασθή από αίματα μαρτυρίου.–

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

ΣΤΗΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟ ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ, ΜΕ ΠΕΡΙΚΟΠΕΣ, ΣΤΗΝ «ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ», ΤΗΝ 3-2-2002)

1. Τον τελευταῖο καιρό ὑπῆρξαν ἀρκετές ἀναταράξεις στό ἐσωτερικό της Ἱεραρχίας. Οἱ πρόσφατες ἐκλογές καί οἱ ἀντιπαραθέσεις ἐξ αἰτίας τους, ἀλλάζουν τόν «χάρτη» τῆς Ἱεραρχίας, ἐνῶ παράλληλα, πολλές φορές, οἱ πιστοί σκανδαλίστηκαν ἀπό τήν ἔνταση τῆς ρήξης. Εἶναι γεγονός πῶς τό «σκηνικό» εἶναι διαφορετικό ἀπό τήν ἡμέρα τῆς ἐκλογῆς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου. Ποιά, πιστεύετε, πῶς εἶναι πλέον ἡ πορεία τῆς Ἱεραρχίας καί τῶν Ἐκκλησιαστικῶν «πραγμάτων» στήν Ἑλλάδα;Μοῦ ἀρέσει πού χρησιμοποιεῖτε τόν ὄρο Ἱεραρχία καί ὄχι Ἐκκλησία, γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στό ὁποῖο ἀνήκουν Κληρικοί, λαϊκοί καί μοναχοί, ζῶντες καί κεκοιμημένοι. Ἑπομένως ἡ Ἐκκλησία καθοδηγεῖται ἀπό τήν Κεφαλή της πού εἶναι ὁ Χριστός καί τά πραγματικά της μέλη εἶναι οἱ ἅγιοι.

Πράγματι τόν τελευταῖο καιρό ὑπῆρξαν μέλη τῆς Ἐκκλησίας πού σκανδαλίστηκαν, γιατί διετυπώθησαν διάφορες ἀπόψεις μέ τρόπο πού προκάλεσε. Ὁ σκανδαλισμός ὀφείλεται στό ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική ζωή εἶναι πολύ εὐαίσθητη καί ὅταν ἐκφράζεται μέ δηλώσεις, σέ ἐπικοινωνιακό στύλ, τότε κακοποιεῖται. Ἐμένα προσωπικά μέ προκάλεσε ὁ ὅρος «πνευματικός πατέρας τοῦ Ἀρχιεπισκόπου», καί αὐτό γιατί ἀγνοεῖται τί εἶναι ὁ πνευματικός πατέρας, ἄν μποροῦμε νά χρησιμοποιήσουμε εὔκολα αὐτόν τόν ὄρο, ποιό εἶναι τό ἔργο του, πῶς παιδαγωγεῖ τά πνευματικά του παιδιά, ἄν ἡ πνευματική πατρότητα αἴρη τήν ἐν Χριστῷ ἀδελφότητα, ἄν ἡ ἀγάπη καταργῆ τήν προσωπική ἐλευθερία καί ἄν μπορῆ νά σταθῆ ἐκκλησιολογικά ὁ ὅρος «πνευματικός πατέρας τοῦ Ἀρχιεπισκόπου», δεδομένου ὅτι ὁ κάθε Ἐπίσκοπος, πολύ δέ περισσότερο ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ἀναφέρεται στόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία.  Κατά τά ἄλλα, ὅπως γνωρίζετε ἀπό τό ἀνθρώπινο σῶμα, ὅταν ὑπάρχη ὑψηλός πυρετός, αὐτό φανερώνει τήν ὑγιῆ ἀντίδραση τοῦ σώματος, καί ὅσο δυνατό εἶναι τό σῶμα, τόσο δημιουργεῖται ὑψηλός πυρετός. Τελικά, παρά τίς κατά καιρούς κρίσεις, πού εἶναι κρίσεις τῶν μελῶν καί ὄχι τῆς Ἐκκλησίας, ὅλα σέ βάθος χρόνου ἐξελίσσονται φυσιολογικά.

2. Δεν εἶναι λίγοι ἐκεῖνοι πού θεωροῦν ὅτι ὑπάρχουν ὁμάδες στούς κόλπους τῆς Ἱεραρχίας. «Ὁμάδες» πού –ὄχι σπάνια– ἔχουν ἀλληλοσυγκρουόμενες ἀπόψεις καί ἐπιδιώξεις. Κι αὐτό εἶναι κάτι πού φάνηκε στίς πρόσφατες ἐκλογές. Ἔχετε κι ἐσεῖς αὐτή τήν ἄποψη;

Δέν θέλω νά σχολιάσω τίς ἀπόψεις καί τίς ἐνέργειες ἄλλων Ἱεραρχῶν, ἀλλά θά ἤθελα νά ἐκφράσω τίς δικές μου ἀπόψεις πάνω στό θέμα αὐτό. Δέν αἰσθάνομαι ὅτι ὑπάρχουν «ὁμάδες» μέσα στήν Ἱεραρχία, ἀλλά οἱ ἀπόψεις τῶν Ἱεραρχῶν σέ διάφορα ἐκκλησιαστικά ζητήματα –ὄχι δογματικά– μποροῦν νά συμπίπτουν μέ τίς ἀπόψεις ἄλλων Ἀρχιερέων. Ἡ Ἱεραρχία δέν λειτουργεῖ ὡς ἕνας κομματικός μηχανισμός καί ὀργανισμός, οὔτε πρέπει νά βλέπουμε τήν Ἱεραρχία μέσα ἀπό μιά κομματική προοπτική. Δυστυχῶς γίνεται αὐτό τό λάθος ἀπό μερικούς ἐκκλησιαστικούς ἀναλυτές, οἱ ὁποῖοι μέ κριτήρια πού κρίνουν διάφορα Κόμματα ἑρμηνεύουν τά γεγονότα πού ἐκτυλίσσονται στήν Ἱεραρχία.

3. Πιστεύετε πῶς ὑπάρχει ἐκκοσμίκευση στούς κόλπους τῆς Ἱεραρχίας; Ἄν ναί, πῶς μπορεῖ νά ἀποφευχθῆ. Ἄν ὄχι, πῶς ἐξηγεῖτε τίς «φωνές» Ἱεραρχῶν, καί μάλιστα ἀπό τούς πλέον γνωστούς, ὅτι ἡ ἐκκοσμίκευση ἔχει ἐπικρατήσει τά τελευταῖα χρόνια, χωρίς νά ἀποκλείουν καί τήν ὕπαρξη «διαπλεκομένων» συμφερόντων;

Ὁ ὅρος ἐκκοσμίκευση εἶναι πολυσήμαντος καί χρειάζεται ἑρμηνεία καί ἀνάλυση. Ἀπό τήν δεκαετία τοῦ ’80 μιλάω καί γράφω γιά τήν ἐκκοσμίκευση στήν θεολογία, τήν Ἐκκλησία καί τήν ποιμαντική. Δυστυχῶς γίνεται κατάχρηση τοῦ ὄρου καί χρησιμοποιεῖται ἀπό τόν ἕναν γιά νά κτυπηθῆ ἡ νοοτροπία τῶν ἄλλων, χωρίς νά ἐντοπίζη τήν δική του πιστότητα ἤ ἐκκοσμίκευση στήν ἐκκλησιαστική ζωή. Ἐδῶ ὑπογραμμίζω μόνον ὅτι ἐκκοσμίκευση εἶναι ἡ ταύτιση τῆς ἐκκλησιολογίας μέ τήν κοινωνιολογία, γιατί κάθε κοινωνιολογικό γεγονός δέν εἶναι ἀπαραίτητα καί ἐκκλησιολογικό. Ἡ Ἐκκλησία μεταμορφώνει τήν κοινωνία, ἀλλ’ ὅταν ἡ κοινωνία ἀλλοιώνη τήν Ἐκκλησία, αὐτό συνιστᾶ ἐκκοσμίκευση. Ἐπίσης ἐκκοσμίκευση εἶναι ὅταν θεωρεῖται ὅτι ἐκκλησιαστική ἱστορία εἶναι οἱ ἀπόψεις καί οἱ διενέξεις μεταξύ μερικῶν μελῶν, Κληρικῶν καί λαϊκῶν, καθώς καί τά γεγονότα πού συμβαίνουν σέ ἕνα ἐπίπεδο σχῆμα. Ὅμως ἡ μόνη αὐθεντική ἐκκλησιαστική ἱστορία εἶναι τά συναξάρια καί οἱ βίοι τῶν ἁγίων, πού δείχνουν τό ἐσωτερικό ὑπαρξιακό μέγεθος τῶν γεγονότων. Ἄν καί ὅταν ὑπάρχουν μέσα στήν Ἐκκλησία διαπλεκόμενα συμφέροντα, ἀλλότριες ἐπιδιώξεις κλπ., τότε αὐτό συνιστᾶ ἐκκοσμίκευση, ὄχι μόνον στό ἐπίπεδό της Ἱερᾶς Συνόδου ἀλλά καί στό ἐπίπεδο κάθε Μητροπόλεως, τῆς Ἐνορίας καί τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, καί βέβαια ὅσοι ἐκκοσμικεύουν τήν Ἐκκλησία θά δώσουν λόγο στόν Χριστό, πού εἶναι ἡ Κεφαλή της.


4. Πιστεύετε πῶς πρέπει νά ἀλλάξη ὁ τρόπος ἐκλογῆς ἀρχιερέων; Κι ἄν ναί, πῶς, πιστεύετε, ὅτι πρέπει νά γίνεται;

Ἔχω δημοσιοποιήσει τίς ἀπόψεις μου πάνω στό θέμα αὐτό. Δυστυχῶς ὅσα λέγονται τόν τελευταῖο καιρό γιά τό θέμα τῆς ἐκλογῆς τῶν Ἀρχιερέων κινοῦνται σέ μιά ἐξωτερική μηχανιστική προοπτική, δηλαδή ἐπιδιώκεται νά βρεθῆ ἕνας ἄλλος τρόπος ἐκλογῆς (κλήρωση, συνεντεύξεις καί σεμινάρια ὑποψηφίων κλπ.). Τό πρόβλημα ὅμως δέν εἶναι τυπικό, μηχανιστικό ἀλλά οὐσιαστικό, ἐκκλησιολογικό. Δηλαδή πρέπει νά δοῦμε τί εἶναι ὁ Ἐπίσκοπος κατά τήν ὀρθόδοξη Παράδοση, ποιά εἶναι τά οὐσιαστικά προσόντα τοῦ κατά τούς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας, ποιό εἶναι τό ἔργο τοῦ μέσα στήν Ἐκκλησία. Ὁ ἀείμνηστος π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ἔλεγε ὅτι ὑπάρχει διαφορά μεταξύ του ἐπιστήμονος ἀστρονόμου καί τοῦ μή ἐπιστήμονος ἀστρολόγου, ὅπως ἐπίσης ὑπάρχει διαφορά μεταξύ ἐπιστήμονος ἰατροῦ καί ἑνός κομπογιαννίτη. Οἱ ἐπιστήμονες ἰατροί γιά νά ἐντάξουν κάποιον στόν σύλλογό τους, πρέπει νά ἐντοπίσουν τά ἀπαραίτητα προσόντα καί, φυσικά, δέν θά συγκαταλέξουν στόν σύλλογό τους ἕναν κομπογιαννίτη πού δέν ξέρει νά θεραπεύη τούς ἀνθρώπους. Οὔτε οἱ ἀστρονόμοι θά ἐντάξουν στόν σύλλογό τους ἕναν ἀστρολόγο. Συνήθως οἱ ἐκλέκτορες ἐπιλέγουν καί ἐκλέγουν σύμφωνα μέ τίς ἀπόψεις πού ἔχουν περί τοῦ ἐπισκοπικοῦ ἔργου. Ἐκεῖ ἀκριβῶς ἐπικεντρώνεται τό πρόβλημα. Γι’ αὐτό νομίζω πρέπει νά περάσουμε στήν οὐσία τοῦ θέματος, ὅπως ἀνέφερα προηγουμένως, καί νά γίνεται συζήτηση, πρό τῆς ἐκλογῆς καί κατά τήν διάρκεια τῆς ἐκλογῆς γιά κάποια Μητρόπολη, ἄν οἱ συγκεκριμένοι ὑποψήφιοι ἔχουν τά προσόντα αὐτά πού καθορίζει ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας. Γιατί ἡ Ἱεραρχία δέν ἐκλέγει ὑπουργούς καί ἀνωτέρους ἐκκλησιαστικούς ὑπαλλήλους, ἀλλά Ἐπισκόπους, πού πρέπει νά καθοδηγοῦν τόν λαό πρός τήν θέωση, πού εἶναι ὁ ὕψιστος σκοπός τῆς ὀρθοδόξου ἀνθρωπολογίας καί σωτηριολογίας. Ἡ ἐκκοσμίκευση τῆς Ἐκκλησίας ἀρχίζει ἀπό τόν τρόπο ἐκλογῆς τῶν Ἐπισκόπων ἤ καί τόν ἐκφράζει.


5. Η κρίση στίς σχέσεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ὑποβόσκει ἐδῶ καί μῆνες. Τί ἔφταιξε γι’ αὐτήν τήν κρίση καί τί θά ἔπρεπε νά γίνη ἀπό δῶ καί πέρα; Πιστεύετε πῶς ἔχουν γίνει λάθος χειρισμοί ἀπό τήν πλευρά τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος; Πιστεύετε ὅτι οἱ καιροί ἔχουν ὡριμάσει γιά «ἀνύψωση» τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος;

Ἡ κρίση στίς σχέσεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν παρατηρήθηκε τώρα τελευταία, ἀλλά ἄρχισε ἐδῶ καί περίπου 170 χρόνια. Τώρα τελευταία ἐκδόθηκε ἕνα βιβλίο μου μέ τίτλο «Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος», καί στό ὁποῖο ἀναφέρομαι στά θέματα αὐτά. Ὅπως εἶναι γνωστόν ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος αὐτοανακηρύχθηκε αὐτοκέφαλή το 1833 μέ τήν ἐπέμβαση ξένων Δυνάμεων καί ἀποκόπηκε ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Τό 1850 τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο χορήγησε τήν Αὐτοκεφαλία στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος μέ εἰδικούς ὅρους καί προϋποθέσεις. Τό 1928 δόθηκαν στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος «ἐπιτροπικῶς», ἤτοι «ὑπό τύπον προσωρινότητος» τά ἐλευθερωθέντα τότε νέα τμήματα τοῦ Ἑλλαδικοῦ χώρου μέ ὁρισμένους ὅρους καί προϋποθέσεις. Κατά καιρούς (τό 1923, 1941, 1967-73 καί τελευταία) διάφοροι παράγοντες στήν Ἐκκλησία ἤθελαν τήν ἀλλαγή τῶν ὅρων αὐτῶν ἐνῶ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν ἐπιθυμεῖ, ὅπως τό ἔχει δηλώσει ἐπανειλημμένως, νά προβῆ σέ κάποια ἀλλαγή ἤ τροποποίηση. Ἄλλωστε αὐτό τό ἴδιο δίδει καί αἴρει τίς Πατριαρχικές Πράξεις. Ἑπομένως ἡ Ἱερά Σύνοδος πού ἔθεσε τώρα τελευταία, καλῶς ἤ κακῶς, τό θέμα αὐτό, θά πρέπη νά δεχθῆ τήν ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὅτι δέν ἐπιθυμεῖ ὁποιαδήποτε ἀλλαγή τῶν ὅρων τῶν Πατριαρχικῶν αὐτῶν κειμένων. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος πρέπει νά ἔχη στενούς δεσμούς μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, γιατί ὁποιαδήποτε σύγκρουση μέ αὐτό θά ἔχη μεγάλες συνέπειες γιά τήν ἴδια. Καί βέβαια ὅλοι μας πρέπει νά σεβόμαστε τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, γιατί ἐπιτελεῖ ἕνα μεγάλο ἔργο καί εἶναι τό τελευταῖο δεῖγμα τῆς παγκόμιας παρουσίας τῆς Ρωμηοσύνης.


6. Ορισμένοι θεωροῦν ὅτι ἡ ὑπόθεση τῶν ταυτοτήτων ἔληξε ἄδοξα σέ σχέση μέ τίς ἐπιδιώξεις τῆς Ἐκκλησίας πού κινητοποιήθηκε ὑπέρ τό δέον. Ὁρισμένοι ἱεράρχες μάλιστα εἶχαν δηλώσει ὅτι ἐν ὄψει τῆς προεκλογικῆς περιόδου θά μποροῦσε νά ἀνακινηθῆ τό θέμα. Ἐσεῖς τί πιστεύετε, τελείωσε ὁριστικά ἤ ὑπάρχει ἐνδεχόμενο «ἀναζωπύρωσής» του, ἐν ὄψει τῶν δημοτικῶν ἐκλογῶν;

Ἀπό τίς τρεῖς εἰσηγήσεις πού ἔκανα στήν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί τίς σχετικές ἀποφάσεις τῆς φαίνεται καθαρά ὅτι δέν ἔληξε ἄδοξα ὁ ἀγώνας γιά τίς ταυτότητες. Καί αὐτό γιατί κατεγράφησαν οἱ ἀπόψεις καί ἑπομένως ἀφ’ ἑνός μέν θά ἀξιολογηθοῦν ἱστορικά, ἀφ’ ἑτέρου δέ θά γονιμοποιήσουν αὐτές καθ’ ἐαυτές ἄλλες ἐξελίξεις. Διότι τό θέμα δέν ἦταν ἁπλῶς ἡ ἀναγραφή τοῦ θρησκεύματος στίς ταυτότητες, ἀλλά ἡ νοοτροπία τῆς Νέας Τάξης πραγμάτων, ἡ ἀλαζονεία τῆς κάθε ἐξουσίας, ἡ διά τοῦ διαλόγου λύση τῶν διαφόρων προβλημάτων, ἡ διατήρηση τῆς ἰδιαιτερότητας τῆς πολιτισμικῆς παραδόσεως, ἡ εἰσαγωγή τοῦ θεσμοῦ τῶν δημοψηφισμάτων κλπ. Οἱ ἀγῶνες αὐτοῦ του εἴδους δέν εἶναι δυνατόν ποτέ νά χαθοῦν, ἀλλά συντελοῦν στήν ὡρίμανση ἄλλων ἐξελίξεων. Ὡς Πρόεδρος τῆς Ἐπιτροπῆς γιά τίς Ταυτότητες πού ὁρίσθηκα, μαζί μέ ἄλλα μέλη, τόν Ἰανουάριο τοῦ 1999, ἐνάμιση χρόνο πρίν ἀνακύψη τό θέμα, θεωρῶ ὅτι τελείωσε ἡ ἀποστολή μας καί τήν ἐξέλιξή του θά τήν ἀντιμετωπίση ὑπεύθυνα ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας.

Πολλοί είναι οι Ναυπάκτιοι που μετανάστευσαν στην Αμερική τον προηγούμενο αιώνα για την εύρεση καλύτερων συνθηκών ζωής. Μεταξύ αυτών και πολλοί που χειροτονήθηκαν Ιερείς. Ένας από τους Αιτωλοακαρνάνες (από τα Σιταράλωνα Τριχωνίδος) Ιερείς που υπηρετούν στην Εκκλησία της Αμερικής είναι και ο π. Κωνσταντίνος Τσίγκας. Ο π. Κωνσταντίνος διετέλεσε Εφημέριος για 43 χρόνια στην Ενορία Dover στο New Jersey των ΗΠΑ. Τώρα συνταξιοδοτήθηκε και περνά αρκετούς μήνες το καλοκαίρι στην Ναύπακτο, επειδή η Πρεσβυτέρα του είναι Ναυπάκτια (Σπυριδούλα Σταυροπούλου). Συλλειτουργεί μαζί μας Κυριακές και εορτές, περνά από τα Γραφεία της Ιεράς Μητροπόλεως για να μας καλημερίση και μας διηγείται στιγμιότυπα από την ζωή του, τα βασικότερα από τα οποία καταγράφουμε στην παρακάτω συνέντευξη που θα δημοσιευθή σε δύο μέρη.

Α.Κ.

*

Ερώτηση: Ποιές ήταν οι εκκλησιαστικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες στην Ελλάδα, όταν αποφασίσατε να ξενιτευθήτε;

Απάντηση: Στην όλη πορεία της ζωής μου βλέπω ένα σχέδιο του Θεού και οι καταστάσεις εκείνη την εποχή δεν ήσαν ευχάριστες. Τελειώνοντας το Πανεπιστήμιο με ερώτησαν εάν θέλω να αναλάβω και να εργασθώ στην Ιερά Μητρόπολη Αιτωλίας ως Γραμματεύς. Ευχαρίστως απήντησα και μετά από μία εβδομάδα αφού πήρα το πτυχίο μου ανέλαβα καθήκοντα. Ήταν, νόμισα, ένα δώρον του Θεού. Δε εγνώριζα ότι την θέση αυτή την είχα μόνιμη, αλλά ο Θεός είχε το σκοπό Του.

Εκείνη την εποχή Πρωθυπουργός της Ελλάδος ήταν ο Κων/νος Καραμανλής και δεν είχε διορίσει πέντε (5) χρόνια ούτε έναν θεολόγο. Όταν τον επεσκέφθη μία επιτροπή με επικεφαλής κάποιον Μητροπολίτη (δεν θυμάμαι ποιόν), ο Πρωθυπουργός απήντησε: «Δεν έχω ανάγκη από θεολόγους και παπάδες, αλλά από μηχανικούς και γεωπόνους». Μετά από αυτήν την απάντηση αρχίσαμε διαμαρτυρίες στην πλατεία Συντάγματος, έως ότου έπεσε η Κυβέρνηση της ΕΡΕ και ανέλαβε ο Γεώργιος Παπανδρέου. Εν τω μεταξύ έμαθα ότι την θέση του Γραμματέως δεν την είχαν μόνιμη, διότι ήλθε και δεύτερος θεολόγος στην Μητρόπολη και ο Σεβασμιώτατος εδιάλεξε τον άλλον θεολόγο για την θέση του Γραμματέως. Στο μεταξύ εγώ είχα νυμφευθή και έπρεπε να αναζητήσω άλλη θέση, γιατί ο Μητροπολίτης ήταν αρκετά προχωρημένης ηλικίας και εάν ερχότανε νέος Μητροπολίτης θα με έστελνε στο σπίτι μου.

Αποφάσισα να ζητήσω να διοριστώ ως αναπληρωτής καθηγητής και επέτυχα να διορισθώ στο Δ Γυμνάσιο Αρρένων Πατρών. Δύο χρόνια εδίδαξα στην Πάτρα, την πρώτη χρονιά αποσπασμένος στο Α Θηλέων και την δεύτερη στο Δ Αρρένων. Όταν πήγα να πιάσω δουλειά την τρίτη χρονιά, δεν υπήρχε για μένα θέση γιατί αυτός που αντικαθιστούσα ήλθε στην θέση του. Έτσι εγώ είχα με την Χάρη του Θεού δύο παιδιά, χωρίς δουλειά. Γι’ αυτό αναγκάστηκα να ζητήσω δουλειά έξω από τα όρια της Ελλάδος.

Ο Σεβασμιώτατος Αμερικής Ιάκωβος είχε ζητήσει από την Ελλάδα 20-25 θεολόγους ιερείς για την Εκκλησία της Αμερικής. Επειδή όμως δεν ήμουν ακόμη ιερεύς, χειροτονήθηκα ιερεύς για την Εκκλησία της Αμερικής και έφυγα ως σπουδαστής.

Ερώτηση: Ποιές οι πρώτες σας εντυπώσεις από την Αμερική;

Απάντηση: Όταν έφυγα για την Αμερική δεν εγνώριζα αγγλικά. Η Εκκλησία της Αμερικής εργάζεται πολύ διαφορετικά από την Ελλαδική Εκκλησία. Ο ιερεύς δεν είναι μόνον ο πνευματικός ηγέτης, αλλά είναι και εθνικός και κοινωνικός ηγέτης. Είναι προσωπικά υπεύθυνος και θα πρέπη να εύρη τους κατάλληλους συνεργάτες. Ο ιερεύς έχει προσωπική επαφή και επικοινωνία με τους ενορίτες του. Η Εκκλησία έχει την έννοια της οικογένειας, γιατί γνωρίζονται οι ενορίτες μεταξύ τους, εργάζονται για την Εκκλησία και προσφέρουν οικονομική βοήθεια. Ο ιερεύς είναι υπέυθυνος για το Κατηχητικό και Ελληνικό Σχολείο, συνεργάζεται με το Φιλόπτωχο και ιδίως φροντίζει για την νεολαία, η οποία είναι κοντά στην Εκκλησία.

Ερώτηση: Πως πήρατε την απόφαση να χειροτονηθήτε Ιερέας;

Απάντηση: Στα εφηβικά μου χρόνια έγινε μια περίεργη και θαυμάσια μεταβολή. Μια Πέμπτη καθώς ερχόμουν με τον πατέρα μου από τα χωράφια για το σπίτι, είδαμε πως άνθρωποι από τα άλλα δύο καφενεία έρχονταν στο τρίτο. Μου λέγει ο πατέρας μου: «Πήγαινε να δης τι συμβαίνει. Μήπως πιάστηκε άλλος νέος πόλεμος». Πηγαίνοντας στο καφενείο βλέπω έναν άνθρωπο ανεβασμένο στο περβάζι του παραθύρου και ομιλούσε.. «...ο πόλεμος και η κατοχή και η πείνα που περάσαμε ήταν γιατί είχαμε φύγει από το δρόμο του Θεού...». Ήταν ένας λαϊκός ιεροκήρυκας και άγγιξε τις καρδιές μας. Στο τέλος ζήτησε να ιδή ιδιαιτέρως τους μαθητές και αποφοίτους του Γυμνασίου. Ανεβήκαμε επάνω από το καφενείο στο σπίτι σε ένα δωμάτιο και μας λέγει: «Τώρα είσθε σε ηλικία που θα πρέπη να βάλετε γερά θεμέλια να κτίσετε τη ζωή σας, και το γερό θεμέλιο που τίποτε δεν μπορεί να το σαλεύση είναι ο Χριστός. Εάν θέλετε να ζήσετε μια ζωή με συνέπεια δεν θέλω να μου πήτε τώρα. Σκεφθήτε το καλά και εάν αποφασίσετε τότε ελάτε πάλι εδώ την άλλη εβδομάδα, την ίδια μέρα και ώρα σε αυτόν τον τόπο....». Είμασταν την πρώτη βραδιά περίπου 25 νέοι. Την δεύτερη εβδομάδα ήλθαν μόνον 10-12 νέοι. Κάναμε μια ομάδα στο χωριό μας εμείς οι λίγοι και ο ιεροκήρυκας ερχότανε δύο φορές το μήνα και μας ομιλούσε. Ο ιεροκήρυκας ήταν ο λαϊκός τότε και μετέπειτα π. Χαράλαμπος Βασιλόπουλος. Χωρίς να μας πη τίποτε αυτός εμείς η μικρή ομάδα, αποφασίσαμε να κόψουμε το τσιγάρο, τα χαρτιά και όποια άλλη κακή συνήθεια. Από τότε μου ήλθε η έμπνευση να γίνω κι εγώ ιεροκήρυκας και να πηγαίνω από χωριό σε χωριό από πόλη σε πόλη να βοηθώ τους νέους και ενήλικες να ακολουθούν του Χριστού το δρόμο. Όταν τελείωσα το Γυμνάσιο επήγα κοντά στον Ιεροκήρυκα για ένα χρόνο και εν συνεχεία επήγα κοντά στον ιεροκήρυκα του Αγρινίου στον π. Βενέδικτο Πετράκη. Εκεί κάθισα ως τον Οκτώβριο του 1950 που επιστρατεύθηκα. Αυτοί οι δυό ιεροκήρυκες μου ενέπνευσαν την απόφαση να γίνω κληρικός.

Ερώτηση: Μπορείτε να μας μεταφέρετε το κλίμα της εποχής εκείνης στην πρώτη σας Ενορία;

Απάντηση: Φθάσαμε στην Ν. Υόρκη στις 16 Δεκεμβρίου 1962. Μετά από δύο ημέρες οι κάτοικοι του Dover, New Jersey μάθανε ότι ήρθε ένας ιερέας από την Ελλάδα με το υπερωκεάνειο Hameric και μένει στην πόλη Jersey city της πολιτείας Νέας Υερσέης. Ήλθε ο Πρόεδρος της Κοινότητος Γεώργιος Σπηλιώτης, που ο πατέρας του καταγότανε από την Καλαμάτα, ο οποίος δεν είχε μάθει να ομιλή ελληνικά γιατί η μητέρα του ήταν από την Σκωτία. Έφερε μαζί του διερμηνέα τον Τάκη Σερέτη από τα Μαγκλαρέϊκα. Η Κοινότητα μόλις είχε αγοράσει μία μικρή εκκλησία από τους Προτεστάντες και είχαν εξασφαλίσει την άδεια της Πολιτείας Νέας Υερσέης και της Ιεράς Αρχιεπισκοπής. Δεν είχεν όμως ιερέα. Ο Σεβασμιώτατος Αμερικής Ιάκωβος τους είχε στείλει γράμμα και τους έλεγε ότι δεν ήταν εύκολο να τους στείλη ιερέα πριν από το Πάσχα, ενώ εγώ ήμουν εκεί πριν από τα Χριστούγεννα. Ο Πρόεδρος εκείνο το απόγευμα της Κυριακής είχε συγκαλέσει Γενική Συνέλευση και με δημοκρατικό τρόπο τους λέγει: «Τι θέλετε να κάνωμε; Να περιμένωμε μετά το Πάσχα να μας στείλη ο Αρχιεπίσκοπος ιερέα η να βαστάξωμε αυτόν που μόλις βγήκε από το καράβι;». Παμψηφεί είπαν: «Να πάρωμε αυτόν τώρα και έπειτα βλέπομε». Έτσι, λοιπόν, παραμείναμε εκεί για λίγο και καθήσαμε 43 χρόνια!

Η Κοινότης ήταν μικρή, μόλις 70 οικογένειες, και σχετικά πτωχές. Μέσα σε δύο μόνον εβδομάδες η εκκλησία πήρε την μορφή ορθόδοξου ναού. Κάναμε ένα πρόχειρο Τέμπλο, την Αγία Τράπεζα, Πρόθεση και ο,τι άλλο ήταν απαραίτητο. Την Κυριακή προ των Χριστουγέννων έγινε η πρώτη Θεία Λειτουργία. Όσοι συμμετείχαν σε εκείνη την Θεία Λειτουργία δεν ξέχασαν τις όμορφες στιγμές που με δάκρυα στα μάτια ο ένας ασπαζόταν τον άλλον. Ενώ μερικοί από αυτούς ήσαν γείτονες δεν ήξεραν ότι είναι Έλληνες. Το βράδυ των Χριστουγέννων η εκκλησία ήταν γεμάτη. Έλαμπαν τα πρόσωπα όλων από χαρά, που ύστερα από προσπάθειες πολλών χρόνων να αποκτήσουν τόπο λατρείας επιτέλους τώρα μπορούν και λατρεύουν την Γέννηση του Ιησού μέσα σε αυτόν τον μικρό ναό. Επειδή μαζί μας είχαμε μόνον τα ρούχα μας μια ημέρα έκαναν πάρτυ και όλοι τους έφεραν διάφορα πράγματα, όσα χρειάζεται ένα σπίτι να ανοίξη. Η εκκλησία αγόρασε τα απαραίτητα έπιπλα και το σπίτι άνοιξε χάρη στην αγάπη των ευσεβών ενοριτών.

Ερώτηση: Ποιά είναι η διοικητική διάρθρωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αμερικής; Πως λειτουργούν στην Αμερική οι Ενορίες; Ποιές οι διαφορές με την Ελλάδα;

Απάντηση: Η διοικητική διάρθρωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αμερικής ήταν τότε πολύ διαφορετική από την σημερινή. Τότε ο Αρχιεπίσκοπος ήταν κατ’ ουσίαν ο πνευματικός ηγέτης και είχε οκτώ Επισκοπές. Σήμερα οι Επισκοπές έγιναν Μητροπόλεις και ο κάθε Μητροπολίτης είναι ανεξάρτητος στην Μητρόπολή του. Σήμερα έχουν την Επαρχιακή Σύνοδο, η οποία συνέρχεται δις του έτους και εκτάκτως, εάν παρίσταται ανάγκη. Στην Αρχιεπισκοπή υπάρχει το Αρχιερατικό Συμβούλιο από λαϊκούς και κληρικούς. Η κάθε Μητρόπολη έχει το Μητροπολιτικό Συμβούλιο. Για όλα τα Ιδρύματα υπάρχουν Πρόεδροι και μικτά Συμβούλια από λαϊκούς και κληρικούς. Άλλοι από αυτούς εκλέγονται και άλλοι διορίζονται από τον Αρχιεπίσκοπο η τον Μητροπολίτη αναλόγως. Στην Κοινότητα πνευματικός οδηγός είναι ο ιερεύς. Κάθε χρόνο γίνονται εκλογές στην Κοινότητα και αλλάζει το 1/3 του Διοικητικού Συμβουλίου. Αφού επικυρωθούν οι εκλογές συνέρχεται στην πρώτη συνεδρίαση και εκλέγει τον Πρόεδρο, Αντιπρόεδρο, Ταμία, Γραμματέα και σχηματίζουν τις διάφορες υποεπιτροπές. Δεν είναι ο ιερέας Πρόεδρος, ούτε έχει ψήφο, αλλά μόνο γνώμη. Κάθε δύο χρόνια γίνονται κληρικολαϊκές συνελεύσεις για όλη την Αμερική και λαμβάνουν αποφάσεις και έχουν δικαίωμα ψήφου τρεις από κάθε Κοινότητα, (ο ιερέας εκεί έχει ψήφο) και δύο μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Κοινότητας. Εκεί συζητούνται θέματα που αφορούν την καθόλου Εκκλησία της Αμερικής και τα Πρακτικά στέλλονται στο Πατριαρχείο προς έγκριση. Όταν εγκριθούν τότε γίνεται νόμος για όλες τις ενορίες. Συνήθως η κάθε ενορία έχει δύο Γενικές Συνελεύσεις στις οποίες συζητούνται θέματα που αφορούν την Κοινότητα και εγκρίνονται οι Προϋπολογισμοί και Απολογισμοί του έτους.

(συνεχίζεται στο επόμενο: Ιερέας στην Αμερική (B))

(συνέχεια από το προηγούμενο: Ιερέας στην Αμερική (Β))

Ερώτηση: Σε ποιά σημεία ρίξατε το κύριο βάρος της ποιμαντικής σας προσπάθειας;

Απάντηση: Η προσπάθειά μου ήταν κατ’ αρχήν το Λειτουργικό, γιατί στην Θεία Λειτουργία γίνεται η ένωση των πιστών με τον Ιησού Χριστό, με την Θεία Ευχαριστία. Έτσι οι Χριστιανοί άρχισαν να καταλαβαίνουν τον σκοπό της Θείας Λειτουργίας και κατόπιν προετοιμασίας έρχεται το μεγαλύτερο μέρος των πιστών και κοινωνεί, αφού ο Χριστός εκήρυξε και είπε: «Αμήν, αμήν λέγω υμίν, εάν μη φάγητε την σάρκα του Υιού του ανθρώπου και πίητε αυτού το Αίμα ουκ έχετε ζωήν εν εαυτοίς». Όσες φορές και αν πας στην εκκλησία, όσα κεριά και αν ανάψης, και όσες τυχόν δωρεές κάνης, εάν δεν πας με προετοιμασία να κοινωνήσης είσαι νεκρός πνευματικά. Το άλλο σημείο ήταν να είμαι κοντά στους ενορίτες μου είτε στην λύπη είτε στις χαρές τους. Εκεί που έριξα το βάρος ήταν η οικογένεια. Πολλές φορές λέμε να προσέξουμε την νεολαία. Διαφωνώ. Να φροντίσουμε να έχουμε συγκροτημένες και αρμονικές οικογένειες, οικογένειες που θα έχουν στήριγμα τον Χριστό και την Εκκλησία και η οικογένεια θα φροντίση για τα παιδιά και η Εκκλησία θα βοηθήση. Μερικές Κοινότητες, όπως και η δική μου, είχαμε πρόγραμμα προετοιμασίας των νέων ζευγαριών να καταλάβουν τι είναι ο γάμος. Διότι δεν καταλαβαίνουν την σοβαρότητα του γάμου. Δεν γνωρίζουν πως θα αντιμετωπίσουν τα διάφορα προβλήματα που θα παρουσιαστούν. Ο γάμος δεν είναι παιχνίδι. Είναι ένα από τα σοβαρότερα θέματα της ζωής μας. Εάν επιτύχης στο γάμο σου πέτυχες και στα υπόλοιπα της ζωής σου. Το πρόγραμμα αυτό το ονομάζουμε «Προετοιμασία του γάμου». Στην προσπάθειά μου δεν ελησμόνησα την τρίτη ηλικία και τους κατάκοιτους, τους οποίους επισκεπτόμουν, προσευχόμασταν και ελάμβαναν την Θεία Κοινωνία.

Ερώτηση: Εκεί οι ελληνικές κοινότητες είναι κλειστές η υπάρχει επικοινωνία με όλους τους αμερικανούς υπηκόους όλων των εθνοτήτων και θρησκειών;

Απάντηση: Στην Αμερική είναι όλοι μια ανοικτή κοινωνία. Δεν μπορούμε να κλειστούμε στον εαυτό μας. Ζούμε με τους Αμερικάνους με αρμονία. Οι γείτονές μας δεν είναι Έλληνες. Εκεί που δουλεύουμε σπάνια θα έχουμε Έλληνες. Πως μπορείς να εργάζεσαι με κάποιον και να μην του μιλάς; Πολλοί Αμερικανοί έρχονται στις εκδηλώσεις της Εκκλησίας μας, σε Βαπτίσεις, γάμους, κηδείες και στα ετήσια τριήμερα φεστιβάλ έρχονται χιλιάδες Αμερικανοί και οι δικοί μας καλούνται στις δικές τους εκδηλώσεις.

Ερώτηση: Πως ζήσατε το πρόβλημα της ύπαρξης πολλών «εθνικών» Ορθοδόξων Εκκλησιών (Ελληνική, Ρωσσική, Αντιοχειανή κλπ.) στην Αμερική;

Απάντηση: Στην Αμερική εκτός των Ελλήνων Ορθοδόξων υπάρχουν και άλλων εθνικοτήτων Ορθόδοξοι. Υπάρχει συνεργασία μεταξύ των Επισκόπων και έχουν οργανωθή όλες οι αναγνωρισμένες Εκκλησίες με την επωνυμία SCOBA. Έχουν ορισμένες συνελεύσεις και διατηρούν τον Έλληνα Αρχιεπίσκοπο ως Πρόεδρο του Οργανισμού αυτού. Βεβαίως θα είχε μεγαλύτερη δύναμη, εάν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες αποτελούσαν μία ενότητα, αλλά θα χάναμε την δύναμη της εθνικότητας.

Ερώτηση: Ποιά είναι η στάση των μη ορθοδόξων μελών της αμερικανικής κοινωνίας απέναντι στην Ορθόδοξη Εκκλησία;

Απάντηση: Η Αμερική είναι σαν ένας μεγάλος λέβητας όπου λιώνουν όλα τα μέταλλα και αποτελούν ένα μείγμα, που λέγεται αμερικανική κοινωνία. Από οποιαδήποτε εθνικότητα θα βρης στην Αμερική. Συνεπώς και οποιαδήποτε θρησκεία θα την βρης σε κάποια γωνιά της. Συνεπώς δεν υπάρχει κανένα θέμα μη συνεργασίας και αλληλοσεβασμού. Εμείς σεβόμαστε τις άλλες εθνικότητες, τις άλλες θρησκείες και εκείνοι εμάς. Στην πόλη που έμενα εγώ όλοι οι ιερείς, ορθόδοξοι, καθολικοί, προτεστάντες, είχαμε μια φορά το μήνα μια συνεδρίαση και μιλούσαμε για θέματα που αφορούσαν την αμερικανική κοινωνία, χωρίς να θίγουμε ο ένας τον άλλον. Δεν μιλούσαμε για θρησκευτικά θέματα πολύ δε περισσότερο για δογματικά.

Ερώτηση: Ποιά είναι τα βασικά σημεία τα οποία θα μπορούσε να συζητήση ένας Ορθόδοξος Ιερέας με έναν μη Ορθόδοξο Αμερικάνο; Υπάρχει αναζήτηση; Τίθενται ερωτήματα;

Απάντηση: Πολλοί Αμερικανοί δεν γνωρίζουν τίποτε η ελάχιστα περί Ορθοδοξίας. Σαν παράδειγμα αναφέρω ότι μια ομάδα Ευαγγελικών από την Καλλιφόρνια εμελετούσαν την Εκκλησιαστική ιστορία. Έφθασαν στο Σχίσμα των Εκκλησιών. Είπαν ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει δίκαιο, αλλά δεν γνώριζαν ότι υπάρχει ακόμα η Ορθόδοξη Εκκλησία. Μελετώντας περισσότερο έμαθαν ότι υπάρχει και στην Αμερική Ορθόδοξη Εκκλησία. Ήσαν περίπου 25 πάστορες. Ήλθαν σε επικοινωνία με τους αρχηγούς των διαφόρων ορθοδόξων εκκλησιών και εζήτησαν να γίνουν ορθόδοξοι μαζί με τους ενορίτες τους. Όλοι όμως οι Ορθόδοξοι εφοβούντο να τους δεχθούν μήπως αλλοιωθή η εκκλησία τους. Έφθασαν μέχρι το Πατριαρχείο. Ο Πατριάρχης δεν παρουσιάσθηκε, αλλά έστειλε έναν αντιπρόσωπό του. Αν και έφυγαν χωρίς αποτέλεσμα δεν απογοητεύθηκαν. Τελικά η Αντιοχειανή Εκκλησία τους δέχθηκε και πολλοί από τους πάστορες έγιναν ορθόδοξοι ιερείς. Έγραψαν διάφορα βιβλία και ένας από αυτούς, ο π. Πέτρος Γκίλκουϊστ έγραψε ένα βιβλίο «Γιατί γίναμε Ορθόδοξοι» και αναφέρει ότι το μέλλον της Εκκλησίας της Αμερικής είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία. Όταν έρχονται στα φεστιβάλ των Κοινοτήτων μας και τους εξηγούμε τι είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία μας λένε «Ποτέ δεν είχαμε ακούσει γι’ αυτήν» η «σκέπτομαι να γίνω Ορθόδοξος».

Ερώτηση: Μια ευχή για τους νέους Ιερείς της Αμερικής η και της Ελλάδος;

Απάντηση: Η ευχή μου για τους νέους ιερείς είναι: «Να μη γίνονται ιερείς όσοι παίρνουν την ιερωσύνη για επάγγελμα. Είναι τιμή για έναν άνθρωπο να καταξιωθή να υπηρετή στην Αγία Τράπεζα. Τιμή είναι ακόμη για μια γυναίκα να είναι σύζυγος ιερέως. Ο Άγιος Κοσμάς για να διδάξη την αξία του ιερέως τον τοποθετεί επάνω από τους αγγέλους. Ο ιερεύς πρέπει να έχη τα χαρίσματα που αναφέρει ο Απόστολος Παύλος προς τον μαθητή του Τιμόθεο στο τρίτο κεφάλαιο της πρώτης επιστολής.

«Δει τον Επίσκοπον-και κάθε κληρικόν-ανεπίληπτον είναι, μιας γυναικός άνδρα, νηφάλιον, σώφρονα, κόσμιον, φιλόξενον, διδακτικόν, μη πάροινον, μη πλήκτην, μη αισχροκερδή, αλλ’ επιεική, άμαχον, αφιλάργυρον, του ιδίου οίκου καλώς προϊστάμενον, τέκνα έχοντα εν υποταγή μετά πάσης σεμνότητος... δει δε αυτόν και μαρτυρίαν καλήν έχειν από των έξωθεν ίνα μη εις ονειδισμόν εμπέση και παγίδα του διαβόλου.... έχοντας το μυστήριον της πίστεως εν καθαρά συνειδήσει» (Τιμ. 2-13)

Όλα τα εμπόδια που βρήκα στη ζωή μου τα θεωρώ τώρα ευλογίες του Θεού που με ανάγκασαν να ξενιτευθώ και να γίνω ιερεύς-υπηρετώ για 45 χρόνια-και να υπηρετήσω την Εκκλησία του Χριστού. Η Αγία Τράπεζα είναι για μένα το πιο όμορφο και τιμητικό. Στους νέους που σκέπτονται την Ιερωσύνη να σκεφθούν σοβαρά και να προχωρήσουν με αφοσίωση και ταπείνωση, αισθανόμενοι ότι η Χάρις του Θεού θα μας ενισχύση στο δύσκολο αλλά τιμητικό έργο. Ο Θεός με αξίωσε να δώσω και τον υιό μου Δημήτριο στην Εκκλησία. Εγώ παρακαλώ τον Θεό όσο ζήσω να μη στερηθώ την Αγία Τράπεζα. Εύχεσθε.–

Μὲ ἕναν Γεωργιανὸ Ἱερέα.

Συνέντευξη μὲ τὸν Πρωτοπρεσβύτερο π. Μάξιμο Chanturia

Ἀρχιμ. Καλλίνικος: Πάτερ Μάξιμε, χαιρόμαστε ποὺ σᾶς ἔχουμε κοντά μας καὶ μετὰ τὴν γνωριμία μας στὴν Γεωργία τὸ καλοκαίρι, μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς παρουσίασης τοῦ βιβλίου τοῦ Σεβασμιωτάτου "Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία" στὰ γεωργιανὰ ἀπὸ τὸν Ἐκδοτικό σας Οἶκο.

Πρωτοπρ. π. Μάξιμος Chanturia: Κι' ἐγὼ εἶμαι πολὺ χαρούμενος ποὺ εἶμαι κοντά σας σήμερα καὶ ἔχω πάλι τὴν εὐκαιρία νὰ ἐπικοινωνῶ μαζί σας.

Ἐρώτηση: Θὰ θέλαμε νὰ μᾶς πῆτε, γιὰ γνωριμία μὲ τοὺς ἀναγνῶστες, λίγα λόγια γιὰ τὴν θέση σας στὴν Ἐκκλησία τῆς Γεωργίας καὶ γιὰ τὴν ἐργασία σᾶς σ' αὐτήν.

Ἀπάντηση: Πρὸς τὸ παρὸν εἶμαι Πρωτοπρεσβύτερος, προϊστάμενος τῆς ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Νικολάου στὴν πρωτεύουσα τῆς Γεωργίας. Σὲ αὐτὴν τὴν θέση διακονῶ τοὺς τελευταίους τρεὶς μῆνες. Πρὶν ἤμουν στὴν Μόσχα, προϊστάμενος στὴν γεωργιανὴ ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Καὶ ἐπίσης ἤμουν στὴν Πετρούπολη, στὴν γεωργιανὴ ἐκκλησία, σὰν Πνευματικός. Θὰ ἤθελα νὰ ἀναφέρω ὅτι πρὶν πάω στὴν Μόσχα ἤμουν στὴν Τιφλίδα, καὶ ὑπηρετοῦσα σὰν Ἱερέας στὴν ὄμορφη ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἐπάνω στὰ Κάστρα τῆς πόλης. Σήμερα εἶμαι στὸν μεγαλύτερο Ἐκδοτικὸ Οἶκο ἐκκλησιαστικῶν κειμένων. Εἶμαι ἱδρυτὴς αὐτοῦ τοῦ Οἴκου καὶ εἶμαι καὶ πρόεδρος. Ὁ Οἶκος λέγεται "Νέων Ἰβήρων" (Akhali Ivironi στὰ γεωργιανά). Ἐπίσης διδάσκω στὴν Θεολογικὴ Ἀκαδημία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Γεωργίας τὸ μάθημα τῆς Ἀσκητικῆς. Ἔχω κάνει ἀνώτατη ἐκπαίδευση καὶ εἶμαι καθηγητὴς θεολογίας.

Ἐρώτηση: Ποιός εἶναι ὁ σκοπὸς τῆς ἐπισκέψεώς σας στὴν Ἑλλάδα καὶ ἰδιαίτερα στὴν Ναύπακτο;

Ἀπάντηση: Ἡ ἐπίσκεψή μου στὴν Ναύπακτο ὀφείλεται σὲ δύο λόγους. Ὁ πρῶτος λόγος εἶναι ὁ ἑξῆς: Ὅπως ξέρετε, πρὶν δύο χρόνια ἐκδώσαμε στὴν γεωργιανὴ γλῶσσα τὸ πρῶτο βιβλίο τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ. Ἱεροθέου "Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία" καὶ ἡ παρουσίαση τοῦ βιβλίου ἔγινε τὸ περασμένο καλοκαίρι. Ἐπειδὴ ἔχουμε σκοπὸ νὰ συνεχίσουμε αὐτὴν τὴν συνεργασία καὶ νὰ ἐκδώσουμε καὶ ἄλλα βιβλία τοῦ Σεβασμιωτάτου, θὰ θέλαμε νὰ συζητήσουμε μὲ τὸν Δεσπότη, νὰ πάρουμε τὴν εὐλογία του, τὶς συμβουλές του, ἔτσι ὥστε νὰ ξέρουμε ποιό βιβλίο θὰ μεταφράσουμε στὴν συνέχεια (σὰν δεύτερο βιβλίο). Γενικὰ θέλουμε τὶς συμβουλές του γιὰ τὸ ποιά θεολογικὰ κείμενα καὶ βιβλία θὰ μπορούσαμε νὰ μεταφράσουμε στὴν γεωργιανὴ γλῶσσα. Ἐπίσης θέλω νὰ τὸν ρωτήσω κάποια πράγματα γιὰ τὸ θέμα τῆς "Ἀσκητικῆς". Νὰ πάρω τὶς γνώσεις του γιὰ κάποια γενικότερα θέματα ποὺ ἀπασχολοῦν σήμερα τὴν σύγχρονη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία (μέσα στὸν κόσμο). 

Ὁ ἄλλος λόγος τῆς ἐπισκέψεώς μου εἶναι νὰ ἀκούσω ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Δεσπότη αὐτὰ ποὺ διαβάζω στὰ βιβλία του. Νὰ πάρω τὴν πνευματική του ἐμπειρία καὶ τὶς γνώσεις τοῦ γενικὰ γιὰ τὸν ἡσυχασμό, γιὰ τὴν νοερὰ προσευχή, ἡ ὁποία εἶναι τὸ κεντρικὸ θέμα στὰ βιβλία τοῦ Δεσπότη. Καὶ ἡ ὁποία εἶναι τὸ κίνητρο στὴν Ἐκκλησία γιὰ τὴν πνευματικὴ ζωή. Βέβαια καταλαβαίνουμε ὅτι ἀπὸ δύο ἕως τρεὶς συνεντεύξεις ἢ συνομιλίες δὲν μπορεῖς νὰ μάθης αὐτὸ ποὺ λέγεται ἡσυχασμός, ἀλλὰ σιγά-σιγά μὲ πολλὲς συναντήσεις, καὶ ἂν μᾶς ἐπιτρέψη ὁ Δεσπότης νὰ τὸ πραγματοποιήσουμε στὸ μέλλον, καὶ μὲ τὴν προσωπικὴ πνευματική μας ἐργασία θὰ μπορέσουμε νὰ κάνουμε σωστὴ χριστιανικὴ ζωή. Προσπαθοῦσα σὲ ὅλη μου τὴν ζωὴ νὰ πλησιάσω αὐτὴν τὴν διδασκαλία τοῦ ἡσυχασμοῦ καὶ δὲν εἶχα τὴν εὐκαιρία νὰ μάθω αὐτὴν τὴν ἐπιστήμη ἀπὸ κάποιον ἔμπειρο Πνευματικό.  Στὸν Γέροντα Ἰερόθεο εἶδα ἕναν μεγάλο Πνευματικό, ὁ ὁποῖος ὄχι μόνον γνωρίζει τὸν ἡσυχασμό, ἀλλὰ προσπαθεῖ νὰ μεταδώση τὶς γνώσεις του σὲ αὐτοὺς ποὺ διψᾶνε νὰ μάθουν. Μὲ τὴν ἀγάπη του καὶ τὴν φροντίδα του μᾶς διευκολύνει νὰ ἔχουμε σωστὴ ἐπικοινωνία μαζί του. Γι' αὐτὸ πιστεύουμε ὅτι εἶναι καλύτερο νὰ ἀκοῦς μία φορὰ παρὰ νὰ διαβάζης ἑκατό. Ὅσο μποροῦμε δηλαδή.

Ἐρώτηση: Θέτετε τὸ θέμα τῆς μαθητείας ἀπὸ ὅ,τι κατάλαβα. Ἤθελα προηγουμένως νὰ σᾶς ρωτήσω γιὰ τὰ κριτήρια μὲ τὰ ὁποῖα μεταφράσατε τὰ ἔργα, ἀλλὰ ἀπὸ αὐτὰ ποὺ μοῦ εἴπατε κατάλαβα ὅτι ἦταν ἡ ἀγάπη σας γιὰ τὴν ἡσυχαστικὴ ζωή. Ὁπότε ἡ ἑπόμενη ἐρώτησή μου εἶναι: Πῶς ἔγινε ἡ γνωριμία σας μὲ τὰ ἔργα τοῦ Μητροπολίτου καὶ ἡ γνωριμία σας μὲ τὴν ἀσκητικὴ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας σὲ ἕνα περιβάλλον ποὺ ἦταν σχετικὰ ξένο πρὸς αὐτά; Εἶναι δική σας ἀναζήτηση ἢ τοῦ λαοῦ;

Ἀπάντηση: Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ θὰ ἤθελα νὰ σημειώσω ὅτι, ὅταν ἔκανα τὴν διδακτορική μου στὴν Θεολογικὴ Ἀκαδημία τῆς Πετρούπολης, ἕνας φίλος καὶ συμφοιτητής μου ἔφερε τὸ βιβλίο τοῦ Δεσπότη "Μιὰ βραδιὰ στὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους" μεταφρασμένο στὰ ρωσικά. Αὐτὸ ἦταν τὸ πρῶτο βιβλίο τοῦ Γέροντα μεταφρασμένο στὰ ρωσικά. Καὶ ὅπως ἐκδόθηκε τὸ ἔφερε ὁ φίλος μου νὰ τὸ διαβάσουμε. Ὅταν διάβασα αὐτὸ τὸ βιβλίο μοῦ ἔκανε μεγάλη ἐντύπωση. Ὅμως τότε δὲν γνώριζα οὔτε κὰν ὅτι ὁ συγγραφέας του ζοῦσε καὶ ἦταν στὴν Ἑλλάδα οὔτε καὶ ὅτι στὸ μέλλον θὰ τὸν γνώριζα ἀπὸ κοντά. Οὔτε ποὺ τὸ φαντάσθηκα. Μετέπειτα σὰν κληρικὸς στὸν Ἅγιο Γεώργιο τῆς Μόσχας, ὅπως σᾶς εἶπα, διάβασα τὸ δεύτερο βιβλίο τοῦ Δεσπότη τὴν "Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία" καὶ ἐπίσης τὴν "Ὀρθόδοξη πνευματικότητα" –νομίζω ἔτσι λέγεται. Καὶ ὅταν διάβασα τὸ τρίτο βιβλίο, κατάλαβα ὅτι εἶναι μεγάλος ἀγωνιστὴς ὁ συγγραφέας καὶ ἔμαθα ὅτι ζῆ στὴν Ἑλλάδα. Ἤμουν νέος Κληρικός, εἶχα κάνει τότε τὸν Ἐκδοτικὸ Οἶκο καὶ σκέφθηκα ὅτι ἔπρεπε ὁπωσδήποτε νὰ ἐκδώσουμε καὶ στὴν γεωργιανὴ γλῶσσα αὐτὰ τὰ βιβλία τοῦ Δεσπότη. Μετὰ ἔμαθα ὅτι ὁ Δεσπότης ἔχει γράψει καὶ ἄλλα βιβλία, πάρα πολλὰ βιβλία. Δυσκολευόμουν ποιό βιβλίο νὰ ἐπιλέξω πρῶτο γιὰ μετάφραση, ἐπειδὴ διαπίστωσα ὅτι ὅλα ὅσα γράφονται στὰ βιβλία αὐτὰ ἔχουν πολὺ μεγάλη ἀξία καὶ ὅλα εἶναι σύγχρονα προβλήματα. Ὅσο γιὰ τὰ κριτήρια μὲ τὰ ὁποῖα ἐγὼ διαλέγω τὰ βιβλία τοῦ Γέροντα λέγω. Ἐπειδὴ δὲν ἔχουμε τὴν δυνατότητα νὰ μεταφράσουμε ὅλα μαζὶ τὰ βιβλία τοῦ Γέροντα, γι' αὐτὸ προσπαθοῦμε νὰ διαλέξουμε πρῶτα ἐκεῖνο ποὺ εἶναι συνοπτικό, ποὺ περιλαμβάνει τὴν εὐρύτητα τῶν προβλημάτων. Γιατί βλέπω ὅτι ὅλα τὰ βιβλία ἔχουν κάτι ποὺ τὰ συνδέει (ἔχουν μιὰ συνοχή). Ὁ Δεσπότης κάνει κατανοητὴ τὴν ὀρθόδοξη πνευματικότητα στοὺς ἁπλοὺς ἄνθρώπούς. Γι' αὐτὸ ἀποφασίσαμε τώρα τὸ δεύτερο βιβλίο ποὺ θὰ μεταφρασθῇ στὴν γεωργιανὴ γλῶσσα νὰ εἶναι ἡ "Θεραπευτικὴ Ἀγωγή". (Τὸ δεύτερο μέρος τῆς "Ὀρθόδοξης Ψυχοθεραπείας").

Ἐρώτηση: Οἱ ἐκδόσεις πῶς ξεκίνησαν; Ἀπὸ ποὺ παρακινηθήκατε νὰ κάνετε αὐτὸ τὸ μεγάλο βῆμα, αὐτὸν τὸν μεγάλο ἆθλο γιὰ ἐκείνη τὴν ἐποχή; Σᾶς ἀπέστειλε κάποιος ἢ μόνος σας τὸ ἀποφασίσατε καὶ γιὰ ποιόν λόγο;

Ἀπάντηση: Ἄρχισα νὰ ἀσχολοῦμαι μὲ τὶς ἐκδόσεις ἀπὸ τότε ποὺ ἄρχισα νὰ σπουδάζω στὰ πνευματικὰ σεμινάρια στὴν Τιφλίδα, ὅταν ἤμουν φοιτητής. Μὲ τοὺς δασκάλους μου καὶ τοὺς συμφοιτητές μου ἱδρύσαμε ἕνα περιοδικὸ ποὺ λέγεται "Βασιλικὴ Ὁδός". Καὶ διαπιστώσαμε ὅτι στὴν νέα γεωργιανὴ γλῶσσα ὑπῆρχαν ἐλάχιστα πνευματικὰ βιβλία, λόγῳ τοῦ κομμουνιστικοῦ καθεστῶτος. Πάντα εἴχαμε αὐτὸ ὄνειρο ἐγὼ καὶ οἱ συνεργάτες μου: Νὰ μεταφράσουμε πολλὰ θεολογικὰ βιβλία ποὺ χρειαζόταν ἡ Γεωργιανὴ Ἐκκλησία γιὰ τὴν πνευματικὴ ζωή. Ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία τῆς Γεωργίας φαίνεται ὅτι οἱ Γεωργιανοὶ Πατέρες μας, οἱ ὁποῖοι ἔζησαν καὶ στὴν Ἑλλάδα καὶ στὴν Γεωργία, ἔκαναν μεγάλο μεταφραστικὸ ἔργο ἀπὸ τὴν ἑλληνική. Διαπιστώνεται ἀπὸ τὴν ἱστορία ὅτι τὸν 3ο-4ο αἰῶνα μ.Χ. ὑπῆρχε μεταφρασμένη στὴν γεωργιανὴ γλῶσσα ἡ Ἁγία Γραφή. Βέβαια ἐμεῖς δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε τόσο μεγάλο ἔργο ποὺ ἔκαναν αὐτοὶ οἱ Πατέρες καὶ οἱ Ἁγιορεῖτες Γεωργιανοὶ Πατέρες, ἅγιοι Εὐθύμιος, Γεώργιος καὶ Ἰωάννης, ποὺ ἔζησαν τὸν 10ο αἰῶνα στὸ Ἅγιον Ὅρος, στὴν Μονὴ Ἰβήρων, ἀλλὰ προσπαθοῦμε νὰ κάνουμε κάτι καὶ νὰ συνεχίσουμε τὸ ἔργο τους. Γι' αὐτὸν τὸν λόγο ὀνομάσαμε τὸν Ἐκδοτικὸ Οἶκο "Νέων Ἰβήρων" ἀπὸ τοὺς Ἰβηρίτες Πατέρες. Ὅταν δώσαμε τὸ ὄνομα αὐτὸ στὸν Οἶκο, δὲν γνωρίζαμε πόσο ἔνδοξο εἶναι. Βέβαια μᾶς φοβίζει τὸ ἔνδοξο αὐτὸ ὄνομα, γιατί δὲν εἴμαστε ἄξιοι αὐτῶν τῶν ἁγίων ἀνθρώπων. Δὲν ὑπῆρχε κάποια ἀποστολή, ὅπως εἴπατε, γιὰ νὰ κάνουμε αὐτὸν τὸν Ἐκδοτικὸ Οἶκο. Πιὸ πολὺ ἦταν τὸ ὄνειρο τῶν δασκάλων, τῶν συμφοιτητῶν μου ἐκεῖ στὰ Σεμινάρια καὶ δικό μου, τὸ ὁποῖο θέλαμε νὰ πραγματοποιήσουμε. Θέλω νὰ σᾶς πῶ ὅτι, ὅταν ὑπηρετοῦσα στὴν Μόσχα, στὴν Γεωργιανὴ ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, εἶχα πολὺ στενὲς σχέσεις μὲ τὸν Πατριάρχη τῆς Γεωργίας, τὶς ὁποῖες διατηρῶ καὶ σήμερα, καὶ αὐτὸς μοῦ ἔδωσε δύναμη νὰ ἱδρύσω τὸν Ἐκδοτικὸ Οἶκο καὶ νὰ εἶναι ἐλεύθερος ἀπὸ κάθε ἐπιρροὴ εἴτε ἀπὸ τὴν Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας εἴτε ἀπὸ τοὺς κρατικοὺς παράγοντες. Αὐτὴ ἡ ἐλευθερία μᾶς δίνει τὴν δυνατότητα νὰ ἐργαστοῦμε ἀποτελεσματικά. Προσπαθοῦμε νὰ κάνουμε σωστὴ δουλειά, σωστὲς προσεγγίσεις καὶ νὰ διαλέξουμε τὰ σωστὰ βιβλία ποὺ θὰ μεταφρασθοῦν.

Ἐρώτηση: Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ βιβλία τοῦ Μητροπολίτου Ἱεροθέου πεῖτε μας ἐπιγραμματικὰ ποιά ἄλλα σπουδαῖα ἔργα ἔχει μεταφράσει ὁ Οἶκος σας.

Ἀπάντηση: Μπορῶ νὰ σᾶς πῶ συνοπτικά: Τὸ πρῶτο βιβλίο ποὺ μεταφράσαμε στὴν νέα γεωργιανὴ γλῶσσα ἦταν "Οἱ Ἀρχὲς τῆς Ἁγιογραφίας τῆς Γεωργίας", μὲ χίλιες σελίδες. Τὸ δεύτερο ἦταν "Ἡ Κλῖμαξ" τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου. Τρίτο ἦταν μιὰ πιὸ σωστὴ ἔκδοση τῶν Λειτουργικῶν Κειμένων καὶ τῶν Προσευχηταρίων. Κατόπιν ὁ 1ος Τόμος τῆς Φιλοκαλίας, "Ὁμιλίες τοῦ Πνευματικοῦ", ἑνὸς ἄγνωστου συγγραφέα, "Γιὰ τὴν Προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ", τὴν "Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία" τοῦ Εὐσεβίου Καισαρείας, "Οἱ θησαυροὶ τῆς Ἀποστολικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τῆς Γεωργίας", "Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία" τοῦ Δεσπότη κ. Ἱεροθέου, "Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία" τοῦ Θεοδώρητου Κύρου, "Ἱστορία τῶν Ἑπτὰ Οἰκουμενικῶν Συνόδων", τοῦ Καθηγητοῦ τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας Βασ. Μπολοντώφ. Τώρα ἑτοιμάζεται νὰ ἐκδοθῇ ὁ "Βίος τοῦ ἁγίου Ἀμβροσίου τῆς Ὄπτινα". Τὸ δεκατοτρίτο θὰ εἶναι "Οἱ Διδαχὲς τοῦ Ἀββᾶ Δωροθέου". Ἂν ἐνδιαφέρεσθε, μπορῶ νὰ σᾶς μιλήσω γιὰ τὰ μελλοντικά μας σχέδια. Σᾶς εἶπα αὐτὰ ποὺ κάναμε μέχρι τώρα. Στὸν Ἕλληνα ἀναγνώστη μπορεῖ νὰ φανὴ λίγο περίεργο τὸ ὅτι μέχρι τώρα δὲν εἶχαν μεταφρασθῇ αὐτὰ τὰ βιβλία, ὅμως πρέπει νὰ πῶ ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἐκπλήσσονται, διότι ἡ Γεωργιανὴ Ἐκκλησία ἦταν ὑπὸ κατοχὴν διακόσια χρόνια στὴν Ρωσικὴ Ἐκκλησία καὶ μετὰ στοὺς Κομμουνιστές. Ἡ Ἐκκλησία ἦταν ὑπὸ διωγμὸν καὶ δὲν μποροῦσε ὄχι μόνο νὰ λειτουργήση ἐκδοτικὸς Οἶκος, ἀλλὰ ἀπαγορευόταν νὰ τελῆται ἡ θεία Λειτουργία στὰ γεωργιανά.

Ἐρώτηση: Τὰ τελευταῖα σας λόγια μοῦ δίνουν τὴν εὐκαιρία νὰ ρωτήσω κάτι ἄλλο. Μεταφράσατε τὸ ἔργο τοῦ Εὐσεβίου Καισαρείας. Νομίζω ὅτι ὁ Εὐσέβιος Καισαρείας λέγει σὲ κάποιο σημεῖο ὅτι οἱ Γεωργιανοὶ εἶναι ὁ λαὸς ποὺ δέχθηκε καὶ φύλαξε τὴν πίστη τῆς Α' Οἰκουμενικῆς Συνόδου ὅσο κανένας ἄλλος λαός. Δηλαδὴ ἔμεινε πολὺ πιστός. Καὶ ἐπίσης παίρνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ αὐτὸ ποὺ εἴπατε, ὅτι ἦταν ἡ Ἐκκλησία ὑπὸ αἰχμαλωσίαν καὶ διωγμὸν ἐπὶ διακόσια χρόνια καὶ ἐπειδὴ πιθανὸν πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἀναγνῶστες μας νὰ μὴν ἔχουν μιὰ καθαρὴ ἄποψη γιὰ τὴν χώρα σας, ποὺ εἶναι λίγο μακριά, μπορεῖτε νὰ μᾶς περιγράψετε μὲ ἁδρὲς γραμμὲς τὸ πρόσωπο τῆς χώρας αὐτῆς;

Ἀπάντηση: Συνοπτικὰ θὰ σᾶς πῶ δυὸ λόγια. Ἡ Γεωργία ἔχει ἱστορία χιλιάδων χρόνων, ὄχι μόνο μετὰ τὸν Χριστὸ ἀλλὰ καὶ πρίν. Ἡ χώρα τῆς Γεωργίας στὴν ἀρχαιότητα λεγόταν Κολχίδα. Ἡ ἱστορία ξεκινάει πρὸ Χριστοῦ καὶ φτάνει μέχρι σήμερα. Ὁ λαός μας ἔχει μιὰ ἠρωϊκὴ ἱστορία. Ὄχι μόνον ἐπειδὴ ὑπάρχουμε μέχρι σήμερα ὡς Ἔθνος καὶ δὲν ἀφανιστήκαμε, ὅπως πολλοὶ ἄλλοι μεγαλύτεροι λαοί, ἀλλὰ ἐννοῶ ὅτι ἔχει κάνει πολὺ μεγάλο πολιτισμό. Καὶ ἐκτὸς ἀπὸ τὸν πολιτισμὸ ἡ θρησκεία ποὺ δέχθηκε ἀπὸ τοὺς πρώτους αἰῶνες εἶναι ὁ Χριστιανισμός, καί, ὅπως εἴπατε κι ἐσεῖς, πάτερ, χωρὶς νὰ ἀλλάξη οὔτε ἕνα γράμμα οὔτε μία ἔννοια διαφύλαξε μέχρι σήμερα τὴν Ὀρθοδοξία. Μὲ μεγάλη χαρὰ τὸ λέω, καὶ τὸ πιστεύω, ὅτι ὁ λαός μας ἀγάπησε τὸν Χριστιανισμὸ τόσο πολύ, ποὺ τὸν ἔκανε δική του πίστη καὶ μέρος τῆς καρδιᾶς του, πρᾶγμα ποὺ δὲν ξεχωρίζεται πιὰ ἀπὸ τὴν Γεωργία. Ὅπως καὶ στὴν Ἑλλάδα λέτε ὅτι Ἕλληνας καὶ Ὀρθόδοξος ταυτίζονται, ἔτσι καὶ ὁ Γεωργιανὸς ταυτίζεται μὲ τὴν Ὀρθοδοξία. Ὁ Γεωργιανὸς τὸ ἔχει μέσα στὸ αἷμα του νὰ εἶναι Χριστιανός, τὸ ἔχει πάρει ἀπὸ τοὺς προγόνους του. Ἐπίσης εἶναι γνωστὸν ὅτι ἡ Γεωργία θεωρεῖται τὸ "Περιβόλι τῆς Παναγίας", ὅπως καὶ τὸ Ἅγιον Ὅρος. Ἐπίσης στὴν παράδοσή μας λέγεται ὅτι κάποιοι Ἑβραῖοι ποὺ ζοῦσαν στὴν Γεωργία πῆγαν στὰ Ἱεροσόλυμα νὰ καταδικάσουν τὸν Χριστό, ἐπειδὴ τοὺς κάλεσε ἡ κεντρικὴ Συναγωγή τους, καὶ μετὰ μετὰ τὴν Σταύρωση ἀγόρασαν ἀπὸ τοὺς στρατιῶτες τὸν Χιτῶνα τοῦ Χριστοῦ, τὸν ἔφεραν στὴν Γεωργία καὶ εἶναι θαμμένος στὴν Ἐκκλησία της. Τέλος, θέλω νὰ πῶ στοὺς Ἕλληνες ἀναγνῶστες ὅτι καὶ ἡ Γεωργία ἔχει πάρα πολλοὺς μάρτυρες.

Ἐρώτηση: Νὰ ρωτήσω γιὰ τὸ ὄνομα τῆς χώρας: Ἰβηρία καὶ Γεωργία.

Ἀπάντηση: Πάνω σ' αὐτὸ ὑπάρχουν διάφορες θεωρίες τῶν ἐπιστημόνων. Ἂν θέλετε τὴν γνώμη μου Ἰβηρία εἶναι τὸ πιὸ ἀρχαῖο ὄνομα ἀπὸ τὰ ὀνόματα ποὺ ὑπάρχουν. Ὑπῆρχαν ἱστορικὲς πραγματικότητες στὴν ἀρχαία ἱστορία τῆς Γεωργίας. Ὅταν κάποια ἐπαρχία τῆς Γεωργίας ἀποκτοῦσε μεγαλύτερη δύναμη καὶ ἀνάπτυξη, ἡ ὀνομασία τῆς ἐπαρχίας αὐτῆς ἐπικρατοῦσε ὡς ὀνομασία ὅλης τῆς χώρας. Ἔτσι γιὰ μία περίοδο ὀνομαζόταν Κολχίδα, ὅταν ἦρθαν οἱ Ἀργοναῦτες, κάποιο χρονικὸ διάστημα ὁλόκληρη ἡ Δυτικὴ Γεωργία ὀνομαζόταν Ἀπχαζία, εἴτε Λαζία καὶ μεταγενέστερα Κάρτλι καὶ Ἰβηρία μετά. Ὅσο γιὰ τὴν ὀνομασία Γεωργία νομίζω ὅτι τὸ ὄνομα αὐτὸ συνδέεται μὲ τὴν Δύση. Οἱ Δυτικοὶ μᾶς ὀνόμασαν ἔτσι. Ἐμεῖς ποτὲ δὲν ὀνομάσαμε τὴν Γεωργία Γεωργία. Οἱ Δυτικοὶ μᾶς ἔδωσαν αὐτὸ τὸ ὄνομα, ὅπως καὶ οἱ Ἕλληνες. Καὶ γιατί ἔγινε αὐτό; Ὀνόμασαν τὴν Γεωργία μὲ αὐτὸ τὸ ὄνομα οἱ Δυτικοί, Ἕλληνες καὶ Λατῖνοι, ἐπειδὴ θεωροῦσαν ὅτι οἱ Γεωργιανοὶ εἶναι λαὸς τοῦ ἁγίου Γεωργίου. Ἐπειδὴ ὁ ἅγιος Γεώργιος προσκυνοῦνταν ἀπὸ τὸν γεωργιανὸ λαὸ πιὸ πολὺ ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἁγίους καὶ οἱ Γεωργιανοὶ τὸν θεωροῦσαν σὰν προστάτη τοῦ λαοῦ.

(Σ.σ.: Ὅπως ἐμεῖς ποτὲ δὲν ὀνομάσαμε τὸν ἑαυτό μας Γραικούς, ἀλλὰ μᾶς οἱ δυτικοὶ μᾶς ἀποκαλοῦν ἔτσι)

Ἐρώτηση: Ἀπὸ τὰ ἱστορικὰ θὰ ἤθελα νὰ περάσω στὰ ἐκκλησιαστικά. Ὅταν εἴχαμε ἔρθει στὴν Γεωργία τὸ καλοκαίρι, διαπιστώσαμε τὴν ἀγάπη καὶ τὸν σεβασμὸ τοῦ γεωργιανοῦ λαοῦ στὸν Πατριάρχη καὶ γενικὰ στὸν θεσμὸ τοῦ Πατριάρχη. Ἦταν κάτι ἐπιφανειακὸ αὐτὸ ποὺ ἀντιληφθήκαμε ἐμεῖς ἢ εἶναι ὄντως ἔτσι;

Ἀπάντηση: Νομίζω πῶς δὲν σᾶς φάνηκε. Πράγματι ὑπάρχει μεγάλος σεβασμός. Αἰτία αὐτοῦ τοῦ σεβασμοῦ ἐκ μέρους τοῦ λαοῦ πρὸς τὸν Πατριάρχη, καὶ τὸν θεσμὸ τοῦ Πατριάρχη γενικότερα εἶναι πρῶτον: Στὴν χώρα μας ἐμεῖς οἱ Γεωργιανοὶ πάντα εἴχαμε μεγάλο σεβασμὸ στοὺς γονεῖς μας καὶ στοὺς προγόνους μας, στοὺς πατέρες μας. Καὶ ὁ ἴδιος ὁ Μακαριώτατος Πατριάρχης μας Ἠλίας λέει ὅτι, ὅταν ἕνας ἄνθρωπος ἔχη σεβασμὸ στοὺς πατέρες του καὶ στοὺς προγόνους του, αὐτὸ εἶναι πηγὴ μιᾶς εὐτυχισμένης ζωῆς. Δεύτερη αἰτία εἶναι αὐτὸ ποὺ ἔχει νὰ κάνη μὲ τὴν προσωπικότητα τοῦ ἴδιου τοῦ Πατριάρχη. Ἔχει νὰ κάνη μὲ τὴν πνευματικότητά του, τὸν πατριωτισμό του, μὲ τὴν ἀγάπη του πρὸς τὴν χώρα του. Καὶ τρίτον τὸ μεγάλο χρονικὸ διάστημα ποὺ ὑπηρετεῖ σὰν Πατριάρχης. Ἔχει κάνει μεγάλο ἔργο ἐπὶ 30 χρόνια. Ἔγινε Πατριάρχης ὅταν ἦταν μιὰ μεταβατικὴ περίοδος γιὰ τὴν χώρα. Καὶ εἶναι αὐτὸς ποὺ κατάφερε νὰ διαφυλάξη τὴν ἑνότητα στὴν Ἐκκλησία τῆς Γεωργίας. Ὅμως αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι δὲν ὑπάρχουν καὶ ἄνθρωποι ποὺ τοῦ κάνουν κριτική. Πάντα ὑπάρχουν. Τὸ ὅτι εἶναι Πατριάρχης τοῦ πλήθους (τοῦ λαοῦ) εἶναι πραγματικότητα. Τὸ πλῆθος τοῦ Γεωργιανοῦ λαοῦ τὸν ἀγαπάει. Πάντα ἤμουν περήφανος γι' αὐτὸ καὶ ὅταν πήγαινα στὴν Ρωσία ἔλεγα ὅτι τὸν Πατριάρχη τῆς χώρας μοῦ τὸν ἀγαπάει ὅλος ὁ λαός. Καὶ παρ' ὅλο ποὺ εἶναι σὲ μεγάλη ἡλικία τώρα, ὅταν μετὰ τὴν λειτουργία βγαίνη ἀπὸ τὴν ἐκκλησία χρειάζεται μία ὥρα γιὰ νὰ χαιρετήση καὶ νὰ εὐλογήση ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Θέλει πάντα νὰ πάρη τὸν πόνο τοῦ καθενός, τοῦ ἁπλοῦ συμπολίτη τοῦ, τοῦ ἁπλοῦ Γεωργιανοῦ, τοῦ ἁπλοῦ πιστοῦ ἀνθρώπου, νὰ τὸν πάρη καὶ νὰ τὸν κάνη δικό του. Ἔχει τέτοια κατεύθυνση καὶ ὁ λαὸς τὸ ἀντιλαμβάνεται αὐτό, τὸ καταλαβαίνει, τὸ νιώθει καὶ τοῦ τὸ ἀνταποδίδει μὲ ἀγάπη.

Ἐρώτηση: Πεῖτε μας κάτι καὶ σχετικὰ μὲ αὐτό: Μάθαμε ὅτι ὁ ρόλος τοῦ Πατριάρχη καὶ ὁρισμένων κληρικῶν, ἀλλὰ ἰδίως τοῦ Πατριάρχη, ἦταν καταλυτικὸς στὴν παύση τοῦ πυρὸς στὴν τελευταία πολεμικὴ σύρραξη μὲ τοὺς Ρώσους.

Ἀπάντηση: Νομίζω ὅτι δὲν εἶναι ἡ ἀπόλυτη ἀλήθεια καὶ πραγματικότητα αὐτό. Ὅμως, ἐπειδὴ σὰν Ἐκκλησία δὲν θὰ μπορούσαμε ποτὲ νὰ ἐπηρεάσουμε τὰ πολιτικὰ πράγματα, ὥστε ἕνας πόλεμος νὰ γίνη εἰρήνη, θέλω νὰ σημειώσω ὅτι ὁ Πατριάρχης καὶ οἱ Κληρικοὶ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Γεωργίας ἔκαναν μεγάλο ἔργο, ὅταν καὶ κατὰ τὸν πόλεμο ἀλλὰ καὶ μετὰ διακονοῦσαν τὸν λαό, τὸν πονεμένο λαὸ ποὺ πέρασε πολλὰ σὲ αὐτὸν τὸν πόλεμο καὶ νὰ τοῦ δώσουν ἐλπίδες γιὰ ἕνα καλύτερο μέλλον. Ὅμως δὲν ἀποκλείω ὅτι σὲ κάποιες φάσεις εἶχε κάνει κάποιες κινήσεις ὁ Πατριάρχης μὲ τὸν Ρῶσο Πατριάρχη. Εἶχε ζητήσει νὰ ἐπέμβη καὶ ὁ Πατριάρχης Ρωσίας γιὰ νὰ γίνη εἰρήνη, καὶ μπορεῖ καὶ αὐτὸ νὰ βοήθησε. Ἐπίσης, ὅταν τελείωσε ὁ πόλεμος, οἱ Ρῶσοι ἐπέτρεψαν στὸν Πατριάχρη καὶ τοὺς Κληρικοὺς νὰ πάρουν τοὺς σκοτωμένους στρατιῶτες μᾶς ποὺ ἦταν ἄταφοι, νὰ τοὺς φέρουν καὶ νὰ τοὺς θάψουν.

Ἐρώτηση: Μιὰ καὶ μιλᾶμε γιὰ τὸ Πατριαρχεῖο: Ποιά ἡ σχέση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Γεωργίας μὲ τὴν Πολιτεία. Ὑπάρχει εἰδικὸς νόμος, Καταστατικὸς Χάρτης; Ἢ ρυθμίζονται ἐθιμοτυπικὰ μὲ τὴν παράδοση τοῦ λαοῦ; Καὶ ἂν ἡ Ἐκκλησία εἶναι εὐχαριστημένη μὲ αὐτὴν τὴν σχέση.

Ἀπάντηση: Στὴν σημερινὴ πραγματικότητα ὑπάρχει ἕνας νόμος μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Γεωργίας ἀπὸ τὸ κομμουνιστικὸ καθεστώς. Στὴν σύμβαση ποὺ ὑπογράφτηκε μεταξὺ Πολιτείας καὶ Γεωργιανῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἡ ὁποία λέγεται Κονκορδάτι (Konkordati) ἀναφέρεται ὅτι οὔτε τὸ Κράτος θὰ ἀναμειγνύεται στὶς ἐργασίες τῆς Ἐκκλησίας, στὰ διοικητικὰ τῆς Ἐκκλησίας, οὔτε καὶ ἡ Ἐκκλησία θὰ ἀναμειγνύεται ἢ θὰ συμμετέχη στὴν διοίκηση τοῦ Κράτους. Ὅμως ὑπάρχουν καὶ κάποια πράγματα ποὺ δὲν μποροῦν νὰ ρυθμιστοῦν ἀπὸ αὐτὸν τὸν Νόμο καὶ ἐξαρτᾶται πάντα ἀπὸ τὸ ποιοί εἶναι οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Κυβέρνησης. Αὐτὸς ὁ νόμος ὑπογράφτηκε τὸ 2000. Ὅσο γιὰ τὸ ἂν εἶναι εὐχαριστημένη ἡ Ἐκκλησία, νομίζω ὅτι πρὸς τὸ παρὸν εἶναι εὐχαριστημένη ἀπὸ τὴν σχέση μὲ τὴν Πολιτεία, ἡ ὁποία ρυθμίζεται ἀπὸ αὐτὸν τὸν Νόμο.

Ἐρώτηση: Ἴσως θὰ ἦταν καλὸ νὰ τὸ δοῦμε κι ἐμεῖς ἐδῶ στὴν Ἑλλάδα, γιατί τώρα γίνεται συζήτηση γιὰ τὴν σχέση Ἐκκλησίας -Πολιτείας. Στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ὁ Νόμος ἔχει πολλὲς λεπτομέρειες γιὰ τὸ πῶς θὰ λειτουργῇ ἡ Ἐκκλησία καὶ τὰ Δικαστήριά της καὶ στὴν πραγματικότητα δεσμεύει πολὺ τὴν Ἐκκλησία καὶ δίνει τὴν δυνατότητα στὴν Πολιτεία νὰ ἐπεμβαίνη πάρα πολύ. Πεῖτε μας κάτι γι' αὐτό.

Ἀπάντηση: Σὲ μᾶς ὑπάρχει μιὰ ἄλλη κίνηση τώρα ἀντίθετη. Λένε ὅτι θέλουν νὰ κάνουν ἐπίσημη θρησκεία τὴν Ὀρθοδοξία, ὅπως εἶναι στὴν Ἑλλάδα. Ὑπάρχουν βέβαια καὶ αὐτοὶ ποὺ θέλουν νὰ κάνουν καὶ στὴν χώρα μας αὐτὸ ποὺ εἶναι καὶ στὴν Ἑλλάδα. Ὑπάρχουν Μητροπολῖτες ποὺ νομίζουν θὰ εἶναι αὐτὸ καλύτερο γιὰ τὴν χώρα. Πιστεύουν ὅτι μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ἡ Ἐκκλησία θὰ ἔχη περισσότερα πλεονεκτήματα καὶ προνομιοῦχο θέση στὸ Κράτος. Πιστεύω ὅτι καὶ στὴν Ἑλληνικὴ Ἐκκλησία καὶ στὴν Γεωργιανὴ Ἐκκλησία στὸ θέμα τῆς ἐπικοινωνίας μὲ τὴν Πολιτεία πρέπει νὰ γίνουν κάποιες ἀλλαγές. Ἐπειδὴ δὲν γνωρίζω καλὰ τί γίνεται στὴν Ἑλλάδα μπορῶ νὰ σᾶς πῶ μόνο γιὰ τὴν Γεωργία. Δὲν βλέπω νὰ ὑπάρχουν κάποιοι πολιτικοὶ ἢ Ἱεράρχες στὴν Ἐκκλησία, ποὺ νὰ θέλουν νὰ πᾶνε πιὸ πέρα ἀπὸ αὐτὸν τὸν Νόμο ποὺ ἤδη ὑπάρχει, νὰ κάνουν δηλαδὴ κάποιες μεταρρυθμίσεις πρὸς τὸ καλύτερο. Πιστεύω καὶ στὴν Ἑλλάδα ὑπάρχουν κάποιοι ποὺ δὲν θέλουν νὰ ἀλλάξουν πρὸς τὸ καλύτερο. Αὐτὸ νομίζω εἶναι θέμα κομπλεξικῆς συμπεριφορᾶς. Κάποιοι ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας κοιτᾶνε τί λένε ἄλλοι, ἀντὶ νὰ κάνουν οἱ ἴδιοι αὐτὲς τὶς μεταρρυθμίσεις ποὺ χρειάζεται ἡ χώρα. Κοιτᾶνε στὴν Ἀμερική, στὴν Δύση καὶ μερικοὶ κάπου ἀλλοῦ.

Ἐρώτηση: Μιὰ ἄλλη ἐρώτηση σχετικὰ μὲ τὸν Κλῆρο, μὲ τοὺς Ἱερεῖς. Εἴδαμε στὴν Γεωργία ὅτι πολλὰ νέα παιδιὰ πλησιάζανε τὸ Θυσιαστήριο. Ἔχετε ἐλπίδες ἢ ὑπάρχουν κάποια σημάδια κρίσης στὸ θέμα αὐτό;

Ἀπάντηση: Ἐγὼ ἀπὸ δύο πλευρὲς βλέπω αὐτὸ τὸ ζήτημα. Ὅτι δηλαδὴ σὲ μᾶς ὅλη ἡ νεολαία πηγαίνει στὴν Ἐκκλησία. Ἀπὸ τὴ μιὰ πλευρὰ εἶναι καλό, διότι ἡ νεολαία εἶναι τὸ μέλλον τῆς χώρας καὶ εἶναι καλὸ ποὺ ἐκκλησιάζονται. Ὅμως ὑπάρχει καὶ ἡ ἄλλη πλευρά. Ὅτι στὴν πλειοψηφία οἱ γονεῖς τῶν νέων αὐτῶν δὲν εἶναι θρησκευόμενοι, Χριστιανοί, ἐπειδὴ πέρασαν ἀπὸ ἀθεϊστικὸ καθεστώς, τὸν Κομμουνισμό. Κάποια στιγμὴ στὴν ζωή τους μπορεῖ νὰ γίνη μία κρίση, νὰ ἀντιμετωπίσουν κάποια ἐμπόδια ποὺ μπορεῖ νὰ τοὺς ὁδηγήσουν σὲ ἄλλον δρόμο καὶ ἐπειδὴ δὲν θὰ ὑπάρχουν οἱ ρίζες, οἱ γονεῖς, πάνω στοὺς ὁποίους θὰ στηρίζονται, σὲ κάποια ἡλικία δὲν θὰ ὑπάρχουν οἱ ἄνθρωποι ἀπὸ τοὺς ὁποίους θὰ μποροῦν νὰ πάρουν κατευθύνσεις πάνω σὲ αὐτὰ τὰ θέματα. Μπορεῖ τὰ παιδιά τους νὰ μεγαλώσουν μὲ λάθος τρόπο. Αὐτὸ τὸ λέω ἐπειδὴ στὰ χρόνια τοῦ '90 ὑπῆρχαν κάποιες ἀντιφάσεις στὸ λαὸ καὶ ἔδειξε ὅτι ὁ λαὸς δὲν εἶχε μεγαλώσει πνευματικὰ ἀκόμα. Ὅμως ἐγὼ νομίζω ὅτι ἡ πλειοψηφία τῶν νέων ἀνθρώπων αὐτῶν στὸ μέλλον θὰ μείνουν στὴν Ἐκκλησία.

Ἐρώτηση: Παρατηρεῖται προσέλευση στὴν Ἱερωσύνη;

Ἀπάντηση: Τώρα τελευταῖα εἶναι πάρα πολὺ μεγάλη ἡ προσέλευση. Πολλοὶ ζητοῦν νὰ γίνουν Ἱερεῖς, τόσο ποὺ δὲν ξέρουμε τί νὰ κάνουμε. Ὅμως αὐτὸ ἔχει καὶ τὴν ἀρνητική του πλευρά. Ὅταν τοὺς λέμε νὰ πᾶνε σὲ ἕνα χωριὸ στὰ βουνὰ ἐκεῖ δὲν θέλουν νὰ γίνουν Ἱερεῖς. Ὅλοι θέλουν κοντὰ στὶς πόλεις. Πρᾶγμα ποὺ τὸ θεωρῶ ἀδυναμία καὶ δείχνει ὅτι δὲν ἔχουν κατανοήσει τὰ πράγματα τῆς Χριστιανοσύνης. Γι' αὐτὸ πιστεύω ὅτι πιὸ μεγάλο ἔργο μπορεῖ νὰ προσφέρη στὴν χώρα του ἕνας Ἱερέας τοῦ χωριοῦ. Ἔτσι στὰ βιβλία μᾶς –τοὺς ἱερατικοὺς καταλόγους– γράφουμε ὅτι ὁ τάδε προορίζεται γιὰ Ἱερέας τῶν χωριῶν. Αὐτὸ μπορεῖ νὰ ἔχη δύο νοήματα, ἀλλὰ ὅποιος θέλει μπορεῖ νὰ καταλάβη.

(συνεχίζεται)

Συνέντευξη στην δημοσιογράφο Θάλεια Χούντα. Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «Δημοτικό Μέλλον», 31-8-2009

1. Ερώτηση: Ιεράρχης, συγγραφέας, επίτιμος διδάκτορας• το αρχικό σας όραμα να φέρετε το σχήμα έχει πραγματοποιηθεί;

Απάντηση: Είναι δύσκολο να απαντήσω ποιό ήταν το αρχικό μου όραμα-στόχος και αν αυτό πραγματοποιήθηκε. Γιατί, όταν έγινα Κληρικός, δεν είχα ιδιαίτερο όραμα, αλλά είχα μια αγάπη για τον Θεό και τον λαό, μια έμπνευση, μια κατά κάποιον τρόπο τρέλα, που ποτέ δεν τελειώνει, γιατί δεν υπάρχουν όρια της αγάπης.

Έχοντας αυτήν την αγάπη εγκατέλειψα δυνατότητα ακαδημαϊκής εξέλιξης, δεν σκεφτόμουν καθόλου να γίνω Επίσκοπος, αλλά περιόδευα στα χωριά και τις Ενορίες της Ιεράς Μητροπόλεως Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας, στην παραμεθόρια αυτή επαρχία, ερχόμενος σε επικοινωνία με τον πονεμένο λαό. Ομιλούσα, έγραφα, διοργάνωνα εκδηλώσεις και πολλά άλλα.

Το ότι αργότερα έγινα Επίσκοπος, συγγραφέας και επίτιμος Διδάκτορας ήταν απόρροια αυτής της αγάπης μου. Ούτε ιδιαίτερο όραμα είχα, ούτε μπορώ να πω ότι πραγματοποιήθηκε, αφού ο πόνος στους ανθρώπους περισσεύει και δεν μπορώ να ανταποκριθώ πλήρως σε αυτό το έργο.

2.Ερώτηση: Ως Μητροπολίτης έχετε πνευματική και διοικητική ευθύνη για το Ποίμνιό σας. Πόσο "βαρύ" νιώθετε αυτό το ιερό καθήκον στους ώμους σας;

Απάντηση:Το έργο του Επισκόπου-Μητροπολίτου είναι βαρύ από όποια πλευρά και αν το πάρη κανείς. Μερικοί βλέπουν την κοινωνική δόξα του αξιώματος, όπως εκφράζεται και με την ιδιαίτερη ενδυμασία, κατά την θεία Λειτουργία. Αυτό όμως δεν αξίζει τίποτα μπροστά στο καθήκον που έχει να επιτελέση, που είναι να ζη με θυσιαστική αγάπη και εθελούσια προσφορά, να σταυρώνεται καθημερινά.

Η βαρύτητα του επισκοπικού έργου φαίνεται αφ' ενός μεν στις δικές μου αδυναμίες, αφού δεν μπορώ να ανταποκριθώ σε όλες τις ανάγκες των ανθρώπων, αφ' ετέρου δε στο ότι έχουμε έλλογο και όχι άλογο ποίμνιο. Δηλαδή οι άνθρωποι διαθέτουν νοερό και αυτεξούσιο, νου και ελευθερία, και δεν είναι δυνατόν κανείς να παραβιάζη την ελευθερία τους, έστω και για το καλό τους.

Έτσι, το πρόβλημα του Κληρικού είναι πως θα συνδυάση την προσωπική ελευθερία με την ενότητα του συνόλου, οπότε ούτε η ελευθερία να καταργή την ενότητα, ούτε και η ενότητα να αφανίζη την ελευθερία του προσώπου. Επίσης, άλλο πρόβλημα είναι το πως η πίστη δεν θα γίνη ιδεολόγημα, αλλά φάρμακο για θεραπεία. Αυτό είναι το βάρος της αρχιερατικής διακονίας.

3.Ερώτηση: Η πρόσφατη εμπλοκή της Εκκλησίας στους πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς της ζωής μας πλήγωσε πολύ κόσμο. Τι μπορεί να κάνη η Εκκλησία για να επουλώση τις πληγές αυτές;

Απάντηση: Έχω μια σταθερή άποψη που την εκφράζω παντού, ότι η Εκκλησία δεν πληγώνει τους ανθρώπους, δεν τους τραυματίζει, αλλά αγαπά τους πάντες, τους αμαρτωλούς και τους "αθέους", τους αγκαλιάζει ως μητέρα και τους τρέφει ως υπομάζια βρέφη. Ενίοτε τα μέλη της Εκκλησίας (Κληρικοί, μοναχοί, λαϊκοί) με τα πάθη τους πληγώνουν τους ανθρώπους, μερικές φορές και την ίδια την Εκκλησία.

Στην προκειμένη περίπτωση που κάνετε λόγο έχω έντονο προβληματισμό κατά πόσον οι εκκλησιαστικοί ενεπλάκησαν με τους πολιτικούς η οι πολιτικοί και διάφοροι άλλοι φορείς χρησιμοποίησαν τους «εκκλησιαστικούς». Υπάρχει πιθανόν μια αλληλεπίδραση και αλληλοεμπλοκή. Δεν μπορώ όμως να εντοπίσω τα ποσοστά της εμπλοκής. Πάντως, δημιουργούνται διάφορες «αμαρτωλές» εμπλοκές, οι οποίες δεν τραυματίζουν μόνον τους ανθρώπους, αλλά και την ίδια την Εκκλησία.

Όμως, γνωρίζουμε από την όλη θεολογία ότι η Εκκλησία δέχεται με την μετάνοια τους πληγωμένους ανθρώπους (Κληρικούς και λαϊκούς) και τους θεραπεύει.

4.Ερώτηση: Η Εκκλησία έχει συμμετοχή στην ιστορία του τόπου μας, όποια κι αν είναι αυτή. Οφείλουμε να την γνωρίζουμε;

Απάντηση: Στην εποχή μας δεν δικαιολογείται άγνοια στους διαφόρους τομείς. Έπειτα, η επιστημονική αρχή είναι «τίποτε να μην απορρίπτη κανείς και τίποτε να μη δέχεται αμέσως». Χρειάζεται έρευνα σε όλα τα θέματα με ειλικρίνεια και χωρίς φανατισμό. Έτσι, η Εκκλησία προσέφερε πολλά σε αυτόν τον τόπο. Θα αναφέρω ένα απλό και εκπληκτικό παράδειγμα. Παλαιοί μοναχοί της Ιεράς Μονής Σινά, όπως διαπίστωσα σε μια επίσκεψή μου, διέσωσαν ακόμη και τα έργα του Αριστοφάνη, αντιγράφοντάς τα.

Τελικά όμως θα πρέπει να μάθουμε να βλέπουμε την ουσία και το περιεχόμενο της αληθινής εκκλησιαστικής ιστορίας, που είναι τα συναξάρια των αγίων, στα οποία φαίνεται η νοηματοδότηση της ζωής, η υπέρβαση του θανάτου, η αποδοχή της αλλότριας ενοχής, η θυσία υπέρ των αδελφών, η αγάπη ακόμη και στα ζώα. Πρόκειται για μια γνήσια ανθρωπολογία, χωρίς μιζέρια και κατάθλιψη.

Δηλαδή, η Εκκλησία έχει μια οριζόντια κοινωνική διάσταση, αλλά προ παντός μια κάθετη διάσταση που αρχίζει από την καρδιά και φθάνει στον Θεό. Έτσι σχηματίζεται ένας σταυρός και πάνω στον σταυρό βρίσκεται το πραγματικό μέλος της Εκκλησίας ως ο «υπεράνθρωπος» όχι του Νίτσε, αλλά της θείας Χάριτος.

5.Ερώτηση: Ποιά είναι η θέση σας για την κοινωνική συμπεριφορά αρκετών μοντέρνων ζευγαριών, που επιλέγουν την τέλεση των μυστηρίων της βάπτισης και του γάμου συγχρόνως;

Απάντηση: Σηκώνει πολλή συζήτηση ο ορισμός του μοντερνισμού. Πολλές φορές αυτό που νομίζουμε ως μοντέρνο είναι οπισθοδρομικό, και αυτό που ονομάζουμε παραδοσιακό είναι γεμάτο από ζωή. Ξέρουμε δε ότι, όπως ανέλυσε ο Κένεθ Γκέργκεν, τον διαφωτισμό ακολούθησε ο ρομαντισμός και αυτόν ακολούθησε ο μοντερνισμός και ο μεταμοντερνισμός. Σήμερα στην μετανεωτερικότητα καταλαβαίνουμε ότι τα προβλήματα είναι πολυσύνθετα, στην βάση τους δε υπαρξιακά, γι' αυτό αναπτύσσεται η υπαρξιακή φιλοσοφία και ψυχολογία, ο σουρεαλισμός στην τέχνη κλπ.

Έτσι, είτε συνδέεται η βάπτιση με τον γάμο είτε όχι, το θέμα είναι να καταλάβουμε το νόημα των μυστηρίων και τον τρόπο με τον οποίον τα πλησιάζουμε, ότι δεν είναι κοινωνικές εκδηλώσεις, αλλά υπαρξιακές και πνευματικές καταστάσεις.

Τελικά, την μεγαλύτερη ευθύνη την έχουμε εμείς οι Κληρικοί, που οφείλουμε να ποιμαίνουμε τους ανθρώπους και να τους ενημερώνουμε. Δυστυχώς επικρατεί μεγάλη άγνοια στον λαό, αλλά μερικές φορές και αδράνεια στους Κληρικούς.

6.Ερώτηση: Πρόσφατα η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία υιοθέτησε το επιστημονικό σας έργο. Θέλετε να μας ενημερώσετε και για το έργο σας αυτό;

Απάντηση: Αυτό που έγινε είναι ότι η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία σε βιβλίο που εξέδωσε με τίτλο «Εγχειρίδιο Ψυχοθεραπείας και Θρησκευτικής Ποικιλομορφίας», συμπεριέλαβε ένα κεφάλαιο που έγραψε ο Τόνυ Γιούνγκ, στο οποίο κάνει λόγο για την ψυχοθεραπεία που υπάρχει στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Σε αυτό όχι μόνον μνημόνευσε τα έργα μου για την Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία, αλλά και έκανε μια περίληψη των θέσεών μου και υπογράμμισε την αξία της Ορθοδόξου Θεολογίας και της εκκλησιαστικής πρακτικής ως προς την θεραπεία των διαφόρων ψυχολογικών προβλημάτων που απασχολούν τους ανθρώπους, όπως η κατάθλιψη κ.α.

Στα βιβλία μου αυτά αναπτύσσω την άποψη ότι η Εκκλησία δεν είναι απλώς μια θρησκεία που ικανοποιεί το θρησκευτικό συναίσθημα του ανθρώπου, η «τις απαιτήσεις ενός προσβεβλημένου» Θεού, αλλά είναι πνευματικό νοσοκομείο που θεραπεύει τις πνευματικές ασθένειες των ανθρώπων. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη θεραπείας και όχι ο Θεός.

Μια τέτοια θεώρηση είναι παραδοσιακή αλλά και μοντέρνα πράξη, γιατί όπως έλεγε και ο Βίκτωρ Φράνκλ, τον σύγχρονο άνθρωπο τον απασχολεί η «τραγική τριάδα», δηλαδή ο πόνος, οι ενοχές και ο θάνατος. Εκεί βρίσκεται η ουσία όλων των ψυχολογικών και κοινωνικών προβλημάτων. Και σε αυτό βοηθά αποτελεσματικά η Εκκλησία, όχι όπως την ξέρουν μερικοί ως θρησκευτικό σωματείο και ως παράρτημα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, αλλά όπως είναι στην πραγματικότητα που οι πολλοί την αγνοούν.

Ὅπως ἀναφέραμε στό προηγούμενο τεῦχος, ὁ Μητροπολίτης μας μαζί μέ τόν Μητροπολίτη Αἰγιαλείας κ. Ἀμβρόσιο μετέβησαν στήν Κύπρο στίς 19-11-2002 ὡς ἀπεσταλμένοι τῆς Ι. Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας μας, προκειμένου νά ἐνημερωθοῦν γιά τό μεγάλο ἐθνικό πρόβλημα.

Ἡ δημοσιογράφος Μαρία Παπουτσάκη πῆρε ἀπό τόν Σεβασμιώτατο τήν παρακάτω συνέντευξη, ἡ ὁποία δημοσιεύθηκε ἐν μέρει στήν “Κυριακάτικη Ἐλευθεροτυπία” τήν 1-12-2002.

1. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιές ἦταν οἱ ἐντυπώσεις ἀπό τίς συζητήσεις μέ τούς Κυπρίους Ἱεράρχες καί ποιό ἦταν τό κλίμα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ἡ συζήτηση ἔγινε σέ πολύ καλό κλίμα. Ἐκεῖνο πού διεπίστωσα εἶναι ὅτι οἱ Ἱεράρχες τῆς Κύπρου γνώριζαν πολύ καλά το ἐθνικό θέμα, ἀφοῦ ἀσχολοῦνται μέ αὐτό γιά πολλά χρόνια. Ἄλλωστε ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου εἶναι καί λέγεται ἐθναρχοῦσα Ἐκκλησία. Ἦταν ἔκδηλη ἡ ἀγωνία τους γιά τό μέλλον τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τήν λειτουργικότητα τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας, τόν πόνο τους ἀπό τήν προσφυγιά τοῦ ποιμνίου τους, τήν ἀλλοίωση τοῦ πληθυσμοῦ ἀπό τούς ἐποίκους καί τόν ἐνδεχόμενο διχασμό τοῦ Κυπριακοῦ λαοῦ. Χαρακτηριστικό εἶναι αὐτό πού μᾶς εἶπε κάποιος Ἱεράρχης: “Θά ἀκούσετε τήν κραυγή τοῦ πόνου μας. Κανείς ἀδελφός δέν ἔχει ἰδιοτέλεια στό θέμα αὐτό. Θά ἀκούσετε τήν ἀλήθεια”. Ἄλλος Ἱεράρχης εἶπε: “Θεωροῦμε ὅτι κανείς πολιτικός δέν εἶναι προδότης, ἁπλῶς κάνουν μιά ἐπικίνδυνη διαχείριση”. Ἄλλος Ἱεράρχης εἶπε: “Μᾶς ἀπασχολεῖ νά μή διχασθῆ ὁ λαός, γιατί τό ἴδιο το προτεινόμενο σχέδιο ἐνέχει μέσα του τά σπέρματα τοῦ διχασμού”.

2. ΕΡΩΤΗΣΗ: Τί ἀκριβῶς περιμένουν οἱ Κύπριοι Ἱεράρχες ἀπό τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, σέ πρακτικό ἐπίπεδο, καί τί ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος μπορεῖ νά κάνη;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου εἶναι ἀδελφή Ἐκκλησία μέ τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καί μᾶς συνδέουν πολλά κοινά σημεῖα, κοινοί ἀγῶνες καί κοινές προσδοκίες. Περάσαμε καί οἱ δύο Ἐκκλησίες διάφορους κατακτητές καί “ἀφέντες”, ὅπως μᾶς εἶπαν οἱ Κύπριοι Ἱεράρχες. Ἑπομένως, ὁ πόνος εἶναι κοινός. Ἡ συναντίληψη τῆς Ἐκκλησίας μᾶς δόθηκε στήν Κύπρο ἐπανειλημμένως. Οἱ Ἱεράρχες τῆς Κύπρου εὐχαριστήθηκαν, διότι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος τούς “ἄκουσε” καί στήν Κύπρο καί στήν Ἑλλάδα, αἰσθάνθηκε τόν πόνο τους, δέν τούς ἀντιμετώπισε ἀνάλγητα. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι κάθε πονεμένος θέλει ἕναν παρήγορο λόγο, λόγο καρδιᾶς καί ὄχι σκληρῆς λογικῆς καί ἰδιοτελοῦς ὑπολογισμοῦ. Βεβαίως, πρότειναν νά ἐπέμβη ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἄν εἶναι δυνατόν, στά ὄργανα τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης ὑπέρ τῆς Κύπρου, ἀλλά αὐτό δέν τό ἐπιτρέπουν τόσο οἱ στενές ἡμερομηνίες, ὅσο καί οἱ σύγχρονες δυνατότητες. Πάντως τό Ἀνακοινωθέν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας μας, τό ὁποῖο ἀπεστάλη καί στούς Διεθνεῖς Ὀργανισμούς καί ἀλλοῦ, εἶναι μιά φωνή ἀξιοπρεποῦς διαμαρτυρίας.

3. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ἐνημερώσατε τούς Συνοδικούς Ἱεράρχες γιά τήν ἐπίσκεψη καί τίς συζητήσεις σας στήν Κύπρο. Ποῦ ἐπικεντρώθηκε τό ἐνδιαφέρον καί οἱ ἀπορίες τους; Συνέβη τό ἴδιο καί μέ τούς Κυπρίους Ἱεράρχες;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Πράγματι ἐνημέρωσα τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος γιά τά ὅσα ἐλέχθησαν τόσο κατά τήν διάρκεια τῆς συνδιάσκεψης μέ τούς Ἱεράρχας τῆς Κύπρου, ὅσο καί μέ τόν Πρέσβυ τῆς Ἑλλάδος στήν Κύπρο, μέ τόν ὁποῖον συναντηθήκαμε μέ δική του πρωτοβουλία καί ἐπιθυμία. Ἡ ἐνημέρωση ἦταν πλήρης καί δέν τέθηκε κάποια ἐρώτηση. Ἐπίσης, οἱ Σεβ. Μητροπολίτες Πάφου κ. Χρυσόστομος καί Κυρηνείας κ. Παῦλος ἀνέπτυξαν τίς ἀπόψεις τους καί ἀπήντησαν σέ ἐρωτήσεις γιά προβλήματα πού δημιουργεῖ τό σχέδιο Ἀνᾶν καί κυρίως γιά τό ἄν ἡ στάση τήν ὁποία ἔλαβε ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου μπορεῖ νά ἔχη ἀποτέλεσμα. Ἀπήντησαν ὅτι κάνουν τόν ἀγώνα τους γιά νά ἀκουσθῆ ἡ μαρτυρία τοῦ λαοῦ, νά ἀποφευχθῆ ὁ διχασμός καί νά διασωθῆ ὅ,τι εἶναι δυνατόν περισσότερο.

4. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ὁρισμένοι Ἱεράρχες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος φέρουν ἀντιρρήσεις ὅσον ἀφορᾶ τόν ρόλο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στό Κυπριακό. Τονίζουν μάλιστα ὅτι μέ αὐτές τίς κινήσεις “ξεφεύγει” τῆς ἀποστολῆς καί τοῦ ρόλου τῆς ἀλλά καί τοῦ “χαρακτήρα” της. Ἐσεῖς, ἕνας Ἱεράρχης μέ ἔργο καί ἄποψη, ἔχετε διαφορετική θέση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σέ ὅλα τα βιβλία μου ὑποστηρίζω ὅτι σκοπός τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ θεραπεία - σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ προσφορά στόν ἄνθρωπο νοήματος γιά τήν ζωή. Βεβαίως ἡ Ἐκκλησία σέ ἕνα ποσοστό δέν μπορεῖ νά ἀγνοήση καί τά προβλήματα τῆς καθημερινότητος τοῦ ἀνθρώπου, γι’ αὐτό στίς ἱερές ἀκολουθίες εὔχεται καί γιά τούς ἄρχοντες, “ἴνα ἐν τῇ γαλήνη αὐτῶν (τῶν ἀρχόντων) ἤρεμον καί ἠσύχιον βίον διαγομεν”. Τό ἔθνος μπορεῖ νά εἶναι εὐλογία, ἀλλά μπορεῖ νά εἶναι καί πειρασμός γιά τήν Ἐκκλησία. Ὅταν ἡ Ἐκκλησία ξεχνᾶ τόν πνευματικό της χαρακτήρα καί ταυτίζεται μέ ἐθνικιστικές ἐνέργειες τότε ἐκκοσμικεύεται. Ὅμως ἄλλο εἶναι ἐθνικό καί ἄλλο ἐθνικιστικό. Ἡ ἐνασχόληση τῆς Ἐκκλησίας μας μέ τό Κυπριακό δέν εἶναι τωρινή, ἀλλά ἔχει παρελθόν, ἤτοι ἀπό τήν ἀρχή τοῦ ἀγῶνος τῆς Κύπρου γιά τήν ἐλευθερία, ὅπως ἔδειξε ἐνδιαφέρον καί γιά τούς Σέρβους, τοῦ Παλαιστινίους κλπ. Ἡ Ἐκκλησία ἔδειξε ἀγάπη καί στοργή στούς πρόσφυγες, ἐνέπνευσε τούς ἀγωνιστᾶς, ἐπούλωσε πληγές. Τά ἠρωϊκά παιδιά τῆς ΕΟΚΑ πού ἀπαγχονίσθηκαν ἦταν παιδιά τῶν Κατηχητικῶν Σχολείων, τά ὁποῖα ὁδηγοῦντο στήν ἀγχόνη διαβάζοντας τήν Ἁγία Γραφή, προσευχόμενα στόν Θεό, ψάλλοντας καί τραγουδώντας. Αὐτά ἦταν καρποί τῆς Ἐκκλησίας. Ἄν δέν ἦταν αὐτά, δέν θά ὑπῆρχε σήμερα, ἀπό ἀνθρωπίνης πλευρᾶς, ἡ ἐλευθερία τῆς Κύπρου. Χρειάζεται προσοχή γιά νά μή “θεολογοῦμε” πάνω στό αἷμα προσευχομένων μαρτύρων τῆς ἐλευθερίας.

Συνέντευξη στὴν δημοσιογράφο Σοφία Πακαλίδου

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

(Δημοσιεύθηκε στὴν Ἐφημερίδα «Ἀγγελιοφόρος», Κυριακὴ 21-3-2010)

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, τὸ θέμα τῆς φορολόγησης τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, ὅταν τίθεται φαίνεται νὰ «κεντρίζει» τὴν κοινὴ γνώμη. Ἐκτιμᾶτε ὑπάρχει ἐσφαλμένη ἐντύπωση γύρω ἀπὸ τὸ μέγεθός της;

Ἀπάντηση: Ἀπὸ τότε ποῦ θυμᾶμαι τὸν ἑαυτό μου ἀκούω γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ περιουσία. Ἴσως εἶναι ἕνα σημεῖο γιὰ νὰ «κτυπιέται» ἡ Ἐκκλησία. Τελικὰ βλέποντας ἀπὸ μέσα τὰ πράγματα διαπιστώνω ὅτι πρόκειται γιὰ ἕναν καλοστημένο μῦθο ἡ λεγόμενη ἀμύθητη περιουσία τῆς Ἐκκλησίας. Πρὶν λίγους μῆνες ποῦ ἐγκρίναμε στὴν Ἱερὰ Σύνοδο τὸν προϋπολογισμὸ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Κεντρικῆς Ὑπηρεσίας Οἰκονομικῶν (Ε.Κ.Υ.Ο.), εἶδα ὅτι τὰ ἐτήσια ἔσοδά της ἀπὸ τὰ μισθώματα καὶ τὰ μερίσματα ἀνέρχονται περίπου σὲ 20 ἑκατομ. εὐρώ, δηλαδὴ ὅσο προϋπολογισμὸ ἔχει ἕνας μεσαῖος ἐπαρχιακὸς δῆμος. Ἂν σκεφθῇ δὲ κανεὶς ὅτι πέρυσι καὶ φέτος ἡ Ἐθνικὴ Τράπεζα δὲν δίνει τίποτε ἀπὸ τὰ μερίσματα, καὶ ἑπομένως μειώνονται περισσότερο τὰ ἔσοδα, τότε ἀντιλαμβάνεται τὸν μῦθο τῆς ἀμύθητης περιουσίας. Καὶ μὲ αὐτὰ τὰ ποσὰ ἡ Ἱερὰ Σύνοδος πρέπει νὰ ἐξασκήση ἕνα σημαντικὸ ἔργο, ἤτοι λειτουργία τῶν Συνοδικῶν Γραφείων, συμμετοχὴ τῆς Ἐκκλησίας σὲ διορθόδοξες συναντήσεις, ὑποτροφίες σὲ φοιτητές, προσφορὰ στὴν Ἐξωτερικὴ Ἱεραποστολὴ κ.λ.π. Ἐπίσης, λυπᾶμαι ποῦ ὅταν γίνεται λόγος γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ περιουσία συγχέεται ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος μὲ ἄλλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες καὶ Ἱερὲς Μονὲς καὶ κατηγορεῖται ἀδίκως. Θέλω δὲ νὰ σᾶς ὑπενθυμίσω ὅτι σύμφωνα μὲ ἐπίσημη ἐνημέρωση ἡ ἐκκλησιαστικὴ περιουσία εἶναι περίπου τὸ 4% τῆς ἀρχικῆς, ἀφοῦ 96% δεσμεύθηκε κατὰ καιροὺς ἀπὸ τὸ Κράτος ἢ δόθηκε σὲ αὐτό, καὶ ἀπὸ τὸ 4%, περίπου τὸ 60% εἶναι δεσμευμένο ἀπὸ τὸ Κράτος καὶ τὶς Τοπικὲς Αὐτοδιοικήσεις. Τελικά, ἅς φροντίσει τὸ Κράτος νὰ ἀξιοποιήση τὴν δική του δημόσια γῆ ποῦ παραμένει ἀναξιοποίητη καὶ θὰ λυθῇ ἕνα μεγάλο μέρος τῶν ἐλλειμμάτων του.

2. Ἐρώτηση: Ἔχει σχέση ἡ στάση τῆς κοινῆς γνώμης μὲ τὶς συζητήσεις περὶ διαχωρισμοῦ τῶν σχέσων Ἐκκλησίας – Πολιτείας;

Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχὰς δὲν θεωρῶ ὡς δόκιμο ὅρο τὸν «διαχωρισμὸ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας», οὔτε τὸν ὅρο «διαχωρισμὸ Σχέσεων Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας». Ὁ πιὸ δόκιμος ὅρος εἶναι «ἡ ὀρθὴ ὁριοθέτηση ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς διοίκησης». Ἐν πάσῃ περιπτώσει ἀπαντῶντας στὸ ἐρώτημά σας, θέλω νὰ πὼ ὅτι ἡ στάση «τῆς κοινῆς γνώμης», καθορίζεται ἐν πολλοῖς ἀπὸ τοὺς «διαμορφωτὲς» τῆς κοινῆς γνώμης, ποῦ ἔχουν πάντα διαφόρους λόγους νὰ τὸ κάνουν ἀποσπασματικά. Εἶναι εὔκολο σήμερα μὲ τὰ σύγχρονα μέσα νὰ προκαλέση κανεὶς τὸν λαό, νὰ ἀποπροσανατολίση τὴν σκέψη του πρὸς μία κατεύθυνση. Ἀλλὰ ὅσοι συμμετέχουν στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή, γνωρίζουν ὅτι ὁ ἐκκλησιαστικὸς χῶρος εἶναι ἕνας χῶρος οὐσιαστικῆς προσφορᾶς, ὅπου οἱ ἄνθρωποι λύνουν τὶς ὑπαρξιακές τους ἀγωνίες καὶ τὰ ὀντολογικὰ καὶ προσωπικά τους προβλήματα, πολλὲς δὲ φορὲς βοηθοῦνται καὶ οἰκονομικά.

3. Ἐρώτηση: Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ὅσες φορὲς τίθεται τὸ θέμα τῆς αὔξησης τῆς φορολόγησης τῆς περιουσίας καὶ τῶν ἐσόδων της, ἀντιπαραθέτει τὸ φιλανθρωπικό της ἔργο. Πιστεύετε ὅτι αὐτὸ τὸ ἔργο δὲν ἐκτιμᾶται ἀπὸ τὴν Πολιτεία;

Ἀπάντηση: Δὲν τὸ ἀντιπαραθέτουμε αὐτό, οὔτε ἁπλῶς τὸ προβάλλουμε, ἀλλὰ τὸ ὑπενθυμίζουμε, ἐπειδὴ εἶναι μιὰ πραγματικότητα. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικὸς φορέας τῆς πατρίδος μας, μὲ τὰ 750 φιλανθρωπικὰ Ἱδρύματα καὶ μὲ 100.000.000 εὐρὼ ποῦ διαθέτει γιὰ τὶς φιλανθρωπικὲς δραστηριότητες μέσα σὲ ἕνα ἔτος (2009). Ἡ Πολιτεία τὰ γνωρίζει ὅλα αὐτὰ καὶ μάλιστα πρόσφατα ὁ Πρωθυπουργὸς ἐπήνεσε τὴν Ἐκκλησία γιὰ τὸ ἔργο τὸ ὁποῖο ἐπιτελεῖ στὶς πτωχότερες τάξεις τοῦ λαοῦ καὶ τοὺς μετανάστες. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ὅμως μεριά, ἡ Ἐκκλησία ἀσκεῖ φιλανθρωπικὸ ἔργο μέσα στὴν ὅλη θεολογικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ προοπτική της. Δὲν εἶναι ἁπλῶς ἕνα φιλανθρωπικὸ σωματεῖο ποῦ ἐργάζεται αὐτόνομα, ἀλλὰ βλέπει τὸν ἄνθρωπο ὡς ψυχὴ καὶ σῶμα. Οἱ Ἐνορίες, ὅταν ὑπάρχουν καλοὶ Ἱερεῖς, λειτουργοῦν ὡς θεραπευτικὲς Κοινότητες ποῦ θεραπεύουν τὸν ἄνθρωπο ψυχοσωματικά. Τὸ κέντρο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ θεία Εὐχαριστία καὶ βοηθεῖται ὁ ἄνθρωπος γιὰ νὰ βιώση τὸ μυστήριο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, νὰ αἰσθανθῇ τὸν Θεὸ ὡς Πατέρα καὶ τοὺς ἄλλους ὡς ἀδελφούς του. Δὲν εἴμαστε ὀρφανοί, ἀλλὰ ἔχουμε Πατέρα, καὶ δὲν εἴμαστε μοναχοπαίδια, ἀλλὰ ἔχουμε καὶ ἄλλους ἀδελφούς. Μέσα σὲ αὐτὸ τὸ πλαίσιο ἡ Ἐκκλησία ἀσκεῖ καὶ φιλανθρωπικὸ ἔργο.

4. Ἐρώτηση: Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, ὑπάρχουν ἐκεῖνοι ποῦ ὑποστηρίζουν ὅτι στὶς δύσκολες ὧρες ποῦ περνᾶ ἡ ἑλληνικὴ οἰκονομία θὰ πρέπει νὰ συνεισφέρουν ὅλοι. Καὶ οἱ «ἔχοντες» καὶ «κατέχοντες» καὶ ὁ λαὸς ποῦ ἤδη ὑφίσταται τὶς ἐπιπτώσεις μὲ ἄμεση συρρίκνωση τῶν εἰσοδημάτων του.

Ἀπάντηση: Ἡ πατρίδα μας πράγματι περνᾶ κρίσιμες ὧρες. Πρέπει ὅμως νὰ ἀναρωτηθοῦμε ποιοί εὐθύνονται ποῦ φθάσαμε ἐδῶ καὶ κατὰ πόσον συμμετέχουν καὶ αὐτοὶ στὴν ἀντιμετώπιση τῆς καταστάσεως. Τελικά, τὶς λιγότερες εὐθύνες ἔχει ὁ λαός, ὁ ὁποῖος ὅμως καλεῖται νὰ σηκώση τὸ μεγαλύτερο βάρος τῆς κρίσεως. Βεβαίως, πρέπει νὰ βοηθήσουν «οἱ ἔχοντες» καὶ «κατέχοντες», ἀλλὰ ἐμεῖς δὲν ἀνήκουμε στὴν κατηγορία αὐτή, γιατί εἴμαστε οἱ «προσφέροντες» καὶ «προσφερόμενοι». Καὶ αὐτὸ τὸ γνωρίζει ὁ λαός. Δὲν ἀρνηθήκαμε τὴν προσφορὰ καὶ σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση, ἀλλὰ πρέπει νὰ γίνη μέσα στὴν ἀρχὴ τῆς ἰσονομίας, καὶ νὰ φορολογηθοῦμε ἀπὸ τὸ καθαρὸ ὑπόλοιπο, γιατί διαφορικὰ δὲν θὰ μπορέσουμε νὰ ἀνταποκριθοῦμε στὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο καὶ αὐτὸ θὰ ἐπιβαρύνη πιὸ πολὺ τὸ Κράτος. Ἡ Πολιτεία δὲν πρέπει νὰ μᾶς βλέπη «ἀπέναντι», ἀλλὰ δίπλα της, γιατί μὲ τὰ Ἱδρύματά μας ἀναπληρώνουμε τὶς δικές της ἐλλείψεις, καὶ βοηθοῦμε τοὺς ἀδυνάτους οἰκονομικὰ συνανθρώπους μας, ποῦ θὰ ἔπρεπε νὰ κάνη ἐκείνη. Μακάρι ἡ Πολιτεία νὰ ἀναλάβη ὅλο τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο καὶ ἐμεῖς νὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὸ θεολογικὸ καὶ ἐκκλησιαστικό, ποῦ εἶναι ἡ βασική μας ἀποστολή.

5. Ἐρώτηση: Πρὶν ἀπὸ λίγους μῆνες δημιουργήθηκε, ἐπίσης, θέμα μὲ τὴν αὔξηση τοῦ ποσοῦ ποῦ θὰ ἔπρεπε νὰ καταβάλη ἡ Ἐκκλησία στὸ πλαίσιο τοῦ Ε.Τ.Α.Κ. Τότε ἡ Δ.Ι.Σ. εἶχε ἀνακοινώσει ὅτι ἀποδέχεται τὴν αὔξηση μόνο γιὰ τὸ 2009, ἐνῷ θὰ ὑπῆρχε διάλογος μὲ τὴν Κυβέρνηση γιὰ τὴ φορολόγησή της. Αἰφνιδίασαν οἱ προτάσεις ποῦ ἔγιναν γνωστὲς στὸ προσχέδιο τοῦ νέου φορολογικοῦ νομοσχεδίου;

Ἀπάντηση: Αὐτὸ εἶναι ἀλήθεια ἐν μέρει, γιατί αὐτὸ τὸ ἀποφασίσαμε ὕστερα ἀπὸ προσωπικὴ δέσμευση τοῦ Ὑπουργοῦ Οἰκονομικῶν. Σὲ ἔγγραφό του πρὸς τὸν Ἀρχιεπίσκοπο (ἀρ. Πρώτ. 2396/27-11-2009) μεταξὺ τῶν ἄλλων διαβεβαίωνε: «Ἡ διατήρηση τοῦ Ε.Τ.Α.Κ. ἀφορᾶ τὸ ἔτος 2009 καὶ μόνον καὶ θὰ καταργηθεῖ στὴ συνέχεια, ὅπως καὶ ἡ ἔκτακτη εἰσφορά. Θεωροῦμε συνεπῶς αὐτονόητο ὅτι ὁ διάλογος στὸ πλαίσιο τῆς Ἐπιτροπῆς γιὰ τὰ ζητήματα ἀναφορικὰ μὲ τὴν φορολογία τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας θὰ ξεκινήσει σὲ μηδενικὴ βάση. Γιὰ ἐμᾶς ὁ διάλογος καὶ ἡ εὐρεῖα δημόσια διαβούλευση ἀποτελοῦν ζήτημα ἀρχῆς καὶ προϋπόθεση φορολογικῆς μεταρρύθμισης». Μὲ βάση αὐτὴν τὴν διαβεβαίωση καταρτίσθηκε ἡ Συνοδικὴ Ἐπιτροπὴ καὶ ἑτοίμασε τὶς προτάσεις της, ἀλλὰ δὲν κλήθηκε ποτὲ νὰ τὶς ἐκφράση. Ἐλπίζω τώρα νὰ ξεκινήση αὐτὸς ὁ διάλογος, ποῦ ἀποτελεῖ «ζήτημα ἀρχῆς καὶ προϋπόθεση φορολογικῆς μεταρρύθμισης» καὶ ἐμεῖς ἔχουμε συγκεκριμένες προτάσεις. Γιατί τὸ πρόβλημα εἶναι νὰ βοηθήσουμε ὅλοι γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῆς κρίσης, καὶ ὄχι νὰ ἀνοίγουμε μέτωπα ἀντιπαραθέσεων.

6. Ἐρώτηση: Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, μέσῳ ἐγκυκλίου τῆς ποῦ θὰ διαβασθῇ σήμερα στοὺς Ναούς, πῆρε θέση γύρω ἀπὸ τὸ θέμα τῆς οἰκονομικῆς κρίσης στὴν Ἑλλάδα σημειώνοντας παράλληλα τὶς εὐθύνες ἐκείνων ποῦ διαχειρίζονται τὰ κοινά. Ἦταν αἰχμὴ ἔναντι παραγόντων τῆς πολιτικῆς ζωῆς;

Ἀπάντηση: Ἐκεῖνο ποῦ παρατηρῶ εἶναι ὅτι ὅταν ἡ Ἱερὰ Σύνοδος σιωπᾶ γιὰ ἕνα γεγονὸς κατηγορεῖται. Τὸ ἴδιο ὅμως γίνεται ἀπὸ μερικοὺς ὅταν ὁμιλῇ. Φυσικὰ δὲν μπορεῖ νὰ ἱκανοποιηθοῦν ὅλοι, ἀλλὰ ὑπάρχουν ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι κρίνουν ἐπιπόλαια, ἀνεύθυνα καὶ ὑποκειμενικά. Ἐμεῖς οἱ Κληρικοὶ ἀσχολούμαστε καθημερινὰ μὲ τὶς κοινωνικὲς καὶ προσωπικὲς πληγὲς τῶν ἀνθρώπων καὶ πολλοὶ ἀπὸ μᾶς θυσίασαν «καριέρες», «θέσεις» καὶ πολλὰ ἄλλα γιὰ νὰ προσφερθοῦν ὁλοκληρωτικὰ στὸν λαό, χωρὶς ὀκτάωρα, χωρὶς διακοπὲς καὶ χωρὶς νὰ ὑπολογίζουν τὴν ὑγεία τους. Ἡ Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου θίγει σημαντικὰ ζητήματα, μὲ ἁπλότητα, γιατί ἀναφέρεται σὲ μιὰ ποικιλία ἀνθρώπων, ἀπὸ ἀπόψεως γνώσεως καὶ κοινωνικῆς καταστάσεως, καὶ μὲ τόλμη, ἀλλὰ κρίνεται ἀπὸ μερικοὺς ἀποσπασματικὰ χωρὶς νὰ βλέπουν τὸ περιεχόμενο καὶ τὸν ποιμαντικὸ στόχο της. Βεβαίως, σὲ ἕνα σημεῖο γίνεται κριτικὴ «καὶ σὲ ὅσους κατὰ καιροὺς διαχειρίζονται τὰ κοινὰ πράγματα». Πῶς μποροῦμε νὰ ἀγνοήσουμε αὐτὴν τὴν πραγματικότητα; Ἀλλὰ ἂν προσέξετε δὲν ἀναφερόμαστε μόνον στοὺς πολιτικούς, γιατί μὲ τὴν φράση αὐτὴ ἐννοοῦνται καὶ ἄλλοι δημόσιοι φορεῖς, οἱ ὁποῖοι εὐθύνονται γιὰ τὴν κρίση ὁ καθένας τους ἀναλογικά. Ὀφείλω ὅμως νὰ σᾶς ἀνακοινώσω ὅτι πρόσφατα ἐπισκέφθηκα τὴν Ρωσία, τὴν Ρουμανία, τὴν Γεωργία καὶ διεπίστωσα ὅτι τὸ Κράτος ἐπιστρέφει περιουσίες στὴν Ἐκκλησία, τὶς ὁποῖες εἶχε δεσμεύσει, γιατί ἀφ' ἑνὸς μὲν ἀναγνώρισαν τὸ λάθος τους, ἀφ' ἑτέρου δὲ βλέπουν τὴν μεγάλη προσφορὰ τῆς Ἐκκλησίας στὴν θεολογία, τὸν ἄνθρωπο, τὸν πολιτισμό, τὴν κοινωνία, τὴν φιλανθρωπία καὶ τὴν Πατρίδα. Ἐλπίζω τὰ λάθη αὐτὰ νὰ μὴν ἐπαναληφθοῦν ἐδῶ στὴν χώρα μας. Γιατί μαζὶ μὲ τὴν οἰκονομικὴ κρίση ὁ κόσμος δὲν θέλει οὔτε μπορεῖ νὰ ἀνεχθῇ ἄλλες πνευματικές, κοινωνικὲς καὶ ἐθνικὲς κρίσεις.

Συνέντευξη τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου στόν δημοσιογράφο Στέλιο Κοῦκο τῆς Ἐφημερίδας «Μακεδονία»

12 Ἰουλίου 2015.

1. Ἐρώτηση: Θυμᾶστε πῶς μάθατε γιά τήν ὕπαρξη ἑνός χαρισματούχου μοναχοῦ, τοῦ Ἁγίου Παϊσίου, στό Ἅγιον Ὅρος καί πῶς τό δεχτήκατε;

Ἀπάντηση: Ἐπειδή γεννήθηκα καί μεγάλωσα στά Γιάννενα, ἄκουγα γιά τόν ἅγιο Παΐσιο ἀπό πολλούς συμπατριῶτες μου, διότι τότε ἠσκεῖτο στήν Μονή τοῦ Στομίου στήν Κόνιτσα. Ἡ Καίτη Πατέρα, πού ἦταν πολύ γνωστή τοῦ ἁγίου Παϊσίου, ἦταν φίλη τῆς μητέρας μου καί ἐρχόταν συχνά στό σπίτι μας καί μᾶς διηγεῖτο ἱστορίες ἀπό τόν π. Παΐσιο. Ὅταν τό 1967 ὁ Πνευματικός μου Πατέρας π. Σεβαστιανός ἔγινε Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καί Κονίτσης πῆγα τόν πρῶτο καιρό μαζί του στήν Κόνιτσα. Ἐκεῖ ἄκουσα πολλά γιά τόν π. Παΐσιο, γνώρισα τούς συγγενεῖς του καί πήγαινα στήν Μονή τοῦ Στομίου ἀπό τήν ὁποία πρίν λίγα χρόνια εἶχε ἀναχωρήσει. Ἔτσι ἡ πρώτη ἐμπειρία μου μέ τόν ἅγιο Παΐσιο ἦταν ἐξ ἀκοῆς καί ἀργότερα ἔγινε ἐκ θεωρίας.

2. Ἐρώτηση: Φαντάζομαι πώς γιά τήν ἐποχή ἐκείνη ἕνας χαρισματοῦχος μοναχός ἢ ἕνας ἐν ζωῇ ἅγιος ἦταν κάτι ξεχωριστό, μιά ἐξαίρεση, –γιά νά μήν ποῦμε ἴσως καί ἕνα σκάνδαλο, μέ τήν ἔννοια τοῦ σημείου ἀμφιλεγόμενου– ἀπό τήν ἐν γένει ἐκκλησιαστική ζωή ἀλλά καί τήν ἐπίσημη Θεολογία...

Ἀπάντηση: Δέν μπορῶ νά πῶ ὅτι ἦταν κάτι ξεχωριστό καί μιά ἐξαίρεση, γιατί στό Ἅγιον Ὄρος ὑπάρχουν πολλοί ἐμπειρικοί μοναχοί. Δέν τό αἰσθανόμουν ἔτσι, οὔτε καί ὅτι ἦταν σημεῖο ἀμφιλεγόμενο καί σκάνδαλο γιά τήν ἐκκλησιαστική ζωή καί τήν ἐπίσημη θεολογία. Γιά παράδειγμα, ὁ Γέροντάς μου Μητροπολίτης Ἐδέσσης Καλλίνικος τόν ἐκτιμοῦσε καί μέ παρακινοῦσε νά ἔχω ἐπικοινωνία μαζί του. Μᾶλλον τόν ἔβλεπα σάν μιά ἔκφραση τῆς γνήσιας ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καί τῆς πρωτογενοῦς θεολογίας. Γιατί θεολογία δέν εἶναι ἁπλῶς μερικές γνώσεις γύρω ἀπό θέματα θεολογικά, ἀλλά ἡ ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ. Καί ὅπως οἱ φοιτητές τῆς ἰατρικῆς διδάσκονται τήν ἐπιστημονική γνώση καί ἔπειτα κάνουν πρακτικές ἀσκήσεις στά ἐργαστήρια, ἔτσι καί ἐγώ αἰσθανόμουν τήν ἐπικοινωνία μέ τόν ἅγιο Παΐσιο ὡς μιά ἐμπειρική γνώση τῆς θεολογίας πού μάθαινα στήν Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης καί πού διάβαζα στά κείμενα τῶν Πατέρων.

3. Ἐρώτηση: Μέ ποιές προϋποθέσεις ἀποφασίσατε νά τόν συναντήσετε καί τί περιμένατε ἀπό τήν συνάντηση αὐτή;

Ἀπάντηση: Πρώτη φορά πού συνάντησα τόν π. Παΐσιο ἦταν στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ '70, ὅταν εἶχα χειροτονηθῆ κληρικός καί τόν ἐπισκεπτόμουν στήν Καλύβη τοῦ Τιμίου Σταυροῦ γιά νά μέ καθοδηγήση στό πῶς νά ἀσκῶ τήν ποιμαντική μου διακονία. Εἶχα ἕνα βαθύτατο σεβασμό στό πρόσωπό του ἀπό ὅσα ἄκουγα, ἀλλά κυρίως ἀπό ὅσα διαισθανόμουν στήν καρδιά μου. Ἔτσι, οἱ προϋποθέσεις μου ἦταν ὁ ζῆλος καί ἡ ἀγάπη μου γιά τήν Ἐκκλησία.

4. Ἐρώτηση: Ποιές ἦταν λοιπόν οἱ πρῶτες ἐντυπώσεις σας καί τί σᾶς ἔκανε μεγαλύτερη ἐντύπωση;

Ἀπάντηση: Μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ὁλόκληρη ἡ παρουσία του, αὐτό πού ἦταν ὁ ἴδιος καί αὐτά πού ἔλεγε. Ἐξέπεμπε μιά πνευματική λιακάδα, μιά ἀρχοντική ἀγάπη, μιά καθαρή ἐλευθερία, ἕνα φῶς. Ἦταν ἕνας φωτεινός ἄνθρωπος καί αὐτή ἡ φωτεινότητα ἔβγαινε μέσα ἀπό τόν λόγο του, τήν σιωπή του, τό βλέμμα του καί τό χιοῦμορ του. Ἦταν ἕνας φυσικός ἄνθρωπος, ὅπως δημιουργήθηκε ἀπό τόν Θεό.

5. Ἐρώτηση: Νιώσατε πώς ὑπῆρχαν κάποιες δυσκολίες γιά τήν κατανόηση τοῦ πρωτόγνωρου –γιά τήν ἐποχή του– πνευματικοῦ αὐτοῦ ἐκκλησιαστικοῦ "φαινομένου" καί πῶς τίς ξεπεράσατε;

Ἀπάντηση: Τότε δέν εἶχα τήν αἴσθηση ὅτι ἦταν κάτι τό πρωτόγνωρο γιά τήν ἐποχή μας ἤ ἕνα ἐκκλησιαστικό «φαινόμενο», ἀλλά ὀσφραινόμουν ὅτι ἦταν ἕνας ἄνθρωπος σάν τόν Ἀδάμ πρίν τήν πτώση, πού ζοῦσε στόν Παράδεισο. Αὐτά πού διάβαζα στά Συναξάρια καί στό Γεροντικό τά εὕρισκα μπροστά μου. Ὅταν τόν ἐπισκεπτόμουν, περισσότερο σιωποῦσα καί περίμενα νά ἀκούσω τόν λόγο του καί νά αἰσθανθῶ τήν ἀτμόσφαιρα πού ἐξέπεμπε. Ἔθετα μέ λίγα λόγια καί ἀπέραντο σεβασμό τό θέμα πού μέ ἀπασχολοῦσε ἐκείνη τήν ἐποχή καί περίμενα νά ἀκούσω τόν θεόπνευστο λόγο του. Στήν ἀρχή αἰσθανόμουν ὅτι φωτογράφιζε τήν ψυχή μου, ἀλλά ἡ ἀγάπη του μέ ἔκανε νά ξεπεράσω κάθε φόβο καί νά τόν αἰσθάνομαι ὡς φίλο.

6. Ἐρώτηση: Αἰσθανόσασταν ὅτι φανέρωνε την καθολική ἐμπειρία τῆς παράδοσης τῆς Ἐκκλησίας στό πρόσωπο ἑνός ταπεινοῦ καί ἀγαπημένου δούλου τοῦ Θεοῦ;

Ἀπάντηση: Πράγματι αὐτό αἰσθανόμουν, ἔβλεπα ὅτι μετέφερε τήν πνευματική πείρα τῶν ἀρχαίων ἀσκητῶν, τῶν ἀσκητῶν τοῦ 4ου αἰῶνος τῆς Καππαδοκίας, τήν ἀσκητική παράδοση, ὅπως τήν διαβάζουμε στά ἔργα τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Νύσσης. Ἦταν ἕνας ἠγαπημένος φίλος τοῦ Χριστοῦ.

7. Ἐρώτηση: Ὑπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις γιά τήν γεύση αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας καί ποιές εἶναι; Ἡ "ἐπίτευξή" τους σέ τί συνίσταται;

Ἀπάντηση: Τήν ἐποχή ἐκείνη εἶχα μιά ἀναζήτηση. Διάβαζα τά κείμενα τῶν Πατέρων καί ἤθελα νά μάθω πῶς ἐφαρμόζονται αὐτά στήν ζωή μας. Ἤθελα νά ξεφύγω ἀπό μιά διανοητική θεολογία, ἀλλά καί ἀπό μιά ἐπίπλαστη ἠθικιστική ζωή καί ἀναζητοῦσα κάτι αὐθεντικό. Πάντως αἰσθανόμουν ὅτι γιά νά πλησιάση κανείς τόν ἅγιο Παΐσιο ἔπρεπε νά βγάλη τά σανδάλια τῆς λογικῆς καί τῆς ἀνθρωποκεντρικῆς νοοτροπίας, ὅπως ὁ Μωϋσῆς ἔβγαλε τά σανδάλια γιά νά πλησιάση στήν φλεγομένη καί μή κατακαιομένη βάτο. Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν ἕνα ἐμπόδιο γιά νά πλησιάσουν τέτοιους καθαρούς ἀνθρώπους, καί αὐτό τό ἐμπόδιο εἶναι ὁ «πλοῦτος τῆς διανοίας», ἡ αὐτοθέωση, ἡ λατρεία τοῦ ἑαυτοῦ μας, τό «αὐτοείδωλο».

8. Ἐρώτηση: Κάθε ἐξαγιαζόμενο πρόσωπο πῶς διασώζει τήν δική του προσωπική ὑπόσταση σ' αὐτή τήν σύγκρασή του μέ τόν Θεό;

Ἀπάντηση: Κάθε ἄνθρωπος εἶναι κατ' εἰκόνα καί καθ' ὁμοίωση Θεοῦ. Τό κατ' εἰκόνα εἶναι μιά ὁρμή πού δόθηκε ἀπό τόν Θεό γιά νά φθάση στήν θέωση. Ἐνῶ κοινή εἶναι ἡ πορεία ὅλων, ὁ καθένας προχωρεῖ μέ ἕναν διαφορετικό τρόπο, χωρίς νά χάση τόν χαρακτήρα του, ἀλλά καί χωρίς νά διαφοροποιῆται ἀπό τούς ἄλλους. Μέσα στήν Ἐκκλησία ὑπάρχει ἑνότητα τῶν μελῶν μέ τήν ποικιλία τῶν χαρισμάτων. Ὁ ἅγιος Παΐσιος, ζώντας στό Ἅγιον Ὄρος εἶχε κοινή ἐμπειρία μέ ὅλους τούς ἄλλους ἁγιορεῖτες, ἀλλά εἶχε καί τόν δικό του τρόπο ἔκφρασης. Εἶχε μιά ἁπλότητα, πού ἐξέπληττε τόν συνομιλητή του, συμπεριφερόταν σάν ἕνα μικρό παιδί, ἀλλά ταυτόχρονα καί ὡς ἕνας σοφός γέρων. Συνδυασμός ἐκπληκτικός καί μοναδικός.

9. Ἐρώτηση: Πῶς ἐξελίχθηκε ἡ προσωπική σας πνευματική σχέση μέ τόν Ἅγιο Παΐσιο καί πότε καταφεύγατε σ' αὐτόν; Μπορεῖτε νά μᾶς περιγράψετε πῶς ἐκδηλωνόταν σέ σᾶς καί κατά τίς συναντήσεις ἡ πνευματική κατάσταση τοῦ Ἁγίου Γέροντα;

Ἀπάντηση: Ἀπό τίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ '70 τόν ἐπισκεπτόμουν συχνά πρῶτα στήν Καλύβη τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καί ἔπειτα στήν Παναγούδα. Κάθε φορά πού εἶχα κάποιο πρόβλημα, προσωπικό ἤ ποιμαντικό, τόν ἐπισκεπτόμουν καί ζητοῦσα τήν συμβουλή του. Πέρασα πολλά μαζί του. Εἴχαμε πολλές ὧρες συζήτησης, πολλές ὧρες περπάτησα μαζί του στά εὐλογημένα μονοπάτια τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἀγρύπνησα μαζί του στήν Ἱερά Μονή Σταυρονικήτα καί μιά φορά ἀξιώθηκα νά μέ φιλοξενήση καί νά κοιμηθῶ τό βράδυ στήν Καλύβη του. Κάθε συνάντηση μαζί του ἦταν μιά ἔκπληξη καί ἐγώ παρέμενα πάντα εἰρηνικός καί ἔφευγα ἀλλοιωμένος. Οἱ ἀπαντήσεις πού μοῦ ἔδινε ἦταν καθοριστικές στήν ζωή μου. Ἔχω πολλά περιστατικά μαζί του, τά ὁποῖα ἔχω καταγράψει σέ διάφορα κείμενα.

Ἐπίσης, ἐκεῖνο πού μπορῶ νά πῶ εἶναι ὅτι ἐκτός ἀπό τίς προσωπικές συναντήσεις, τοῦ ἔστελνα πολλές φορές ἐπιστολές γιά διάφορα, κυρίως πνευματικά, θέματα, πού μέ ἀπασχολοῦσαν. Δέν ἔλαβα ποτέ γραπτῶς ἀπάντηση, ἀλλά πάντοτε λύνονταν τά θέματα μέ ἕναν θαυματουργό τρόπο, προφανῶς γιατί προσευχόταν ὁ ἅγιος. Μιά φορά, ὕστερα ἀπό μιά ἐπιστολή μου, ἦλθε ὁ ἴδιος στήν Ἔδεσσα, ὅπου τότε ὑπηρετοῦσα ὡς Ἱεροκήρυξ, γιά νά μέ συναντήση καί ἔμεινε μαζί μου μιά ἡμέρα γιά νά λύση τό θέμα ἐπιτοπίως. Αὐτή ἡ ἡμέρα εἶναι μιά πολύ γλυκειά ἀνάμνηση στήν ζωή μου.

10. Ἐρώτηση: Φαντάζομαι πώς κατά καιρούς προτρέπατε διάφορους ἀνθρώπους νά συναντήσουν καί νά συμβουλευτοῦν τόν Ἅγιο Παΐσιο. Θυμᾶστε νά σᾶς ἔχουν μεταφέρει κάτι που σᾶς ἐντυπωσίασε ἰδιαίτερα;

Ἀπάντηση: Συνήθως δέν προέτρεπα τούς ἀνθρώπους νά τόν συναντήσουν, ἀλλά ἐπειδή μιλοῦσα γι' αὐτόν, πολλά πνευματικά μου παιδιά τόν ἐπισκέπτονταν καί ἀνάλογα μέ τήν πνευματική τους κατάσταση ὠφελοῦνταν. Πάντως ὅλοι ἦταν ἐνθουσιασμένοι. Ἦταν ἕνας ἄνθρωπος πού ἀφιέρωνε ὅλη τήν ἡμέρα γιά τούς ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι ἀναζητοῦσαν τόν Θεό ἤ ὑπέφεραν ἀπό σωματικές καί πνευματικές ἀσθένειες καί ἐκεῖνος κενωνόταν γιά νά δίνη νόημα ζωῆς στούς ἄλλους καί τό βράδυ τό ἀφιέρωνε στήν προσευχή «παλεύοντας μέ τόν Θεό».

11. Ἐρώτηση: Γνωρίσατε καί συνδεθήκατε καί μέ πολλούς ἄλλους χαρισματούχους καί πνευματοφόρους ἀνθρώπους τῆς Ἐκκλησίας. Ποιά πιστεύετε ἦταν τά ἰδιαίτερα πνευματικά χαρακτηριστικά τοῦ ἁγίου Παϊσίου καί πῶς ἐκδηλώνονταν;

Ἀπάντηση: Πράγματι εἶχα τήν μεγάλη εὐλογία ἀπό τόν Θεό νά συναντήσω τά μεγαλύτερα θεολογικά καί πνευματικά ἀναστήματα τῆς ἐποχῆς μας. Καθένας εἶχε τό δικό του χάρισμα, ἀνάλογα μέ τήν ἐμπειρία τήν ὁποία διέθετε καί ἀνάλογα μέ τήν πείρα πού εἶχε ἀποκτήσει ἀπό τόν τρόπο ζωῆς. Ὁ ἅγιος Παΐσιος διακρινόταν ἀπό μιά καταπληκτική ἁπλότητα, μέσα ἀπό τήν ὁποία ἔβγαινε μιά ἀπίστευτη πνευματική ὡριμότητα. Ἔλεγε τά πιό ἁπλά λόγια καί πολλές φορές μέ χιοῦμορ, τά ὁποῖα εἶχαν ἐκπληκτική δύναμη. Ὁ λόγος του ἔπεφτε στήν ψυχή κάθε ἀνθρώπου –ἔτσι τοὐλάχιστον ἐγώ ἔνοιωθα– ὅπως πέφτουν οἱ ἁπλές νιφάδες τοῦ χιονιοῦ στήν γῆ, μέ ἁπαλό τρόπο καί κάπως χορευτικά, καί οἱ ὁποῖες λευκαίνουν τόν τόπο καί εἰσέρχονται βαθειά στόν ὑδροφόρο ὁρίζοντα τῆς γῆς. Δηλαδή ὁ λόγος του μέ ἁπλό τρόπο εἰσέδυε στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου.

12. Ἐρώτηση: Ὁ λαός μας καί ἡ Ἐκκλησία μας διά τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου κατέταξαν τόν μοναχό Παΐσιο Ἁγιορείτη στήν χορεία τῶν Ἁγίων. Ἕνα χρόνο μετά τήν ἀνακήρυξη αὐτή ποιά εἶναι ἡ αἴσθησή σας γιά τήν προσφορά τοῦ ἁγίου αὐτοῦ προσώπου στήν Ἐκκλησία, στούς ἀνθρώπους, στήν πατρίδα καί τόν κόσμο;

Ἀπάντηση: Ὁ Χριστός χρησιμοποίησε μιά πολύ ὡραία εἰκόνα ἀπό τήν ἔγκυο γυναίκα πού γεννᾶ μέ πόνο, ἀλλά μετά τήν γέννηση δέν λυπᾶται «διὰ τὴν χαρὰν ὅτι ἐγεννήθη ἄνθρωπος εἰς τόν κόσμον» (Ἰω. ιστ΄, 21). Ἔτσι αἰσθάνομαι τήν ζωή τοῦ ἁγίου Παϊσίου. Μέ τούς κόπους καί τίς ἀσκήσεις του γεννήθηκε ἕνας ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, πού προξένησε χαρά σέ ὅλους, ἀλλά καί δημιούργησε ἕναν πολύ μεγάλο κρότο σέ ὅλη τήν οἰκουμένη. Καί πρίν ἀπό τήν ἁγιοκατάταξή του καί μετά ἀπό αὐτήν ἡ ζωή καί ἡ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Παϊσίου ἀσκεῖ μιά ἐπίδραση σέ ὅλο τόν κόσμο. Σέ ὅσες χῶρες τοῦ κόσμου πηγαίνω, συναντῶ ἀνθρώπους πού ἀγαποῦν ὑπερβολικά τόν ἅγιο Παΐσιο καί τόν αἰσθάνονται ὡς πνευματικό τους Πατέρα. Θά μποροῦσα νά πῶ ὅτι εἶναι ἕνας σύγχρονος Γέροντας τῆς Οἰκουμένης.

13. Ἐρώτηση: Καί τί πιστεύετε πώς σᾶς χάρισε προσωπικά ἡ σχέση μαζί του; Ἂν τόν συναντούσατε σήμερα, σέ τί θά περιστρεφόταν ἡ συνομιλία σας;

Ἀπάντηση: Πῶς μπορῶ μέ λίγα λόγια νά σᾶς πῶ τί μοῦ χάρισε αὐτός ὁ ἅγιος ἄνθρωπος; Τό μόνο πού μπορῶ νά πῶ εἶναι ὅτι κοντά του ἔνοιωσα ὅτι ὁ Θεός εἶναι ζωντανός καί ὁ μακάριος Γέροντας ἦταν ἕνας ζωντανός ὀργανισμός. Ὅπως ἡ βιολογική ζωή μεταδίδεται ἀπό γενιά σέ γενιά ἀπό ζωντανούς ὀργανισμούς καί ὄχι ἀπό πεθαμένους, ἔτσι καί ἡ πνευματική ζωή μεταδίδεται ἀπό γενιά σέ γενιά μέ ζωντανούς ὀργανισμούς σάν τόν ἅγιο Παΐσιο.
Ἄν τόν συναντοῦσα σήμερα δέν ξέρω ἄν συζητοῦσα μαζί του, ἀλλά θά ἐξακολουθοῦσα νά κάνω αὐτό πού ἔκανα. Θά παρέμενα κοντά του περισσότερο σιωπηλός, γυμνός ἀπό κάθε δική μου ἀντίληψη, ὥστε νά ὀσφρανθῶ τήν ζωή τῆς ἐρήμου καί κυρίως τήν ζωή τοῦ Παραδείσου.

14. Ἐρώτηση: Τελικά πῶς ἐσεῖς μπορεῖτε νά σκιαγραφήσετε τήν ζωή τοῦ ἁγίου Παϊσίου;

Ἀπάντηση: Καθένας πού τόν συναντοῦσε, ἀνάλογα μέ τό τί ἀναζητοῦσε, καί ἀνάλογα μέ τό πῶς ἑρμήνευε αὐτά πού τοῦ ἔλεγε, παρουσίαζε μιά ἰδιαίτερη εἰκόνα του. Πολλές φορές, διαβάζοντας ἐντυπώσεις καί περιγραφές διαφόρων ἀνθρώπων πού τόν συνάντησαν, καταλαβαίνω περισσότερο τό πῶς κενωνόταν, πῶς ταπεινωνόταν ὁ ἅγιος Παΐσιος, ἀλλά καί πῶς οἱ ἄλλοι προσλάμβαναν αὐτά πού τούς ἔλεγε ὁ Γέροντας καί ἴσως τά ἀλλοίωναν. Πολλές φορές διαβάζοντας ἀναμνήσεις διαφόρων διερωτῶμαι: Αὐτά τά πτωχά πῆρε αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν πνευματικό πλοῦτο τοῦ ἁγίου Παϊσίου;

Προσωπικά θεωρῶ ὅτι ὁ ἅγιος Παΐσιος φαίνεται περισσότερο στά κείμενα πού ὁ ἴδιος ἔχει γράψει καί ἀπό τίς ἑρμηνεῖες πού ὁ ἴδιος ἔχει δώσει σέ διαφόρους ἀσκητές. Στά κείμενά του οὐσιαστικά αὐτοβιογραφεῖται. Καθώς ἐπίσης φαίνεται ἀληθινά μέσα στίς συζητήσεις μέ τίς μοναχές, τίς ὁποῖες ἔχει δημοσιεύσει τό Ἡσυχαστήριο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου.

Ἄν θά μποροῦσα νά πῶ τί ἦταν ὁ ἅγιος Παΐσιος, θά ἔλεγα ὅτι ἦταν ἕνας προφήτης, ἕνας θεόπτης ἄνθρωπος, πού εἶδε τό φῶς τοῦ Θεοῦ, δοκίμασε παραδείσιες ἐμπειρίες καί μετά ταπεινωνόταν καί κατέβαινε στό ἐπίπεδο τῶν συνομιλητῶν του γιά νά τούς ὠφελήση. Ὁ ἅγιος Παΐσιος ἦταν αὐτό πού εἶπα καί πιό πάνω, μιά πνευματική λιακάδα, ἕνας καθαρός οὐρανός μετά ἀπό μιά καταιγίδα, ἦταν μιά πνευματική εὐωδία πού προέρχεται ἀπό ἕνα ἐκλεκτό ἁγιορείτικο θυμίαμα.

Σέ κάποια συζήτηση ἀνέφερε μιά πνευματική του ἐμπειρία τοῦ ἀκτίστου Φωτός πού τόν ἔλουσε πραγματικά, ὥστε μετά νά αἰσθάνεται τό κτιστό φῶς τοῦ ἡλίου πολύ θαμπό. Εἶπε ὁ ἴδιος γιά τό πῶς αἰσθανόταν μετά τήν ὅραση τοῦ Φωτός τοῦ Θεοῦ: «Ὅταν πιά χάθηκε ἐκεῖνο τό φῶς, ὅλα μοῦ φαίνονταν σκοτεινά. Βγῆκα ἔξω καί ἦταν σάν νύκτα... Ἡ ὥρα ἦταν ἐννιά τό πρωΐ, ὁ ἥλιος ἦταν ψηλά, κι ἐμένα ἡ ἡμέρα μοῦ φαινόταν σάν νύχτα... Ὅλη ἐκείνη τήν ἡμέρα ἔβλεπα θαμπά∙ ἴσα-ἴσα πού μποροῦσα νά κάνω τήν δουλειά μου. Καί ἦταν καλοκαίρι∙ ὁ ἥλιος ἔλαμπε».

Αὐτός ἦταν ὁ ἅγιος Παΐσιος καί ἀπό κεῖ προερχόταν ἡ ταπείνωση, ἡ ἁπλότητα, ἡ ἀγάπη πρός ὅλους τούς ἀνθρώπους.–

Στὸν δημοσιογράφο Δημήτρη Παπαδάκη τῆς Ἐφημερίδας «Πολιτεία Αἰτωλοακαρνάνων»

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, γνωρίζετε καλὰ ὅτι τὸ ζήτημα τῆς φορολόγησης τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας ἐπανέρχεται κατὰ διαστήματα στὸ προσκήνιο, ὅπως τὶς τελευταῖες ἡμέρες. Ποιά εἶναι ἡ θέση σας γιὰ τὶς προθέσεις τῆς κυβέρνησης νὰ φορολογοῦνται μὲ 20% τὰ ἔσοδα ἀπὸ τὴν ἐκμετάλλευση τῆς ἀκίνητης περιουσίας τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῶν Ἱερῶν Μονῶν, μὲ 5% οἱ δωρεὲς ἀκινήτων καὶ μὲ 10% οἱ δωρεὲς μετρητῶν;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀρνήθηκε ποτὲ νὰ φορολογηθῇ, ἀφοῦ ζὴ καὶ ἐργάζεται σὲ μιὰ νόμιμη Πολιτεία καὶ δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἀνεξάρτητη ἀπὸ αὐτήν, οὔτε κράτος ἐν κράτει. Ἐκεῖνο ποὺ ἐπιθυμεῖ εἶναι νὰ ἐπικρατήση ἰσονομία μὲ τὰ ἄλλα Νομικὰ Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου καὶ νὰ γίνη ἡ φορολόγηση μὲ τέτοιο τρόπο ὥστε νὰ μὴ δυσκολευθῇ τὸ φιλανθρωπικό της ἔργο. Γιατί εἶναι ἀδιαμφισβήτητη ἀλήθεια ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικὸς φορέας τῆς Πατρίδος μας καὶ μὲ τὴν οἰκονομικὴ κρίση ποὺ ὑπάρχει θὰ αὐξηθοῦν οἱ ἀνάγκες καὶ θὰ ὑποχρεωθῇ ἡ Ἐκκλησία νὰ βοηθήση περισσότερο. Ἐπὶ πλέον ὑπάρχει ἔντονος προβληματιμὸς στὸ ὅτι θὰ μειωθοῦν οἱ προσφορὲς καὶ οἱ δωρὲς πρὸς τὴν Ἐκκλησία. Γιατί οἱ ἄνθρωποι ὅταν γνωρίζουν ὅτι ἀπὸ τὶς δωρεὲς πρὸς τὴν Ἐκκλησία θὰ εἰσπράξη τὸ Κράτος ἕνα μεγάλο μέρος, τὸ ὁποῖο συνήθως δὲν κάνει καλὴ διαχείριση, τότε θὰ μειώσουν τὶς προσφορές τους. Αὐτὸ εἶναι ὑπαρκτὸ πρόβλημα ποὺ θὰ λειτουργήση σὲ βάρος τοῦ φιλανθρωπικοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Κράτους καὶ τελικὰ τῆς κοινωνίας.

2. Ἐρώτηση: Δύο Μητροπολῖτες, Μεσογαίας καὶ Ἀλεξανδρουπόλεως, παραιτήθηκαν ἀπὸ τὴν μισθοδοσία τους γιὰ νὰ βοηθήσουν καὶ αὐτοὶ τὴ προσπάθεια γιὰ ἔξοδο ἀπὸ τὴν οἰκονομικὴ κρίση. Πῶς σχολιάζετε αὐτή τους τὴν ἐπιλογή;

Ἀπάντηση: Δὲν σχολιάζω τὶς δηλώσεις τῶν Ἀρχιερέων. Καθένας λαμβάνει τὶς ἀποφάσεις του, ἀνάλογα καὶ μὲ τοὺς πόρους ποὺ διαθέτει, διότι δὲν μπορῶ νὰ φαντασθῶ ὅτι μερικοὶ Ἐπίσκοποι θὰ ζητοῦν βοήθεια ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους ἢ θὰ ἀναλάβη ἡ Ἱερὰ Μητρόπολη τὴν διαβίωσή τους. Ἔπειτα, κάθε Ἀρχιερεὺς ἔχει πολλοὺς τρόπους νὰ βοηθήση στὴν οἰκονομικὴ κρίση ποὺ διέρχεται ἡ Πατρίδα μας. Γνωρίζω πολλοὺς Ἀρχερεὶς οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν προσωπικὴ περιουσία, δὲν ἔχουν λογαριασμοὺς στὶς Τράπεζες καὶ σχεδὸν διαθέτουν ὅλο τὸν μισθὸ τοὺς στὶς Μητροπόλεις τοὺς καὶ σὲ ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν ἀνάγκη. Καὶ μάλιστα αὐτὸ τὸ κάνουν χωρὶς τυμπανοκρουσίες, χωρὶς δημόσιες ἀνακοινώσεις, οἱ ὁποῖες ἐνδεχομένως λειτουργοῦν μὲ ὅρους ἐπικοινωνιακούς. Ἄλλωστε, ὁ Χριστὸς εἶπε «μὴ γνώτω ἡ ἀριστερά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου» καὶ «ὅταν οὔν ποιῇς ἐλεημοσύνην, μὴ σαλπίσης ἔμπροσθέν σου».

3. Ἐρώτηση: Στὴ σημερινὴ συγκυρία ποὺ ἡ οἰκονομικὴ κρίση διογκώνει τὶς παθογένειες τῆς κοινωνίας, θεωρεῖτε ὅτι μπορεῖ μὲ κάποιον τρόπο ἡ Ἐκκλησία νὰ συμβάλει περισσότερο σὲ σχέση μὲ πρίν;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία δὲν κάνει ἕνα ἐποχιακὸ ἔργο, ἀλλὰ διαχρονικό. Ἤδη ὅπως προεῖπα εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικὸς φορέας τῆς Πατρίδας μας, διαθέτει περίπου 750 Ἱδρύματα καὶ μόνον πέρυσι κατανάλωσε περίπου 100.000.000 εὐρὼ γιὰ τὸ φιλανθρωπικό της ἔργο. Καὶ βέβαια στὶς δύσκολες μέρες ποὺ περνοῦν οἱ ἄνθρωποι, ποὺ μειώνονται οἱ μισθοὶ καὶ αὐξάνονται οἱ φόροι, θὰ καταφύγουν πεισσότερο στὴν Ἐκκλησία. Ἔτσι, ἂν ἡ Ἐκκλησία ἀποδυναμωθῇ οἰκονομικά, τότε πῶς μπορεῖ νὰ βοηθήση;

Συνέντευξη στὴν δημοσιογράφο τοῦ «Ἐμπρὸς» Ναυπάκτου Ζωὴ Δενδραμή

Ὅσα παιδιὰ γεννήθηκαν τὴν δεκαετία τοῦ '40, ἀναμφίβολα μεγάλωσαν ἔχοντας νὰ παλέψουν πιὸ σκληρὰ στὴν ζωή τους, γιὰ νὰ κατακτήσουν ἀκόμα καὶ τὰ αὐτονόητα γιὰ τὴν ἐπιβίωσή τους, ἀλλὰ καὶ νὰ ἐξασφαλίσουν μιὰ στοιχειώδη μόρφωση. Ἡ φτώχια τοὺς στέρησε πολλά, τὰ ἔκανε ὅμως πιὸ δυναμικά, δημιουργικά, ὑπεύθυνα καὶ ὁπλισμένα μὲ θάρρος καὶ ζῆλο. Κατάφεραν νὰ κάνουν πολὺ περισσότερα ἀπὸ ὅ,τι οἱ σημερινοὶ νέοι. Κάπως ἔτσι, μὲ δυσκολίες, κόπους καὶ μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, κατάφερε νὰ ὑλοποιήση τὰ ὄνειρα καὶ τοὺς στόχους του ὁ Μητροπολίτης μᾶς κ. κ. Ἰερόθεος. Νιώθει εὐλογημένος ποῦ ἡ Ἐκκλησία τὸν ἀνέδειξε στὸν βαθμὸ τοῦ Ἐπισκόπου, ὡς Μητροπολίτη Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου, ὅπως νιώθουμε κι ἐμεῖς ποῦ τὸν ἔχουμε κοντά μας

1.Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, διακονεῖτε πάνω ἀπὸ 15 χρόνια τὴν Μητρόπολη Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου. Ἔχουμε γνωρίσει τὸ ἔργο σας καὶ θὰ θέλαμε νὰ γνωρίσουμε καὶ τὴν διαδρομή σας, ἀπὸ τὰ παιδικά σας χρόνια.

Ἀπάντηση: Εὐχαριστῶ γιὰ τὴν συνέντευξη καὶ ἀπ' ὅ,τι κατάλαβα ἀπὸ τὸν τρόπο ποῦ παίρνετε αὐτὲς τὶς συνεντεύξεις, θέλετε νὰ σᾶς πὼ ἐνθυμήσεις ἀπὸ τὴν ζωή μου. Τὸ ἀποδέχομαι. Λοιπόν, γεννήθηκα στὰ Γιάννενα ἀπὸ γονεῖς ποῦ εἶχαν μεγάλη σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία. Ὁ πατέρας μου ἦταν πολεμιστὴς καὶ τραυματίας τοῦ πολέμου τοῦ 1940, μᾶς διηγόταν πολλὰ περιστατικὰ ἀπὸ τὴν περίοδο ἐκείνη. Οἱ γονεῖς μου παντρεύτηκαν στὴν Γερμανοϊταλικὴ Κατοχὴ καὶ ἔκαναν τέσσερα παιδιά, ποῦ μᾶς μεγάλωσαν μὲ πολλὲς οἰκονομικὲς δυσκολίες. Ἐκεῖνα τὰ χρόνια οἰκογένειες μὲ τέσσερα παιδιὰ δὲν ἐθεωρούντο πολύτεκνες. Ὁ πατέρας μου ἐργάσθηκε ὡς ἐμποροϋπάλληλος καὶ ὡς θυρωρὸς καὶ νυκτοφύλακας στὸ νοσοκομεῖο τῆς πόλεως, «Χατζηκώστα». Παπποῦδες δὲν γνώρισα, ἀλλὰ γνώρισα τὶς δύο γιαγιάδες, οἱ ὁποῖες μᾶς ἔδειχναν πολὺ μεγάλη ἀγάπη. Ἡ μία ἀπὸ αὐτὲς ἔμενε γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα στὸ σπίτι μας καὶ ἔχω πολλὲς ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν ζωή της καὶ τὴν ἀγάπη της.

Μεγάλωσα σὲ μιὰ περίοδο στὴν ὁποῖα ἔπαιζε μεγάλο ρόλο ἡ γειτονιά. Κάθε ἀπόγευμα ἔσφυζε ἡ γειτονιὰ ἀπὸ νεανικὴ ζωή. Τὰ κυριότερα παιχνίδια ἦταν τὸ κρυφτό, ἡ γουρούνα, ἡ σκλέντζα, οἱ μπίλιες, ἡ μακρυὰ γαϊδούρα, τὰ κότσια, τὸ λουρί, τὸ ποδόσφαιρο. Πολὺ διασκεδάζαμε μὲ τὶς τζιαμάλες, δηλαδὴ τὶς μεγάλες φωτιὲς ποῦ ἀνάβαμε τὶς ἀποκριὲς καὶ ἔπρεπε μετὰ τὰ Χριστούγεννα νὰ συγκεντρώνουμε ξύλα, παλιὲς ρόδες αὐτοκινήτων καὶ καμμένα λάδια ἀπὸ τὰ συνεργεῖα, κυρίως τῆς ΜΟΜΑ. Μέχρι τὰ δεκαπέντε μου χρόνια μεγάλωσα στὴν ἴδια περιοχὴ τῶν Ἰωαννίνων, δηλαδὴ στὰ Λακώματα, τὸν Ἀηδόν-μαχαλᾶ καὶ τὴν Κιάφα.

Γενικὰ τὰ παιδικά μου χρόνια ἦταν εὐχάριστα καὶ παίζαμε ὅλα τὰ παιδιὰ μὲ ἀθωότητα. Ἐπίσης, εἴχαμε κέντρο τὸν Ἱερὸ Ναὸ τῆς Ἁγίας Μαρίνης, ὅπου ἐκκλησιαζόμασταν κάθε Κυριακή, βοηθούσαμε στὴν καθαριότητα τοῦ Ναοῦ, σχηματίζαμε δυὸ παιδικὲς χορωδίες, μία γιὰ κάθε ἀναλόγιο (δεξιό-ἀριστερὸ) καὶ συναγωνιζόμασταν ποιά χορωδία θὰ ψάλη καλύτερα. Ἦταν χρόνια φτωχικά, ἀλλὰ πλούσια σὲ παράδοση. Ἀπὸ τὰ παιδικά μου χρόνια θυμᾶμαι ἔντονα τὸν γανωτὴ ποῦ γάνωνε τὰ μαχαιροπήρουνα, τὸν ὀμπρελὰ ποῦ διόρθωνε τὶς ὀμπρέλες, τὸν παγωτατζή, τὶς ἅμαξες ποῦ ἦταν τὸ ταξὶ τῆς ἐποχῆς κλπ. Γενικά, τότε ὑπῆρχαν ἐπαγγέλματα ποῦ σήμερα πιὰ ἐξαφανίσθηκαν.

2.Ερώτηση: Σὰν μαθητὴς ἤσασταν ἐπιμελής; Κάνατε ποτὲ κάποια ἀταξία; Πῶς ἦταν τότε οἱ συνθῆκες;

Ἀπάντηση: Τὸ Δημοτικὸ Σχολεῖο καὶ τὶς δυὸ πρῶτες γυμνασιακὲς τάξεις τὶς τελείωσα στὰ Γιάννενα, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν Γ' Τάξη μέχρι τὴν Στ' Τάξη τοῦ ἑξαταξίου Γυμνασίου φοίτησα στὸ Ἀγρίνιο, διαμένοντας σὲ ἕνα χριστιανικὸ οἰκοτροφεῖο.

Στὰ Γιάννενα οἱ συνθῆκες ἦταν πολὺ δύσκολες, ἀφοῦ τότε ἦταν ὁ ἐμφύλιος πόλεμος καὶ τὰ μετὰ ἀπὸ αὐτόν. Στὸ σπίτι μᾶς δὲν ὑπῆρχε ἠλεκτρικὸ ρεῦμα καὶ διαβάζαμε μὲ τὶς λάμπες. Δὲν εἴχαμε θέρμανση, ἀλλὰ ἕνα μικρὸ μαγκάλι. Πῶς νὰ ζεσταθῇ τὸ σπίτι; Ὅλα τὰ ἀδέλφια διαβάζαμε στὸ δωμάτιο τῆς κουζίνας, δίπλα στὸ μαγκάλι. Τὸν χειμῶνα φορούσαμε γαλότσες καὶ ὅταν ἔβρεχε φορούσαμε μουσαμᾶδες. Τὰ χέρια μας πάγωναν ἀπὸ τὸ κρύο καὶ δὲν μπορούσαμε νὰ γράψουμε. Δύσκολα χρόνια. Στὸ Γυμνάσιο φορούσαμε τὸ γνωστὸ πηλήκιο, πάνω στὸ ὁποῖο ἦταν γραμμένος ὁ ἀριθμὸς μητρώου μας καὶ τὰ ἀρχικὰ τοῦ Γυμνασίου καὶ ἤμασταν ὑποχρεωμένοι νὰ τὸ φοροῦμε πάντοτε, ἀκόμη καὶ τὶς Κυριακές.

Ἤμουν ἐπιμελὴς μαθητής, διάβαζα πολλὲς ὧρες, σὲ σημεῖο ποῦ ἡ μητέρα μου μὲ παρακινοῦσε νὰ βγαίνω ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι γιὰ νὰ παίρνω λίγο ἀέρα. Οἱ καθηγητὲς τότε δὲν ἔβαζαν βαθμοὺς μεγάλους. Ἡ καθημερινὴ ἐξέταση ἀπὸ μερικοὺς καθηγητὲς ἦταν τρομακτική, προκαλοῦσε φόβο. Ἀγαποῦσα ὅλα τὰ μαθήματα, περισσότερο, ὅμως, τὰ θρησκευτικὰ καὶ τὴν εὐρωπαϊκὴ μουσική. Οἱ ἐκδρομὲς συνήθως ἦταν μόνον μία ἡμέρα καὶ πηγαίναμε σὲ πράσινους χώρους κοντὰ στὸ σχολεῖο γιὰ παιχνίδι. Στὴν δεκαετία τοῦ '50 στὸ σχολεῖο μᾶς ἔδιναν καὶ πρωϊνό, δηλαδὴ γάλα, τυρί, γιατί ὑπῆρχε μεγάλη φτώχεια. Ἰδιαίτερες ἀταξίες δὲν θυμᾶμαι νὰ εἶχα κάνει. Τὸ καλοκαίρι ὁ Ὀργανισμὸς Πρόνοιας διοργάνωνε Κατασκηνώσεις στὰ Ζαγοροχώρια, ὅπου μᾶς ἔδιναν πολὺ φαγητό, ὥστε νὰ μὴν πάθουμε ἀδενοπάθεια ἢ φυματίωση, ποῦ τότε θέριζε.

Στὸ σπίτι βοηθούσαμε τὴν μητέρα μας σὲ διάφορες δουλειές, κάναμε ψώνια, πηγαίναμε τὸ φαγητὸ καὶ τὸ ψωμὶ στὸν φοῦρνο, μεταφέραμε πάγο ἀπὸ τὰ παγοπωλεία γιὰ τὸ ψυγεῖο κλπ. Ὅταν ἤμουν στὸ οἰκοτροφεῖο τοῦ Ἀγρινίου πολλὲς φορὲς μαγειρεύαμε, πλέναμε τὰ πιάτα, καθαρίζαμε τὰ δωμάτια, κλπ.
Κάθε καλοκαίρι ἐργαζόμουν κάπου γιὰ νὰ ἐξοικονομῶ ἕνα ποσὸν χρημάτων γιὰ νὰ ἀγοράσω τὰ βιβλία καὶ τὰ χαρτικὰ τῆς χρονιᾶς. Ἔτσι δούλεψα σὲ πεταλωτήριο, σὲ χρυσοχοεῖο, σὲ ἐργοστάσιο καπλαμάδων, στὰ καπνὰ κλπ. Σπάνια οἱ μαθητὲς ἀγοράζαμε καινούριο βιβλίο, οὔτε, βέβαια, μᾶς ἔδινε τὸ Κράτος, ἀλλὰ τὰ ἀγοράζαμε σὲ πολὺ χαμηλὴ τιμὴ ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τῆς προηγούμενης τάξης. Τὶς πρῶτες ἡμέρες στὴν ἔναρξη κάθε χρονιᾶς ἡ αὐλὴ τοῦ Γυμνασίου μετατρεπόταν σὲ παζάρι βιβλίων, ἀφοῦ πωλούσαμε τὰ δικά μας βιβλία σὲ ἄλλα παιδιὰ καὶ ἀγοράζαμε ἄλλα ἀπὸ μεγαλύτερους. Ἡ τιμὴ τῶν βιβλίων καθοριζόταν ἀπὸ τὸ ἐὰν καὶ κατὰ πόσο ἦταν ἐφθαρμένα ἢ μουντζουρωμένα. Δύσκολα χρόνια, ἀλλὰ ἦταν γεμᾶτα ζωντάνια καὶ δημιουργικότητα.

3.Ερώτηση: Μιλῆστε μας γιὰ τὶς σπουδές σας, γιὰ τὰ φοιτητικά σας χρόνια καὶ γιὰ τὸ πότε πήρατε ἀπόφαση νὰ ἀκολουθήσετε τὸν δρόμο τῆς Ἱερωσύνης. Ὑπῆρχαν ἀντιδράσεις ἀπὸ τὴν οἰκογένειά σας; Ἂν ναί, πῶς τὸ ἀντιμετωπίσατε;

Ἀπάντηση: Τελείωσα τὸ ἑξατάξιο Γυμνάσιο χωρὶς νὰ κάνω οὔτε μιὰ ὥρα φροντιστήριο. Ἄλλωστε τότε σπάνιζαν τὰ παιδιὰ ποῦ ἔκαναν φροντιστηριακὰ μαθήματα, μόνον τὰ πιὸ πλούσια εἶχαν αὐτὴν τὴν δυνατότητα. Μὲ τὶς Πανελλήνιες ἐξετάσεις πέρασα στὴν Φιλοσοφικὴ Σχολὴ Ἰωαννίνων ποῦ ἄρχισε τὴν λειτουργία της τότε γιὰ πρώτη χρονιά. Ἐπειδή, ὅμως, μοῦ δόθηκε ἡ εὐκαιρία, γράφτηκα στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ Θεσσαλονίκης ποῦ μοῦ ἄρεσε πολύ. Τὰ φοιτητικὰ χρόνια ἦταν δύσκολα, ἦταν ἡ περίοδος μεταξὺ 1964-'68. Ἔτσι, ἔζησα στὴν Θεσσαλονίκη τὰ συλλαλητήρια γιὰ τὴν ἀποστασία τοῦ '65, ἀλλὰ καὶ τὴν δικτατορία τὸ 1967-'68. Μέσα στὰ Πανεπιστήμια γίνονταν πολλὲς ἀναστατώσεις καὶ πολλὲς συζητήσεις γύρω ἀπὸ τὰ θέματα τῆς δημοκρατίας.

Ἡ ἐπιλογὴ νὰ γίνω Κληρικὸς ἦταν μέσα μου ἀπὸ τὴν μικρή μου ἡλικία, ἀλλὰ ἐξελίχθηκε ἀπὸ διάφορες ἐξωτερικὲς ἀφορμές, δηλαδὴ τὴν πρόσκληση τὴν ὁποῖα μοῦ ἔκανε ὁ Σέβ. Μητροπολίτης Ἐδέσσης κυρὸς Καλλίνικος, ὁ ὁποῖος καταγόταν ἀπὸ τὰ Σιταράλωνα τοῦ Θέρμου καὶ τὸν εἶχα γνωρίσει στὸ Ἀγρίνιο, ὅταν ἐκεῖνος ἦταν Πρωτοσύγκελλος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Αἰτωλοακαρκανίας. Δὲν ὑπῆρξαν ἀντιδράσεις ἀπὸ τὸ σπίτι μου γιὰ τὴν ἐπιλογή μου αὐτή, ἀντίθετα μάλιστα χάρηκαν πολὺ καὶ καμάρωναν. Διάκονος χειροτονήθηκα τὸ 1971 καὶ Πρεσβύτερος τὸ 1972. Ὑπηρέτησα ὡς Ἱεροκῆρυξ στὴν Μητρόπολη Ἐδέσσης καὶ περιόδευα ὅλα τὰ ὀρεινὰ χωριὰ στὰ σύνορα.

4.Ερώτηση: Γιὰ νὰ φθάσετε στὴν θέση ποῦ βρίσκεσθε σήμερα, εἴχατε οἰκονομικὴ βοήθεια ἀπὸ τὴν οἰκογένειά σας;

Ἀπάντηση: Οἱ γονεῖς μου ἦταν πολὺ καλοὶ ἄνθρωποι, μᾶς ἀγαποῦσαν πραγματικὰ καὶ θυσιάζονταν γιὰ μᾶς. Φρόντιζαν νὰ μὴ στερούμαστε ἀπὸ κάτι, καίτοι ἦταν πτωχοί. Συγχρόνως τὸ σπίτι μας ἦταν κέντρο ὅλων τῶν συγγενῶν, ποῦ ἔμεναν στὰ γύρω χωριὰ καὶ ἔρχονταν στὰ Γιάννενα γιὰ νὰ ψωνίσουν. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι οἱ γονεῖς μου μᾶς μετέδωσαν τὴν μεγάλη ἀξία τῆς φιλοξενίας. Ὡς πτωχοὶ ποῦ ἦταν δὲν μποροῦσαν νὰ μὲ σπουδάσουν. Ἔτσι χάρηκαν ὅταν ἐπέτυχα στὴν Φιλοσοφικὴ Σχολὴ Ἰωαννίνων, γιατί θὰ ἔμενα στὸ σπίτι χωρὶς ἔξοδα, ἀλλὰ στενοχωρήθηκαν ὅταν ἐπέμενα νὰ σπουδάσω στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ Θεσσαλονίκης, γιατί δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ μὲ βοηθήσουν οἰκονομικὰ ἂν ἔφευγα ἀπὸ τὰ Γιάννενα.

Παρὰ ταῦτα σπούδασα χωρὶς καμμιὰ οἰκονομικὴ βοήθεια ἀπὸ τὸ σπίτι μου, ἐπειδὴ οἱ γονεῖς μοῦ δὲν εἶχαν νὰ μοῦ δώσουν, παρὰ τὴν ἀγάπη τους. Μὲ τὴν σκληρὴ μελέτη ἔλαβα ἐσωτερικὴ ὑποτροφία ἀπὸ τὸ Ἵδρυμα Κρατικῶν Ὑποτροφιῶν καὶ συγχρόνως ἐξοικονομοῦσα ἕνα χρηματικὸ ποσὸ ἀπὸ τὴν ἐργασία ποῦ ἔκανα στὸ οἰκοτροφεῖο ποῦ ἔμενα καὶ στὸ Πανεπιστήμιο. Ἔτσι εἶχα ἱκανοποιητικὸ εἰσόδημα γιὰ νὰ σπουδάζω καὶ νὰ βοηθῶ καὶ τὸ σπίτι μου, ἀφοῦ ἀγόρασα ψυγεῖο, πλυντήριο κλπ. στὴν μητέρα μου καὶ βοήθησα τὴν ἀδελφή μου γιὰ νὰ ἐτοιμάση τὴν προῖκα της. Μὲ εὐγνωμοσύνη θυμᾶμαι ὅτι στὸ πρῶτο ἔτος, ποῦ ἦταν πράγματι δύσκολο ἀπὸ οἰκονομικῆς πλευρᾶς, μὲ βοήθησε οἰκονομικά, χωρὶς νὰ φαίνεται ὁ ἴδιος, ὁ Πνευματικός μου Πατέρας π. Σεβαστιανός, ὁ μετέπειτα Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως καὶ Κονίτσης.

5.Ερώτηση: Ἐὰν δὲν ἤσασταν Ἐπίσκοπος, ποιά ἄλλη διαδρομὴ θὰ ἀκολουθούσατε;

Ἀπάντηση: Ὅταν σπούδαζα στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ Θεσσαλονίκης καὶ ἐπισκεπτόμουν τὸ Ἅγιον Ὅρος τὴν δεκαετία τοῦ '60 ξεκαθάρισε μέσα μου ἡ ἀπόφαση νὰ γίνω Κληρικός. Ἐὰν δὲν γινόμουν Κληρικός, μᾶλλον θὰ ἀκολουθοῦσα ἀκαδημαϊκὴ ἐξέλιξη, ἀφοῦ ἤμουν ἀπὸ τοὺς πρώτους φοιτητὲς καὶ εἶχα πολλὲς προτάσεις ἀπὸ τοὺς Καθηγητὲς γιὰ νὰ σπουδάσω στὸ ἐξωτερικὸ καὶ νὰ ἐκπονήσω διατριβή. Ὅμως ἐπέλεξα τὴν Ἱερωσύνη. Δὲν τὸ μετάνιωσα ποτέ, αἰσθάνομαι εὐγνωμοσύνη στὸν Θεό, γιατί μὲ βοήθησε νὰ ἐκπληρώσω τὸν στόχο καὶ μὲ ἱκανοποιεῖ παρὰ πολὺ αὐτὸ τὸ ἔργο ποῦ κάνω. Οἱ γονεῖς μου χάρηκαν πολὺ γιὰ τὴν ἐπιλογή μου αὐτή, τὸ εἶχαν καμάρι, καθὼς ἐπίσης τὸ χάρηκαν καὶ τὰ ἀδέλφια μου.

6.Ερώτηση: Στὴν διαδρομὴ τῆς διακονίας σας, ποιά ἦταν τὰ πιὸ σημαντικὰ πρόσωπα, κατὰ ἐσᾶς, ποῦ συναντήσατε;

Ἀπάντηση: Συνάντησα πολλὰ πρόσωπα ποῦ ἔπαιξαν σημαντικὸ ρόλο στὴν ζωή μου. Εὐεργετήθηκα πάρα πολὺ ἀπὸ τὸν Θεό. Ὀφείλω παρὰ πολλὰ στοὺς γονεῖς μοῦ ποῦ μᾶς ἀνέθρεψαν μὲ ἀγάπη, στοργή, θυσία καὶ μὲ ἐκκλησιαστικὲς παραδόσεις. Ἦταν πραγματικὰ ὑπόδειγμα γονέων. Ἐπίσης, ὀφείλω πολλὰ στὴν θεία μου Παρασκευή, ἡ ὁποία ἦταν ὁλοκληρωτικὰ ἀφιερωμένη στὸ ἔργο τῆς ἀγάπης στὰ Γιάννενα, τὸ Ἀγρίνιο καὶ τὴν Ἀθήνα καὶ μὲ ἀγαποῦσε πολύ.
Ἀκόμη, μὲ βοήθησαν πολὺ οἱ Πνευματικοί μου Πατέρες, ὅπως ὁ π. Βενέδικτος Πετράκης, Ἱεροκῆρυξ Ἀγρινίου, ὁ Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανὴς καὶ Κονίτσης Σεβαστιανός, ὁ κ. Ἠλίας Ξένος, μετέπειτα Ἱερομόναχος στὸ Ἅγιον Ὅρος π. Σπυρίδων Νεοσκητιώτης, ὁ Μητροπολίτης Ἐδέσσης Καλλίνικος, διάφοροι σπουδαῖοι Ἁγιορεῖται Πατέρες, ὅπως ὁ π. Γαβριὴλ Διονυσιάτης, ὁ Ναυπάκτιος π. Θεόκλητος Διονυσιάτης, ὁ π. Παΐσιος, ὁ π. Ἐφραὶμ ὁ Κατουνακιώτης, ὁ π. Ἐφραὶμ Φιλοθεΐτης, ὁ π. Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, οἱ Δανιηλαῖοι Πατέρες, ὁ π. Σωφρόνιος Σαχάρωφ κ.ἄ.

Ἀκόμη, ὠφελήθηκα πολὺ ἀπὸ πολλοὺς φίλους, μὲ πολλοὺς δὲ ἀπὸ αὐτοὺς συνδέομαι ἀκόμη πνευματικά, ἀπὸ ἀνθρώπους τοῦ λαοῦ ποῦ κρατοῦν τὴν λαϊκὴ εὐσέβεια, ἀπὸ τὰ πνευματικά μου παιδιὰ ποῦ μοῦ ἔδειξαν ἐμπιστοσύνη καὶ μὲ ἀγαποῦν πραγματικά. Δὲν ὑπάρχει τέλος στὸν κατάλογο τῶν εὐεργετῶν μου, τοὺς ὁποίους, βέβαια, μνημονεύω σὲ κάθε θεία Λειτουργία ποῦ κάνω καὶ θυμᾶμαι μὲ πολλὴ συγκίνηση διάφορα περιστατικά. Γιὰ πολλοὺς ἀπὸ αὐτοὺς ἔχω γράψει σχετικὰ σὲ διάφορα κείμενά μου.

7. Ἐρώτηση: Πότε γράψατε τὸ πρῶτο σας βιβλίο καὶ πόσα ἔχετε κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα; Σὲ πόσες γλῶσσες ἔχουν μεταφρασθῇ;

Ἀπάντηση: Τὸ πρῶτο βιβλίο τὸ ἔγραψα τὸ 1977 σὲ ἡλικία 32 χρονῶν καὶ κυκλοφόρησε τὸ 1978 μὲ τίτλο «Μιὰ βραδυὰ στὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους». Ἐπισκεπτόμουν πολὺ συχνὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος, συζητοῦσα μὲ ἐρημῖτες Πατέρες, τῶν ὁποίων ὁ λόγος μὲ ἐντυπωσίαζε καὶ ἕνα τμῆμα αὐτῆς τῆς συζητήσεως κατέγραψα στὸ βιβλίο αὐτό. Δὲν εἶχα σκοπὸ νὰ γράψω βιβλία, ἀλλὰ αὐτὸ ἔγινε ἐπειδὴ αἰσθάνθηκα ἔκπληξη ἀπὸ τὴν ζωὴ καὶ τὴν προσωπικότητα τῶν μοναχῶν ποῦ ζοῦσαν στὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Περπατοῦσα ὧρες ὁλόκληρες γιὰ νὰ τοὺς συναντήσω, συμμετεῖχα σὲ ἀγρυπνίες καὶ ὠφελήθηκα πολὺ ἀπὸ τὴν ζωή τους. Πολλοὶ λένε ὅτι αὐτὸ τὸ βιβλίο εἶναι ὁ πυρῆνας ὅλων τῶν ἄλλων βιβλίων ποῦ ἔγραψα.

Συνολικὰ ὁ ἀριθμὸς τῶν βιβλίων ποῦ κυκλοφόρησαν στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα ἀνέρχεται στὰ 77. Χωρὶς νὰ τὸ ἐπιδιώξω μεταφράσθηκαν 64 βιβλία σὲ 21 ξένες γλῶσσες. Οἱ περισσότερες μεταφράσεις ἔγιναν ἄνευ γνώσεώς μου ἀπὸ τοὺς ἴδιους τοὺς μεταφραστές, οἱ ὁποῖοι στὸ τέλος ζήτησαν τὴν ἄδεια νὰ τὰ ἐκδώσουν. Ὑπῆρχαν περιπτώσεις, ὅπως ἡ ἔκδοση ἑνὸς βιβλίου στὴν ἀραβικὴ γλῶσσα, ποῦ ἔγινε χωρὶς ἄδεια, καὶ βρῆκα τὸ βιβλίο τυπωμένο στὰ ἀραβικὰ ὅταν πῆγα στὸν Λίβανο. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖον μὲ καλοῦν σὲ διάφορα Κράτη νὰ δώσω ὁμιλίες σχετικὰ μὲ τὸ περιεχόμενο τῶν βιβλίων. Φαίνεται ὅτι τὰ βιβλία αὐτὰ ἔχουν ἕνα πανανθρώπινο μήνυμα, ποῦ ἑλκύει τοὺς ἀνθρώπους. Ἔτσι, ἂν στὰ βιβλία ποῦ ἐκδόθηκαν σὲ ὅλες τὶς γλῶσσες προστεθοῦν καὶ τὰ ἀνάτυπα, τότε ὅλα ἀνέρχονται στὸν ἀριθμὸ 255. Τὸ θεωρῶ εὐλογία τοῦ Θεοῦ αὐτὸ τὸ ἔργο, διότι ἔτσι δίδεται ἡ δυνατότητα νὰ ὠφελοῦνται ἄνθρωποι σὲ ὅλο τὸν κόσμο.

8. Ἐρώτηση: Ποιές εἶναι οἱ μεγαλύτερες ἐπιτεύξεις σας ὡς Μητροπολίτης;

Ἀπάντηση: Αὐτὸ δὲν μπορῶ νὰ τὸ κρίνω ἐγώ, ἀλλὰ εἶναι θέμα δικό σας καὶ τῶν ἀνθρώπων ποῦ βλέπουν τὸ ἔργο ποῦ γίνεται μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν κοινωνία. Ἐγὼ θὰ μποροῦσα νὰ πὼ ποιές ἦταν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ οἱ ἐπιδιώξεις μου, ποιός ἦταν ὁ σκοπός μου. Βασικά, ἤθελα νὰ παρουσιάσω τὴν οὐσία τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, ὅπως ἐφαρμόζεται στὴν πράξη καὶ ὄχι στὴν θεωρία, νὰ διδάξω ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ εὐρύτερη οἰκογένειά μας καὶ τὸ πνευματικὸ νοσοκομεῖο ποῦ μᾶς θεραπεύει. Μέσα στὸ πλαίσιο αὐτὸ διοργανώθηκαν οἱ Ἐνορίες, ὡς κέντρα πνευματικῆς ζωῆς, μὲ τὶς ἱερὲς Ἀκολουθίες καὶ τὴν φιλανθρωπικὴ δράση. Ἐπίσης, ἔδωσα μεγάλη σημασία στὴν καλὴ λειτουργία τῶν Ἱδρυμάτων-Κληροδοτημάτων, ὥστε νὰ βοηθήσουν ὅσο εἶναι δυνατὸν τοὺς ἀνθρώπους μέσα στὴν κοινωνία μας. Θὰ χαρῶ πολὺ ὅταν ὁλοκληρωθῇ τὸ Γηροκομεῖο. Ἡ ἐφημερίδα τῆς Μητροπόλεώς μας «Ἐκκλησιαστικὴ Παρέμβαση» δείχνει κάθε μῆνα μερικὲς πτυχὲς τοῦ ἔργου.

9. Ἐρώτηση: Γενικά, εἴσαστε εὐχαριστημένος ἀπὸ τὸ Ποίμνιό σας;

Ἀπάντηση: Ἐπειδὴ ἀγαπῶ τὴν Ρωμηοσύνη, μὲ ὅλη τὴν σημασία τῆς λέξεως, ὡς μιὰ ἰδιαίτερη παράδοση, γι' αὐτὸ καὶ χαίρομαι ποῦ εἶμαι Μητροπολίτης στὴν Ρούμελη καὶ συγκεκριμένα στὴν Ναύπακτο. Γνώρισα τὴν Αἰτωλοακαρνανία ἀπὸ μαθητὴς Γυμνασίου, ὅπως σᾶς εἶπα, ὅταν ἤμουν στὸ Ἀγρίνιο καὶ εἶχα συμμαθητὲς καὶ φίλους ἀπὸ τὴν Ὀρεινὴ Ναυπακτία καὶ αἰσθάνομαι ὡς Αἰτωλοακαρνάν, τώρα δὲ Ναυπάκτιος. Ἀπὸ τότε ἀγάπησα τὸν χαρακτῆρα τῶν Ρουμελιωτὼν καί, βέβαια, ἄκουγα γιὰ τὴν ὄμορφη Ναύπακτο. Περνοῦσα πολλὲς φορὲς ἀπὸ τὴν Ναύπακτο, ὅταν ταξίδευα ἀπὸ τὴν Ἀθήνα στὰ Γιάννενα ἢ ἀπὸ τὴν Λεβαδειὰ στὰ Γιάννενα, ἀλλὰ δὲν μοῦ εἶχε δοθῇ εὐκαιρία νὰ ἐπισκεφθῶ ὅλες τὶς ὀμορφιὲς τῆς Ναυπάκτου καὶ τῆς Ὀρεινῆς Ναυπακτίας. Δοξάζω τὸν Θεὸ γιατί ἡ Ἐκκλησία μὲ ἀνέδειξε στὸν βαθμὸ τοῦ Ἐπισκόπου καὶ μὲ κατέστησε Μητροπολίτη σὲ αὐτὴν τὴν ἱστορικὴ Μητρόπολη, τῆς ὁποίας Ἐπίσκοποι ἦταν μέλη σὲ Οἰκουμενικὲς Συνόδους καὶ ἡ Μητρόπολη Ναυπάκτου ἐπεκτεινόταν μέχρι τὴν Χιμάρα.

Τὸ ὅτι εἶμαι εὐχαριστημένος ἀπὸ τὴν παρουσία μου στὴν Ἱερὰ αὐτὴ Μητρόπολη φαίνεται ἀπὸ τὸ ὅτι ἀρνήθηκα ἐπανειλημμένως προτάσεις νὰ μετατεθῶ σὲ ἄλλες μεγάλες Μητροπόλεις καί, βεβαίως, δὲν ἔχω καμμία ἐπιθυμία μεταθέσεως. Ἐδῶ στὴν Ναύπακτο συνάντησα πολλοὺς καλοὺς ἀνθρώπους, ποῦ ἔχουν ἀγάπη στὸν Θεὸ καὶ τὴν Ἐκκλησία, ἀπέκτησα καλοὺς συνεργάτες, Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, οἱ ὁποῖοι προσφέρονται νὰ βοηθήσουν σὲ ὅ,τι τοὺς ζητήσω. Βεβαίως καὶ ὑπάρχουν προβλήματα, ὅπως ἄλλωστε γίνεται παντοῦ, ἀλλὰ ἐκεῖνο ποῦ καθορίζει τὴν πνευματικὴ καὶ κοινωνικὴ ὑγεία, δὲν εἶναι τὰ προβλήματα καὶ οἱ προβληματικοὶ ἄρρωστοι ἄνθρωποι, ἀλλὰ οἱ ὑγιεῖς πνευματικὰ ἄνθρωποι καὶ οἱ σχέσεις μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων ποῦ ἀντέχουν στὸν χρόνο, ἀφοῦ δὲν στηρίζονται σὲ συμφέροντα οἰκονομικὰ καὶ ψυχολογικά. Εἶναι δὲ γνωστὸν ὅτι οἱ λίγοι ἄρρωστοι ἄνθρωποι δημιουργοῦν θόρυβο, ἀλλὰ οἱ περισσότεροι ὑγιεῖς ἄνθρωποι ἀποτελοῦν τοὺς ὑγιεῖς ἀδένες τοῦ σώματος τῆς κοινωνίας, ποῦ βοηθοῦν στὴν ὁμοιοστασία τῆς κοινωνίας καὶ τὴν διατήρηση τοῦ ἱστοῦ της.

Πρέπει δὲ νὰ σᾶς συγχαρῶ γιὰ τὸ ἔργο ποῦ κάνετε καταγράφοντας τὶς «μνῆμες τῶν ἀνθρώπων», τὶς ὁποῖες διαβάζω ἀνελλιπῶς καὶ χαίρομαι, γιατί βλέπω κρυμμένα διαμάντια καὶ μεγάλους θησαυροὺς ποῦ ζοὺν δίπλα μας. Αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι μεγάλωσαν μὲ φτώχεια, ἀλλὰ μὲ ἀξιοπρέπεια, καὶ μὲ τὴν ζωή τους ἐλέγχουν μερικοὺς ἄλλους ποῦ εἶναι πάντοτε στὸ προσκήνιο, ἀλλὰ εἶναι κούφιοι πνευματικὰ καὶ πολιτιστικά.

Συνέντευξη τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου στήν Μαρίνα Τσαματσούλη

Ἐρώτηση: Ἄν γιά ἐμᾶς τό μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως εἶναι δεδομένο –καθότι ἄν καί ὑπάρχουν προβλήματα αὐτά δέν εἶναι δυσεπίλυτα-, ποιό θά μποροῦσε νά εἶναι τό ἀντίστοιχο μήνυμα γιά τούς Παλαιστίνιους καί τούς Σύριους συνανθρώπους μας;

Ἀπάντηση: Ἐμεῖς θά ἑορτάσουμε καί ἐφέτος μέ τούς παραδοσιακούς τρόπους τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, κατά τήν ὁποία ὁ Χριστός νίκησε τόν θάνατο, καί ὅμως στήν Παλαιστίνη καί στήν Συρία θά συνεχισθῆ ὁ πόνος, ἡ θλίψη, ὁ θάνατος.

Ἔχω ζήσει στήν περιοχή αὐτή ἕνα χρονικό διάστημα στό παρελθόν (1988-1990) καί γνωρίζω πολλούς ἀνθρώπους, μεταξύ τῶν ὁποίων εἶναι καί ὀρθόδοξοι, οἱ λεγόμενοι Ρούμ ὀρτοντόξ, καί τούς σκέπτομαι πολύ συχνά, ἰδιαίτερα αὐτές τίς ἡμέρες.

Ἡ περιοχή εἶναι κέντρο ἀνταγωνισμοῦ καί συμφερόντων πολλῶν Κρατῶν, μέ ἀποτέλεσμα οἱ ἄνθρωποι νά ὑποφέρουν, νά καταστρέφονται, νά θρηνοῦν θύματα. Ὁ πόλεμος εἶναι μιά μεγάλη δοκιμασία στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων, γιατί συνδέεται μέ τό μίσος, τήν κακία, τήν καταστροφή καί τόν θάνατο. Καί ὅταν αὐτό γίνεται ἀπό χριστιανικά Κράτη, τότε εἶναι μιά μορφή σταυροφορίας.

Προσεύχομαι μέ πόνο γιά τούς ἀνθρώπους στήν περιοχή αὐτή, γιατί ὅσα συμβαίνουν, εἶναι πολύ τραγικά. Ἐμεῖς θά ἑορτάσουμε τό πέρασμα ἀπό τόν Σταυρό στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ὅμως αὐτοί θά ἐξακολουθοῦν νά εἶναι σταυρωμένοι. Πρόκειται γιά διαρκῆ σταύρωση, μιά προθανάτια τραγική ἐμπειρία.

Ἐρώτηση: Θεωρεῖτε ὅτι ὁ κόσμος καταλαβαίνει τό νόημα τοῦ Πάσχα ἀκόμη κι ἄν δεχτοῦμε ὅτι οἱ Ἐκκλησίες, ἴσως, καί νά γεμίσουν ἀπό πιστούς αὐτές τίς Ἅγιες μέρες;

Ἀπάντηση: Δυστυχῶς, οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι παραμένουν στά ἐξωτερικά γεγονότα καί ἤ δέν μποροῦν ἤ δέν θέλουν νά εἰσέλθουν στό ἐσωτερικό τους. Αὐτό γίνεται σέ ὅλα τά θέματα τῆς ζωῆς μας. Ὅλα τά γεγονότα καί τά πράγματα ἀπό τήν φύση τους δέν ἔχουν οὐσιαστικό νόημα, καί εἶναι κατά βάση ἀνόητα, λαμβάνουν ὅμως νόημα ἀπό αὐτό πού θά δώσουμε ἐμεῖς σέ αὐτά. Γιά μερικούς τό Πάσχα εἶναι εὐκαιρία ἀναψυχῆς καί ἐκδρομῶν, γιά ἄλλους εἶναι μιά μορφή διατηρήσεως τῶν ἠθῶν καί τῶν ἐθίμων καί γιά ἄλλους μιά τυπική προσέγγιση καί παρακολούθηση τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν.

Ὅμως, στό βάθος τους ὅλα αὐτά τά γεγονότα ἔχουν νά κάνουν μέ τήν ἐλευθερία ἀπό διάφορες ἐξαρτήσεις, τήν ἀπαλλαγή μας ἀπό τά τραγικά ὑπαρξιακά ἐρωτήματα πού συνδέονται μέ τίς ἐνοχές, τόν πόνο καί τόν θάνατο, καί γιά μᾶς τούς Χριστιανούς, τά γεγονότα αὐτά γίνονται ἀφορμή γιά μιά στενότερη γνωριμία μέ τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία.

Ἑπομένως, δέν πρέπει ἁπλῶς νά παρακολουθοῦμε τά γεγονότα αὐτά τυπικά, ἀλλά νά τά «μεταφράζουμε» στήν προσωπική μας ζωή καί νά ἐρευνοῦμε τή σημασία πού ἔχουν γιά τήν ὑπαρξιακή μας ἀγωνία. Τό γεγονός εἶναι ὅτι ὑπάρχει ἐλπίδα ζωῆς, μποροῦμε μέ τήν δύναμη τοῦ Χριστοῦ νά δώσουμε νόημα στήν ζωή καί τόν θάνατο. Ἄς μή περνοῦν ὅλες αὐτές οἱ ἑορτές «ἀμετάφραστες» στήν ζωή μας. Οἱ εὐκαιρίες πού μᾶς δίνονται πρέπει νά γίνουν ἀφορμή γιά ποιότητα καί πληρότητα ζωῆς.

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ἡ τρέχουσα περίοδος χαρακτηρίζεται ὡς μία ἀπὸ τὶς χειρότερες τῶν τελευταίων ἐτῶν τόσο ἀπὸ πλευρᾶς διαβίωσης ὅσο καὶ ἠθικῶν ἀξιῶν. Οἰκονομικὴ κρίση, φτώχεια, περικοπές.. μὲ ἀποτέλεσμα χιλιάδες οἰκογένειες νὰ βρίσκωνται σὲ ἀπόγνωση. Πολλοὶ λένε ὅτι τὸ Ἑλληνικὸ κράτος καταρρέει.. Τί θὰ μᾶς σώση ἄραγε;

Ἀπάντηση: Δὲν εἶμαι βέβαιος ὅτι εἶναι ἡ χειρότερη περίοδος τῶν τελευταίων ἐτῶν, γιατί ἐμεῖς οἱ μεγαλύτεροι περάσαμε καὶ ἄλλες δύσκολες περιόδους. Ὅταν ἤμουν στὸ Δημοτικὸ καὶ τὸ Γυμνάσιο ἡ οἰκογένειά μου βρισκόταν σὲ δεινὴ οἰκονομικὴ κατάσταση. Σπούδασα στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ ἐργαζόμενος, γιατί δὲν εἶχα καμμία οἰκονομικὴ βοήθεια ἀπὸ τὸ σπίτι μου. Οἱ γονεῖς μου ἦταν πολὺ καλοὶ Χριστιανοί, μᾶς ἀγαποῦσαν, ἀλλὰ δὲν εἶχαν τὶς οἰκονομικὲς δυνατότητες νὰ μὲ σπουδάσουν. Ὅμως περάσαμε ὅλες αὐτὲς τὶς δυσκολίες καὶ δοξάζω τὸν Θεό. Ἐπίσης, παλαιότεροι καὶ νεώτεροι περάσαμε ἀπὸ πολέμους, κακουχίες, πεῖνα, ἐμφυλίους σπαραγμούς, δικτατορίες κλπ.

Πάντως, ὁ λαός μας ἔχει πολλὲς πνευματικὲς ἀντιστάσεις, ἔχει πίστη στὸν Θεό, ὑπομονή, ξέρει νὰ προσεύχεται, νὰ ἐμπιστεύεται τὴν Ἐκκλησία, νὰ ἐκκλησιάζεται καὶ νὰ ἐλπίζη στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Τελικά, αὐτὸ ποῦ συνέβη τὰ τελευταῖα χρόνια εἶναι μιὰ ἀποστασία ἀπὸ τὸν Θεό, τὴν Ἐκκλησία, τὶς παραδόσεις, μιὰ ἐκκοσμικευμένη ζωὴ ποῦ συνδέεται μὲ τὴν εὐδαιμονία, τὴν αἰσθησιοκρατία. Μάθαμε νὰ ζοῦμε μὲ εὐμάρεια, γι’ αὐτὸ μᾶς κακοφαίνεται τώρα ποῦ χάσαμε μερικὲς ὑλικὲς ἀπολαύσεις. Ἀλλὰ τελικὰ φαίνεται ὅτι ὅλη αὐτὴ ἡ οἰκονομικὴ εὐμάρεια ἦταν πλασματική, ἦταν μιὰ «φούσκα» ποῦ ἔσπασε, ἦταν μιὰ πλούσια ζωὴ μὲ δανεικά. Αὐτὸ ἦταν λάθος.

Βεβαίως, σήμερα πολλοὶ ὑποφέρουν γιατί ζοὺν στὰ ὅρια τῆς φτώχειας. Τὸ περιγράψατε ὡραῖα στὴν τοποθέτησή σας. Ἡ μείωση τῶν μισθῶν εἶναι ἕνα μεγάλο πρόβλημα, ἀφοῦ οἱ οἰκογενειάρχες δὲν μποροῦν νὰ βοηθήσουν τὰ παιδιά τους στὸ νὰ ζήσουν καὶ νὰ σπουδάσουν. Ὅμως, τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα εἶναι ἡ ἀνεργία τῶν νέων ἀνθρώπων. Εἶναι τρομερὸ νὰ εἶσαι νέος, νὰ ἔχης ὄρεξη γιὰ ἐργασία, νὰ ἔχης πτυχία, νὰ εἶσαι ταλαντοῦχος, καὶ νὰ μὴ μπορῇς νὰ ἐργασθῇς!

Αὐτὴν τὴν δύσκολη περίοδο θὰ μᾶς βοηθήση ἡ πίστη στὸν Θεό, ἡ ὑπομονή, ἡ ψυχραιμία καὶ βεβαίως μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήση ἡ Ἐκκλησία, μὲ τὴν ὅλη ζωὴ ποῦ διαθέτει.

2. Ἐρώτηση: Ἀκούγεται κατὰ καιροὺς ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν στάθηκε στὸ ὕψος τῶν περιστάσεων προκειμένου νὰ δώση ἕνα χέρι βοηθείας στοὺς ἀναξιοπαθοῦντες ποῦ σήμερα αὐξάνονται ραγδαία λόγῳ κρίσης. Δεδομένου ὅτι ὁ φτωχὸς δὲν ἔχει ἀνάγκη μόνο τὸ φαγητό. Τί λέτε;

Ἀπάντηση: Αὐτὸ δὲν εἶναι σωστό, ἔστω καὶ ἂν λέγεται ἀπὸ μερικούς. Ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴν ὅλη ὀργανωτικὴ διάρθρωσή της λειτουργεῖ ὡς θεραπευτικὴ Κοινότητα ποῦ ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν πνευματικὴ καὶ ψυχικὴ ὑγεία τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὶς οἰκονομικὲς ἀνάγκες τους. Εἶναι ὁ μεγαλύτερος φιλανθρωπικός-προνοιακὸς φορέας τῆς Χώρας μας. Ἀπὸ διάφορα βιβλία ποῦ ἐκδόθηκαν, ἀλλὰ καὶ στοιχεῖα ποῦ ἔχει ἡ Ἱερὰ Σύνοδος στὴν διάθεσή της, φαίνεται ὅτι ἡ Ἐκκλησία διαθέτει περίπου ἑπτακόσια πενῆντα (750) Ἱδρύματα ποῦ προσφέρουν βοήθεια στὸν λαὸ καὶ πέρυσι ξοδεύθηκε τὸ φανερὸ καὶ καταγεγραμμένο ποσὸ τῶν ἑκατὸ ἑκατομμυρίων εὐρὼ γιὰ ἔργα πρόνοιας καὶ φιλανθρωπίας. Καὶ αὐτὸ πρέπει νὰ αὐξηθῇ στὶς ἡμέρες μας γιὰ νὰ βοηθήσουμε ἀκόμη περισσότερο τοὺς ἀνθρώπους.

Αὐτὸ βέβαια τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο πρέπει νὰ τὸ δοῦμε μέσα ἀπὸ δύο προϋποθέσεις.

Ἡ μία ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι «Ὑπουργεῖο Κοινωνικῆς Πρόνοιας», δὲν εἶναι αὐτὸς ὁ πρῶτος καὶ ἀποκλειστικὸς σκοπός της. Τὸ Κράτος, κατὰ λόγο δικαιοσύνης, εἶναι ἁρμόδιο νὰ ἐνδιαφέρεται γιὰ τὶς οἰκονομικὲς ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων καὶ κακῶς ποῦ δὲν τὸ κάνει ὅπως πρέπει. Οἱ ἄνθρωποι δὲν θέλουν ἐλεημοσύνη, ἀλλὰ δικαιοσύνη, θέλουν δουλειὰ γιὰ νὰ βγάζουν τὸν ἐπιούσιο ἄρτο μὲ τὸν ἱδρῶτα τους. Δὲν εἶναι δυνατὸν τὸ Κράτος νὰ ἀπεκδύεται τὶς εὐθύνες του καὶ νὰ τὰ φορτώνη σὲ ἄλλους Ὀργανισμοὺς καὶ στὴν Ἐκκλησία.

Ἡ ἄλλη προϋπόθεση εἶναι ὅτι ὁ βαθύτερος σκοπὸς τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ πνευματικὴ βοήθεια στὸν λαό. Τὸ εἴπατε πολὺ καλὰ στὴν τοποθέτησή σας. «Ὁ φτωχὸς δὲν ἔχει ἀνάγκη μόνο ἀπὸ φαγητό». Ὁ Χριστὸς εἶπε: «οὐκ ἐπ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ ἐπὶ παντὶ ρήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ» (Μάτθ. δ', 4). Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ προσφέρη πνευματικὴ τροφὴ στοὺς ἀνθρώπους ποῦ πεινοῦν καὶ διψοῦν γιὰ τὴν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, τὴν ἐσωτερικὴ εἰρήνη, τὴν πνευματικὴ ἐλευθερία, τὴν ἀπόκτηση νοήματος γιὰ τὴν ζωὴ καὶ τὴν ἀντιμετώπιση τοῦ θανάτου. Εἶναι αὐτὰ τὰ λεγόμενα ὑπαρξιακὰ ἐρωτήματα ποῦ ἀπασχολοῦν τοὺς νέους, τοὺς μεσήλικας καὶ τοὺς ἡλικιωμένους, δηλαδὴ τί εἶναι ἡ ζωή, τί εἶναι ὁ θάνατος, γιατί καὶ πῶς θὰ ζούν, πῶς θὰ πεθάνουν. Σήμερα ἀναπτύσσεται ἡ ὑπαρξιακὴ φιλοσοφία καὶ ἡ ὑπαρξιακὴ ψυχολογία, γιὰ νὰ ἀντιμετωπισθοῦν αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα. Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴν θεολογία της, τὴν λατρεία της καὶ τὴν ποιμαντική της διακονία μπορεῖ νὰ βοηθήση ἀποτελεσματικὰ στὸ θέμα αὐτό, πλούσιους καὶ πτωχούς, ἐργαζομένους καὶ ἀνέργους, ἔχοντες καὶ μὴ ἔχοντες. Ἡ κατάθλιψη καὶ ἡ ἀπελπισία κτυπάει παντοῦ καὶ ὅλες τὶς κατηγορίες τῶν ἀνθρώπων. Ὁ Χριστὸς ἦλθε στὸν κόσμο γιὰ νὰ νικήση τὸν θάνατο, τὸν διάβολο, τὴν ἁμαρτία καὶ αὐτὸ τὸ μήνυμα διακηρύσσει ἡ Ἐκκλησία καὶ αὐτὴν τὴν ζωὴ προσφέρει στοὺς ἀνθρώπους. Ἐπειδή, ὅμως, ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀπὸ ψυχὴ καὶ σῶμα γι’ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία ἐνδιαφέρεται καὶ γιὰ τὰ δύο, κατὰ κύριο λόγο γιὰ τὰ πνευματικὰ ζητήματα.

Ἐμεῖς, πάντως, πρέπει νὰ μάθουμε νὰ ζητᾶμε ἀπὸ τὸ Κράτος αὐτὸ ποῦ μπορεῖ νὰ μᾶς δώση καὶ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία αὐτὸ ποῦ μπορεῖ νὰ μᾶς προσφέρη, καὶ ὄχι νὰ συγχέουμε τὶς ἁρμοδιότητες, δηλαδὴ νὰ ζητᾶμε ἀπὸ τὸ Κράτος αὐτὸ ποῦ δίνει ἡ Ἐκκλησία καὶ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία αὐτὸ ποῦ πρέπει νὰ λάβουμε ἀπὸ τὸ Κράτος.

3. Ἐρώτηση: Ἡ «κρίση» τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν πιστεύετε ὅτι συνέβαλε καθοριστικὰ στὰ πάσης φύσεως προβλήματα ποῦ καλεῖται νὰ ἀντιμετωπίση ὁ Ἕλληνας;

Ἀπάντηση: Φυσικὰ οἱ λεγόμενες «ἠθικὲς ἀξίες» προκάλεσαν τὴν κρίση, γιατί μιὰ ζωὴ χωρὶς «ἠθικὲς ἀξίες» καὶ ἀρχές, καταλήγει στὴν ἀρχὴ «ὁ θάνατός σου ἡ ζωή μου», «δίχως Θεὸ ὅλα ἐπιτρέπονται». Τότε δημιουργεῖται ἕνας ἀμοραλισμός, ἕνας ὀπορτουνισμός, μιὰ ἀπαξίωση τῶν ἄλλων καὶ τελικὰ μιὰ ἀλλοτρίωση δική μας. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος γίνεται αἰχμάλωτος μιᾶς ἰδέας, καὶ μάλιστα φανταστικῆς ἢ ἀπάνθρωπης, τότε θέτει μέσα στὴν ζωή του τὸ σπέρμα τῆς καταστροφῆς. Αὐτὸ ἔδειξε ὁ Ντοστογιέφσκι σὲ ὅλα τὰ ἔργα του. Ὁ ὑπεράνθρωπος τοῦ Νίτσε, ποῦ μεταξὺ τῶν ἄλλων διακατεχόταν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ὅτι «ὁ Θεὸς ἀπέθανε» καὶ τὶς ἀρχὲς τοῦ ἀνελέητου πόθου τῆς ἐξουσίας, τῆς ζωῆς χωρὶς ἠθική, τῆς ἀναλγησίας στὸν πόνο τῶν ἄλλων, ὁδήγησε στὸν τρομερὸ δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο καὶ τὸ τρελλὸ λουτρὸ αἵματος ποῦ χύθηκε σὲ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα. Κάτω ἀπὸ κάθε τραγωδία κρύβεται μιὰ ἀπάνθρωπη ἰδεολογία, μιὰ κτηνώδης «ἠθική».

Ὅμως πιστεύω ὅτι γιὰ μᾶς τοὺς Χριστιανοὺς τὰ σύγχρονα προβλήματα δὲν εἶναι θέμα ἠθικῶν ἀξιῶν, ἀλλὰ ἀρνήσεως νὰ τηρήσουμε τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ, ποῦ ἀναφέρονται στὴν ὀλιγάρκεια, τὴν κατὰ Θεὸν πτωχεία, τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὸν πλησίον, τὴν ἀποδέσμευση ἀπὸ τὸν μαμωνά. Τελικά, τὸ πρόβλημα ποῦ προέκυψε, καὶ θὰ προκύπτη πάντα, εἶναι ἡ ἔλλειψη ἀσκητικῆς. Στὴν Ἐκκλησία δὲν μιλᾶμε ἁπλῶς γιὰ ἠθική, βάσει μιᾶς φιλοσοφικῆς δεοντολογίας, ἀλλὰ γιὰ ἀσκητική. Ἂν ὅλοι μάθουμε νὰ ἀρκούμαστε στὰ ἀναγκαῖα γιὰ τὴν ζωή μας, ἂν μάθουμε νὰ ἐξαρτοῦμε τὴν ζωή μας ὄχι ἀπὸ τὸ ἔχειν, ἀλλὰ ἀπὸ τὸ εἶναι, ἂν δώσουμε βαρύτητα στὸν ἐσωτερικὸ ἑαυτό μας καὶ λύσουμε τὸ ὑπαρξιακὸ κενό, ποῦ ὑπάρχει μέσα μας, τότε θὰ λύσουμε καὶ πολλὰ ἄλλα ἐξωτερικὰ προβλήματα ποῦ μᾶς ἀπασχολοῦν.

Ἔτσι, ἡ ἀπομάκρυνση ἀπὸ αὐτὲς τὶς βασικὲς ἀρχὲς τῆς Παράδοσής μας μᾶς ὁδήγησαν ἕως ἐδῶ. Τοὐλάχιστον ἅς ἀνακάμψουμε, ἅς μετανοήσουμε, ἅς ἀλλάξουμε νοῦ, δηλαδὴ ἅς στρέψουμε τὸν νοῦ μᾶς στὸν Θεὸ καὶ ἅς ἐπαναλάβουμε τὴν προσευχὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ: «φώτισόν μου τὸ σκότος».

4. Ἐρώτηση: Οἱ ἄνθρωποι ποῦ σᾶς ἐπισκέπτονται τί εἶδος προβλήματα σᾶς θέτουν; Τί τοὺς «βασανίζει» περισσότερο καὶ τί τοὺς νουθετεῖτε νὰ κάνουν;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἐκκλησία, ὅπως πάντα, εἶναι τὸ μόνο καταφύγιο-«αποκούμπι» στὶς εὐχάριστες καὶ δυσάρεστες στιγμὲς τῆς ζωῆς μας. Ἔχουμε ἀπὸ τὰ μικρά μας χρόνια προσωπικὴ σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία. Μοιάζουμε, ὅπως ἔλεγε ἕνας ἁγιορείτης, σὰν τὰ μικρὰ παιδιὰ ποῦ παίζουν ὅλη τὴν ἡμέρα ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι μὲ τὰ χώματα, λερώνονται, ἀλλὰ ὅταν βραδυάζη καὶ τὰ φωνάζει ἡ μητέρα τους, μπαίνουν στὸ σπίτι γιὰ νὰ ἀναπαυθοῦν, νὰ πλυθοῦν, νὰ φάγουν καὶ νὰ ξεκουρασθοῦν. Αὐτὴ εἶναι ἡ Ἐκκλησία μας, εἶναι ἡ μητρικὴ ἀγκαλιὰ ἀκόμη καὶ γιὰ τὰ πιὸ ἀτίθασα παιδιά της, εἶναι ἡ πατρική μας οἰκογένεια, τὸ πατρικό μας σπίτι. Εἶναι ἡ πνευματική μας μήτρα ποῦ μᾶς ζωογονεῖ, ἀρκεῖ νὰ μὴ σπάσουμε τὸν ὀμφάλιο λῶρο ποῦ μᾶς συνδέει μαζί της. Ὅταν ὅλοι μᾶς ἀπογοητεύουν, μᾶς πληγώνουν, μᾶς στενοχωροῦν, ἡ Ἐκκλησία μᾶς ζεσταίνει καὶ μᾶς παρηγορεῖ.

Καὶ σὲ αὐτὲς τὶς δύσκολες ὧρες πολλοὶ ἄνθρωποι ἔρχονται στὰ Γραφεῖα, στοὺς Ναούς. Ἀνοίγουν τὴν καρδιά τους καὶ λένε τὸν πόνο τους. Μερικὲς φορὲς κλαῖνε καὶ διαμαρτύρονται, ὅπως τὰ παιδιὰ ποῦ εἶναι πληγωμένα καὶ ὅταν συναντοῦν τὴν μάνα τους πέφτουν στὴν ἀγκαλιά της καὶ κλαῖνε ἢ ἀκόμη καὶ ξεσποῦν ἐναντίον της, ὡσὰν αὐτὴ νὰ εὐθύνεται γιὰ ὅσα περνοῦν. Καὶ ἐμεῖς, ὅπως ἡ ὑπομονητικὴ μάνα, ἀπευθύνουμε παρακλητικοὺς λόγους, ἀφοῦ τότε ὁ πονεμένος ἄνθρωπος θέλει ἕνα χάδι, ἕναν τρυφερὸ λόγο, μιὰ παρήγορη φωνή, καὶ στὴν συνέχεια τοὺς βοηθᾶμε ὅσο μποροῦμε καὶ στὰ κοινωνικά τους προβλήματα.

Βεβαίως, τοὺς συγχρόνους ἀνθρώπους βασανίζει ἡ ἀνεργία καὶ ἡ ἔλλειψη τῶν ἀναγκαίων γιὰ νὰ συντηρήσουν τὴν οἰκογένειά τους. Ἀλλὰ κυρίως τοὺς βασανίζει ἡ ἀδιαφορία τῶν ἄλλων, τῶν ἐχόντων καὶ κατεχόντων, ἡ μὴ χρηστὴ διαχείρηση τῶν κοινῶν γιὰ τὰ ὁποῖα εὐθύνονται, ἡ ἀδράνεια νὰ ἐλέγχουν τὰ οἰκονομικὰ τῆς Χώρας. Ἐρωτοῦν: Γιατί αὐτοὶ ποῦ μᾶς διοικοῦσαν νὰ μὴ φροντίζουν γιὰ τὴν οἰκονομία τῆς Χώρας, γιατί νὰ μὴν εἶναι εἰλικρινεῖς μὲ τὸν λαό, γιατί νὰ ἀφήσουν νὰ ἀδειάσουν τὰ ταμεῖα τοῦ Κράτους; Πῶς εἶναι δυνατὸν τὸ Κράτος νὰ εἰσπράττη φόρους ἀπὸ τὸν λαὸ 54 δισ. εὐρώ, ποῦ οὐσιαστικὰ εἶναι ἀνταποδοτικοί, καὶ ἀπὸ αὐτὰ νὰ δίνη τὰ 47 δισ. εὐρὼ γιὰ τοὺς τόκους ποῦ ὀφείλει, ὁπότε νὰ ζοῦμε μόνο μὲ 7 δισ. εὐρώ; Ποιός εὐθύνεται γι’ αὐτὴν τὴν συμφορά; Γιατί ἄδειασαν τὰ ἀσφαλιστικὰ ταμεῖα; Ποιός εὐθύνεται γι’ αὐτό;

Αὐτὰ καὶ ἄλλα πολλὰ λένε. Ἐμεῖς, πάντως, προσπαθοῦμε νὰ ἀνορθώσουμε τοὺς ἀνθρώπους ψυχολογικὰ καὶ πνευματικά, προσπαθοῦμε νὰ νοηματοδοτήσουμε τὸν βίο τους, νὰ τοὺς κάνουμε νὰ συνειδητοποιήσουν ὅτι οἱ βασικές τους ἀνάγκες εἶναι κυρίως οἱ πνευματικές, αὐτὲς στὴν πραγματικότητα ἀναζητοῦν, ἔστω κι ἂν δὲν τὸ καταλαβαίνουν. Φυσικά, κάνουμε ὅ,τι μποροῦμε γιὰ νὰ τοὺς ἁπαλύνουμε τὸν πόνο ἀπὸ τὴν οἰκονομικὴ ἀνέχεια. Προσπαθοῦμε νὰ διοργανώσουμε τὶς Ἐνορίες καὶ τοὺς «Συνδέσμους Ἀγάπης» γιὰ νὰ βοηθήσουν. Συμβουλεύω τοὺς οἰκογενειάρχες τοὐλάχιστον νὰ μαγειρεύουν μερικὲς μερίδες φαγητοῦ περισσότερο ἀπὸ ὅ,τι ἔκαναν προηγουμένως, γιὰ νὰ τὶς δίνουν σὲ ὅσους ἔχουν ἀνάγκη στὴν γειτονιά τους. Κάτι εἶναι καὶ αὐτό.

5. Ἐρώτηση: Τὸ Τριώδιο εἶναι μιὰ εὐκαιρία γιὰ τὸν Χριστιανὸ νὰ κάνη ἕνα νέο ξεκίνημα στὴν ζωή του;

Ἀπάντηση: Ἔχετε δίκαιο ὅταν ἀναφέρεσθε στὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου, μιὰ κατ’ ἐξοχὴν πνευματικὴ περίοδο, περίοδο μετανοίας, προσευχῆς καὶ ἀναθεώρησης πολλῶν πραγμάτων.

Μὲ τὴν ἔναρξη τοῦ Τριωδίου ἀρχίζει μιὰ περίοδος ποῦ φθάνει μέχρι τὸ Πάσχα καὶ ἀπὸ ἐκεῖ μέχρι τὴν ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Πάντων. Μᾶς δίνεται ἡ δυνατότητα νὰ δοῦμε ὅλη τὴν παγκόσμια ἱστορία, ποῦ ἄρχισε μὲ τὴν δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, τὴν πτώση του, τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ, τὴν Σταύρωση καὶ Ἀνάστασή Του, τὴν Πεντηκοστὴ καὶ τὸν ἁγιασμό-θέωση τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτὴ εἶναι στὴν πραγματικότητα ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία, ἡ ὁποία μᾶς δείχνει πῶς μποροῦμε νὰ εἰσέλθουμε στὸ Ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας καὶ νὰ ἑορτάζουμε καὶ ἐμεῖς προσωπικὰ τὴν ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Πάντων.

Αὐτὴ ἡ παγκόσμια καὶ ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία πρέπει νὰ γίνη καὶ προσωπική μας ἱστορία ποῦ ἐκτυλίσσεται στὸν χῶρο τῆς καρδιᾶς, μὲ τὶς πτώσεις καὶ τὶς ἀναστάσεις, μὲ τὶς σταυρώσεις καὶ τὶς ἀπαρνήσεις, μὲ τὰ πάθη καὶ τὴν θεραπεία τους, μὲ τὴν προδοσία καὶ τὴν ἀγάπη τοῦ Νυμφίου, μὲ τὴν κάθοδο στὸν Ἅδη καὶ τὴν ἔγερση ἀπὸ τὸ μνῆμα τῆς ἀπελπισίας, μὲ τὴν ἀπόγνωση καὶ τὴν χαρὰ τῆς ἐμφανίσεως τοῦ ἀναστάντος Χριστοῦ, μὲ τὴν ἀναμονὴ καὶ τὴν ἔλευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ πολλὰ ἄλλα.

Αὐτὰ εἶναι τὰ δικά μας πανηγύρια, δηλαδὴ εἶναι ἡ προσπάθεια νὰ βγάζουμε τὶς μάσκες τῆς ὑποκρισίας καὶ νὰ ἀποκτήσουμε τὴν κατὰ Θεὸν ἁπλότητα, τὸ νὰ μεθέξουμε τοῦ μυστηρίου τοῦ Σταυροῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ.

6. Ἐρώτηση: Πῶς σχολιάζετε τὰ ὅσα εἶπε πρόσφατα ὁ Μητροπολίτης Πειραιῶς Σεραφεὶμ περὶ μασωνίας καὶ ἑβραίων;

Ἀπάντηση: Ποτὲ δὲν σχολιάζω ἀπόψεις ἄλλων Ἀρχιερέων, πολὺ δὲ περισσότερο τὶς ἀπόψεις τοῦ Σέβ. Μητροπολίτου Πειραιῶς Σεραφείμ, ὁ ὁποῖος γενικὰ διακρίνεται γιὰ τὸ ὁμολογιακὸ πνεῦμα, τὴν εἰλικρίνεια καὶ τὸν αὐθορμητισμό του.

Πάντως, μοῦ δίνετε τὴν ἀφορμὴ νὰ πὼ τὴν ἄποψή μου γιὰ τὸ γεγονὸς ὅτι πολλοί, μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ ὁμιλῶν, κάνουν τὴν διάκριση μεταξὺ θρησκείας καὶ Ἐκκλησίας.

Ἡ θρησκεία στηρίζεται στὴν μαγεία, τὴν δεισιδαιμονία καὶ τὸν μυστικισμό. Συνήθως οἱ ἄνθρωποι ποῦ ἀνήκουν σὲ μιὰ θρησκεία πιστεύουν σὲ ἕναν ἰδεατό, ἀνύπαρκτο, φανταστικὸ Θεὸ καὶ οὐσιαστικὰ αὐτὸ εἶναι ἀθεΐα, γιατί ἡ πίστη σὲ ἕναν Θεὸ ποῦ δὲν ὑπάρχει εἶναι ἀθεϊστική. Μιὰ τέτοια πίστη διαστρέφει τὸν διανοητικὸ καὶ νοερὸ κόσμο τῆς ψυχῆς, δημιουργεῖ μίση, ἐχθρότητες, ἀντιπαλότητες καὶ ἐξάπτει τὸν φονταμενταλισμό, τὸν φανατισμό. Πρόκειται γιὰ μιὰ ψυχική, σωματικὴ καὶ κοινωνικὴ διαστροφή.

Ἀντίθετα, ἡ Ἐκκλησία εἶναι μιὰ Κοινότητα ποῦ πιστεύει καὶ λατρεύει ἕναν ζωντανό, ὑπαρκτὸ Θεὸ καὶ οἱ ἄνθρωποι μέσα σὲ αὐτὴν ἀποκτοῦν αἴσθηση τῆς ὑπάρξεώς Του, μὲ τὴν κάθαρση τῆς καρδιᾶς, τὸν φωτισμὸ τοῦ νοῦ καὶ τὴν θέωση. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὴ ἡ ἐν Χριστῷ κοινότητα εἶναι οἰκογένεια ποῦ διατηρεῖ πραγματικὲς σχέσεις μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὸν ἄνθρωπο, εἶναι πνευματικὸ θεραπευτήριο ποῦ θεραπεύει τὸν πνευματικὰ ἀσθενῆ ἄνθρωπο.

Στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία διδάσκεται καὶ βιώνεται ἡ ἐμπειρία τῶν Προφητῶν, Ἀποστόλων καὶ Πατέρων καὶ ἡ ἀγωνιστικότητα τῶν μαρτύρων καὶ τῶν ἀσκητῶν. Μάλιστα, οἱ Ἀποστολικοὶ Πατέρες καὶ οἱ Πατέρες τοῦ 4ου αἰῶνος διατύπωσαν τὴν Ἀποκάλυψη τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν ἑβραϊκὴ καὶ ἑλληνικὴ σκέψη, διέσωσαν τὸ καλύτερο ποῦ συνάντησαν σὲ αὐτοὺς τοὺς πολιτισμούς. Ἔτσι, ὁ Χριστιανισμὸς παρουσιάσθηκε στὴν ἱστορία ὡς τὸ «τρίτο γένος», δηλαδὴ δὲν ἔχει οὔτε ἑβραϊκὴ οὔτε ἑλληνικὴ σκέψη, ἀλλὰ κάτι νέο. Ἔτσι, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ὑπερεθνικὴ καὶ ἐναντίον κάθε ἐθνοφυλετισμοῦ, ὁ ὁποῖος ἔχει καταδικασθῇ ἀπὸ τὴν Σύνοδο τοῦ 1872 στὴν Κωνσταντινούπολη ὡς αἵρεση.

Ὅσοι ἔχουν περάσει μέσα ἀπὸ τὴν λαίλαπα τῶν καταστροφικῶν θρησκειῶν καὶ σεκτῶν καὶ ὅσοι ζοὺν πραγματικὰ μέσα στὴν Ἐκκλησία ὡς κοινότητα, οἰκογένεια καὶ θεραπευτήριο καταλαβαίνουν τὴν διαφορὰ μεταξὺ θρησκείας καὶ Ἐκκλησίας. Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ τὸ ἐξηγήση αὐτὸ μὲ λογικὰ ἐπιχειρήματα. Ἰσχύει ἡ ἀρχή: «Ἔρχου καὶ ἴδε», «γεύσασθε καὶ ἴδετε ὅτι χρηστὸς ὁ Κύριος», «σχολάσατε καὶ γνῶτε».

Πρέπει δὲ νὰ τονίσω ὅτι, ὅταν διάφορες πολιτικές, οἰκονομικὲς ἢ ἐθνικιστικὲς δυνάμεις ἐκμεταλλεύωνται τὶς θρησκεῖες, τότε ἀναφύονται χειρότερα προβλήματα, βασανίζονται πιὸ πολὺ οἱ ἄνθρωποι καὶ οἱ κοινωνίες. Εἶναι τὸ ἴδιο ὅταν οἱ λεγόμενες «Χριστιανοδημοκρατικὲς ἢ σοσιαλιστικὲς κομματικὲς παρατάξεις» ἐκμεταλλεύωνται τὰ ὄντως ἐπαναστατικὰ λόγια τοῦ Χριστοῦ καὶ κάνουν τὸν Χριστιανισμὸ ἰδεολογία μὲ πολιτικοὺς σκοπούς, ὁπότε ἀφυδατώνεται ἡ ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ.

Ἔτσι, σεβόμαστε τὶς θρησκεῖες καὶ τὶς λατρεῖες τους, ἔστω κι ἂν δὲν συμφωνοῦμε μὲ αὐτές, ἀλλὰ ἀρνούμαστε τοὺς ποικιλόμορφους καὶ ἐπικίνδυνους «-ἰσμοὺς» ποῦ ἐκμεταλλεύονται πολιτικά, κοινωνικὰ καὶ οἰκονομικὰ τὰ θρησκευτικὰ συναισθήματα τῶν ἀνθρώπων καὶ ἐπιβάλλουν ποικιλώνυμες καὶ ποικιλότροπες δικτατορίες στὸ ὄνομα τοῦ ὁποιουδήποτε Θεοῦ.

7. Ἐρώτηση: Ὁ κόσμος μᾶς ρωτάει συχνά, μορφὲς ὅπως οἱ γέροντες Παΐσιος καὶ Πορφύριος ὑπάρχουν σήμερα;

Ἀπάντηση: Εὐτυχῶς ποῦ γνωρίσαμε τοὺς φωτισμένους ὄντως Γέροντες, τοὺς πατέρες Παΐσιο καὶ Πορφύριο καὶ ἄλλες σύγχρονες πατερικὲς μορφές, ποῦ μᾶς ἔδειξαν τί εἶναι ἡ Ἐκκλησία καὶ πῶς ἀναδεικνύει ὁ Θεός, διὰ τῆς Ἐκκλησίας, τοὺς φίλους Του. Πολλοὶ ἀπὸ μᾶς αἰσθάνθηκαν κοντά τους τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Αὐτοὶ οἱ Γέροντες παρηγόρησαν χιλιάδες ἀνθρώπους καὶ μάλιστα σὲ πολλὲς περιπτώσεις ἀνέπαυσαν τὰ πιὸ ἀτίθασα παιδιὰ τοῦ Θεοῦ. Πρέπει ὅμως νὰ φανοῦμε ἀντάξιοι αὐτῆς τῆς δωρεᾶς.

Πάντως, ἐφ’ ὅσον ὑπάρχει ὁ Θεὸς καὶ ἡ Ἐκκλησία, ὑπάρχουν πάντα τέτοιες ἅγιες μορφές. Ὅπως εἶπα προηγουμένως, οἱ ἅγιοι εἶναι γεννήματα τῆς Ἐκκλησίας, πέρασαν μέσα ἀπὸ τὸν Σταυρὸ καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, τὴν Πεντηκοστὴ καὶ δίνουν τὴν μαρτυρία τῆς νέας ζωῆς ποῦ ἔφερε στὸν κόσμο ὁ Θεός.

Ἀλλοίμονον ἂν δὲν ὑπάρχουν καὶ σήμερα τέτοιες μορφές. Εἶναι σὰν νὰ θεωροῦμε ὅτι ἔπαυσε νὰ ὑπάρχη ἡ Ἐκκλησία ἢ εἶναι στεῖρα καὶ δὲν γεννᾶ. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι, ὅταν θὰ παύσουν νὰ ὑπάρχουν ἅγιοι, τότε θὰ γίνη ἡ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ.

Στὸ Ἅγιον Ὅρος ὑπάρχουν καὶ σήμερα πολλοὶ εὐλογημένοι μοναχοὶ ποῦ δοξάζουν τὸν Θεὸ καὶ δοξάζονται ἀπὸ Αὐτόν. Τὸ Ἅγιον Ὅρος ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι ἕνα μεγάλο φώς, ποῦ, ὅταν τὸ βλέπουν, ὅσοι δὲν διαθέτουν κατάλληλη ὅραση, τυφλώνονται καὶ νομίζουν ὅτι φταῖνε οἱ μοναχοὶ ποῦ μένουν ἐκεῖ. Ἀλλὰ καὶ ἐκτὸς τοῦ Ἁγίου Ὅρους, στὰ Μοναστήρια καὶ τὶς κοινωνίες ὑπάρχουν εὐλογημένα παιδιὰ τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας, ποῦ φωτίζουν ὅσους καταλαβαίνουν καὶ ἔχουν ἀνάγκη.

Τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι δὲν βλέπουμε ἐμεῖς τοὺς ἁγίους, δὲν τοὺς αἰσθανόμαστε, δὲν ὀσφραινόμαστε τὴν παρουσία τους. Αὐτὸ γίνεται γιατί δὲν ἔχουμε ἀναζητήσεις ὑψηλές, δὲν διαθέτουμε πνευματικὲς αἰσθήσεις γιὰ νὰ τοὺς ἀναγνωρίσουμε καὶ νὰ τοὺς ψηλαφήσουμε. Ἐφαρμόζεται καὶ σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ: «Πὰς γὰρ ὁ αἰτῶν λαμβάνει καὶ ὁ ζητῶν εὑρίσκει καὶ τὼ κρούοντι ἀνοιγήσεται» (Μάτθ. ζ', 8). Ὅσοι ἀναζητοῦν πραγματικὰ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς Ἁγίους, θὰ τοὺς συναντήσουν ὁπωσδήποτε, μᾶλλον αὐτοὶ οἱ ἴδιοι οἱ σύγχρονοι ἐπιζῶντες ἅγιοι θὰ πᾶνε γιὰ νὰ τοὺς βροὺν καὶ νὰ τοὺς γεμίσουν μὲ τὰ δῶρα τοῦ Θεοῦ. Τέτοιος εἶναι ὁ δικός μας Θεός. Ἔρχεται μυστικά, τοῦ ἀρέσει νὰ ἀνατρέπη ὅλα τὰ λογικὰ προγράμματα, φανερώνει τὴν ἀγάπη Του, δυνατά, ξαφνικὰ καὶ ἐκπληκτικὰ σὲ ὅσους πονοῦν καὶ Τὸν ἀναζητοῦν. Μεθάει νηφάλια αὐτοὺς ποῦ ἀναζητοῦν «τὸν καλὸν οἶνον», τὸ δυνατὸ κρασί.

(Δημοσιεύθηκε στὸ ἠλεκτρονικὸ Περιοδικό –agioritikovima.gr– Φεβρουάριος 2011)

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ἡ οἰκονομικὴ κρίση ἔχει χτυπήσει σὰν "κεραυνὸς" ἀφ' ἑνός, τὴν Ἑλληνικὴ Οἰκονομία, ἀφ' ἑτέρου καὶ χιλιάδες συνανθρώπους μας ποὺ ἀδυνατοῦν νὰ καλύψουν ἀκόμα καὶ τὰ ἔξοδα τοῦ μῆνα, 90χιλ νοικοκυριὰ ζοῦν χωρὶς ἠλεκτρικό. Χιλιάδες ἀγανακτισμένοι συμπολῖτες μας ἔχουν κατασκηνώσει ἔξω ἀπὸ τὴ Βουλή, οἱ Εὐρωπαῖοι μᾶς πιέζουν νὰ δεχθοῦμε τὰ σκληρότερα μέτρα λιτότητας τῶν τελευταίων ἐτῶν. Μήπως βρισκόμαστε μπροστὰ σὲ ἀδιέξοδο;

Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχὰς ἡ οἰκονομικὴ κρίση δὲν κτύπησε τὴν χώρα μας σὰν κεραυνός, ἀφοῦ πολλοὶ εἶχαν προειδοποιήσει γι' αὐτὸ πρὶν ἀπὸ χρόνια. Γνώριζαν τὸ θέμα οἱ πολιτικοί, ἀλλὰ φοβοῦνταν νὰ κάνουν διορθώσεις, τὸ γνώριζαν οἱ εἰδικοὶ οἰκονομολόγοι, ἀλλὰ καὶ ἐμεῖς οἱ Κληρικοὶ τὸ ἐντοπίζαμε, βλέποντας τὴν κατακόρυφη αὔξηση τῆς ψεύτικης εὐμάρειας, τὴν μόδα τῶν καταναλωτικῶν δανείων ποὺ λάμβαναν οἱ ἄνθρωποι, τὴν διαφορὰ μεταξὺ κατανάλωσης καὶ παραγωγῆς, τὴν παραθεώρηση τῆς πνευματικῆς ζωῆς, αὐτῆς ποὺ δίνει νόημα στὴν ζωή μας. Ἔχουν γραφὴ πολλὲς σελίδες γιὰ τὸ θέμα αὐτό. Ἀπὸ τὴν δεκαετία τοῦ '60 τοῦ περασμένου αἰῶνος ὁ Μαρκοῦζε ἔκανε λόγο γιὰ τὴν μονοδιάστατη κοινωνία καὶ τὸν μονοδιάστατο ἄνθρωπο ποὺ στηρίζεται σὲ «πλαστικὲς» ἀνάγκες μιᾶς καταναλωτικῆς ζωῆς καὶ τὴν ὑποδούλωσή του σὲ αὐτές. Σήμερα φαίνονται ἔκδηλα τὰ τραγικὰ αὐτὰ φαινόμενα. Οἱ ἡγέτες ἔπρεπε νὰ ἡγοῦνται τοῦ λαοῦ καὶ ὄχι νὰ ἕπωνται, διαφορετικὰ δὲν εἶναι ἡγέτες, ἀλλὰ ἀγόμενοι καὶ φερόμενοι καὶ ὄχι ἄγοντες καὶ φέροντες. Πάντως, ἡ κατάσταση σήμερα εἶναι δύσκολη, χωρὶς νὰ μπορῶ νὰ πῶ ὅτι ἔχει φθάσει στὸ ἀδιέξοδο, γιατί πάντα ὑπάρχουν λύσεις καὶ διέξοδοι. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει μέσα του ἀστείρευτες δυνάμεις, τὸ ἴδιο καὶ ἡ κοινωνία. Ὁ Νίτσε ἔχει πεῖ: «Ἐκεῖνος ποὺ ἔχει ἕναν σκοπὸ στὴν ζωή, μπορεῖ νὰ ἀντέξη σχεδὸν τὸ κάθε τι». Ἡ παράδοση τοῦ τόπου μας εἶναι πολὺ δυνατὴ καὶ θὰ μᾶς βοηθήση, ἀρκεῖ νὰ τὸ θελήσουμε.

2. Ἐρώτηση: Τί μήνυμα θὰ στέλνατε στοὺς "ἀγανακτισμένους " τοῦ Συντάγματος;

Ἀπάντηση: Εἶμαι καὶ ἐγὼ ἕνας ἀπὸ τοὺς «ἀγανακτισμένους» γιὰ τὴν ἀδικία ποὺ ὑπάρχει στὴν κοινωνία, τὴν ὑπονόμευση τῶν προτύπων καὶ τῶν παραδόσεών μας, τὴν νοοτροπία μιᾶς καταναλωτικῆς κοινωνίας, τὰ ἀποτελέσματα τῆς πολιτιστικῆς παγκοσμιοποίησης ποὺ λειτούργησε σὲ βάρος τῶν παραδόσεών μας καὶ τοῦ λαοῦ. Τελικά, ἡ διαμαρτυρία τῶν ἀνθρώπων ἔξω ἀπὸ κομματικοὺς μηχανισμούς, ἡ προσπάθεια νὰ περιφρουρηθοῦν οἱ συγκεντρώσεις, οἱ συζητήσεις ποὺ γίνονται σὲ αὐτὴν τὴν «ἐκκλησία τοῦ Δήμου», εἶναι μιὰ ἐλπίδα, ἀρκεῖ νὰ γίνωνται μὲ σεβασμὸ στὴν δημοκρατία καὶ χωρὶς νὰ ὑπονομευθοῦν οἱ δημοκρατικοὶ θεσμοί. Δὲν θὰ ἤθελα νὰ καταλήξη αὐτὴ ἡ κίνηση σὲ ἀντιδημοκρατικὲς ἐκδηλώσεις, γιατί ἕνας ἀπὸ τοὺς νόμους τῆς ἱστορίας, εἶναι «ἡ ἑτερογονία τῶν σκοπῶν», σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία πολλὲς φορὲς ἕνας ἀγῶνας ἀρχίζει μὲ ἀγαθὲς προθέσεις καὶ καταλήγει σὲ διαφορετικὰ ἀρνητικὰ ἀποτελέσματα. Ἔτσι, ἡ κίνηση τῶν «ἀγανακτισμένων» πρέπει νὰ βοηθήση στὴν βελτίωση τῶν δημοκρατικῶν καὶ κοινωνικῶν θεσμῶν καὶ ὄχι στὴν ὑπονόμευσή τους.

3. Ἐρώτηση: Θὰ εἶστε στὸ πλευρὸ τοὺς ἔμπρακτα; Θὰ παροτρύνατε κληρικοὺς τῆς Μητροπόλεώς σας νὰ κατέβουν στὸ Σύνταγμα;

Ἀπάντηση: Ἡ συμμετοχὴ σὲ κάθε δίκαιη κίνηση εἶναι ποικιλότροπη. Προσωπικά, ἐκφράζοντας τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση, θὰ ἤθελα ἡ Ἐκκλησία νὰ εἰσέρχεται στὴν διηρημένη κοινωνία γιὰ νὰ τὴν ὁδηγῇ στὴν ἑνότητα καὶ ὄχι νὰ τὴν διατηρῇ στὴν διαίρεση. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ μητέρα ὅλων, τῶν δεξιῶν, τῶν ἀριστερῶν, τῶν κεντρώων καὶ σοσιαλιστῶν, τῶν ἀγανακτισμένων καὶ τῶν πονεμένων, τῶν νικητῶν καὶ τῶν ἡττημένων, τῶν ἀρρώστων καὶ τῶν ὑγιῶν. Διακατέχομαι ἀπὸ ἔντονα δημοκρατικὰ αἰσθήματα, γι' αὐτὸ δὲν προτρέπω κανέναν νὰ κάνη κάτι, δὲν τὸν κατευθύνω σὲ κάποια ἐνέργεια χωρὶς νὰ τὸ θέλη, δὲν στερῶ τὴν ἐλευθερία τῶν ἀνθρώπων οὔτε τοὺς παροτρύνω ἄβουλα σὰν νὰ εἶναι ἄλογα ὄντα. Ὁ κάθε ἄνθρωπος εἶναι ἐλεύθερος νὰ ἐνεργήση κατὰ τὸν τρόπο τῆς σκέψεώς του, δημοκρατικά, ἰδίως οἱ Κληρικοὶ πρέπει νὰ ἐνεργοῦν βάσει τῶν ἀρχῶν τῆς παραδόσεώς μας μὲ ὑπευθυνότητα καὶ διάκριση.

4. Ἐρώτηση: Ὁ κόσμος σήμερα δείχνει νὰ ἔχει χάσει κάτι πολύτιμο, τὴν ἐλπίδα.Τί φταίει ἄραγε;

Ἀπάντηση: Πράγματι, σήμερα κυριαρχεῖ μιὰ ἀβεβαιότητα γιὰ τὸ μέλλον, κυρίως ἀπὸ τὰ ἀντιφατικὰ τὰ ὁποῖα ἀκοῦμε καὶ βλέπουμε. Νομίζω σὲ αὐτὴν τὴν ἀτμόσφαιρα τῆς ἀπογνώσεως εὐθύνονται οἱ ψεύτικες ὑποσχέσεις ποὺ δίνονται καὶ οἱ παταγώδεις διαψεύσεις, ποὺ ἀποτελοῦν μεγάλα προβλήματα καὶ ἐγκυμονοῦν κινδύνους. Πολλὲς φορὲς διερωτῶμαι: Γιατί δὲν εἰσακούονται σώφρονες φωνές, ἀκριβοδίκαιες ἐπισημάνσεις; Γιατί τίθενται στὸ περιθώριο τῆς κοινωνίας καὶ τῆς πολιτικῆς ὅσοι ἀπὸ πολὺ καιρὸ μὲ ἐλευθερία καὶ εὐθύτητα ἔκρουαν τὸν κώδωνα τοῦ κινδύνου; Γιατί οἱ διαμορφωτὲς τῆς κοινῆς γνώμης καθοδηγοῦσαν ἐσφαλμένα τὸν λαό, ἀλλὰ καὶ γιατί ὁ λαὸς παρασύρεται ἀπὸ λανθασμένες ἐνέργειες τῆς «τάξης τῶν Εἰδημόνων»; Εἶναι ἐρωτήματα τὰ ὁποῖα δείχνουν ἐνδεχομένως ἔλλειψη παιδείας, κριτικῆς σκέψης, ἀπουσία ὑψηλῶν προτύπων ζωῆς.

5. Ἐρώτηση: Ἡ Ἐκκλησία σήμερα δὲν φαίνεται νὰ δίνη τὴν ἐλπίδα στὸν κόσμο, ὁ ὁποῖος ἀναζητᾶ ἕναν λόγο παρηγοριᾶς, ὅπως μᾶς γράφουν πολλοὶ ἀναγνῶστες μας ποὺ ἔχουν δυσαρεστηθῇ ἀπὸ αὐτό.

Ἀπάντηση: Ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἐλπίδα ζωῆς, γιατί ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο εἶναι διοργανωμένη καὶ ἡ ὅλη θεολογική της διδασκαλία εἶναι ἡ πραγματικὴ «Ἐκκλησία τοῦ δήμου», εἶναι ἡ εὐρύτερη πνευματική μας οἰκογένεια, εἶναι τὸ πνευματικὸ θεραπευτήριο ποὺ θεραπεύει τὶς πνευματικὲς ἀσθένειες καὶ νοηματοδοτεῖ τὸν ἀνθρώπινο βίο. Συγχρόνως ἡ Ἐκκλησία ἱκανοποιεῖ καὶ τὶς οἰκογένειες καὶ τὶς ὑλικὲς ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων. Ἴσως μερικὲς φορὲς νὰ ἀπογοητεύουν οἱ ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας καὶ ὄχι ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία. Ὅμως, ὑπάρχει μιὰ βασικὴ ἀρχή, ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς κάνει ὅλες τὶς κοινωνικές του ἐφαρμογὲς κυρίως μέσα στὸν ἐκκλησιαστικὸ χῶρο. Ὅσοι ἐκλαμβάνουν τὴν Ἐκκλησία ὡς ἰδεολογία, ὡς κοινωνικὸ καὶ θρησκευτικὸ σύστημα ἀπογοητεύονται. Ὅσοι ζοῦν ἔξω ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ συμμετέχουν ἐλάχιστες φορὲς τὸν χρόνο στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή, δὲν γνωρίζουν τί γίνεται μέσα σὲ αὐτήν. Ἀντίθετα, ὅσοι πλησιάζουν τὴν Ἐκκλησία στὸν ἐσωτερικό της χῶρο ὄχι μόνον παρηγοροῦνται, ἀλλὰ γίνονται δυνατοί, γίνονται ἅγιοι μὲ τὴν δύναμη τοῦ Χριστοῦ ὑπερβαίνουν ὅλα τὰ προβλήματα. Τὸ κακὸ εἶναι ὅτι περισσότεροι κάθονται ἔξω ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν κρίνουν γι' αὐτὸ ποὺ δὲν γνωρίζουν.

6. Ἐρώτηση: Κληρικοὶ τῆς Μητρόπολης Αἰγιαλείας τὶς προάλλες διαδήλωσαν στὸ Σύνταγμα ἐκφράζοντας ἔτσι τὴν συμπαράστασή τους σὲ ὅλους τοὺς ἀγανακτισμένους πολῖτες. Συμφωνεῖτε μὲ αὐτὴ τὴν κίνηση;

Ἀπάντηση: Δὲν μπορῶ νὰ σχολιάσω ἐνέργειες ἄλλων Κληρικῶν, ποὺ ἀνήκουν μάλιστα σὲ ἄλλες Μητροπόλεις. Ἐγὼ ἤδη σᾶς εἶπα τὶς ἀπόψεις μου. Ἄλλωστε, ἡ συμπαράσταση σὲ κάθε κίνηση βελτίωσης τῶν κοινωνικῶν πραγμάτων εἶναι πολύτροπη καὶ δὲν ἐξαντλεῖται μόνον σὲ μιὰ ἐνέργεια, δὲν εἶναι μονοσήμαντη. Κάθε μέλος τῆς Ἐκκλησίας ἔχει τὸν δικό του χαρακτῆρα, τὸν δικό του τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον ἐνεργεῖ καὶ δὲν ἀπολυτοποιοῦνται οὔτε μαζοποιοῦνται ὅλοι οἱ ἄνθρωποι.

7. Ἐρώτηση: Τὴν ἴδια ὥρα, στὸ πλαίσιο τοῦ μεσοπρόθεσμου προγράμματος ἀνακοινώθηκε μείωση τῆς κρατικῆς δαπάνης γιὰ τὴν μισθοδοσία τῶν κληρικῶν.

Ἀπάντηση: Δὲν γνωρίζω νὰ ὑπάρχη κάποια ἐπίσημη ἀνακοίνωση γιὰ τὸ θέμα αὐτό. Ἐκεῖνο ποὺ γνωρίζω εἶναι ὅτι τὸ Κράτος ἔκανε κατὰ καιροὺς συμβάσεις μὲ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας, μὲ τὶς ὁποῖες πῆρε τὴν ἐκκλησιαστικὴ περιουσία μὲ ἀνταλλαγὴ τὴν μισθοδοσία τῶν Κληρικῶν. Καὶ εἶναι γνωστὸν ὅτι τὸ Κράτος πρέπει νὰ σέβεται τὶς συμβάσεις ποὺ ὑπογράφει, γιατί διαφορετικὰ εἶναι ἀναξιόπιστο, δὲν ἐνεργεῖ μὲ δικαιοσύνη καὶ σεβασμὸ στοὺς θεσμοὺς τῆς κοινωνίας. Ἡ οἰκονομική, ὅμως, κρίση ποὺ μαστίζει τὴν πατρίδα μας δὲν προῆλθε ἀπὸ τοὺς μισθοὺς τῶν Κληρικῶν, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἀλόγιστη διαχείριση τοῦ δημοσίου χρήματος, ἀπὸ τὴν ἔλλειψη δικαίων νόμων καὶ διαφάνειας, ἀπὸ τὴν διαφθορὰ καὶ τὴν φοροδιαφυγή, ἀπὸ τὴν ἀπάτη τοῦ Χρηματιστηρίου, ἀπὸ τὴν κατασπατάληση τῶν ἀσφαλιστικῶν ταμείων κ.ἄ. Ἂς εἴμαστε εἰλικρινεῖς καὶ ὄχι ὑποκριτές. Σὲ αὐτὴν τὴν κατάσταση δὲν εὐθύνονται καθόλου οἱ Κληρικοί, ἀντίθετα μάλιστα, ὅπως πάντα ἔτσι καὶ τώρα, εἶναι συμπαραστάτες τοῦ λαοῦ, πρωταγωνιστοῦν, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ἐκκλησιαστικὸ καθῆκον τους, καὶ στὸν τομέα τῆς φιλανθρωπίας, λειτουργῶντας πάνω ἀπὸ ἑπτακόσια (700) Ἱδρύματα, καθὼς ἐπίσης πρωταγωνιστοῦν σὲ ἔργα πολιτιστικὰ μὲ τὴν συντήρηση τῶν ναῶν ποὺ πολλοὶ εἶναι μνημεῖα πολιτισμοῦ. Οἱ Κληρικοὶ εἶναι οἱ πιὸ θετικοὶ παράγοντες μέσα στὴν κοινωνία. Καὶ στὶς Μητροπόλεις, τὶς Ἐνορίες καὶ τὰ Μοναστήρια ποὺ εἶναι αὐτοχρηματοδοτούμενα, ἐκτὸς ἀπὸ μερικὲς ἐξαιρέσεις, δὲν παρατηρήθησαν καταχρήσεις καὶ κάποια ὑπέρβαση τοῦ προϋπολογισμοῦ τους. Δηλαδή, ἀπὸ πλευρᾶς διαχειριστικῆς οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ὀργανισμοὶ εἶναι πρότυπα γιὰ τὴν Πολιτεία.

8. Ἐρώτηση: Ἡ κ. Διαμαντοπούλου στὴν πρόσφατη συνεδρίαση τῆς μικτῆς ἐπιτροπῆς Διαλόγου Πολιτείας καὶ Ἐκκλησίας, οὐσιαστικὰ ζήτησε θυσίες λέγοντας «Αὐτὴ τὴν ἐποχὴ ἔχει σημασία τί προσφέρεις "ἐσὺ" στὴν πατρίδα, ὄχι τί προσφέρει ἡ πατρίδα σοῦ σὲ "ἐσένα"». Ἡ Ἐκκλησία εἶναι διατεθειμένη νὰ ἀνταπεξέλθη σὲ αὐτὴ τὴν πρόκληση;

Ἀπάντηση: Κατ' ἀρχήν, χαίρομαι γιατί σήμερα γίνεται λόγος γιὰ τὴν πατρίδα καὶ ὅλοι ἐνδιαφέρονται γιὰ τὴν σωτηρία της. Πρὶν τὴν οἰκονομικὴ κρίση ὅλοι μιλοῦσαν γιὰ τὰ ἀγαθὰ τῆς παγκοσμιοποίησης, γιὰ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση καὶ ὑποχωροῦσε ὅ,τι εἶχε σχέση μὲ τὸ ἔθνος καὶ τὴν πατρίδα. Σήμερα ἄλλαξαν τὰ πράγματα πρὸς τὴν σωστὴ κατεύθυνση, δηλαδὴ γίνεται μιὰ ἰσορροπία μεταξὺ Πατρίδας καὶ οἰκουμενικότητας. Ἡ ἀγάπη μας πρὸς τὴν πατρίδα εἶναι πρωτεῦον ἀγαθό, χωρὶς βέβαια αὐτὸ νὰ μετατρέπεται σὲ σωβινισμό. Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος καὶ οἱ κατὰ τόπους Μητροπόλεις μὲ τὴν ὅλη ὀργάνωσή τους κάνουν ὅ,τι μποροῦν περισσότερο γιὰ τὴν ἀνακούφιση τοῦ ἀνθρώπινου πόνου. Ὅπου ὑπάρχουν ὀργανωμένες ἐνορίες οἱ ἄνθρωποι βρίσκουν στὴν Ἐκκλησία λύσεις σὲ πολλὰ θέματα, ἤτοι ψυχολογικά, κοινωνικά, ὑπαρξιακὰ καὶ πάνω ἀπὸ ὅλα πνευματικά. Ὅσοι συνδέονται μὲ τὴν Ἐκκλησία συνήθως ἀγαποῦν στὴν πράξη τὴν Πατρίδα, εἶναι πραγματικοὶ πατριῶτες. Πάνω ἀπ' ὅλα ἀγαποῦν τὸν κάθε πονεμένο ἄνθρωπο καὶ ἀσχολοῦνται μὲ τὸν ἀνθρώπινο πόνο.

9. Ἐρώτηση: Τελικά, οἱ μισθοὶ τῶν κληρικῶν κινδυνεύουν νὰ περικοποῦν; Εἶναι διασφαλισμένοι νὰ καταβάλλωνται ἐξ ὁλοκλήρου ἀπὸ τὸ Κράτος; Δεδομένου ὅτι, τὸ τελευταῖο διάστημα ἐπικρατεῖ μία σύγχυση στοὺς Ἐκκλησιαστικοὺς κύκλους.

Ἀπάντηση: Αὐτὸ τὸ θέμα θὰ τὸ χειρισθῇ ἡ Διαρκὴς Ἱερὰ Σύνοδος καὶ ἂν χρειασθῇ ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Ἐγὼ ἔχω ἐμπιστοσύνη στὰ Συνοδικὰ Ὄργανα ποὺ ἀντιμετωπίζουν τὰ θέματα μὲ ψυχραιμία, νηφαλιότητα καὶ ὑπευθυνότητα. Εἶμαι μέλος τῆς Ἱεραρχίας δεκαέξι χρόνια καὶ συμμετεῖχα τρεῖς φορὲς στὴν Διαρκῆ Ἱερὰ Σύνοδο καὶ μὲ τοὺς τρεῖς τελευταίους Ἀρχιεπισκόπους (Σεραφείμ, Χριστόδουλο, Ἱερώνυμο) καὶ διεπίστωσα τὸν σοβαρὸ τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἀντιμετωπίζουν τὰ θέματα, χρησιμοποιῶντας κάθε φορὰ τον ἀνάλογο τρόπο. Βρίσκω τὴν εὐκαιρία νὰ ὑπενθυμίσω κάτι τὸ ὁποῖο εἶπα πολλὲς φορές, ὅτι δυστυχῶς ἔχει ἐπικρατήσει ἡ ἄποψη στὸν λαὸ ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἔχει ἀμύθητη περιουσία. Αὐτὸ εἶναι ἕνας μῦθος. Τὸ Κράτος κατὰ καιροὺς ἔχει δεσμεύσει τὸ 96% τῆς ἀρχικῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας, ἐνῷ ἀπὸ τὸ ἐναπομεῖναν 4%, τὸ 3% εἶναι δεσμευμένο, δηλαδὴ ἡ Ἐκκλησία σήμερα διαθέτει τὸ 1% τῆς ἀρχικῆς τῆς περιουσίας. Ἕνα μεγάλο μέρος τῆς περιουσίας της τὸ ἔχει δώσει γιὰ φιλανθρωπικοὺς καὶ ἐκπαιδευτικοὺς σκοπούς. Ἡ Ἐκκλησία καὶ οἱ Κληρικοί της εἶναι εὐεργέτες τοῦ Ἔθνους καὶ τῆς Κοινωνίας. Ἂν ἐπιστρέψη τὸ Κράτος τμῆμα τῆς περιουσίας ποὺ δέσμευσε στὴν Ἐκκλησία καὶ ἂν τῆς ἐπιτρέψη νὰ ἀξιοποιήση τὴν νόμιμη περιουσία της, τότε ἡ Ἐκκλησία πιθανὸν νὰ μπορέση νὰ ἀντιμετωπίση τὴν μισθοδοσία τῶν Κληρικῶν της ἢ μέρους αὐτῆς.

10. Ἐρώτηση: Νὰ πᾶμε λίγο καὶ στὸ Ἅγιον 'Ὅρος. Πιστεύετε ὅτι ἔχει πληγεῖ σημαντικὰ ἡ εἰκόνα του, μετὰ τὰ ὅσα ἀκούστηκαν γιὰ τὴν πολύκροτη ὑπόθεση Βατοπαιδίου;

Ἀπάντηση: Τὸ Ἅγιον Ὅρος εἶναι ἕνας μεγάλος θησαυρός, ἕνα διαχρονικὸς φωτεινὸς φάρος. Εἶναι ἕνα λαμπρὸ κομμάτι της Ρωμανίας-Βυζαντίου ποὺ διατηρεῖται στὶς ἡμέρες μας. Διασώζει τὴν ἐμπειρικὴ θεολογία, τὶς προϋποθέσεις τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος, τὴν μεγάλη πολιτιστικὴ κληρονομιά. Εἶναι ξεγελασμένος ὅποιος νομίζει ὅτι πλήττεται τὸ Ἅγιον Ὅρος ἀπὸ μερικὰ λάθη ἢ παραλείψεις, ὅπως ἀνόητος εἶναι αὐτὸς ποὺ πιστεύει ὅτι θὰ σβήση τὸν ἥλιο μὲ τὸν σίελό του. Τὸ Ἅγιον Ὅρος, ὅπως καὶ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, εἶναι ἕνας δυνατὸς ὀργανισμὸς ποὺ χωνεύει καὶ τὶς πιὸ σκληρὲς τροφές. Μὲ ἀξίωσε ὁ Θεὸς γιὰ πολλὰ χρόνια νὰ ἐπισκέπτομαι τὸ Ἅγιον Ὅρος, νὰ ζήσω τὴν κοινοβιακή, τὴν σκητιώτικη καὶ τὴν ἐρημικὴ ζωὴ καί, βέβαια, νὰ γνωρίσω τὸν μυστικὸ κτύπο τῆς καρδιᾶς τοῦ Ἁγίου Ὅρους ποὺ εἶναι ἡ προσευχὴ καὶ μάλιστα ἡ προσευχὴ γιὰ ὅλο τὸν κόσμο. Ἐπίσης, γνώρισα ἁγιασμένους ἀνθρώπους ποὺ φανέρωναν ποιός εἶναι ὁ φυσικὸς ἄνθρωπος ἀπὸ πλευρᾶς θεολογικῆς. Θὰ μποροῦσα νὰ ἀναφέρω πολλὰ παραδείγματα συγχρόνων Γερόντων ποὺ γνώρισα, ποὺ ἔδειχναν ἀγάπη σὲ ὅλους τοὺς προσκυνητές, ἀλλὰ δὲν θὰ τὸ κάνω, γιὰ ἔλλειψη χώρου. Πάντως αὐτοί μας ἔθρεψαν μὲ τὸν λόγο τους καὶ τὴν ἀγάπη τους, μᾶς ἔδειξαν τί εἶναι ὁ Θεὸς καὶ πῶς πρέπει νὰ ζοῦμε ὡς Χριστιανοὶ ὀρθόδοξοι.

Τώρα ποὺ ὑφιστάμεθα τὴν οἰκονομικὴ κρίση καὶ ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες γίναμε ἀντικείμενο χλεύης ὅλου τοῦ κόσμου, ἀφοῦ εἴμαστε τὰ πρωτοσέλιδα τῶν ἐφημερίδων καὶ τῶν τηλεοπτικῶν μέσων, μποροῦμε νὰ καταλάβουμε καλύτερα ὅτι ὡς Χώρα δυστυχῶς δὲν ἔχουμε νὰ παρουσιάσουμε στὸν σύγχρονο κόσμο οὔτε πρωτοπόρα ἐπιστήμη οὔτε ὑψηλὴ τεχνολογία, ἀλλὰ μόνον τὴν ὀρθόδοξη θεολογία, ποὺ τὴν ἀναζητοῦν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι σὲ Ἀνατολὴ καὶ Δύση, καὶ τὸν θαυμάσιο ρωμαΐικο πολιτισμό, δηλαδὴ τὴν ἁγιογραφία, τὴν ὑμνογραφία, τὴν βυζαντινὴ μουσική, τὴν ναοδομία κλπ. Μέσα ἀπὸ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ θεωροῦμε τὸ Ἅγιον Ὅρος, μὲ τοὺς ἁγιασμένους μοναχούς του ἀλλὰ καὶ τὰ ἔργα τους, ὡς ἀτίμητο θησαυρὸ ποὺ δέχεται τὸν σεβασμὸ ἑκατομμυρίων ἀνθρώπων. Εἶναι ὅ,τι ἐκλεκτὸ ἔχουμε νὰ παρουσιάσουμε στὴν Εὐρώπη καὶ τὸν κόσμο, ποὺ δείχνει ποιός εἶναι ὁ γνήσιος ὀρθόδοξος ἀνθρωπισμὸς καὶ ποιός εἶναι ὁ βαθύτερος σκοπὸς τοῦ ἀνθρώπου. Τοὐλάχιστον αὐτὸ δὲν πρέπει νὰ τὸ ξεχνᾶμε.

11. Ἐρώτηση: Οἱ Βατοπαιδινοὶ πατέρες ὑποστηρίζουν, βασιζόμενοι σὲ σχετικὰ ἔγγραφα, ὅτι ἡ Λίμνη Βιστωνίδα ἀνήκει στὴν Μονὴ καὶ ὅτι ὅλα ἔγιναν νόμιμα. Μάλιστα, κάνουν λόγο γιὰ σκευωρία. Τί λέτε;

Ἀπάντηση: Ἐκεῖνο ποὺ ξέρω εἶναι ὅτι τὸ ἄρθρο 181 τοῦ Νομοθετικοῦ Διατάγματος τῆς 10/16-9-1926 «Περὶ κυρώσεως τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου τοῦ Ἁγίου Ὅρους» διαγορεύει: «Πᾶσα ἡ ἀκίνητος περιουσία τῶν ἱερῶν Μονῶν εἶναι ἀπολύτως ἀναπαλλοτρίωτος ὡς πρᾶγμα θείῳ δικαίῳ». Καὶ τὸ ἄρθρο 188 τοῦ ἰδίου Νομοθετικοῦ Διατάγματος διαγορεύει: «Ὁ παρὼν Καταστατικὸς Χάρτης τίθεται ἐν ἰσχύι ἀπὸ τῆς ἐγκρίσεως αὐτοῦ ὑπὸ τῆς Κοινότητος καὶ τῆς ἐπικυρώσεως τοῦ Κράτους. Ἀπορρέει δὲ ἐκ τῶν αὐτοκρατορικῶν Χρυσοβούλλων τε καὶ τυπικῶν, Πατριαρχικῶν Σιγιλλίων, Σουλτανικῶν Φιρμανίων, ἰσχυόντων Γενικῶν Κανονισμῶν καὶ ἀρχαιοτάτων Μοναχικῶν θεσμῶν καὶ καθεστώτων». Αὐτὸ σημαίνει ὅτι τὸ ἴδιο τὸ Κράτος ἀποδέχθηκε νομοθετικῶς τὴν ἰσχὺ τῶν Χρυσοβούλλων, τῶν Σιγιλλίων, τῶν Φιρμανίων, τῶν ἰσχυόντων Γενικῶν Κανονισμῶν καὶ ἀρχαιοτάτων Μοναχικῶν θεσμῶν καὶ καθεστώτων. Βέβαια, ἡ γνησιότητα τῶν ἐγγράφων ἐλέγχεται ἀπὸ ἁρμόδια Κρατικὰ Ὄργανα καὶ ὁ Καταστατικὸς Χάρτης τοῦ Ἁγίου Ὅρους, βάσει τοῦ 105 ἄρθρου τοῦ ἰσχύοντος Συντάγματος, συντάσσεται καὶ ψηφίζεται ἀπὸ τὶς εἴκοσι Μονὲς τοῦ Ἁγίου Ὅρους μὲ σύμπραξη τῶν ἀντιπροσώπων τοῦ Κράτους καὶ ἐπικυρώνεται ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ τὴν Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων. Εἶναι φανερό, λοιπόν, ὅτι τὸ περιουσιακὸ καθεστὼς τοῦ Ἁγίου Ὅρους καθορίζεται μὲ νόμους τοῦ Κράτους καὶ ὄχι μὲ συναισθηματισμούς, προκαταλήψεις καὶ ποικίλες σκοπιμότητες.

Τὸ ἐρώτημα τὸ ὁποῖο ὅμως τίθεται εἶναι, μήπως οἱ πολιτικοί, ὅλων τῶν κομμάτων, γιὰ δικούς τους λόγους, ἐνεπλάκησαν στὴν ὑπόθεση τοῦ Βατοπαιδίου ἀρνητικὰ ἢ θετικά. Πιστεύω μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου ἡ ἱστορία θὰ φανερώση τὸ τί πραγματικὰ συνέβη τὴν περίοδο ἐκείνη. Ἤδη ἔρχονται μερικὰ στοιχεῖα στὸ φὼς τῆς δημοσιότητος. Πάντως, ὑπάρχει ἕνας ἀδήριτος πνευματικὸς νόμος σύμφωνα μὲ τὸν ὁποῖον οἱ ἀδικίες ποὺ προξενεῖ κάποιος στοὺς ἄλλους ἐπιστρέφουν πάνω του. Αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ ἐκκλησιαστικὲς καὶ γιὰ πολιτικὲς ὑποθέσεις. Ὅσο περνοῦν τὰ χρόνια, βλέπουμε συνεχῶς τὴν ἐκπλήρωση αὐτοῦ τοῦ πνευματικοῦ νόμου.

12. Ἐρώτηση: Καὶ νὰ κλείσουμε μὲ τὸ ἔργο στὴ Μητρόπολή σας. Μιλῆστε γιὰ αὐτό;

Ἀπάντηση: Ἡ Ἱερὰ Μητρόπολή εἶναι ἀπὸ τὶς μικρότερες καὶ τὶς πτωχότερες Ἱερὲς Μητροπόλεις, ἀλλὰ ἀγωνιζόμαστε νὰ δείξουμε τὸ πραγματικὸ πρόσωπο τῆς Ἐκκλησίας στὴν κοινωνία μας. Αὐτό, ἐκτὸς ἀπὸ τὰ Μυστήρια, γίνεται μὲ τὸν ὀρθόδοξο θεολογικὸ λόγο ποὺ θεραπεύει τὸν ἄνθρωπο καὶ δίνει φῶς, ζωὴ καὶ προοπτική, μὲ τὴν διοργάνωση τῆς Ἐνορίας ὡς μιᾶς οἰκογένειας καὶ θεραπευτικῆς κοινότητας, μὲ τὴν διατήρηση τῆς πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς μὲ τὰ πολλὰ μνημεῖα τὰ ὁποῖα διαθέτει, μὲ τὴν ἐπικοινωνία μὲ τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὴν ἐξάσκηση τοῦ φιλανθρωπικοῦ ἔργου κλπ. Εἰδικότερα, σὲ κάθε Ἐνορία τῆς πόλεως ἔχουν συστηθῇ Σύνδεσμοι Ἀγάπης ποὺ ἀσχολοῦνται ἐθελοντικὰ μὲ τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο σὲ ἐπίπεδο Μητροπόλεως λειτουργοῦν οἱ παιδικὲς Κατασκηνώσεις μὲ τὴν φιλοξενία διαφόρων ποιμαντικῶν ἐκδηλώσεων εἶμαι πρόεδρος σὲ ἕνδεκα Ἱδρύματα-Κληροδοτήματα, τὰ ὁποῖα ἐξασκοῦν ἀνεγνωρισμένο κοινωνικὸ καὶ φιλανθρωπικὸ ἔργο κ.π.ά. Γιὰ ὅλες τὶς δραστηριότητες τῆς Μητροπόλεως τὸ κοινὸ ἐνημερώνεται κάθε μῆνα ἀπὸ τὴν Ἐφημερίδα μας Ἐκκλησιαστικὴ Παρέμβαση (www.parembasis.gr), ἡ ὁποία ἔχει ὡς ἀρχὴ νὰ παρεμβαίνη σὲ διάφορα θέματα μὲ θεολογικὸ λόγο, ποὺ εἶναι ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας.

Βέβαια, ὑπάρχουν σήμερα πολλὰ προβλήματα, ἀλλὰ πάνω ἀπ' ὅλα αὐτὰ ὑπάρχει ὁ Θεὸς ποὺ εὐλογεῖ κάθε προσπάθεια καὶ ἐνδυναμώνει τὴν διάθεσή μας. Πρέπει νὰ καταλάβουμε ὅτι δὲν εἴμαστε ὀρφανοὶ πάνω στὴν γῆ, ἀλλὰ ἔχουμε Θεὸ Πατέρα, οὔτε μοναχοπαίδια τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ ἔχουμε καὶ ἄλλα ἀδέλφια, καθὼς ἐπίσης ἡ πραγματικὴ πατρίδα μας εἶναι ὁ Παράδεισος, ἐνῷ ἐδῶ εἴμαστε ξένοι καὶ πάροικοι. Μέσα σὲ αὐτὰ τὰ πλαίσια ἀγωνιζόμαστε νὰ ἀποφεύγουμε τὴν φιλαυτία καὶ νὰ ἀποκτοῦμε φιλοθεΐα καὶ φιλανθρωπία. Ἡ ἐπίλυση τῶν θεολογικῶν προβλημάτων ποὺ ἀπασχολοῦν τὸν ἄνθρωπο ἐπιλύουν καὶ τὰ κοινωνικὰ προβλήματα, διαφορετικὰ θὰ εἴμαστε δυστυχισμένοι.Εἶναι γνωστὸν ὅτι στὸν Γαλλικὸ Μάη τοῦ '68 ἐπικρατοῦσαν μερικὰ συνθήματα, ὅπως: «καταναλώνετε περισσότερο, ζῆτε λιγότερο», «τελικὰ θὰ σκάσετε ὅλοι ἀπὸ τὴν καλοπέραση». Εἶναι χαρακτηριστικὸ δὲ ἕνα ἀπὸ τὰ συνθήματα ποὺ ἐπικρατοῦσε τότε: «ἀρνούμαστε ἕναν κόσμο ὅπου ἡ βεβαιότητα ὅτι θὰ πεθάνουμε ἀπὸ τὴν πεῖνα ἀνταλλάσσεται μὲ τὸν κίνδυνο νὰ σβήσουμε ἀπὸ ἀνία», «ἡ ἀνία ἐξαπλώνεται, ἡ ἀνία εἶναι ἀντιεπαναστατική». Τὸ ἐρώτημα εἶναι: πεῖνα ἢ ἀνία; Ἀσφαλῶς πρέπει νὰ φροντίσουμε γιὰ τὸν περιορισμὸ τῆς πείνας, ἀλλὰ χειρότερη εἶναι ἡ ἀνία, ποὺ ἐκδηλώνεται καὶ μέσα στὴν καλοπέραση. Τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα εἶναι ὁ καταναλωτισμός.

Κλείνοντας τὴν συνέντευξη αὐτή, θὰ ἤθελα νὰ σᾶς εὐχαριστήσω καὶ νὰ ὑπενθυμίσω στοὺς ἀναγνῶστες ὅτι στὴν καθημερινή μας ζωὴ ἔχουμε πάρα πολλὰ νὰ κάνουμε θετικά, ἀντὶ νὰ κλαῖμε τὴν μοῖρα μας. Μποροῦμε νὰ βοηθοῦμε ὅσους ἔχουν ἀνάγκη, νὰ συνεργοῦμε στὴν βελτίωση τῶν κοινωνικῶν συνθηκῶν μὲ τὴν πάταξη τῆς διαφθορᾶς καὶ τῆς φοροδιαφυγῆς, νὰ προσευχόμαστε στὸν Θεό, νὰ ἀπαλλασσόμαστε ἀπὸ τὴν ἀνία καὶ τὴν ἀκηδία, νὰ ἀποκτοῦμε νόημα ζωῆς. Δὲν ταυτίζεται τὸ «εἶναι» τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ «ἔχειν», δὲν ταυτίζεται ἡ εὐτυχία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν κατανάλωση καὶ τὴν εὐδαιμονία. Πρέπει νὰ ἀγωνιζόμαστε γιὰ τὴν ἀνόρθωση τῆς κοινωνίας, ἀλλὰ τελικὰ μπορεῖ κανεὶς νὰ εἶναι ἐλεύθερος ζῶντας καὶ στὶς χειρότερες κοινωνικὲς συνθῆκες ἢ μπορεῖ νὰ εἶναι δοῦλος καὶ ἀπελπισμένος ζῶντας στὶς καλύτερες κοινωνικὲς συνθῆκες. Πάντα ὑπάρχει μιὰ δυνατότητα ὑπέρβασης τῶν κοινωνικῶν συνθηκῶν καὶ αὐτοῦ τοῦ θανάτου. Ὁ ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι αἰχμάλωτος τῶν κοινωνικῶν συνθηκῶν, ἀλλὰ νὰ κυριαρχῇ πάνω σὲ αὐτές. Τὸ μεγαλύτερο κοινωνικὸ πρόβλημα εἶναι ὁ θάνατος. Καὶ μέσα στὸν ἀγῶνα γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς ὑλικῆς εὐμάρειας, βλέπω τὸν φόβο τοῦ θανάτου. Ποιός θὰ μᾶς ἐλευθερώση ἀπὸ αὐτόν; Εὐτυχῶς ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ χῶρος τῆς ἀναστάσεως.–

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

1. Ἐρώτηση: Σεβασμιώτατε, ἡ ἐφημερίδα τοῦ Ρουμανικοῦ Πατριαρχείου, Ziarul Lumina, ἔχει πάλι τὴν χαρὰ καὶ τὸ προνόμιο νὰ λάβη μιὰ συνέντευξη ἀπὸ Σᾶς, γιατί ὁ Χριστιανὸς θὰ ἔπρεπε νὰ κάνη τὴν προσπάθεια νὰ καταλάβη, νὰ συνειδητοποιήση τὶς πνευματικές του ἀρρώστιες, τὰ πάθη του καὶ νὰ τὰ θεραπεύση. Αὐτὸ τὸ διάβημα δὲν εἶναι ὅμως εὔκολο. Στὰ ἔργα σας μιλᾶτε πολὺ γιὰ τὴν ὀντολογικὴ ἀρρώστια τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος ὅμως συνήθως θεωρεῖ ἀρρώστια τὴν σωματικὴ καὶ τὴν ψυχολογικὴ καὶ αὐτὲς τὶς ἀρρώστιες προσπαθεῖ νὰ τὶς θεραπεύση στὰ νοσοκομεῖα. Ἀλλιῶς, ἀντιλαμβάνεται τὴν ζωή του στὴν καθημερινότητα ὡς ὁμαλή, ὑγιῆ κατάσταση. Τί εἶναι ἡ πραγματικὴ ἀρρώστια τοῦ ἀνθρώπου, γιατί χρειάζεται «ἰατρικὴ ἐν Πνεύματι;». Γιατί εἶναι ἀποφασιστική, ἀπαραίτητη ἡ θεραπεία;

Ἀπάντηση: Στὴν Ἁγία Γραφή, τὰ λειτουργικὰ κείμενα καὶ τὰ ἔργα τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας γίνεται πολὺς λόγος γιὰ τὴν ἀσθένεια τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν θεραπεία του. Βεβαίως ὑπάρχει ἡ σωματικὴ ἀσθένεια, ἡ ψυχολογικὴ ἀσθένεια καὶ ἡ πνευματικὴ ἀσθένεια. Μεταξὺ αὐτῶν ὑπάρχει ἀλληλεξάρτηση. Τὸ θέμα τῆς ἀσθενείας πρέπει νὰ τὸ δὴ κανεὶς ἀπὸ τὴν πτώση τῶν Πρωτοπλάστων. Ὁ ἄνθρωπος πρὶν τὴν πτώση ζοῦσε διαφορετικὰ ἀπ' ὅ,τι σήμερα. Ὁ νοὺς τοῦ εἶχε ἐπικοινωνία μὲ τὸν Θεό, ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ φώτιζε τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος γράφει ὅτι ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα πρὶν ἁμαρτήσουν ζοῦσαν στὸν Παράδεισο ὡς ἄγγελοι. Μετὰ ὅμως τὴν ἁμαρτία ἐπῆλθε ὁ πνευματικὸς θάνατος, δηλαδὴ ἡ διακοπὴ τῶν σχέσεων μὲ τὸν Θεὸ καὶ ἀκολούθησε ὁ σωματικὸς θάνατος. Ἀπὸ τότε ὁ ἄνθρωπος γεννιέται μὲ τὴν θνητότητα καὶ παθητότητα, ὅπως ἐκφράζονται μὲ τὶς ἀσθένειες, τὰ πάθη καὶ τὸν θάνατο.

Ἡ ἀντιμετώπιση τῶν σωματικῶν ἀσθενειῶν γίνεται ἀπὸ τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη, τὴν ὁποῖα σεβόμαστε, διότι ἁπαλύνει τὸν πόνο τῶν ἀνθρώπων. Ἐπίσης, γιὰ τὰ ψυχολογικὰ προβλήματα ἐνδιαφέρεται ἡ ψυχολογία μὲ τὶς πολλές της θεωρίες, ὅπως τὴν ψυχαναλυτική, τὴν γνωστική, τὴν συμπεριφοριστική, τὴν ὑπαρξιακή. Ἡ Ἐκκλησία θεραπεύει τὰ πνευματικὰ νοσήματα, γι' αὐτὸ γίνεται λόγος γιὰ «ἰατρικὴ ἐν πνεύματι ἐπιστήμη». Ἡ πνευματικὴ ἀσθένεια εἶναι ὅταν ὁ νοὺς τοῦ ἀνθρώπου ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὸν Θεό. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς γράφει: «Νοὺς ἀποστὰς τοῦ Θεοῦ ἢ δαιμονιώδης γίνεται ἢ κτηνώδης», δηλαδὴ ὅταν ὁ νοὺς τοῦ ἀνθρώπου ἀπομακρυνθῇ ἀπὸ τὸν Θεό, τότε γίνεται δαιμονιώδης μὲ τὰ πάθη τῆς ὑπερηφανίας καὶ κτηνώδης μὲ τὰ πάθη τῆς φιληδονίας καὶ τῆς φιλοκτημοσύνης.

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος κάνει διάκριση μεταξὺ σαρκικοῦ, ψυχικοῦ καὶ πνευματικοῦ ἀνθρώπου. Σαρκικὸς ἄνθρωπος εἶναι αὐτὸς ποῦ δὲν ἔχει τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτὸς χαρακτηρίζεται καὶ ὡς ψυχικὸς ἄνθρωπος, ἀφοῦ λειτουργοῦν ὅλες οἱ ψυχικὲς ἐνέργειες, χωρὶς ὁ ἄνθρωπος ὅμως νὰ ἔχη αἰσθητῶς τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πνευματικὸς ἄνθρωπος εἶναι αὐτὸς ποῦ εἶναι ναὸς τοῦ Παναγίου Πνεύματος, δηλαδὴ ἔχει τὴν Χάρη τοῦ Βαπτίσματος καὶ τοῦ Χρίσματος καὶ μέσα στὴν καρδιά του γίνεται ἡ νοερὰ προσευχή. Τότε ἐκδηλώνονται ὅλα τὰ χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Κατὰ τοὺς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας ὅποια σχέση ὑπάρχει μεταξὺ σώματος καὶ ψυχῆς, τέτοια σχέση ὑπάρχει μεταξὺ ψυχῆς καὶ Ἁγίου Πνεύματος. Δηλαδή, ὅταν ἡ ψυχὴ φεύγη ἀπὸ τὸ σῶμα, τότε τὸ σῶμα πεθαίνει. Ἔτσι καὶ ὅταν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὴν ψυχή, ἡ ψυχὴ εἶναι νεκρὰ κατὰ Θεόν. Ὁπότε, ὅταν οἱ Πατέρες ὁμιλοῦν γιὰ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, ἐννοοῦν τὴν ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὴν κοινωνία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό, τὴν κατὰ φύσιν καὶ ὑπὲρ φύσιν κίνηση τῶν ἐνεργειῶν τῆς ψυχῆς. Μὲ ἄλλα λόγια, ἡ θεραπεία συνίσταται στὴν μετατροπὴ τῆς φιλαυτίας σὲ φιλοθεΐα καὶ φιλανθρωπία.

2.Ερώτηση: Στὰ ἔργα σας γιὰ τὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου ὑποστηρίζετε, κατὰ τὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι «ἡ Ἐκκλησία εἶναι πνευματικὸ θεραπευτήριο ποὺ θεραπεύει τὸν πνευματικὰ ἄρρωστο ἄνθρωπο». Αὐτὴ ἡ ἀντίληψη βρίσκεται σὲ ἀντιλογία μὲ τὴν κοινὴ νοοτροπία τῆς ἐποχῆς μας γιὰ τὴν ὁποῖα ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνα πλαίσιο τῆς κοινωνικῆς ἢ πολιτιστικῆς ἐκδηλώσεως μεταξὺ ἄλλων ἐπιλογῶν ποῦ μᾶς προσφέρει ἡ κοινωνία. Γιὰ τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο, ἡ θεραπεία ὅμως ἔχει σχέση μόνο μὲ τὴν ἰατρική, μὲ τὴν παθολογία, ψυχολογία ἢ μὲ τὴν ψυχιατρική. Πῶς ἑρμηνεύετε τὸν ἰσχυρισμό σας ὅτι «ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου γίνεται μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας»;

Ἀπάντηση: Ἐφ' ὅσον προηγουμένως κάναμε τὴν διάκριση μεταξὺ σωματικῆς, ψυχολογικῆς καὶ πνευματικῆς θεραπείας γίνεται ἀντιληπτὸ ὅτι αὐτὴ ἡ μέθεξη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος γίνεται μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὰ Μυστήρια καὶ τὴν ἀσκητικὴ ζωή. Ἔτσι μποροῦμε νὰ καταλάβουμε τὸν λόγο τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σαρὼφ ὅτι σκοπὸς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτὸ εἶναι τὸ βασικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία, κατὰ τὴν διαδασκαλία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, εἶναι Σῶμα Χριστοῦ καὶ ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας. Κατὰ δὲ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ ἡ Ἐκκλησία εἶναι κοινωνία θεώσεως, δηλαδὴ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν θέωση, διὰ τῆς καθάρσεως τῆς καρδιᾶς καὶ τοῦ φωτισμοῦ τοῦ νοῦ.

Μὲ αὐτὴν τὴν ἔννοια λέμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι Πνευματικὸ θεραπευτήριο, ποῦ θεραπεύει τὰ πνευματικὰ νοσήματα τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτὸ τὸ συναντοῦμε στὴν παραβολὴ τοῦ Καλοῦ Σαμαρείτου καὶ σὲ πολλὰ κείμενα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καὶ πολλῶν ἄλλων ἁγίων Πατέρων, τῶν ὁποίων τὰ ἔργα περιλαμβάνονται στὸ βιβλίο τῆς «Φιλοκαλίας». Ἐφ' ὅσον ἡ Ἐκκλησία εἶναι πνευματικὸ θεραπευτήριο, αὐτὸ σημαίνει ὅτι καὶ οἱ Κληρικοὶ εἶναι οἱ πνευματικοὶ θεραπευτές. Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης χρησιμοποιοῦσε τὸ παράδειγμα τοῦ Νοσοκομείου γιὰ νὰ δείξη τὸν σκοπὸ καὶ τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Ἔλεγε ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι ὁ διευθυντὴς τῆς κλινικῆς, οἱ Κληρικοὶ εἶναι οἱ ἰατροὶ ποῦ κατευθύνονται ἀπὸ τὸν Ἐπίσκοπο-διευθυντὴ γιὰ τὴν θεραπεία τῶν ἀσθενῶν, οἱ συνεργάτες τῶν Κληρικῶν ποῦ ἐργάζονται στὸν Ναὸ εἶναι τὸ νοσηλευτικὸ προσωπικὸ καὶ βέβαια οἱ ἄνθρωποι μὲ τὰ διάφορα πάθη εἶναι οἱ ἀσθενεῖς ποῦ ἐπιδιώκουν νὰ βροὺν θεραπεία.Βεβαίως, ἡ Ἐκκλησία παράγει καὶ τὶς ἐκκλησιαστικὲς τέχνες, δημιουργεῖ πολιτισμό, ἀσχολεῖται καὶ μὲ τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο. Ἀλλὰ αὐτὸ εἶναι συνέπεια τοῦ προηγουμένου. Τὸ πρωτεῦον ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, νὰ ἑνωθῇ ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸν Θεὸ καὶ νὰ θεωθή. Οἱ ἄνθρωποι ποῦ θεραπεύονται παράγουν ἀξιόλογο πολιτισμὸ καὶ εὐεργετοῦν ποικιλοτρόπως τὴν κοινωνία. 

3.Ερώτηση: Ἐπιστρέφουμε στὸ θέμα τῆς κοινῆς νοοτροπίας τοῦ συγχρόνου πολιτισμοῦ. Ἀφ’ενός, ἡ Ἐκκλησία ἔχει ἀποκαλυμμένες ἀλήθειες, τὶς ὁποῖες τὶς θεωρεῖ θεῖες καὶ ἀπόλυτες. Αὐτὰ εἶναι τὰ δόγματα. Ἀφ' ἑτέρου, στὸν σύγχρονο πολιτισμὸ δὲν ὑπάρχει πιὰ ἀπόλυτη ἀλήθεια, ὑπάρχουν ὅμως διάφορες ἰδεολογίες καὶ ὁ ἄνθρωπος διαλέγει σὲ συνάρτηση μὲ τὸν ὑποκειμενισμό του καὶ στὸ πέρασμα τῆς ζωῆς μπορεῖ νὰ κάνει περισσότερες ἰδεολογικὲς ἐπιλογές. Τί εἶναι τὰ δόγματα στὴν ἀντίληψη τῆς Ἐκκλησίας, ἀφοῦ ὁρίσατε τὴν Ἐκκλησία ὡς «θεραπευτήριο τοῦ πνευματικὰ ἀρρώστου ἀνθρώπου» καὶ ἰσχυρίζεστε ὅτι «ὅταν ἀλλοιώνεται ἡ πίστη, ἀλλοιώνεται καὶ ἡ σωτηρία. ὅταν ἀλλοιώνεται ἡ πίστη, τότε ἀλλοιώνεται καὶ ὁ τρόπος καὶ ἡ μέθοδος θεραπείας»;

Ἀπάντηση: Στὴν Ἐκκλησία ὑπάρχουν καὶ δόγματα, ποῦ ἀναφέρονται στὸν Τριαδικὸ Θεό, στὴν πραγματικότητα ὅμως τὰ δόγματα λέγονται ὅροι καὶ θεσπίσθηκαν ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Αὐτὸ φαίνεται στὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως. Ἡ λέξη ὅρος σημαίνει τὸ ὅριον ποῦ ξεχωρίζει τὴν ἀλήθεια ἀπὸ τὴν πλάνη. Ἐπειδὴ οἱ αἱρετικοὶ χρησιμοποιοῦσαν τὴν φιλοσοφία γιὰ νὰ κατανοήσουν τὸ μυστήριο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἐξαναγκάσθηκαν νὰ ὁριοθετήσουν τὴν πίστη, γιὰ νὰ μὴ συγχέεται μὲ αἱρετικὲς ἀπόψεις. Ἔτσι, τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ὁριοθέτηση τῆς Ἀποκαλύψεως. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι οἱ ἅγιοι Πατέρες διὰ τῆς καθάρσεως τῆς καρδίας καὶ τοῦ φωτισμοῦ τοῦ νοὸς ἔφθασαν στὴν θεωρία τοῦ Θεοῦ, εἶδαν τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ καὶ στὴν συνέχεια χρησιμοποίησαν κάποιον ὅρο-δόγμα γιὰ νὰ ἐκφράσουν αὐτὴν τὴν ἐμπειρία τὴν ὁποῖα ἀπέκτησαν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι.

Μὲ αὐτὲς τὶς προϋποθέσεις λέμε ὅτι τὸ δόγμα εἶναι ἔκφραση τῆς ἐμπειρίας, ἀλλὰ καὶ συγχρόνως ὁδοδείκτης ποῦ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν ἐμπειρία. Ὅσοι θέλουμε νὰ δοῦμε τὸν Θεὸ καὶ νὰ ἀποκτήσουμε κοινωνία μαζί Του, ἔχοντας ὑπ' ὄψιν τὰ δόγματα, ἀκολουθοῦμε τὴν ἀληθινὴ πορεία, βρισκόμαστε μέσα στὴν Ἐκκλησία, προσαρμόζουμε τὴν ζωὴ μᾶς στὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ καὶ ἔχουμε τὴν ἐλπίδα νὰ φθάσουμε κάποτε στὴν θέωση. Ἔτσι τὸ δόγμα συνδέεται στενὰ μὲ τὸ ἦθος. Ὁπότε, ὅταν ἀλλοιώνεται τὸ δόγμα, ἀλλοιώνεται ὁ ὁδοδείκτης καὶ φυσικὰ δὲν ὁδηγεῖ στὸ ἐπιθυμητὸ τέλος. Ἀλλὰ καὶ ὅταν ὁ ἄνθρωπος δὲν ζὴ σύμφωνα μὲ τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ δὲν ὁδηγεῖται στὴν βίωση τοῦ δόγματος. Ἀκόμη οἱ Πατέρες παρομοιάζουν τὰ δόγματα μὲ φάρμακα. Τὸ φάρμακο βοηθᾶ τὸν ἄνθρωπο νὰ θεραπευθῇ καὶ νὰ ἀποκτήση τὴν ὑγεία. Ἔτσι τὸ δόγμα εἶναι τὸ φάρμακο ποῦ κατασκεύασαν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε νὰ θεραπευθῇ ὁ ἄνθρωπος. Ὅπως γίνεται φανερό, τὰ δόγματα-ὅροι δὲν εἶναι ἰδεολογίες, ἀλλὰ συνδέονται μὲ τὴν θεοπτία. Ἡ ἰδεολογία εἶναι ἀπόρροια στοχασμῶν, φαντασίας, λογικῶν σκέψεων, ἐνῷ τὰ δόγματα εἶναι καταγραφὴ καὶ ὁριοθέτηση τῆς ἀποκαλυπτικῆς ἀλήθειας, τῆς φανερώσεως τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπο. Ἔτσι οἱ ἰδέες εἶναι λογικὰ κατασκευάσματα ποῦ ἀναιροῦνται ἀπὸ ἄλλες ἰδεολογίες, ἐνῷ τὰ δόγματα εἶναι γεύση ζωῆς, συνδέονται μὲ τὴν ἐμπειρία, μεταμορφώνουν ὁλόκληρη τὴν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου.

4.Ερώτηση: Ἴδια ἐρώτηση σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας: Τί εἶναι τὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας σὲ σχέση μὲ τὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου;

Ἀπάντηση: Ὅλη ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἕνα μυστήριο, γιατί εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ ποῦ ἔχει ἀναστηθῇ καὶ ἀναληφθῇ. Ὅποιος ζὴ πραγματικὰ μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας δέχεται τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ. Ὅσα γίνονται μέσα στὴν Ἐκκλησία, ἀκόμη καὶ αὐτὴ ἡ προσευχὴ εἶναι ἕνα μυστήριο. Τὰ βασικὰ Μυστήρια εἶναι τὸ Βάπτισμα, τὸ Χρῖσμα καὶ ἡ θεία Εὐχαριστία, διὰ τῶν ὁποίων κανεὶς μετέχει τῆς Χάριτος τοῦ Χριστοῦ, ὅπως τὰ κλήματα συνδέονται μὲ τὴν ἄμπελο. Ὑπάρχουν καὶ ἄλλα Μυστήρια, ὅπως ἡ Ἱερωσύνη, ὁ Γάμος, τὸ Εὐχέλαιο, ἡ ἱερὰ Ἐξομολόγηση. Γενικά, τὰ Μυστήρια εἶναι οἱ κρουνοί -βρῦσες διὰ τῶν ὁποίων μετέχουμε τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ.

Βέβαια, κατὰ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ δὲν μετέχεται ἀπροϋποθέτως, ἀφοῦ εἶναι ἀπαραίτητη καὶ ἡ δική μας συνέργεια. Ἔτσι, ὁ Θεὸς εἶναι ὁ ἐνεργῶν καὶ ὁ ἄνθρωπος ὁ συνεργῶν. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι γιὰ νὰ ἐνεργήσουν τὰ Μυστήρια στὸν ἄνθρωπο, πρέπει καὶ ὁ ἄνθρωπος νὰ ζὴ ἀσκητικά, δηλαδὴ νὰ τηρῇ τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ στὴν ζωή του. Ἔτσι ἐπιτυγχάνεται ἡ θεραπεία. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως φαίνεται στὰ ἔργα τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου καὶ τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, ἔχουν συνδέσει τὸ Μυστῆρο τοῦ Βαπτίσματος μὲ τὴν κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπὸ τὰ πάθη, τὸ Μυστήριο τοῦ Χρίσματος μὲ τὸν φωτισμὸ τοῦ νοῦ καὶ τὸ Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας μὲ τὴν θέωση τοῦ ἀνθρώπου.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὅπως καὶ ὅλοι οἱ ἄλλοι Πατέρες, συνέδεαν πολὺ στενὰ τὰ Μυστήρια μὲ τὴν ἄσκηση. Ἄλλωστε, αὐτὸ δίδαξε καὶ ὁ Χριστὸς μὲ τὴν ἐντολὴ ποῦ ἔδωσε στοὺς Μαθητάς Του: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν» (Μάτθ. κή' 19-20). Στὸ «βαπτίζοντες» συμπεριλαμβάνονται τὰ Μυστήρια καὶ μὲ τὸ «διδάσκοντες τηρεῖν» ἐννοεῖται ἡ ἀσκητικὴ ζωή, δηλαδὴ ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ.

5.Ερώτηση: Ἐπισημαίνετε σὲ κάποιο σημεῖο τοῦ ἔργου σας «Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία» ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι, ἂν καὶ παρακολουθοῦν τακτικὰ τὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας –πηγαίνουν στὴν Ἐκκλησία, ἐξομολογοῦνται, κοινωνοῦν– πάντως δὲν θεραπεύονται. Τί γίνεται; Αὐτὸς εἶναι ἕνας πολὺ σοβαρὸς ἰσχυρισμός.

Ἀπάντηση: Ἡ ζωή μας μέσα στὴν Ἐκκλησία δὲν ἐξαντλεῖται σὲ μία τυπικὴ παρακολούθηση τῆς θείας Εὐχαριστίας ἢ σὲ μιὰ τυπικὴ συμμετοχή μας σὲ κάποιο Μυστήριο, ἀλλὰ προϋποθέτει ἕνωση καὶ κοινωνία μας μὲ τὸν Χριστό. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἀπαιτεῖται μιὰ ὁλοκληρωτικὴ μεταμόρφωση ψυχῆς καὶ σώματος. Οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας χρησιμοποιῶντας στὸ σημεῖο αὐτὸ καὶ τὶς ἀπόψεις τοῦ Πλάτωνος, διδάσκουν ὅτι ἡ ψυχὴ ἔχει τρεὶς δυνάμεις, ἤτοι τὸ λογιστικό, τὸ ἐπιθυμητικὸ καὶ τὸ θυμικό. Οἱ τρεὶς αὐτὲς δυνάμεις τῆς ψυχῆς μποροῦν νὰ λειτουργοῦν παρὰ φύση, κατὰ φύση καὶ ὑπὲρ φύση. Ἡ παρὰ φύση λειτουργία τους ἐκφράζεται μὲ τὰ πάθη, ποῦ ἐκδηλώνονται στὸ λογιστικό, τὸ ἐπιθυμικὸ καὶ τὸ θυμικό. Ἡ κατὰ φύση καὶ ὑπὲρ φύση κίνηση τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς γίνεται μὲ τὴν ὅλη ζωὴ μέσα στὴν Ἐκκλησία, καὶ αὐτὸ λέγεται μεταμόρφωση τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ οἱ τρεὶς δυνάμεις προσφέρονται στὸν Θεὸ ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ τὸν Θεό, σκέπτεται τὸν Θεὸ καὶ τηρεῖ τὶς ἐντολές Του. Ἂν δὲν γίνη αὐτό, τότε ἡ παρουσία μας στὴν Ἐκκλησία εἶναι τυπική, μηχανικὴ καὶ ὄχι οὐσιαστικὴ καὶ πραγματική. Σὲ αὐτὸ συντελοῦν τὰ Μυστήρια, ἡ θεία Λειτουργία καὶ ἡ ὅλη ἀσκητικὴ ζωή. Εἶναι σημαντικὸ ὅτι πέρα ἀπὸ τὴν λειτουργικὴ ζωὴ ὑπάρχει καὶ ἡ νηπτική-ἡσυχαστικὴ παράδοση, ὅπως τὴν ἐκφράζουν οἱ ἡσυχαστὲς Πατέρες. Γι' αὐτὸ ἐπιμένουμε στὴν σύνδεση τῶν Μυστηρίων μὲ τὴν ἡσυχαστικὴ ζωή.

6.Ερώτηση: Ποιός εἶναι ὁ ρόλος τῆς ταπείνωσης στὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου;

Ἀπάντηση: Ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι τὸ πρῶτο ἁμάρτημα ποῦ διέπραξε ὁ Ἀδάμ. Θέλησε νὰ γίνη Θεὸς χωρὶς ὑπακοὴ στὸ θέλημά Του. Ἡ ὑπερηφάνεια συνετέλεσε καὶ στὴν πτώση τῶν δαιμόνων. Ἡ θεραπεία τοῦ πάθους τῆς ὑπερηφάνειας γίνεται μὲ τὴν ταπείνωση, ἡ ὁποία ἐκφράζεται μὲ τὴν ὑπακοή. Ἔτσι ὅταν ὑπακούουμε στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ δείχνουμε ὅτι βιώνουμε τὴν ταπείνωση καὶ ἔτσι διὰ τῆς ταπεινώσεως θεραπεύεται ἡ πτωτικὴ κατάσταση. Αὐτὸ φαίνεται στὴν περίπτωση τοῦ νέου Ἀδὰμ ποῦ εἶναι ὁ Χριστός. Ἐφ' ὅσον ὁ παλαιὸς Ἀδὰμ ἔχασε τὴν κοινωνία τοῦ μὲ τὸν Θεὸ μὲ τὴν ὑπερηφάνειά του, γι' αὐτὸ καὶ ὁ Χριστός, ποῦ εἶναι ὁ Νέος Ἀδάμ, διορθώνοντας τὸ λάθος τοῦ Ἀδὰμ ἐκένωσε ἑαυτὸν μορφὴν δούλου λαβῶν καὶ διὰ τῆς ταπεινώσεως καὶ ὑπακοῆς στὸν Πατέρα Του θεράπευσε τὸ ἀνθρώπινο γένος. Ἑπομένως, ὅταν ὑπακούουμε στὸν θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ στὸν Πνευματικό μας Πατέρα, τότε ταπεινωνόμαστε καὶ κοινωνοῦμε μὲ τὸν νέο Ἀδάμ, τὸν Χριστό, καὶ θεραπευόμαστε.

7.Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, τί εἶναι ἡ ἀνάσταση τῆς ψυχῆς σὲ αὐτὴ τὴν προοπτικὴ τῆς θεραπείας τοῦ ἀνθρώπου;

Ἀπάντηση: Μετὰ τὴν πτώση τοῦ Ἀδάμ, ὅπως εἴπαμε προηγουμένως, ἐπῆλθε ὁ πνευματικὸς θάνατος, ὁ χωρισμὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Θεό, καὶ ἀκολούθησε ὁ σωματικὸς θάνατος. Τώρα μὲ τὴν Χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μέσα στὸν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν μετέχουμε στὰ Μυστήρια καὶ τὴν ἀσκητικὴ ζωή, γίνεται ἡ πνευματικὴ ἀνάσταση καὶ θὰ ἀκολουθήση ἡ τελικὴ ἀνάσταση τῶν σωμάτων. Δηλαδή, πρώτη ἀνάσταση εἶναι ἡ μετοχή μας στὸ Βάπτισμα, τὸ Χρῖσμα καὶ τὴν θεία Λειτουργία, κατὰ τὴν ὁποῖα ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ἑνώνεται μὲ τὸν Χριστὸ καὶ τὸ σῶμα δέχεται τὶς ἐνέργειες τῆς ἀκτίστου Χάριτος. Καὶ δεύτερη ἀνάσταση εἶναι ἡ μελλοντικὴ ἀνάσταση τῶν σωμάτων ποῦ θὰ γίνη κατὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ αἰώνια κοινωνία μας μὲ τὸν Χριστό, ἡ συμμετοχή μας στὴν αἰώνια Ἐκκλησία, στὸ οὐράνιο συλλείτουργο.

Οὐσιαστικά, λοιπόν, θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου κατὰ τὴν ὀρθόδοξη παράδοση αὐτὸ ποῦ λέμε ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία, εἶναι ἡ μετοχή μας στὴν πρώτη ἀνάσταση, στὴν ἑνότητα καὶ κοινωνία μας μὲ τὸν Χριστό, ὁπότε ὅλο τὸ εἶναι μας, ψυχὴ καὶ σῶμα, κινεῖται πρὸς τὸν Θεὸ καὶ ἔχουμε τὴν ἐλπίδα νὰ ζήσουμε καὶ τὴν δεύτερη ἀνάσταση. Αὐτὴ ἡ ἀνάσταση συνδέεται μὲ τὴν ἀληθινὴ ἐπανάσταση. Πράγματι, ἡ λέξη ἐπανάσταση στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα σημαίνει ἐπανέρχομαι στὴν προηγούμενη θέση (ἐπαν-ἵστημι), δηλαδὴ στὴν πρὸ τῆς πτώσεως καὶ πρὸ τοῦ θανάτου ζωή, οὐσιαστικὰ λοιπὸν δηλώνει τὴν ἀνάσταση ἐν Χριστῷ. Καὶ αὐτὴ εἶναι ἡ πραγματικὴ ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία.

8.Ερώτηση: Γιατί ἔχουμε ἀμφιβολίες γιὰ τὴν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ, ὅπως εἶχε ὁ Ἀπόστολος Θωμᾶς γιὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ;

Ἀπάντηση: Ὁ ἄνθρωπος σὲ ὅλα τὰ θέματα ζητᾶ νὰ βρὴ τὴν ἀλήθεια ἐμπειρικῶς. Αὐτὸ εἶναι ἀρχὴ ἐπιστημονικὴ καὶ αὐτὸ ἦταν ἐκεῖνο ποῦ κατέρριψε τὴν μεταφυσικὴ ποῦ στηριζόταν στὴν φαντασία καὶ τὸν στοχασμό. Ἔτσι δὲν θέλουμε ἁπλῶς νὰ ἀκοῦμε γιὰ τὸν Χριστό, ἀλλὰ νὰ Τὸν γνωρίσουμε προσωπικά. Ὁ Ἀπόστολος Θωμᾶς ζητοῦσε ὁ ἴδιος νὰ δὴ καὶ νὰ ψηλαφήση τὸν Ἀναστάντα Χριστό. Ὁ ἱερὸς Θεοφύλακτος Βουλγαρίας γράφει ὅτι ὁ Θωμᾶς ἦταν κατηχούμενος ἀπὸ τοὺς ἄλλους μαθητές, δηλαδὴ οἱ μαθητὲς τοῦ ἔλεγαν ὅτι ὁ Χριστὸς ἀναστήθηκε, ἀλλὰ αὐτὸς ἤθελε νὰ ἀποκτήση δική του προσωπικὴ ἐμπειρία. Αὐτὸ δείχνει ὅτι ἄλλο εἶναι ἡ πίστη ἐξ ἀκοῆς καὶ ἄλλο ἡ πίστη ἐξ ἐμπειρίας. Ἐμεῖς ἀκοῦμε περὶ τοῦ Χριστοῦ ἀπὸ τοὺς αὐτόπτες μαθητὲς καὶ ἁγίους καὶ στὴν συνέχεια ἀγωνιζόμαστε νὰ φθάσουμε στὸ νὰ δοῦμε πνευματικὰ τὸν Χριστό. Ἀπὸ τὸν «Χριστὸ τῆς ἱστορίας» νὰ φθάσουμε στὸν «Χριστὸ τῆς πίστεως», ἀφοῦ ἡ πίστη μας εἶναι ἐνυπόστατη. Καὶ στὸ θέμα αὐτὸ βοηθᾶ ἡ ὅλη ἐκκλησιαστικὴ ζωή, μὲ τὰ ἱερὰ Μυστήρια καὶ τὴν ἡσυχαστικὴ παράδοση.

Εἶναι σημαντικὸ ὅτι ὁ Ἀπόστολος Θωμᾶς ζητοῦσε νὰ βάλη τὸν δάκτυλό του στὶς πληγὲς τοῦ Σώματός Του, «εἰς τὸν τύπον τῶν ἥλων» καὶ τὴν χεῖρα τοῦ «εἰς τὴν πλευρὰν» τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἀναστημένος Χριστὸς ἱκανοποίησε τὸ αἴτημά του, γιατί θέλει νὰ εἶναι «ἐρευνώμενος καὶ ἀναζητούμενος». Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης λέγει ὅτι ὁ Χριστὸς διψᾶ τὸ διψάσθαι, ὁ δὲ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γράφει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι σὰν τὸ «θήραμα» ἐκεῖνο ποῦ ἑλκύει τὸν κυνηγὸ γιὰ νὰ τὸ συλλάβη μέσα ἀπὸ πολλὲς δοκιμασίες καὶ ἔτσι τὸν τραβᾶ πρὸς τὸν ἑαυτό Του. Ἀπὸ αὐτὸ ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἡ Ἐκκλησία ποῦ εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ἀναγνωρίζεται ἀπὸ τὶς πληγές της, δηλαδὴ τὸ μαρτύριο καὶ τὴν ἄσκηση. Ἂν δὲ σκεφθοῦμε ὅτι οἱ βεβαπτισμένοι καὶ βεβαιόπιστοι εἶναι μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, τότε οἱ «πληγὲς» αὐτοῦ τοῦ Σώματος εἶναι οἱ μάρτυρες τοῦ αἵματος καὶ τῆς προαιρέσεως, οἱ «τραυματίες τοῦ θείου Νυμφίου», ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας.

Ὅποιος, λοιπόν, θέλει νὰ γνωρίση τὸν Χριστό, θὰ πρέπει νὰ ἀναζητήση τοὺς «τραυματίας τοῦ θείου Νυμφίου» καὶ δι' αὐτῶν θὰ ὁδηγηθῇ στὴν ὅραση καὶ γνώση τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ. Ὁ Χριστὸς ψηλαφᾶται, θεᾶται, γνωρίζεται ἐμπειρικῶς. Ἔξω ἀπὸ τὴν ἐμπειρία ἐνεδρεύει ὁ κίνδυνος τῆς ἀμφιβολίας, τοῦ στοχασμοῦ, τῆς ἀθεΐας.–

(Δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό του Συλλόγου ΑμΕΑ «Αλκυόνη», Δεκ. 2008)

Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, ποιές ήταν οι προσδοκίες σας, όταν αναλάβατε να προΐστασθε της Μητροπόλεως Ναυπάκτου και σε ποιό βαθμό εκπληρώθηκαν;

Απάντηση: Από την αρχή είχα σκοπό να εργασθώ εκκλησιαστικά και θεολογικά. Θεώρησα τιμή που ο Θεός δια της Εκκλησίας με ανέδειξε σε αυτό το υψηλό αξίωμα και σε αυτήν την ιστορική Μητρόπολη. Ο σκοπός της ποιμαντικής μου διακονίας εκφράζεται στον χειροτονητήριο και ενθρονιστήριο λόγο μου που είναι απήχηση της θεολογίας και της καρδιάς μου. Δεν είμαι εκείνος που θα αξιολογήση κατά πόσον εκπληρώθηκαν οι προσδοκίες μου. Βασική εκκλησιολογική αλήθεια είναι ότι η αρχή του εκκλησιαστικού πολιτεύματος είναι ο Θεός και όχι ο λαός, και η πραγμάτωση του εκκλησιαστικού δικαίου δεν είναι η μένουσα, αλλά η μέλλουσα πόλη, που σημαίνει ότι το έργο μας θα κριθή από τον Θεό.

Ερώτηση: Ποιά είναι για σας η σημασία της σχέσης ποιμνίου-ποιμένα;

Απάντηση: Η σχέση αυτή καθορίζεται από την σημασία της φράσης που χρησιμοποιήσατε: «ποιμνίου-ποιμένα». Έτσι θέλω να αισθάνομαι. Άλλωστε ο Χριστός είπε στον Απόστολο Πέτρο: «βόσκε τα αρνία μου… ποίμαινε τα πρόβατά μου» (Ιω. κα , 15-16). Οι Χριστιανοί είναι λογικά πρόβατα του Χριστού και οι Κληρικοί, ιδιαιτέρως ο Επίσκοπος, είναι ποιμένες-βοσκοί. Για να είναι κανείς καλός Ποιμήν, πρέπει και ο ίδιος να είναι καλό πρόβατο του Χριστού. Πάντως, η σχέση πρέπει να είναι ουσιαστική και ανυπόκριτη. Ο Ποιμήν πρέπει να παίζη με την φλογέρα της αλήθειας και τα λογικά πρόβατα να ακολουθούν τον καλό ποιμένα «εις νομάς σωτηρίους», «επί ύδατος αναπαύσεως».

Ερώτηση: Ποιά ήταν η συγκλονιστικότερη εμπειρία σας όλα αυτά τα χρόνια που ποιμαίνετε την Μητρόπολη αυτή;

Απάντηση: Όλη η επισκοπική διακονία από το πρωΐ μέχρι το βράδυ, από το θυσιαστήριο του Ναού μέχρι το πέτρινο θυσιαστήριο της καθημερινής προσφοράς, από το «ωσανά» μέχρι το «άρον-άρον σταύρωσον αυτόν» είναι μια διαρκής συγκλονιστική εμπειρία, μια συνεχής έκπληξη. Πάντως, οι συγκλονιστικότερες στιγμές που βιώθηκαν ήταν μυστικές, μέσα στην καρδιά. Αυτός είναι ένας χώρος αθέατος στους πολλούς και χώρος μυστηρίου που αντέχει στην αιωνιότητα. Αυτό θυμίζει το χωρίο του αγίου Ιγνατίου του Θεοφόρου: «μυστήριον κραυγής εν ησυχία Θεού» πραττόμενον.

Ερώτηση: Και ποιά η δυσκολότερη στιγμή σας;

Απάντηση: Πολλές οι δύσκολες στιγμές. Ίσως η δυσκολότερη στιγμή που είδα, ιδίοις όμασι, είναι «το βδέλυγμα της ερημώσεως… εστός εν τόπω αγίω –ο αναγινώσκων νοείτω–» (Ματθ. κδ , 15), η «εστός όπου ου δει – ο αναγινώσκων νοείτω» (Μαρκ. ιγ , 14).

Εκτός από την βοήθεια του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων, εμπνέομαι από σας που σηκώνετε σε όλη σας την ζωή με χαρά και ελπίδα τον σταυρό της δοκιμασίας και με την «Αλκυόνη» φέρνετε την άνοιξη στην κοινωνία μας.

Ερώτηση: Και η μεγαλύτερη πρόκληση για σας ποιά είναι;

Απάντηση: Η σημαντικότερη πρόκληση είναι να μένω απαθής και ειρηνικός όταν με συκοφαντούν βάναυσα, όταν μου αποδίδουν πράγματα που δεν έχω σκεφθή, όταν ακούω ύβρεις ενώ δεν μπορώ να αντιδράσω δυναμικά, όταν «ο αντίδικος» «ως λέων ορυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α Πέ¬τρ. ε , 8), και όμως έχω ευθύνη να βοηθώ τα πρόβατα.

Ερώτηση: Τώρα, μετά από τόσα χρόνια μαζί μας, ποιά είναι η εντύπωσή σας για τον λαό της Ναυπάκτου;

Απάντηση: Αγάπησα τον τόπο, την Μητρόπολη και τους Χριστιανούς. Συνήντησα πολλούς Χριστιανούς με διαφόρους χαρακτήρες. Όταν ενθρονίσθηκα κάποιος Ναυπάκτιος μου είπε: «Μετά τα δέκα χρόνια ποιμαντορίας σας οι Ρουμελιώτες θα σας ανοίξουν την καρδιά τους». Και αυτό το βλέπω καθημερινά. Ανοίγονται συνεχώς πόρτες, παράθυρα, μετακινούνται κουρτίνες των καρδιών. Ελπίζω μέχρι που θα τελειώσω την βιολογική ζωή μου να εισέλθω φιλοξενούμενος «στα σαλόνια των καρδιών» όλων των Χριστιανών της επαρχίας μου.

Ερώτηση: Πρόσφατα υποδεχθήκαμε στην πόλη μας τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Έχετε την καλωσύνη να μας περιγράψετε σύντομα τον ρόλο και την απόστολή του Πατριαρχείου στην σημερινή πραγματικότητα;

Απάντηση: Ο όρος Οικουμενικό Παριαρχείο τα λέει όλα. Έχει έναν οικουμενικό ρόλο, είναι ένα παράθυρο σε όλη την οικουμένη, κινείται πάνω από εθνοφυλετικές διαφορές, κρατά την ορθόδοξη πίστη των Οικουμενικών Συνόδων, επιλύει εκκλησιαστικά ζητήματα που αναφύονται, είναι ο συνεκτικός δεσμός ενότητας όλων των Ορθοδόξων Χριστιανών, είναι η ελπίδα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι η νέα Σιών, η Μήτηρ των Εκκλησιών.

Ερώτηση: Ετοιμάζετε τα τελευταία χρόνια στον χώρο του Καπορδελείου Ιδρύματος την στέγαση Γηροκομείου. Ποιά χρονοδιαγράμματα λειτουργίας του σημαντικού αυτού έργου έχετε στα πλάνα σας και πως σχεδιάζετε την βιωσιμότητα αυτής της δομής;

Απάντηση: Πολλοί συνέδραμαν για να ανοικοδομηθή η Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων (ΜΟ.Φ.Η). Πρώτον ο αείμνηστος Καπορδέλης, που χάρισε το οικόπεδο και συνέστησε το Ίδρυμα. Έπειτα ο κ. Ξύκης, που έδωσε ένα σημαντικό ποσό για την έως τώρα ανέγερση του κτιρίου. Και τώρα ο αείμνηστος Γαλάνης που με την διαθήκη του μας δίνει την οικία του, η οποία θα εκποιηθή σύντομα για να συνεχισθή το έργο. Ελπίζω να βρεθούν και άλλοι δωρητές για να ολοκληρωθή. Το πότε θα γίνη αυτό εξαρτάται από τους ρυθμούς των κτύπων της καρδιάς όλων των φιλανθρώπων της περιφερείας μας. Από αυτό και από την αξιοποίηση του υπολοίπου οικοπέδου εξαρτάται και η βιωσιμότητα αυτής της σημαντικής φιλανθρωπικής προσπάθειας.

Ερώτηση: Σεβασμιώτατε, ποιός είναι ο ρόλος της Εκκλησίας σήμερα στην βελτίωση των συνθηκών ζωής των ανθρώπων με αναπηρίες;

Απάντηση: Η Εκκλησία είναι μια ενότητα, μια πορεία, μία «σύνοδος ουρανού και γης», είναι το χάδι του Θεού στην γη, είναι το παράθυρο της αιωνιότητας που μας φέρει το οξυγόνο του ουρανού, είναι η πιο αγνή φιλοστοργία που δοκιμάζει ο άνθρωπος. Μέσα στην Εκκλησία εξέχουσα θέση κατέχουν και οι έχοντες κάποια σωματική αναπηρία. Αν και θεωρώ ότι οι μεγαλύτερες αναπηρίες είναι οι ψυχικές και οι παρεκκλησιαστικές, που δεν διορθώνονται εύκολα και είναι επιθετικές. Οι Κληρικοί των Ενοριών και οι Σύνδεσμοι Αγάπης εργάζονται για την επίλυση διαφόρων κοινωνικών προβλημάτων. Είμαστε κοντά σας, σας αγαπούμε και είμαστε έτοιμοι να συνδράμουμε σε ο,τι μας ζητήσετε. Προσωπικά έχω μια συγκλονιστική εμπειρία από την αγάπη, το ενδιαφέρον της Κατερίνας Χατζή, προ και μετά τον θάνατό της. Δεν αισθάνθηκα ότι έδωσα κάτι στην Κατερίνα, αλλά ότι πήρα πολλά από αυτήν, ενώ άλλοι υγιείς σωματικά αρνούνται να δώσουν.

Ερώτηση: Το δικαίωμα συμμετοχής της λατρευτικής ζωής της Εκκλησίας είναι αναμφίβολα δικαίωμα όλων των ανθρώπων. Πότε οι Ναοί μας θα γίνουν επιτέλους προσβάσιμοι;

Απάντηση: Κατ' αρχάς σας συγχαίρω για το έργο που επιτελείτε. Είναι ένα έργο κοινωνικής και ανθρώπινης ευαισθησίας. Άλλωστε, τα παιδιά με τα οποία ασχολείσθε είναι ολόκληρα μια καρδιά που πάλλει και σκιρτά με αγάπη.

Ως προς την πρόσβαση στους Ναούς νομίζω ότι οι περισσότεροι είναι προσβάσιμοι. Για τους δύο Ναούς της Ναυπάκτου, δηλαδή του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Παρασκευής έχω δώσει συγκεκριμένη εντολή για να ρυθμίσουν το θέμα. Τα Εκκλησιαστικά Συμβούλια των δύο αυτών Ναών έχουν ζητήσει γνώμες πολλών ειδικών και όλα προσκρούουν στην μεγάλη κλήση του κλιμακοστασίου. Παρακαλώ συνεργασθείτε μαζί τους, με τις ειδικές γνώσεις και πληροφορίες που έχετε για να επιλυθή αυτό το θέμα. Όλοι έχουμε καλή διάθεση και βούληση. Οι Ναοί, όπως και η Εκκλησία, είναι και πρέπει να θεωρούνται ως μια μεγάλη μητρική αγκαλιά για όλους, είναι η ελπίδα μας, και οι Ενορίες πρέπει να λειτουργούν ως ζωντανές, πνευματικές, θεραπευτικές κοινότητες.

Ερώτηση: Ποιός είναι κατά την γνώμη σας ο ενδεδειγμένος τρόπος επικοινωνίας των νέων μας σήμερα με την ουσία της χριστιανικής διδασκαλίας; Με άλλα λόγια, πιστεύτε ότι πρέπει να αναθεωρηθούν οι κώδικες επικοινωνίας μαζί τους και πως μπορεί να γίνη αυτό, ώστε το εκκλησίασμα στους Ναούς να μην είναι μόνον ηλικιωμένοι;

Απάντηση: Όταν υπάρχη αγάπη και έρωτας μεταξύ των ανθρώπων, καταργούνται οι συμβατικοί κώδικες επικοινωνίας μεταξύ τους. Τηρουμένων των αναλογιών, όσοι αγαπούν την αλήθεια, βρίσκουν τρόπους να συναντηθούν. Οι νέοι είναι εκ φύσεως αναζητητές της αλήθειας, διακρίνονται από μια διαρκή επανάσταση και μπορούν, όταν επιθυμούν, να επιτύχουν ο,τι θέλουν. Το λυπηρό είναι όταν διάφορα ιδεολογικά και κοινωνικά γεγονότα παγώνουν τα αισθήματά τους και τις υπαρξιακές αναζητήσεις τους η όταν υπάρχουν Κληρικοί που δεν είναι άξιοι της αποστολής τους. Ο ιερός Νικόλαος Καβάσιλας λέει ότι η Εκκλησία είναι το κατάλυμα των θείων ερώτων. Ο Χριστός την απεκάλεσε νυμφώνα. Αν δεν την δούμε έτσι, τότε ούτε η παρουσία μας στον Ναό ούτε η απουσία μας από αυτόν ωφελεί, αλλά ούτε και οι διάφοροι κώδικες επικοινωνίας βοηθούν.

Ερώτηση: Έχετε φθάσει στο ανώτερο εκκλησιαστικό αξίωμα, είσθε συγγραφέας πολλών πονημάτων παγκοσμίως γνωστών, έχετε την αναγνώριση από άλλες Εκκλησίες και προσωπικότητες όλου του πνευματικού φάσματος. Τι άλλο λείπει από την φαρέτρα σας, ώστε να πήτε, όταν θα έλθη η «αναπόφευκτη» για όλους μας ώρα, «Είμαι έτοιμος»;

Απάντηση: Ο άνθρωπος σε όλη του την ζωή αναζητά τον Θεό που γεμίζει όλο το είναι του. Φλέγεται για να ενωθή μαζί Του. Ο Γέροντας Σωφρόνιος έλεγε ότι κανένας δεν μπορεί να ζήση χριστιανικά στον τέλειο βαθμό, μπορεί όμως να πεθάνη χριστιανικά. Αυτό ποθώ, ώστε η πορεία μου προς τον άλλο τρόπο υπάρξεως, το πέρασμα από την βιολογική ζωή στην άλλη ζωή δια του θανάτου, να είναι μια συνάντηση με τον Χριστό, την Παναγία, τους Αγίους και όλα τα αγαπητά μου πρόσωπα. Εκεί θα ήθελα να συναντηθούμε όλοι, εσείς να συναντήσετε εμένα και εγώ να συναντήσω εσάς.

Σας ευχαριστούμε για τον χρόνο που διαθέσατε για το περιοδικό μας.