Ἡ θεολογία τῆς Πατρότητας

«Ὑμεῖς ἐστε τό φῶς τοῦ κόσμου» (Ματθ. ε΄, 14)

Ὁ Θεάνθρωπος Χριστός ἀπεκάλεσε τούς μαθητάς Του, «φῶς τοῦ κόσμου» (Ματθ. ε', 14). Ὁ χαρακτηρισμός αὐτός ἔχει πραγματική σημασία καί ὄχι ἠθική. Αὐτό σημαίνει ὅτι οἱ μαθητές εἶναι «φῶς τοῦ κόσμου», ὄχι ἁπλῶς γιατί ἔχουν μερικά ἐξωτερικά ἔργα, ἀλλά γιατί συνδέονται μέ τόν Χριστό ὁ Ὁποῖος εἶναι τό ἀληθινό «Φῶς τοῦ κόσμου» (Ἰω. η΄, 12).

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἑρμηνεύουν ὅτι «φῶς τοῦ κόσμου» εἶναι οἱ ἄνθρωποι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι, ἀφοῦ πέρασαν ὅλη τήν αἴσθηση τοῦ κόσμου, ἔφθασαν μέ τόν φωτισμένο νοῦ στά ὑπέρ αἴσθηση, ἑνώθηκαν μέ τόν Χριστό καί ἔπειτα «ἐρεύγονται» ἀπό τήν καθαρή καρδιά τους λόγους ἀγαθούς ἐν μέσῳ τῆς Ἐκκλησίας. Ἔγιναν πνευματικοί, ἀφοῦ προηγουμένως μέ τήν νηστεία καί τήν ἀγρυπνία καθάρισαν τήν σάρκα, μέ τά δάκρυα ἐκλέπτυναν τήν παχύτητα τῆς καρδιᾶς, μέ τήν κακοπάθεια ἐνέκρωσαν τά μέλη τους, μέ τήν προσευχή καί τήν μελέτη ἐπλήρωσαν τόν νοῦ ἀπό φῶς, μέ τήν ἀπάρνηση τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν ἐχώρισαν τίς ψυχές ἀπό τήν προσπάθεια τοῦ σώματος.Τέτοιοι ἦταν ὅλοι οἱ ἅγιοι καί ἰδιαιτέρως οἱ ἅγιοι Πατέρες.

Πρέπει νά ὑπογραμμισθῆ ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι Πατερική, ὄχι γιατί κάποτε εἶχε τούς θεοφόρους Πατέρας της, πού διαφύλαξαν τήν ἀληθινή πίστη ἀπό τόν κίνδυνο τῶν αἱρέσεων, ἀλλά γιατί πάντοτε ὑπάρχουν Πατέρες. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἦταν, εἶναι καί θά εἶναι Πατερική, γιατί εἶναι τό πραγματικό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί μέσα σέ αὐτήν ὑπάρχει τό Πανάγιον Πνεῦμα. Γιά νά τό καταλάβουμε κάπως αὐτό πρέπει νά ἐξετάσουμε τί ἐννοοῦμε μέ τόν ὅρο Πατέρες.

Στήν Ἁγία Γραφή τό ὄνομα Πατήρ χρησιμοποιεῖται ὡς ὑποστατικό ἰδίωμα (τρόπος ὑπάρξεως) τοῦ Πατρός γιά νά φανῆ ἡ σχέση Του μέ τά ἄλλα Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὅτι δηλαδή ὁ Πατήρ ἐγέννησε πρό χρόνων αἰωνίων τόν Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ καί ἀπό τόν Πατέρα ἐκπορεύεται τό Πανάγιον Πνεῦμα. Ὁ Πατήρ, δι’ Υἱοῦ, ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ δημιούργησε τόν κόσμο καί τόν ἄνθρωπο, ἀλλά καί ἀναδημιούργησε τόν ἄνθρωπο. Ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ ἐνηνθρώπησε γιά νά δώση ζωή στόν ἄνθρωπο. Ὁ ἄνθρωπος ἦταν νεκρός καί μόνος του δέν μποροῦσε νά ζωοποιηθῆ. Ἑπομένως, ὁ Χριστός ἐν σχέσει πρός τόν Πατέρα Του λέγεται Υἱός, ἐν σχέσει μέ τούς ἀνθρώπους λέγεται Πατήρ, γιατί μεταδίδει στούς ἀνθρώπους τήν ζωή.

Πατέρες, ἀκόμη, λέγονται καί ὅλοι ὅσοι ἀναγεννήθηκαν ἐν Χριστῷ, ἐπειδή ἔλαβαν τό Ἅγιο Πνεῦμα, πού μόρφωσε μέσα τους τόν Χριστό, ἔγιναν κατοικητήρια τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ καί ἔπειτα μετέδωσαν τίς ἐμπειρίες τους στά πνευματικά τους παιδιά, μέ ἀποτέλεσμα νά τά ἀναγεννήσουν. Τέτοιοι ἦταν οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι οἱ ὁποῖοι ἔγιναν τό «φῶς τοῦ κόσμου». Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἔγραφε στούς Κορινθίους: «Ἐάν γάρ μυρίους παιδαγωγούς ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ᾿ οὐ πολλούς πατέρας· ἐν γάρ Χριστῷ Ἰησοῦ διά τοῦ εὐαγγελίου ἐγώ ὑμᾶς ἐγέννησα» (Α' Κορ. δ', 15). Ἔχει συνείδηση τῆς πατρότητός του, γι᾿ αὐτό λέγει γιά τόν μαθητή του Τιμόθεο: «Ἐστι τέκνον μου ἀγαπητόν καί πιστόν ἐν Κυρίῳ» (Α' Κορ. δ', 17).

Καί οἱ ἅγιοι Ἱεράρχες, διάδοχοι τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, εἶναι «τό φῶς τοῦ κόσμου», λέγονται Πατέρες, διότι, ἐπειδή ἑνώθηκαν μέ τόν κατά φύσιν Υἱόν τοῦ Θεοῦ, εἶναι καί αὐτοί κατά Χάριν υἱοί τοῦ Οὐρανίου Πατρός. Ἔτσι, ἀναγέννησαν τό Ποίμνιό τους καί ἀπέκτησαν πνευματικά παιδιά. Ἄς μή ξεχνᾶμε ὅτι ἡ διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων δέν εἶναι μιά ξηρή ἐπιστημονική γνώση, ἀλλά ἡ ἀληθινή γνώση τοῦ Θεοῦ. Ἡ ζωή τους καί ἡ διδασκαλία τους εἶναι πράγματι «φῶς τοῦ κόσμου», γιατίἑνώθηκαν μέ τό «Φῶς τοῦ κόσμου», τόν Χριστό.

Ἐπίσης, κάθε ἀναγεννημένος ἄνθρωπος εἶναι Πατήρ γι᾿ αὐτούς πού τόν πλησιάζουν γιά νά λάβουν τήν εὔχυμη διδασκαλία του, πού εἶναι καρπός ὀρθοδόξου ζωῆς. Βέβαια, ἐννοεῖται ὅτι αὐτό γίνεται μέσα στήν μυστηριακή ζωή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Πρέπει ὅμως νά σημειωθῆ ὅτι ἡ πνευματική πατρότητα συνδέεται στενότατα μέ τήν υἱότητα. Ὁ Χριστός εἶναι υἱός τοῦ Θεοῦ, πού ἔκανε ὑπακοή μέχρι θάνατου στόν Πατέρα Του καί εἶναι Πατήρ τῶν Χριστιανῶν. Ἐκεῖνος, λοιπόν, πού ἑνώνεται μέ τόν Χριστό καί εἶναι κατά Χάριν υἱός τοῦ Θεοῦ, εἶναι συγχρόνως καί κατά Χάριν πατήρ τῶν ἄλλων. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ υἱότητα συνδέεται μέ τήν μαθητεία καί τήν ὑπακοή, ἐνῶ ἡ πατρότητα συνδέεται μέ τήν θυσία καί τόν πόνο.

Πάντως, γιά νά εἶναι κανείς πραγματικός πνευματικός πατέρας πρέπει νά εἶναι συγχρόνως υἱός τοῦ Θεοῦ. Μόνον ὡς παιδί τοῦ Θεοῦ μπορεῖ νά ἀποκτήση τήν Παράδοση καί μπορεῖ ἔπειτα νά τήν μεταδώση, ὄχι μέ μηχανικούς τρόπους καί ἐξωτερικούς, ἀλλά μυστηριακά καί νά γίνη πατέρας ἄλλων ἀνθρώπων. Ὅλα, ὅπως εἶναι φυσικό, ξεκινᾶνε ἀπό τήν ὑπακοή στόν Θεό καί στούς συγχρόνους ἁγίους Πατέρες. Ὁ ἀνυπάκουος παύει νά εἶναι μαθητής καί υἱός. Ὁ ὑπάκουος ἀναγεννᾶται καί μπορεῖ καί ἄλλους νά ἀναγεννήση.

Βέβαια, εἶναι δίδαγμα τῶν ἁγίων Πατέρων ὅτι ἡ πνευματική πατρότητα μέσα στήν Ἐκκλησία δέν σημαίνει κατάργηση τῆς ἐν Χριστῷ ἀδελφότητας. Ὁ Χριστός, ἐνῶ εἶναι Πατήρ τῶν ἀνθρώπων, ἐν τούτοις «οὐκ ἐπαισχύνεται ἀδελφούς αὐτούς καλεῖν» (Ἑβρ. β', 2). Ἔτσι, καί ὁ πνευματικός Πατέρας γιά τόν μαθητή του εἶναι πατέρας, ἀλλά συγχρόνως καί ἀδελφός ἐν Χριστῷ. Εἶναι μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ.

Ἐπίσης, ἡ πνευματική πατρότητα συνδέεται στενότατα μέ τήν μητρότητα. Καί ἐδῶ ἔχουμε τό παράδειγμα τοῦ Χριστοῦ ὁ Ὁποῖος εἶπε: «Ποσάκις ἠθέλησα ἐπισυναγαγεῖν τά τέκνα σου ὅν τρόπον ἐπισυνάγει ὄρνις τά νοσσία ἑαυτῆς ὑπό τάς πτέρυγας...» (Ματθ. κγ', 37). Ὅπως ἐπίσης ἔχουμε τό παράδειγμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου πού γράφει: «Τεκνία μου, οὕς πάλιν ὠδίνω ἄχρις οὗ μορφωθῇ Χριστός ἐν ὑμῖν» (Γαλ. δ', 19). Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ πνευματικός πατέρας εἶναι περισσότερο μητέρα παρά πατέρας. Ἔχει στοργή καί ἀγάπη ἐν Χριστῷ καί μέσα στό κλίμα αὐτό τῆς ἐν Χριστῷ ἀγάπης ἀναπτύσσονται καί τελειοποιοῦνται τά πνευματικά παιδιά.

Ἑπομένως, οἱ ἅγιοι εἶναι πνευματικοί πατέρες, δηλαδή «τό φῶς τοῦ κόσμου», ἐπειδή μᾶς ἀναγεννοῦν, μᾶς ζωογονοῦν, μᾶς κατευθύνουν μέ ὑπομονή καί στοργή πρός τήν θέωση, μᾶς φωτίζουν διαρκῶς ἀφοῦ ἔγιναν κατοικητήρια τῆς Τρισηλίου Θεότητος. Ἄς ἔχουμε τήν εὐχή τους καί ἄς θέτουμε τόν ἑαυτό μας κάτω ἀπό τήν πνευματική τους καθοδήγηση γιά νά ὁλοκληρωθοῦμε πνευματικά.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ
Ἡ ὁμολογία τῶν ἁγίων

«πᾶς οὖν ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοί ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγώ ἐν αὐτῷ
ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς» (Ματθ. ι ́, 32)

Ἀγαπητοί ἀδελφοί,

Ἑορτή τῶν Ἁγίων Πάντων σήμερα καί ἡ Ἐκκλησία μας μέ τό Εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα μᾶς ὑπενθυμίζει τήν ὁμολογία τῶν ἁγίων, ἡ ὁποία πρέπει νά γίνεται μέσα στήν ὅλη προοπτική τῆς Ὀρθοδόξου ζωῆς. Δηλαδή πρέπει νά ὁμολογοῦμε τόν Χριστό, ἀλλά μέσα σέ ὀρθόδοξα ἐκκλησιαστικά πλαίσια.

Αὐτό σημαίνει ὅτι ὑπάρχει στενός σύνδεσμος μεταξύ τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἁγίου καί τῆς ὁμολογίας. Οἱ ἅγιοι σέ ὅλη τους τήν ζωή ἦταν ἑνωμένοι μέ τόν Χριστό, ἔδωσαν τήν καλή μαρτυρία περί Αὐτοῦ καί ἀναμένουν τήν ὁμολογία τοῦ Χριστοῦ ἐνώπιον τοῦ Πατρός Του τοῦ ἐν οὐρανοῖς.

Ὁ Χριστός στούς μαθητάς Του εἶπε: «Πᾶς ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοί ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων» (Ματθ. ι ́, 32). Στό «πᾶς ὅστις» ἀνήκουν ὅλοι οἱ ἅγιοι. Αὐτοί εἶναι οἱ Προφῆτες, οἱ Ἀπόστολοι, οἱ Μάρτυρες καί γενικά ὅσοι ζοῦν μυστηριακά καί ἀσκητικά στήν Ἐκκλησία. Μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι παρά τήν τροπική, τήν χρονική καί τήν τοπική διαφορά, ὅλοι οἱ ἅγιοι ἔχουν ἕνα κοινό σημεῖο. Καί αὐτό εἶναι ὁ Χριστός. Οἱ Προφῆτες, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, ἔβλεπαν τόν Χριστό∙ οἱ Ἀπόστολοι ἦταν μαθηταί τοῦ σεσαρκωμένου Λόγου∙ καί οἱ μετά τούς Ἀποστόλους ἅγιοι, ὡς μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ὡς μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἦταν ἑνωμένοι μαζί Του.

Ἑπομένως, ὅλοι οἱ διά μέσου τῶν αἰώνων ἅγιοι βίωσαν, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, τόν Χριστό. Ἡ βίωση αὐτή δέν ἦταν θεωρητική, ἀλλά πραγματική. Δηλαδή, οἱ ἅγιοι αἰσθάνθηκαν πραγματική κοινωνία μέ τόν Χριστό καί δι ̓ Αὐτοῦ μέ τόν Τριαδικό Θεό. Ἀπαύγασμα αὐτῆς τῆς βιώσεως εἶναι ἡ ὁμολογία. Εἶναι πολύ χαρακτηριστικό ὅτι ἡ ὁμολογία τῶν ἁγίων, ὅπως λέγει ὁ Χριστός, γίνεται «ἐν Ἐμοί», δηλαδή διά τοῦ Χριστοῦ καί ἐν τῷ Χριστῷ. Χωρίς τήν κοινωνία μέ τόν Χριστό καί χωρίς τήν δύναμή Του εἶναι ἀδύνατο κανείς νά Τόν ὁμολογήση.

Ἡ ὁμολογία, λοιπόν, δέν εἶναι μιά ἀνθρώπινη ἐνέργεια πού ἐξαντλεῖται σέ μιά ἐξωτερική προσπάθεια, ἀλλά εἶναι φυσική κατάληξη τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς. Οἱ Προφῆτες ἔδωσαν τήν μαρτυρία ὅτι θά ἔλθη ὁ Χριστός καί θά ἀνατείλη ἡ σωτηρία. Οἱ Ἀπόστολοι ἔδωσαν στόν ἀπογοητευμένο κόσμο τήν μαρτυρία ὅτι ὁ Χριστός ἦλθε. Καί οἱ ἅγιοι ὅλων τῶν ἐποχῶν -μάρτυρες, ὅσιοι, κλπ.- ἔδωσαν τήν μαρτυρία ὅτι εἶναι δυνατόν κανείς ζώντας μέσα στήν Ἐκκλησία νά ζήση αὐτήν τήν νέα ζωή πού ἔφερε στόν κόσμο ὁ Χριστός.

Ἔτσι, μποροῦμε νά ἰσχυρισθοῦμε ὅτι ὁ κάθε ἅγιος εἶναι συγχρόνως Προφήτης, Ἀπόστολος, Μάρτυς κλπ. Εἶναι Προφήτης, γιατί ὅπως οἱ Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἔβλεπαν τήν πρώτη ἔλευση τοῦ Χριστοῦ, ἔτσι καί αὐτός βλέπει τήν δεύτερη ἔλευση τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι μαθητής τοῦ Χριστοῦ γιατί ζῆ ἐν κοινωνίᾳ μέ Αὐτόν καί τηρεῖ τίς ἐντολές Του. Εἶναι Μάρτυς γιατί συνεχῶς δίνει στήν ζωή του τήν μαρτυρία γι ̓ αὐτήν τήν νέα ζωή, πού ἔφερε στόν κόσμο ὁ Θεάνθρωπος Χριστός.

Ἔτσι, μποροῦμε νά ἑρμηνεύσουμε καλά τήν συνέχεια τοῦ λόγου τοῦ Χριστοῦ: «Ὁμολογήσω κἀγώ ἔμπροσθεν τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς» (Ματθ. ι', 32). Ὅπως φυσική εἶναι ἡ ὁμολογία πού δίνουν οἱ ἅγιοι γιά τόν Χριστό, ἀφοῦ μέ τήν ἐλεύθερη ὁλοκληρωτική προσφορά τους στόν Θεό γίνονται δέκτες καί προβολεῖς τῆς θείας λαμπρότητος, ἔτσι φυσική θά εἶναι καί ἡ ὁμολογία πού θά δώση ὁ Χριστός γι ̓ αὐτούς στόν Πατέρα Του. Οἱ ἅγιοι θά λάμψουν ὡς ἥλιοι στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, διότι ἑνώθηκαν μέ τό Φῶς, τόν Χριστό, «φῶς ὅλοι γεγονότες θεῖον». Θά ἀκτινοβολήσουν αὐτό τό Φῶς «ὡς θείου φωτός γεννήματα», ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ὁ Χριστός πού θά εἶναι ἐντός τους θά μαρτυρῆ περί αὐτῶν καί θά γίνωνται ἀγαπητοί στόν Πατέρα. Αὐτήν τήν σημασία ἔχει τό «ὁμολογήσω κἀγώ ἐν αὐτῷ».

Εἶναι πολύ χαρακτηριστική ἡ ἑρμηνεία πού δίνει ὁ ἱερός Νικόλαος Καβάσιλας γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ Πατρός πρός τόν ἄνθρωπο ἐκεῖνον πού ἑνώθηκε μέ τόν Χριστό. Ὁ Θεός Πατήρ ἀγαπᾶ πολύ τόν Υἱό Του. Τό ἔχει δηλώσει τήν ἡμέρα τῆς Βαπτίσεως καί τήν ἡμέρα τῆς Μεταμορφώσεως: «Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός» (Ματθ. γ', 17). Οἱ πιστοί πού συνδέονται μέ τόν Χριστό καί Τόν ἔχουν κατοικοῦντα στήν καρδιά τους δέχονται τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ Πατρός ἕνεκεν τοῦ Υἱοῦ, δηλαδή ἐπειδή ὁ Θεός Πατέρας ἀγαπᾶ τόν Υἱό Του, γι’ αὐτό ἀγαπᾶ καί αὐτούς τούς ὁποίους ἀγαπᾶ ὁ Υἱός Του. Αὐτό δείχνει τήν μεγάλη σημασία τοῦ Χριστοῦ γιά τήν ζωή μας καί τήν σημασία τῆς ἑνώσεώς μας μαζί Του.

Ἔτσι, ὅσοι ἑνώνονται μέ τόν Χριστό ἔχουν μέσα τους τήν ἀγάπη τοῦ Πατρός ἐξ αἰτίας τοῦ Υἱοῦ Του. Ὁπότε, στήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ αὐτή ἡ παρουσία τοῦ Λόγου στούς ἁγίους θά μαρτυρήση γι’ αὐτούς.

Στούς ἁγίους ἀναπαύεται ὁ Θεός: «Ὁ Θεός ὁ ἅγιος, ὁ ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος...» (εὐχή τρισαγίου ὕμνου). Βεβαίως, ὁ Θεός δέν ἔχει ἕναν ὁρισμένο τόπο, ἀλλά Αὐτός ὁ Ἴδιος εἶναι ὁ τόπος πάντων. Ὅμως μπορεῖ, κατά τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό, νά ὀνομασθῆ τόπος Θεοῦ ὁ τόπος πού γίνεται ἔκδηλη ἡ ἐνέργειά Του. Ἔτσι, τόπος Θεοῦ εἶναι ἡ Ἐκκλησία καί ὅσοι μετέχουν τῆς ἐνεργείας Του, δηλαδή οἱ ἅγιοι τοῦ Θεοῦ.

Ὅλα αὐτά φανερώνουν μιά μεγάλη ἀλήθεια πού θέλουμε νά τονίσουμε ἰδιαιτέρως. Συνήθως ἔχουμε σχηματίσει τήν γνώμη ὅτι τό ἀναστημένο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι μόνον ἐκεῖνο πού ἀναλήφθηκε στούς οὐρανούς καί τώρα βρίσκεται ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ Πατρός, καί λησμονοῦμε ὅτι τό ἀναστημένο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ Ἐκκλησία, πού εἶναι τό πραγματικό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί κοινωνία θεώσεως. Ἔτσι οἱ ἅγιοι, ἀφοῦ εἶναι ἑνωμένοι μέ τόν Χριστό, εἶναι τά μέλη τοῦ ἀναστημένου Σώματός Του καί ἔχουν τήν ἁγιαστική Χάρη τοῦ Θεοῦ. Κατ ̓ αὐτόν τόν τρόπο, ὅταν ἀσπαζόμαστε τά λείψανα τῶν ἁγίων, ἀσπαζόμαστε τά μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ.

Πρέπει νά τονίσουμε τήν μεγάλη ἀξία τῶν ἁγίων γιά τήν ζωή μας. Διότι στήν ἑνότητα τῆς πίστεως καί στήν ἐπίγνωση τοῦ Χριστοῦ ἔρχεται κανείς «σύν πᾶσι τοῖς ἁγίοις» (Ἐφεσ. δ', 13). Ἄς μᾶς ἀξιώση ὁ Θεός νά δίνουμε τήν ὁμολογία τοῦ Χριστοῦ σέ ὅλη μας τήν ζωή, γιά νά δεχθοῦμε τήν ὁμολογία τῆς αἰωνίου ζωῆς.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Ἡ ὀρθόδοξη ἀγωγή

«καί προσελθών ἤψατο τῆς σοροῦ,...καί εἶπε· νεανίσκε, σοί λέγω, ἐγέρθητι.
καί ἀνεκάθισεν ὁ νεκρός καί ἤρξατο λαλεῖν,
καί ἔδωκεν αὐτόν τῇ μητρί αὐτοῦ» (Λουκ. ζ΄, 14-16)

Ἀγαπητοί ἀδελφοί,

Ὁ Χριστός, μέ τήν δύναμη τῆς θεότητός Του ἀνέστησε τόν νεκρό νέο καί ὕστερα τόν ἔδωσε στήν μητέρα του (Λουκ. ζ', 11-17). Αὐτό τό θαῦμα, ὅπως καί ὅλα τά θαύματα τοῦ Χριστοῦ, δείχνουν τό ἔργο Του πού εἶναι ἡ κατάργηση τοῦ θανάτου καί ἡ ζωοποίηση τοῦ νεκροῦ ἀνθρώπου.

Αὐτό εἶναι καί τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας, ἀφοῦ ἡ ἁγιότητα τοῦ Χριστοῦ μεταβιβάζεται στήν Ἐκκλησία πού εἶναι τό Σῶμα Του. Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία ἔχει σκοπό νά καταργῆ τόν θάνατο, νά ἀνασταίνη τόν ἄνθρωπο. Αὐτό λέγεται παιδεία καί ἀγωγή. Γι᾿ αὐτό, ἡ ὀρθόδοξη παιδεία-ἀγωγή πρός ὅλους καί εἰδικά πρός τούς νέους ἔχει ἀναστάσιμο χαρακτήρα καί δέν νοεῖται ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἔξω ἀπό τήν θεία Λειτουργία καί ἔξω ἀπό τήν Χριστιανική Κοινότητα.

Ἡ ὀρθόδοξη παιδεία δέν εἶναι ἀνθρώπινη, πού σημαίνει ὅτι δέν ἔχει κέντρο της τόν ἄνθρωπο, ἀλλά εἶναι Θεανθρώπινη, πού σημαίνει ὅτι κέντρο της ἔχει τόν Θεάνθρωπο Χριστό, καί δι᾿ Αὐτοῦ ἐπιδιώκει τήν λύση ὅλων τῶν προβλημάτων. Ὁ σκοπός τῆς Θεανθρώπινης παιδείας-ἀγωγῆς ταυτίζεται μέ τόν σκοπό τῆς Ἐκκλησίας, πού εἶναι ἡ συνεχής μεταμόρφωση τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς κτίσεως.

Ἡ ὀρθόδοξη παιδεία ὡς κύριο μέλημά της ἔχει τήν θέωση τοῦ ἀνθρώπου. Συνεπῶς τό ἐνδιαφέρον της στρέφεται στήν καρδιά καί ὄχι στήν ξηρά λογική. Δέν ἐπιδιώκει τήν αὔξηση τῶν ἐγκυκλοπαιδικῶν γνώσεων, ἀλλά προτάσσει τήν προσευχή τοῦ Δαυΐδ «καρδίαν καθαράν κτίσον ἐν ἐμοί ὁ Θεός» καί ζῆ τόν μακαρισμό τοῦ Χριστοῦ «μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. ε', 8). Φροντίζει πρῶτα γιά τήν κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπό τίς φθοροποιές ἐνέργειες τῶν παθῶν, ὁπότε ἀκολουθεῖ ὁ φωτισμός τοῦ νοῦ, ὁ ὁποῖος φωτιζόμενος «θεωρεῖ» τήν δόξα τοῦ Θεοῦ.

Βασικές ἀρετές της εἶναι ἡ ταπείνωση καί ἡ ἀγάπη. Οἱ ἅγιοι, πού εἶναι ἐραστές καί ἐφαρμοστές αὐτῆς τῆς παιδείας, εἶναι ταπεινοί καί ἀγαποῦν ὅλο τόν κόσμο, θυσιαζόμενοι καθημερινῶς, ἐνῶ οἱ κάτοχοι τῆς ἀνθρώπινης παιδείας διακατέχονται ἀπό τόν ἐγωϊσμό τῆς γνώσεως τῆς κατά κόσμον σοφίας, πού δημιουργεῖ πολλά προβλήματα.

Ἀκόμη, σκοπός τῆς Θεανθρώπινης παιδείας δέν εἶναι νά κάνη τόν ἄνθρωπο καλό κἀγαθό, ἀλλά νά τόν ὁδηγήση στόν ὄντως Ἀγαθό, δηλαδή τόν Χριστό καί ἔτσι νά γίνη κατά Χάρη Θεός. Δέν ξεκινᾶ ἀπό τήν νοοτροπία ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει μέσα του μερικά καλά στοιχεῖα τά ὁποῖα πρέπει νά ἀξιοποιηθοῦν, ἀλλά ἀπό τήν ἀλήθεια ὅτι, ἀφοῦ ἀπομακρύνθηκε ἀπό τόν Θεό, ζῆ στήν μεταπτωτική κατάσταση, κυριαρχεῖται ἀπό τήν τυραννία τοῦ διαβόλου, ζῆ τήν παρά φύση ζωή, τήν «ἀνούσια ἀνυπαρξία». Γι᾿ αὐτό, ἐπιζητεῖ τήν ζωοποίηση τοῦ νεκροῦ ἀπό τήν ἁμαρτία ἀνθρώπου, τήν ἐλευθέρωσή του ἀπό τήν τυραννία τοῦ διαβόλου καί τήν ἕνωσή Του μέ τόν Θεό. Ἔτσι, ἡ ὀρθόδοξη παιδεία δέν νοεῖται ἀνεξάρτητα ἀπό τήν Ἐκκλησία, δέν μπορεῖ νά ἀναπτυχθῆ ἔξω ἀπό τόν λυτρωτικό της χῶρο.

Αὐτή ἡ συνεχής μεταμόρφωση τοῦ ἀνθρώπου, πού εἶναι βασικός σκοπός τῆς παιδείας καί τῆς Ἑκκλησίας, γίνεται διά τῶν ἁγίων μυστηρίων καί ἰδίως διά τῆς θείας Εὐχαριστίας, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τό κέντρο τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τό κέντρο ὅλων τῶν μυστηρίων.

Αὐτό σημαίνει, ὅτι ἡ ὀρθόδοξη ἀγωγή δέν εἶναι ἡ ξηρά διδασκαλία μερικῶν ἔστω ὀρθοδόξων γνώσεων, οὔτε ἡ διδασκαλία γιά μιά καλή «ἠθική» ζωή, οὔτε ἡ ἀναφορά σέ μιά καλή κοινωνική ἀναστροφή καί στούς καλούς τρόπους συμπεριφορᾶς, ἀλλά ἀποβλέπει στήν θέωση τοῦ ἀνθρώπου, στό νά «πάθη» ὁ ἄνθρωπος τά θεῖα, νά ζήση τό Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας.

Μέ αὐτά θέλω νά τονίσω τήν ἀλήθεια ὅτι ἡ ἀγωγή τῆς Ἐκκλησίας πρός τούς νέους δέν πρέπει νά ἔχη ὡς σκοπό μόνον τήν δημιουργία μιᾶς καλῆς συντροφιᾶς ἤ τήν προφύλαξή τους ἀπό τό «κοσμικό πνεῦμα», ἀλλά νά τούς ὁδηγήση ἀπό τό κατ’ εἰκόνα στό καθ’ὁμοίωση, πού γίνεται μέ τήν ἄσκηση καί τήν μυστηριακή ζωή.

Ἔτσι, μέ τήν ὀρθόδοξη ἀγωγή χαράσσεται βαθειά στήν ψυχή τοῦ νέου ἡ ἀτμόσφαιρα τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ. Εἰσχωρεῖ στήν ψυχή του καί νοτίζει ὅλες τίς ἐνέργειές της ἡ λατρευτική ζωή καί κυρίως ἡ εὐχαριστιακή ζωή. Ὁ νέος, πού δέχεται τήν ὀρθόδοξη ἀγωγή, ζυμώνεται μέ τό ἀναλόγι, τό Ἱερό Βῆμα, τήν διακονία μέσα στόν Ναό, τήν ἁγιογραφία κλπ. Αἰσθάνεται ὡς πατέρα του τόν Ἐπίσκοπο καί τόν Ἐφημέριο του.

Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ ὀρθόδοξη ἀγωγή δέν μπορεῖ νά νοηθῆ ἀνεξάρτητα ἀπό τόν λατρευτικό καί εὐχαριστιακό χῶρο, δέν μπορεῖ νά νοηθῆ ἔξω ἀπό τό μυστηριακό πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας, πού εἶναι ἡ συνεχής μετάνοια γιά τήν μετάληψη τῆς θείας ζωῆς. Ἡ θεία Εὐχαριστία καί ἡ ἀναστροφή μέσα στόν Ἱερό Ναό δέν εἶναι μερικές κυριακάτικες «εὐκαιρίες», ὡς ἕνα παράρτημα στήν ὅλη ἑβδομαδιαία ἐργασία, ἀλλά ὁ πραγματικός χῶρος τῆς ὀρθόδοξης ἀγωγῆς. Τά ἐντευκτήρια, ὅπως καί τά γραφεῖα, πρέπει νά νοηθοῦν ὡς δευτερεύοντες βοηθητικοί χῶροι, πού συνδέονται στενά μέ τόν Ἱερό Ναό, ἐμπνέονται ἀπ᾿ αὐτόν καί ὁδηγοῦν σέ αὐτόν.

Ἡ ὀρθόδοξη ἀγωγή δέν νοεῖται καί ἔξω ἀπό τήν ἐκκλησιαστική - λατρευτική κοινότητα. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι οἰκογένεια καί ὁ νέος πρέπει νά ζῆ αὐτήν τήν οἰκογενειακή ζωή καί νά δέχεται ἀπό κοινοῦ τήν διδασκαλία καί τήν πνευματική τροφή πού προσφέρει ἡ Ἐκκλησία. Τό πνεῦμα τῆς κοινότητος, τῆς οἰκογένειας, πρέπει νά βιώνεται καί νά ἀναπτύσσεται, γιατί εἶναι τό μόνο πού προσφέρει ζεστασιά καί παρηγοριά στόν νέο καί δέν τοῦ ἀφήνει περιθώρια ἀναζητήσεως αὐτοῦ τοῦ κλίματος σέ ἄλλες ἀνθρωποκεντρικές καί ἐπικίνδυνες κοινωνίες.

Στήν θεία Λειτουργία ὁ νέος μαθαίνει τήν πνευματική οἰκογένειά του στήν ὁποία ἀνήκει ὁ παππούς του, ὁ πατέρας του, τά μικρότερα ἀδέλφια του καί τά νήπια, ἀνήκουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι κάθε ἡλικίας καί κοινωνικῆς στάθμης, ἀνήκουν ἀκόμη ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι, πού ζοῦν σέ διαφορετικά ἔθνη καί πού τυχόν θά τούς συναντήση στόν Ναό.

Ἡ ὀρθόδοξη ἀγωγή πρέπει νά βοηθᾶ τόν νέο νά ἀναζητᾶ καί νά βρίσκη τήν ζωή, τόν Θεό, τήν διδασκαλία, μέσα στήν ἐκκλησιαστική κοινότητα, μέσα στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ.

Τό θέμα ἔχει πολλές διαστάσεις. Μερικές μόνο πτυχές τόνισα καί μάλιστα ἐπιγραμματικά. Πάντως, ὅπως ὁ Χριστός ἀνέστησε τόν νέο καί τόν ἔδωσε στήν μητέρα του, ἔτσι καί ἡ ὀρθόδοξη ἀγωγή, μέ τήν Χάρη τοῦ Χριστοῦ, ἀνασταίνει τόν νέο ἀπό τήν ἁμαρτία καί τόν προσφέρει στήν Μητέρα του, τήν Ἐκκλησία, γιά νά ζῆ μέσα στήν μητρική της ἀγάπη.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΘΩΜΑ

«ἐάν μή ἴδω... οὐ μή πιστεύσω» (Ἰω. κ', 25)

Ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Ὁ Ἀπόστολος Θωμᾶς γιά νά πιστεύση στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ζητοῦσε νά δῆ, διότι δέν εἶχε λάβει ἀκόμη τό Ἅγιο Πνεῦμα καί δέν εἶχε ἀποκτήσει ἐσωτερική αἴσθηση, πού θά τόν βεβαίωνε γιά τήν θεότητα τοῦ Χριστοῦ. Ἤθελε νά δῆ καί νά ψηλαφήση τόν Χριστό, ὥστε νά ἀποκτήση αἰσθητή γνώση τοῦ Θεοῦ. Ὅμως ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι ἐμπειρία τῶν αἰσθήσεων, ἀλλά ἐσωτερική πληροφορία, ἐσωτερική κοινωνία μέ τόν Χριστό, πού διοχετεύεται καί στό σῶμα.

Πάντως, ἡ ἱερά ὑμνογραφία τήν ἀπιστία τοῦ Θωμᾶ τήν ὀνομάζει «καλή», ἀφ᾿ ἑνός μέν γιατί ἦταν καλοπροαίρετη, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ γιατί ἔγινε αἰτία νά ἀποδειχθῆ ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ.

Διαβάζοντας τήν περίπτωση τοῦ Ἀποστόλου Θωμᾶ, βλέπουμε τήν πάλη τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Ὁ Ἀπόστολος ζητᾶ νά δῆ τόν Θεό. Ὁ Χριστός ἐμφανίζεται καί ἐκεῖνος ἀναφωνεῖ: «Ὁ Κύριός μου καί ὁ Θεός μου» (Ἰω. κ', 28). Πράγματι, ὁ Θωμᾶς νικήθηκε, γιατί κανείς ἀπό τούς ἁγίους δέν μπόρεσε νά τά βάλη μέ τόν Θεό. Ἔτσι, λοιπόν, μποροῦμε νά ποῦμε, ὅτι ἄν ὑπάρχη ἕνα χαρακτηριστικό γνώρισμα ὅλων τῶν ἐποχῶν καί ἰδιαιτέρως τῆς ἐποχῆς μας, αὐτό εἶναι ἡ πάλη τῶν ἀνθρώπων μέ τόν Θεό.

Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, μέ διαφορετικό τρόπο ὁ καθένας τους, παλεύουν μέ τόν Θεό. Βασικά χωρίζονται σέ δύο κατηγορίες.

Στήν πρώτη κατηγορία ἀνήκουν ἐκεῖνοι πού παλεύουν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ. Ἀμφισβητοῦν τήν ὕπαρξή Του καί κάνουν τά πάντα γιά νά ἀποδείξουν ὅτι δέν ὑπάρχει. Τό φοβερό στήν περίπτωση αὐτή εἶναι ὅτι πολεμοῦν κάποιον, πού δέν γνώρισαν ποτέ, γιατί ἄν Τόν γνώριζαν θά εἶχαν αἰχμαλωτισθῆ ἀπό τήν ἀγάπη Του καί τήν πραότητά Του.

Συνήθως ἐμεῖς οἱ ἐμπαθεῖς ἄνθρωποι, ἀγνοώντας τό ἅγιο θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀποδίδουμε σέ Αὐτόν ὅλες τίς ἀποτυχίες μας, μέ ἀποτέλεσμα νά στρεφόμαστε ἐναντίον Του. Εἶναι τραγικό ὁ ἄνθρωπος νά θεωρῆ εὐλογία αὐτό πού εἶναι «κατάρα» καί νά θεωρῆ κατάρα αὐτό πού εἶναι πραγματική εὐλογία. Δηλαδή, τήν ζωή τῆς ἁμαρτίας, τήν ζωή στόν παρόντα πεπτωκότα κόσμο, πού εἶναι ἀποτέλεσμα ἀπομακρύνσεως ἀπό τόν Θεό, τήν θεωροῦμε φυσική ζωή καί ἀφιερώνουμε ὅλη μας τήν δυναμικότητα, ἐνῶ τήν ὑπακοή στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ πού μᾶς ἐλευθερώνει ἀπό τήν φιλαυτία νά τήν θεωροῦμε ἀνάξια λόγου.

Στήν δεύτερη κατηγορία ἀνήκουν οἱ ἅγιοι πού διψοῦν καί ποθοῦν τήν συνάντησή τους μέ τόν Θεό. Ὅταν τήν ἐπιτύχουν ἀρχίζει μεγαλύτερη, ἀφόρητη δίψα. Παλεύουν γιατί θέλουν νά δοθοῦν ὁλοκληρωτικά στόν Θεό, γιά νά ἀποκτήσουν τελειότερη γνώση Θεοῦ.

Ἔτσι, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἔχουμε κέντρο τόν Θεό καί παλεύουμε μαζί Του. Ἄλλοι ἐναντίον Του (ἐναντίον τελικά τοῦ ἑαυτοῦ τους) καί ἄλλοι γιά νά Τόν ἀποκτήσουν, νά Τόν κάνουν κτῆμα τῆς καρδιᾶς τους, «ἐράσμιο Νυμφίο τους».

Γύρω μας καί μέσα μας βλέπουμε πολλή ἀθεΐα. Ὅταν λέμε ἀθεΐα δέν ἐννοοῦμε τήν ἀνυπαρξία τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ ὁ Θεός ὑπάρχει καί ἐνεργεῖ παντοῦ, ἀλλά τήν ἀδυναμία τοῦ ἀνθρώπου νά ἔχη γνώση Θεοῦ.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀναφέρει τρεῖς περιπτώσεις ἀθεΐας.

Πρῶτον, ἄθεοι εἶναι ἐκεῖνοι πού δέν πιστεύουν στήν ὕπαρξη τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, εἶναι «ἡ πολυειδής πλάνη τῶν ἑλληνιζόντων», δηλαδή ἡ πλάνη τῶν εἰδωλολατρῶν, ἀπό τούς ὁποίους ἄλλοι δέν πίστευαν στόν Θεό καί ἱκανοποιοῦσαν τά θελήματα τῶν ἡδονῶν καί ἄλλοι λάτρευαν τά στοιχεῖα τῆς φύσεως ὡς θεούς.

Δεύτερον, ἄθεοι εἶναι οἱ αἱρετικοί, οἱ ὁποῖοι ἀρνοῦνται τήν θεότητα τοῦ Χριστοῦ καί τήν θεότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος λέγει: «Ἄθεος ἐστιν ὁ διαιρῶν τόν Υἱόν ἀπό τοῦ Πατρός καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιον καί εἰς κτίσμα κατασπῶν». Ὥστε ἀθεΐα εἶναι «ἡ πολυσχεδής καί πολύμορφος ἀπάτη τῶν αἱρετικῶν».

Τρίτον, ἄθεοι εἶναι καί ἐκεῖνοι μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων πού δέν δέχονται τά δόγματα τῆς Ἐκκλησίας, πού εἶναι ὅροι τῆς σωτηρίας καί ἀμφισβητοῦν τήν ἀξία τῶν λόγων τῶν ἁγίων Πατέρων, διότι ἡ ἀληθινή εὐσέβεια εἶναι τό «μή πρός τούς θεοφόρους πατέρας ἀμφισβητεῖν». Καί φυσικά, ὅταν φθάνη κανείς στό σημεῖο νά μή παραδέχεται τά δόγματα, πού εἶναι ἔκφραση τῆς σωτηρίας, ἤ νά μή παραδέχεται τούς λόγους τῶν ἁγίων Πατέρων, δείχνει ὅτι μέσα του δέν ἔχει Χάρη, δέν ἔχει γνώση Θεοῦ. Ἄρα, ὅποιος δέν ἔχει ἐσωτερική αἴσθηση τῆς θείας Χάριτος, ὅποιος δέν γνωρίζει πῶς ἐνεργεῖ μέσα του ἡ θεία Χάρη καί δέν ἀναγνωρίζει τούς ἁγίους, δέν διαφέρει ἀπό ἐκείνους πού ἀρνοῦνται τήν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ.

Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀναζητοῦν συνάντηση μέ τόν Θεό. Καί αὐτοί ἀκόμη οἱ ἄθεοι φανερώνουν αὐτή τήν ἀναζήτηση, διότι δέν πολεμᾶ κανείς κάτι πού πιστεύει ὅτι δέν ὑπάρχει. Ὅμως γίνεται λάθος στόν δρόμο τῆς συναντήσεώς τους μέ τόν Θεό. Πολλοί Τόν ἀναζητοῦν στά ὅρια τῆς λογικῆς ἐπεξεργασίας, ἄλλοι στά ὅρια τῶν σωματικῶν αἰσθήσεων, ὅπως ὁ Θωμᾶς, καί οἱ περισσότεροι ἀγνοοῦν παντελῶς τό τί εἶναι Θεός καί δέν θέλουν νά τόν γνωρίσουν.

Οἱ ἅγιοι Πατέρες ἔχουν τονίσει τίς προϋποθέσεις τῆς ἀληθινῆς Θεογνωσίας. Κατ᾿ ἀρχάς διδάσκουν ὅτι στόν Θεό γίνεται διάκριση οὐσίας καί ἐνεργείας. Ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀμέθεκτη, ἐνῶ ἡ ἐνέργειά Του μεθεκτή. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἄγνωστος κατά τήν οὐσία Του, ἀλλά γνωστός κατά τίς ἐνέργειές Του. Αὐτό ἔχει μεγάλη σημασία γιά τήν ὀρθόδοξη θεολογία.

Ἔπειτα, ἡ συνάντηση μέ τόν Θεό εἶναι μιά κρίση γιά τόν ἄνθρωπο. Συνιστᾶ ἤ τήν αἰώνια ζωή του ἤ τήν αἰώνια καταδίκη του. Ὅπως ἡ παρουσία μας στό δικαστήριο εἶναι μιά κρίσιμη στιγμή, πού συνεπάγεται τήν ἀθώωση ἤ τήν φυλάκιση, τό ἴδιο γίνεται καί μέ τήν συνάντηση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Γιά τόν κεκαθαρμένο ἄνθρωπο ὁ Θεός γίνεται Φῶς, ἐνῶ γιά τόν ἀκάθαρτο γίνεται φωτιά, πού τόν κατακαίει. Αὐτό συμβαίνει στήν θεία Κοινωνία. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος κοινωνῆ ἀνάξια, ἡ θεία Κοινωνία γίνεται «εἰς κρίμα ἤ εἰς κατάκριμα», ἐνῶ ὅταν κοινωνῆ κατόπιν προετοιμασίας γίνεται Φῶς.

Αὐτό ἔχει αἰώνιες προεκτάσεις. Στήν ἄλλη ζωή ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, δίκαιοι καί ἁμαρτωλοί, θά δέχωνται τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀλλά στούς δικαίους θά γίνεται Φῶς πού θά τούς φωτίζει, στούς ἀμετανοήτους ἁμαρτωλούς, πού δέν θά ἔχουν ὅραση πνευματική, θά γίνεται φωτιά πού θά τούς κατακαίη. Ὁπότε, ἡ ὁδός τῆς θεογνωσίας εἶναι ἡ ὁδός τῆς καθάρσεως, τῆς ταπεινώσεως. «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. ε', 8) εἶπε ὁ Χριστός.

Ἡ «καλή ἀπιστία» τοῦ Θωμᾶ μᾶς βοηθᾶ νά βγοῦμε ἀπό τήν φυλακή τῆς πολυειδοῦς ἀθεΐας. Γιατί, ὅπως ἀναφέρθηκε πιό πάνω, ἡ ἁπλῆ λογική ἀποδοχή τοῦ Θεοῦ, οἱ μελέτες γύρω ἀπό τόν Θεό, χωρίς τήν ἐσωτερική ζωή, δέν μᾶς ὁδηγοῦν σέ κοινωνία μέ τόν Χριστό. Ὄχι μόνον ἡ περίπτωση τοῦ Θωμᾶ, ἀλλά ὅλες οἱ περιπτώσεις τῶν ἁγίων, πού βίωσαν τόν Θεό εἶναι ἀποδείξεις περί τῆς ὑπάρξεώς Του. Μέ τήν μεταμορφωμένη ζωή τους ὁμολόγησαν: «Ὁ Κύριός μου καί ὁ Θεός μου» (Ἰω. κ', 28). Ὑπάρχουν γύρω μας πολλές ἀποδείξεις τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ, ἀρκεῖ νά ἔχουμε μάτια καί αὐτιά γιά νά βλέπουμε καί νά ἀκοῦμε.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Ἀγαπητοί ἀδελφοί,

Σήμερα εἶναι Κυριακή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου καί ἀρχίζει ἡ εὐλογημένη περίοδος τοῦ Τριωδίου, προκειμένου νά ἀγωνισθοῦμε γιά νά φθάσουμε μέ ὑγεία σωματική καί ψυχική στό Πάσχα.

Εἶναι περίοδος ἐντατικῆς προσευχῆς καί ἡ ἀτμόσφαιρα τῆς προσευχῆς εἶναι ἡ πιό κατάλληλη γιά νά ἀποκαλυφθοῦν οἱ ἐσωτερικές διαθέσεις τῶν ἀνθρώπων. Στήν προσευχή παρουσιάζεται ἡ πνευματική κατάσταση τῶν ἀνθρώπων, γι᾿ αὐτό δέν εἶναι τυχαῖο τό γεγονός ὅτι ὁ Χριστός γιά νά ἐκφράση τήν ἀντίθεση μεταξύ τοῦ Φαρισαίου καί τοῦ Τελώνου, τούς παρουσίασε στήν ὥρα τῆς προσευχῆς.

Ὁ Φαρισαῖος μέ τόν τρόπο πού προσευχόταν ἔδειξε ὅτι ζοῦσε μιά διεστραμμένη θρησκευτική κατάσταση, πού ἦταν ἀλύτρωτη. Ὁ Τελώνης μέ τήν προσευχή «ὁ Θεός ἰλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. ιη', 13) ἔδειξε τήν αὐτομεμψία καί ταπείνωσή του, γι᾿ αὐτό «κατέβη δεδικαιωμένος» (Λουκ. ιη', 14). Ὅσο κανείς ἐπιδιώκει μόνος του νά δικαιώση τόν ἑαυτό του, τόσο καί ἀποκόπτεται ἀπό τόν Θεό, ἐνῶ ὅσο κανείς ταπεινώνεται, θεωρώντας τον ἀνάξιο τοῦ θείου ἐλέους, τόσο γίνεται δέκτης τῆς θείας Χάριτος.

Πάντοτε ἡ φαρισαϊκή δικαιοσύνη εἶναι ἔξω ἀπό τήν ἀτμόσφαιρα τῆς θείας Χάριτος.

Κατ᾿ ἀρχάς πρέπει νά ὑπογραμμισθῆ ὅτι ἡ εὐσέβεια δέν εἶναι μιά ἐξωτερική παρουσίαση, ἀλλά ἡ ἕνωσή μας μέ τό Χριστό καί δι᾿ Αὐτοῦ μέ ὅλη τήν Παναγία Τριάδα. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ταυτίζει τό μυστήριο τῆς εὐσεβείας μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ. Γράφει: «Καί ὁμολογουμένως μέγα ἐστί τό τῆς εὐσεβείας μυστήριον· Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι, ὤφθη ἀγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ ἀνελήφθη ἐν δόξῃ» (Α' Τιμ. γ', 16).

Ἑπομένως ἡ εὐσέβεια δέν εἶναι μιά ἀνθρώπινη ἐκδήλωση καί ἐνέργεια ἀλλά σύνδεση μέ τόν Χριστό, ἡ ὑποκρισία εἶναι μιά ἀφηρημένη κατάσταση. Οἱ ἀρετές τοῦ ὑποκριτοῦ δέν εἶναι καρπός τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, δέν γίνονται μέσα στό κλίμα τῆς μετανοίας, ἀλλά εἶναι ἀνθρώπινα ἔργα πού γίνονται στήν προσπάθειά του νά προβληθῆ. Ἀντίθετα, τά ἔργα καί οἱ ἀρετές τοῦ εὐσεβοῦς εἶναι καρπός τοῦ Παναγίου Πνεύματος, ἀποτέλεσμα τῆς ἑνώσεώς του μέ τόν Χριστό. Δηλαδή, οἱ ἀρετές ἔχουν ἕνα βαθύ θεολογικό νόημα, δέν εἶναι ἕνας φυσικός τρόπος ζωῆς, ἤ μία συνήθεια, ἀλλά δῶρα καί χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τά ὁποῖα δίνονται στόν ἄνθρωπο ἐκεῖνον πού μέ τήν ἐργασία τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ ὑπέταξε τό σῶμα στήν ψυχή καί τήν ψυχή στόν Θεό.

Γίνεται ἀντιληπτό ὅτι τά ἔργα αὐτά καθ᾿ ἑαυτά δέν δικαιώνουν τόν ἄνθρωπο, γιατί «καλές πράξεις» μποροῦν νά κάνουν ὅλοι οἱ αἱρετικοί καί ὅλα τά ἀνθρώπινα ἀλύτρωτα συστήματα, χωρίς ὅμως νά ἐξασφαλίζουν τήν σωτηρία τους. Ὅσες «καλές πράξεις» δέν γίνονται μέσα στό κλίμα τῆς μετανοίας, ἀλλά μέσα στό πνεῦμα τῆς αὐτοδικαιώσεως, χωρίζουν περισσότερο τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν Θεό. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς διδάσκει ὅτι «τοῦ Θεοῦ μή ἐνεργοῦντος ἐν ἡμῖν πᾶν τό παρ᾿ ἡμῶν γενώμενον ἁμαρτία». Μπορεῖ κάποιος νά κάνη ἐλεημοσύνη, νά ἐξασκῆ τήν ἐγκράτεια κλπ. ἀλλ᾿ ἐπειδή δέν ἔχει τό πνεῦμα τῆς ταπεινώσεως καί δέν συνδέεται μυστηριακά μέ τήν Ἐκκλησία, εἶναι χωρισμένος ἀπό τόν Θεό καί συνεπῶς ὅλη του ἡ ζωή, ἔστω κι ἄν εἶναι ἐγκρατής, εἶναι ἁμαρτωλή.

Ἑπομένως, τά καλά ἔργα αὐτά καθ᾿ ἑαυτά οὔτε δικαιώνουν οὔτε καταδικάζουν τόν ἄνθρωπο, ἀλλά ἡ δικαίωση καί ἡ καταδίκη ρυθμίζεται ἀπό τήν σχέση του μέ τόν Θεάνθρωπο Χριστό. Ὡς παράδειγμα ἔχουμε τούς δυό ληστάς στόν Γολγοθᾶ. Ὁ ἕνας ληστής σώθηκε ὄχι γιά τά καλά του ἔργα, ἀφοῦ ἦταν ἐγκληματίας, ἀλλά γιατί ὁμολόγησε τόν Χριστό. Καί ὁ ἄλλος ληστής καταδικάσθηκε ὄχι γιά τά ἐγκληματικά του ἔργα, ἀφοῦ δέν ἦταν χειρότερος ἀπό τόν πρῶτο, ἀλλά γιατί βλαστήμησε τόν Χριστό. Ἄρα, τήν σωτηρία μας τήν ρυθμίζει ἡ σχέση μας μέ τόν Χριστό καί τήν ἁγία Του Ἐκκλησία, τό Σῶμα Του.

Πρέπει νά σημειωθῆ ὅτι αὐτός πού ἑνώνεται μέ τόν Χριστό καί Τόν ὁμολογεῖ κάνει ἔργα, ἀλλά αὐτά εἶναι καρποί τοῦ Παναγίου Πνεύματος, γιά τά ὁποῖα δέν αἰσθάνεται τήν ἀνάγκη, σάν τόν Φαρισαῖο, νά καυχηθῆ. Μέ αὐτόν τόν τρόπο δείχνει ὅτι ζῆ τό πνεῦμα τῆς σωτηρίας καί εἶναι ἅγιος. Διότι ἡ ἁγιότητα δέν εἶναι μιά ἠθική ἔννοια, ἀλλά ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Χριστό μέσα ατήν Ἐκκλησία.

Εἶναι ἀπόσταγμα τῆς πατερικῆς σοφίας καί τῆς σύγχρονης ἐπιστημονικῆς ἀναλύσεως, ὅτι ὁ ἄνθρωπος ὅσο εἶναι ἁμαρτωλός, τόσο εἶναι ἐπιθετικός. Συνήθως αὐτοί πού ἔχουν ἐσωτερικά προβλήματα καί ἐσωτερική ἀνασφάλεια ἐπιτίθενται συνεχῶς ἐναντίον τῶν ἄλλων. Αὐτό τό βλέπουμε καί στόν Φαρισαῖο τῆς Παραβολῆς. Ἐπειδή ἦταν ὑποκριτής καί ἐγωϊστής δέν περιορίστηκε στό νά καυχηθῆ γιά τίς «ἀρετές» του, ἀλλά ἐπιτέθηκε καί ἐναντίον τοῦ Τελώνου λέγοντας: «οὐκ εἰμί ὥσπερ οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων... ἤ ὡς οὗτος ὁ τελώνης» (Λουκ. ιη', 11) ἔλεγε.

Ἀντίθετα ὅσοι εἶναι ἐσωτερικά ἐλεύθεροι δέν ὑβρίζουν τόν ἄλλον. Σέβονται τήν ἐλευθερία του. Τέτοιοι εἶναι οἱ ἅγιοι τοῦ Θεοῦ. Πλησιάζεις ἕναν ἅγιο καί αἰσθάνεσαι τήν ἀπέραντη φιλανθρωπία του ἤ μᾶλλον καλύτερα τήν φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ διά τῶν ἁγίων φανερώνεται ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός, πού εἶναι τό ἀρχέτυπο τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἅγιος σέ πλησιάζει, ὅταν θελήσης καί ὅσο ἀντέχεις καί μόλις καταλάβει πώς δέν τόν θέλεις, διακριτικά ἀποχωρεῖ. Ὁ ἅγιος μᾶς μιλᾶ στήν γλώσσα μας. Μᾶς καταλαβαίνει καί τόν καταλαβαίνουμε.

Ἀπό τούς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς μας δέν λείπει ἡ «ἐλευθερία», ἀλλά ὁ Χριστός, πού εἶναι ἡ πραγματική ἐλευθερία, ζωή καί ἀλήθεια. Αὐτή τήν ἐνυπόστατη Ἐλευθερία μᾶς τήν φανερώνουν οἱ ἅγιοι τοῦ Θεοῦ πού καί σήμερα ὑπάρχουν.

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

«Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἠτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν...» (Ματθ. κε', 34)

Αγαπητοί αδελφοί,

Σήμερα διαβάστηκε στην Εκκλησία η περικοπή της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού. Και ενώ οι αμετανόητοι αμαρτωλοί ακούοντας για την έλευση του Χριστού και την Κρίση καταλαμβάνονται από φόβο και τρόμο, οι δίκαιοι (οι μετανοούντες) αισθάνονται αγαλλίαση γιατί ακούνε το Ευαγγέλιο των ουρανίων και αιωνίων γάμων τους, όπως λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Οι άγιοι εδώ στην γη τέλεσαν τούς αρραβώνες με τον Νυμφίο Χριστό, τότε όμως στην Δευτέρα Παρουσία θα απολαύσουν τούς γάμους τους. Αυτό σημαίνει ότι για τούς αγίους η Βασιλεία των Ουρανών, ο Παράδεισος, η αιώνιος ζωή δεν είναι μόνον κατάσταση του μέλλοντος αιώνος, δεν είναι πέρα από τον χρόνο, αλλά μια παρούσα πραγματικότητα. Αυτήν την μεγάλη και θεμελιώδη για τον Χριστιανισμό αλήθεια θα δούμε, όσο μπορούμε πιο σύντομα.

Αιώνια ζωή δεν είναι μια αφηρημένη κατάσταση, μια έξοδος από τα χρονικά όρια της παρούσης ζωής, αλλά η εν Χριστώ ζωή. Ο ίδιος ο Χριστός διεκήρυξε την μεγάλη αλήθεια: «Αύτη δε εστίν η αιώνιος ζωή, ίνα γινώσκωσί σε τον μόνον αληθινόν Θεόν και ον απέστειλας Ιησούν Χριστόν» (Ιω. ιζ', 3). Δηλαδή, η γνώση του Θεού και η γνώση του Χριστού είναι αιώνια ζωή. Και όταν λέμε γνώση εννοούμε την ένωση του ανθρώπου με τον Χριστό και αυτή η ένωση είναι η θέωση του ανθρώπου.

Με την ενανθρώπηση του Χριστού ήλθε στον κόσμο η Βασιλεία του Θεού. Έτσι και η γαστέρα της Θεοτόκου που δέχθηκε τον Χριστό λέγεται Παράδεισος. «Παράδεισος και γαρ η εκείνης γαστήρ εδείχθη νοητός εν ω το θείον φυτόν». Γι’ αυτό, ο Χριστός δεν είναι απλώς το κέντρο της ανθρωπότητος και της ιστορίας, αλλά η μεταμόρφωση της ανθρωπότητος και της ιστορίας, που βιώνεται μέσα στην Εκκλησία.

Οι Ορθόδοξοι βιώνουν και γνωρίζουν καλά ότι το αιώνιο δεν είναι πέρα από τον χρόνο και την ιστορία, αλλά τέμνει την ιστορία και τον χρόνο. Στην Εκκλησία δεν υπάρχει η γραμμική διατύπωση περί χρόνου, αλλά η σταυρική. Αυτό θέλει να πη ότι δεν περιμένουμε να απολαύσουμε το αιώνιο στο τέλος της ιστορίας και του χρόνου, αλλά το απολαμβάνουμε σε κάθε χρονική και ιστορική στιγμή.

Η ζωή του Χριστού, αυτή η ίδια η αιωνιότητα, υπάρχει πλούσια μέσα στην Εκκλησία, αφού αυτή είναι το ευλογημένο Σώμα Του. Όπως στον ανθρώπινο οργανισμό δεν είναι άλλη η ζωή της κεφαλής και άλλη η ζωή του σώματος, έτσι και στον εκκλησιαστικό οργανισμό δεν είναι άλλη η ζωή του Χριστού και άλλη η ζωή των μελών Του. Μέσα στην Εκκλησία εισρέουν ισχυρά κύματα αιωνίου ζωής, αφού ο Χριστός είναι η κεφαλή της. Στον Χριστό «ευδόκησε παν το πλήρωμα κατοικήσαι» (Κολ. α', 19), το πλήρωμα της Ζωής, της Αλήθειας, της Αγάπης, της Δικαιοσύνης, της Αιωνιότητος. Και επειδή υπάρχει ενότητα μεταξύ της κεφαλής και του σώματος, γι αυτό όλο αυτό το πλήρωμα της Ζωής, της Δικαιοσύνης, της Αγάπης, της Αιωνιότητος υπάρχει και μέσα στο Σώμα Του, δηλαδή την Εκκλησία. Έτσι, με την Χάρη του Χριστού απολαμβάνουμε εμπειρίες της αιωνιότητος ως μέλη της Εκκλησίας του Χριστού.

Με το άγιο Βάπτισμα η Εκκλησία καινοποιεί τον κτιστό άνθρωπο και τον εισάγει, κατά τούς Πατέρας, στην υπέρ αίσθηση και νουν ζωή του νέου αιώνος. Πράγματι, όπως η ενσάρκωση του Χριστού είναι η θέωση της ανθρωπίνης φύσεως, έτσι και η ενσωμάτωσή μας στο Σώμα του Χριστού με το Βάπτισμα, είναι η αρχή της δικής μας θεώσεως. Γι αυτό, το άγιο Βάπτισμα λέγεται φώτισμα και γέννηση. «Βαπτιζόμενοι φωτιζόμεθα· φωτιζόμενοι, υιοθετούμεθα· υιοθετούμενοι, τελειούμεθα· τελειούμενοι, απαθανατιζόμεθα», κατά τον Κλήμη Αλεξανδρείας.

Η Εκκλησία με την θεία Ευχαριστία ζωοποιεί τον άνθρωπο. Η θεία Ευχαριστία, που αποτελεί την βαθύτατη έκφραση της Εκκλησίας, αρχίζει με την δοξολογία της Βασιλείας του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Ιδίως όταν ο πιστός μεταλαμβάνη του Σώματος και του Αίματος του Χριστού και βρίσκεται στην κατάσταση της μετανοίας, γίνεται κατά Χάριν υιός του Θεού και «άπαντα τα μέλη του γίνονται φωτοφόρα», κατά τον άγιο Συμεών τον νέο Θεολόγο. Τότε φωτίζονται και δοξάζονται τα μέλη του, αφού δέχεται τον Χριστό, που είναι το Φως και η Ζωή. Μεταλαμβάνοντας ο Χριστιανός το άχραντο και άφθαρτο Σώμα του Χριστού, ενώνεται με τον Χριστό και θεώνεται εφ’ όσον, βέβαια, έχει προηγουμένως καθαρθή και φωτισθή. Στο τέλος της θείας Ευχαριστίας του Μ. Βασιλείου ο ιερεύς ομολογεί: «ενεπλήσθημεν της ατελευτήτου σου ζωής».

Την μετοχή της αιωνίου ζωής, την απόκτηση εμπειρίας της αιωνιότητος απολαμβάνει ο άνθρωπος και κατά την ώρα της προσευχής. Υπάρχουν στιγμές κατά τις οποίες ο προσευχόμενος δέχεται την επίσκεψη της ακτίστου Χάριτος, οπότε παύει να υπάρχη ο χρόνος, γιατί τότε «θεωρεί» τον Θεό και βιώνει την αιωνιότητα, όπως οι τρεις Μαθητές του Χριστού επάνω στο Όρος Θαβώρ. Τότε, κατά την μαρτυρία των αγίων, ο κόσμος λησμονείται και ο προσευχόμενος ζη την παρουσία του Θεού. Οι άγιοι Πατέρες, ερμηνεύοντας το γεγονός της Μεταμορφώσεως του Χριστού, είπαν ότι η θεωρία του ακτίστου Φωτός είναι η βασιλεία του Θεού, «η καλλονή του μέλλοντος αιώνος», «η υπόστασις των μελλόντων αγαθών», «το βρώμα των επουρανίων» (αγ. Γρηγόριος Παλαμάς). Βέβαια, όλα αυτά είναι ακατανόητα για τον εκκοσμικευμένο άνθρωπο της εποχής μας, αλλά είναι πραγματικότητα γι αυτούς που ζουν πραγματικά μέσα στην Εκκλησία.

Επομένως, η ζωή μας μέσα στην Εκκλησία είναι η πρώτη ανάσταση, η οποία μας δίνει την βεβαιότητα ότι θα απολαύσουμε και την δευτέρα ανάσταση, μετά την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού.

Όλα αυτά που ανέφερα δεν είναι αφηρημένες θεολογικές έννοιες, αλλά έχουν μεγάλη κοινωνιολογική σημασία. Γιατί, οι άγιοι ζώντας από την ζωή αυτή την αιωνιότητα, βλέπουν καθαρά τα πράγματα, αντιμετωπίζουν σωστά τον άνθρωπο και τον κόσμο. Τον πλησίον δεν τον αντιμετωπίζουν μόνον ως θνητό άνθρωπο που πρέπει να του αυξηθή ο μισθός κλπ., όπως κάνουν όλα τα υλιστικά ανθρώπινα συστήματα, αλλά ως αιώνιο άνθρωπο, αδελφό του Χριστού, τον ίδιο τον Χριστό. Στο πρόσωπο του συνανθρώπου τους βλέπουν τον Χριστό.

Η Εκκλησία δεν ενδιαφέρεται μόνον για το αιώνιο, αλλά επειδή βιώνει το αιώνιο από αυτήν την ζωή, γι’ αυτό και αντιμετωπίζει σωστά και το παρόν. Πρέπει να θέσουμε ως κέντρο της ζωής μας τον Χριστό και την Εκκλησία Του.

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Κυριακὴ 1 Αὐγούστου

Διάδοχοι τῶν ἁγίων Ἀποστόλων εἶναι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, πρῶτα οἱ ἀποστολικοὶ Πατέρες, ποὺ ἔζησαν ἀμέσως μετὰ τοὺς Ἀποστόλους καὶ ἔπειτα οἱ Μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ λέξη πατέρες εἶναι γνωστὴ καὶ στὴν καθημερινὴ ζωή, ἀφοῦ ἐννοοῦνται ἐκεῖνοι ποὺ γεννοῦν παιδιὰ καὶ εἶναι ἐπί κεφαλῆς σὲ κάθε οἰκογένεια. Ἡ λέξη αὐτὴ μεταφερόμενη στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ δηλώνει τοὺς Κληρικοὺς ἐκείνους ποὺ γεννοῦν πνευματικὰ παιδιὰ στὴν κατὰ Χριστὸν ζωὴ καὶ τὰ καθοδηγοῦν ὥστε νὰ αὐξηθοῦν πνευματικά. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, γράφοντας στοὺς Κορινθίους, τοὺς ἔλεγε ὅτι καὶ ἐὰν ἔχουν πολλοὺς διδασκάλους κατὰ Χριστόν, ὅμως δὲν ἔχουν πολλοὺς πατέρας, γιατί πατέρας τους ἦταν αὐτὸς ὁ ἴδιος, ποὺ τοὺς γέννησε μὲ τὴν διδασκαλία του, ποὺ ἦταν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ: "ἐὰν γὰρ μυρίους παιδαγωγοὺς ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ οὐ πολλοὺς πατέρας· ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ Εὐαγγελίου ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα" (Α' Κόρ. δ΄, 15).

Βεβαίως, μὲ τὴν ἀπόλυτη ἔννοια τοῦ ὅρου Πατέρας εἶναι τὸ Πρῶτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἀπὸ τὸν ὁποῖο γεννᾶται πρὸ πάντων τῶν αἰώνων ὁ Λόγος καὶ ἐκπορεύεται τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, καὶ βεβαίως διὰ τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ ἀναγεννῶνται οἱ Χριστιανοί. Ὁ Χριστὸς πολλὲς φορὲς στὴν διδασκαλία Τοῦ καὶ τὶς προσευχὲς Τοῦ ἀποκαλοῦσε τὸ Πρῶτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος Πατέρα, καθὼς ἐπίσης δίδαξε καὶ σὲ μᾶς νὰ Τὸν ἀποκαλοῦμε μὲ αὐτὸ τὸ ὄνομα. Γι αὐτὸ στὴν Κυριακὴ Προσευχὴ λέμε: "Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς...".

Πατέρες μὲ τὴν σχετικὴ ἔννοια λέγονται καὶ οἱ Κληρικοί, ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν μέσα τους τὴν ἐνέργεια τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καὶ μὲ τὴν Χάρη αὐτὴ ἀναγεννοῦν τοὺς ἀνθρώπους καὶ τοὺς διδάσκουν στὴν πνευματική τους ζωή. Πατέρες κατ ἐξοχὴν εἶναι οἱ Ἐπίσκοποι καὶ στὴν συνέχεια, μὲ τὴν ἄδειά τους καὶ οἱ Πρεσβύτεροι ποὺ ἐξασκοῦν τὸ ἔργο αὐτὸ μὲ τὴν δύναμη τοῦ Θεοῦ. Δὲν ἔχουν δικά τους πνευματικὰ παιδιά, ἀλλὰ ὁ Θεός τους ἀναθέτει, διὰ τῆς Ἐκκλησίας, τὰ δικὰ Τοῦ παιδιὰ γιὰ νὰ τὰ παιδαγωγήσουν στὴν κατὰ Χριστὸν ζωὴ μὲ τὴν δικὴ Τοῦ ἐνέργεια.

Μὲ τὴν εἰδικότερη ἔννοια Πατέρες καὶ μάλιστα Μεγάλοι Πατέρες εἶναι οἱ Κληρικοὶ ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι σὲ δύσκολες ἱστορικὲς στιγμὲς γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας, μὲ τὴν σοφία τους, τὴν γνώση τους, τὴν θέωση, ξεχώρισαν τὴν ἀλήθεια ἀπὸ τὴν πλάνη καὶ ὁριοθέτησαν τὴν Ὀρθόδοξη πίστη, παρευρισκόμενοι στὶς Τοπικὲς καὶ Οἰκουμενικὲς Συνόδους. Αὐτοί, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, κατήρτισαν τοὺς ὅρους τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, τὰ λεγόμενα δόγματα, αὐτοὶ θέσπισαν τοὺς ἱεροὺς Κανόνας γιὰ τὴν καλὴ λειτουργία τῆς Ἐκκλησίας, αὐτοὶ καθόρισαν τοὺς τρόπους θεραπείας τῶν ἀρρωστημένων μελῶν τῆς Ἐκκλησίας. Μὲ τὴν θεολογία τους, τὴν διδασκαλία τους, τὴν ποιμαντική τους καθοδήγηση, τὶς προσευχές τους ἐπιτέλεσαν καὶ ἐξακολουθοῦν νὰ ἐπιτελοῦν ἕνα μεγάλο ἔργο μέσα στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.

Οἱ Μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶχαν τρία ἰδιαίτερα χαρίσματα. Τὸ ἕνα ἦταν ἡ ἁγιότητά τους, ποὺ συνδέεται μὲ τὴν θέωση, τὸ ἄλλο ὅτι εἶχαν ἔκτακτα διανοητικὰ χαρίσματα καὶ τὸ τρίτο ὅτι εἶχαν ἀποκτήσει σὲ μεγάλο βαθμὸ παιδεία καὶ ἔτσι μπόρεσαν νὰ βοηθήσουν τὴν Ἐκκλησία σὲ δύσκολες καταστάσεις, ὅταν διάφοροι αἱρετικοὶ ἤθελαν νὰ ἀλλοιώσουν τὴν διδασκαλία καὶ τὴν ζωὴ τοῦ Χριστοῦ.

Πρέπει, Κληρικοὶ καὶ λαϊκοί, νὰ μελετοῦμε τὰ συγγράμματά τους, νὰ ἐγκολπωνόμαστε τὴν διδασκαλία τους, νὰ προσπαθοῦμε νὰ συντονιζόμαστε μὲ αὐτήν, νὰ ζητοῦμε τὶς πρεσεβεῖες τους καὶ νὰ ἀναδεικνυόμαστε καὶ ἐμεῖς Πατέρες στὶς σύγχρονες δύσκολες στιγμὲς τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Κυρίως οἱ Κληρικοὶ θὰ πρέπη νὰ ἀναδεικνύονται καλοὶ πνευματικοὶ Πατέρες στὸ ποίμνιό τους, καὶ οἱ Χριστιανοὶ νὰ ἀναζητοῦν αὐτὴν τὴν εὐλογημένη πνευματικὴ καὶ χαρισματικὴ πατρότητα γιὰ νὰ ὡριμάζουν πνευματικά.

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου  ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Κυριακὴ 10 Ἰουλίου

Ἀφοῦ μὲ τὴν ἔναρξη τῆς Κυριακῆς προσευχῆς ἀποκαλέσαμε τὸν Θεὸ Πατέρα μας ποὺ βρίσκεται στοὺς οὐρανούς, δηλαδὴ εἶναι κατὰ φῦσιν ἅγιος, ὅπως εἴδαμε τὴν προηγούμενη Κυριακή, ἐρχόμαστε τώρα μὲ τὸ πρῶτο αἴτημα νὰ ζητήσουμε νὰ ἁγιασθῇ τὸ ὄνομὰ Τοῦ. Λέμε: "ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου".

Τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Εἶναι γνωστὸν ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη θεολογία μας ὅτι ὁ Θεὸς ἔχει οὐσία καὶ ἐνέργεια. Καὶ τὰ κτιστὰ πράγματα ἔχουν οὐσία καὶ ἐνέργεια, δηλαδὴ ὁ ἥλιος εἶναι ἕνα οὐράνιο σῶμα καὶ ἐκπέμπει τὸ φῶς του, καὶ ἡ φωτιὰ εἶναι ἕνα ἀντικείμενο ποὺ καίγεται, ἀλλὰ ἐκπέμπει ἐνέργεια, ἤτοι τὴν θέρμανση καὶ τὸν φωτισμό. Ὁ Θεός, ὅμως, ὡς ἄκτιστος ἔχει ἄκτιστη οὐσία καὶ ἄκτιστη ἐνέργεια καὶ ὡς πρὸς τὴν οὐσία Τοῦ ὁ Θεὸς εἶναι ἀνώνυμος καὶ ὑπερώνυμος, ἀλλὰ ὡς πρὸς τὶς ἐνέργειές Τοῦ ἔχει πολλὰ ὀνόματα.

Κάθε φορὰ ποὺ ὁ Θεὸς ἀποκαλυπτόταν στοὺς ἀνθρώπους φανέρωνε μιὰ ἀπὸ τὶς ἐνέργειές Τοῦ, ὅπως τὴν ἀγάπη, τὴν εἰρήνη, τὴν δικαιοσύνη, τὴν φιλανθρωπία. Καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο εἶχε κοινωνία μὲ τοὺς ἀνθρώπους. Γι' αὐτὸ καὶ λέμε ὅτι τὰ ὀνόματα τοῦ Θεοῦ εἶναι οἱ ἐνέργειές Τοῦ. Καὶ κάθε φορὰ ποὺ μνημονεύει κανεὶς τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ μὲ κατάνυξη, ταπείνωση, μετάνοια, πίστη κλπ. λαμβάνει γνώση καὶ αἴσθηση τῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ.

Ὅταν προσευχόμαστε "ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου", δὲν σημαίνει ὅτι δὲν εἶναι ἅγιο τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ καὶ πρέπει ἐμεῖς νὰ προσευχόμαστε γιὰ νὰ ἁγιασθῇ, ἀλλὰ αὐτὸ τὸ αἴτημα ἔχει δύο ἔννοιες.

Ἡ πρώτη ἔννοια τοῦ "ἁγιασθήτω" εἶναι τὸ "δοξασθήτω" τὸ ὄνομὰ Τοῦ καὶ νὰ δοξασθῇ μὲ τὴν δική μας τὴν ζωή. Ὅπως τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ βλασφημεῖται μὲ τὴν δική μας τὴν ζωή, ὅταν δὲν ἀνταποκρίνεται στὴν εὐγενικὴ καταγωγή μας, ἔτσι καὶ δοξάζεται τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ, ὅταν ἐμεῖς τηροῦμε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ ζοῦμε σύμφωνα μὲ τὶς ἐντολὲς Τοῦ.

Ἡ δεύτερη ἔννοια τῆς αἰτήσεως "ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου" ποὺ δὲν εἶναι ἄσχετη καὶ ἀνεξάρτητη ἀπὸ τὴν προηγούμενη, εἶναι τὸ "ποίησον ἡμᾶς ἁγίους", ὥστε καὶ ὁ Θεὸς νὰ δοξασθῇ διὰ τῆς δικῆς μας ἁγιασμένης ζωῆς.

Ἡ αἴτηση αὐτὴ δείχνει ποιός εἶναι ὁ σκοπὸς τοῦ ἀνθρώπου καὶ γιὰ ποιό λόγο ζῇ. Σκοπός του εἶναι νὰ ἑνωθῇ μὲ τὸν Θεὸ καὶ νὰ γίνη ἅγιος κατὰ Χάριν καὶ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεὸς εἶναι κατὰ φῦσιν ἅγιος καὶ οἱ ἄνθρωποι πρέπει νὰ γίνουν κατὰ Χάριν ἅγιοι. Στὴν γλῶσσα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας αὐτὸ λέγεται θέωση καὶ ὅσοι ἁγιάζονται μὲ τὴν μετοχὴ τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ, λέγονται θεούμενοι. Τὸ νὰ γίνη κανεὶς ἅγιος - θεούμενος σημαίνει νὰ μεταμορφώση ὅλες τὶς ψυχικὲς καὶ σωματικές του δυνάμεις, νὰ ἔχη κέντρο τῆς ζωῆς του τὸν Θεό.

Δυστυχῶς πολλοὶ Χριστιανοὶ ποὺ προσεύχονται μὲ αὐτὴν τὴν προσευχή, δὲν ἔχουν τέτοιους ὑψηλοὺς στόχους, ἀλλὰ περικλείουν τὴν χριστιανική τους ζωὴ καὶ πολιτεία σὲ μερικοὺς καλοὺς τρόπους συμπεριφορᾶς, σὲ μερικὰ ἤθη καὶ ἔθιμα καὶ μερικὲς θρησκευτικὲς παραδόσεις, προσεύχονται γιὰ ἐπίγεια πράγματα. Ἀλλὰ αὐτὸ δὲν εἶναι καθόλου ἀρκετό. Πολλὲς φορὲς στὴν Ἁγία Γραφὴ συναντοῦμε τὴν προτροπή: "ἅγιοι γίνεσθε ὅτι ἐγὼ ἅγιος εἰμὶ" (Α' Πέτρ. α΄ 16). Ὑπάρχουν ἄνθρωποι ποὺ προσπαθοῦν νὰ δικαιολογήσουν τὸν ἑαυτό τους λέγοντας: "δὲν εἶναι γιὰ μένα αὐτὴ ἡ ζωὴ τῆς ἁγιότητος", "θέλω νὰ ζήσω τὶς χαρὲς αὐτῆς τῆς ζωῆς καὶ νὰ μὴ στερηθῶ αὐτὰ ποὺ μοῦ προσφέρει ἡ ἐπίγεια ζωή", "δὲν εἶμαι ἅγιος γιὰ νὰ μὴ θυμώνω" κλπ.

Ἐπειδὴ ἡ ζωή μας δὲν συντονίζεται μὲ τὴν αἴτηση αὐτὴ καὶ δὲν ἀγωνιζόμαστε νὰ ζήσουμε σύμφωνα μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, γι' αὐτὸ ἡ διαγωγή μας εἶναι ἀντιχριστιανική. Εἴμαστε γεμᾶτοι ἀπὸ πάθη καὶ κακίες, μίση καὶ ἐχθρότητες, καὶ διαπράττουμε ἀδικίες καὶ συκοφαντίες. Καὶ γι' αὐτὸν τὸν λόγο οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι μᾶς βλέπουν καὶ δὲν πιστεύουν στὸν Θεό, ὁπότε γινόμαστε αἴτιοι νὰ βλασφημῆται τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ στὰ ἔθνη.

Συνήθως, ὅταν προσευχόμαστε στὸν Θεὸ Τὸν παρακαλοῦμε νὰ μᾶς δίνη ὑγεία, εὐημερία, ὑλικὰ ἀγαθὰ κλπ. Καὶ αὐτὸ πρέπει νὰ τὸ κάνουμε. Ἀλλὰ πρὸ παντὸς πρέπει νὰ προσευχόμαστε στὸν Θεὸ νὰ μᾶς ἀγιάζη. Ὅμως, πρέπει νὰ γνωρίζουμε ὅτι αὐτὸ δὲν γίνεται ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴν θελησή μας. Γι' αὐτὸ πρέπει μαζὶ μὲ τὴν πρσευχή μας νὰ προσφέρουμε καὶ τὴν ἐλευθερία μας, ὥστε ἔτσι νὰ δοξάζεται τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμο.

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Ἑορτή τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου καί τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ

Σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τήν μνήμη δύο μεγάλων ἀσκητικῶν Πατέρων, δηλαδή τόν ὅσιο καί Θεοφόρο Πατέρα μας Δωρόθεο καί τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, μέ τήν εὐκαιρία τῆς μεταθέσεως τῶν λειψάνων του.  Μεταξύ αὐτῶν τῶν δύο Πατέρων ὑπάρχει ἕνα κοινό γνώρισμα καί αὐτό εἶναι ἡ ἀσκητική ζωή, πού εἶναι ἡ βάση τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας.

Κατ’ ἀρχάς νά ἀναφερθῶ στόν ὅσιο Δωρόθεο ὁ ὁποῖος ἔζησε τόν 6ο αἰώνα μ.Χ. χωρίς νά εἶναι γνωστές οἱ ἰδιαίτερες συνθῆκες μέ τίς ὁποῖες μεγάλωσε. Γενικά, καταγόταν ἀπό πλούσια οἰκογένεια στήν Γάζα, ἀπέκτησε μεγάλη φιλολογική καί φιλοσοφική γνώση, ἀλλά πολύ νέος ἐγκατέλειψε τά πάντα καί προσῆλθε στήν Ἱερά Μονή τοῦ Σερίδου, λίγα χιλιόμετρα νότια τῆς Γάζας. Ἐκεῖ ἀσκοῦνταν δύο μεγάλοι ἀσκητές πού ἦταν ἔγκλειστοι στά κελλιά τους καί εἶχαν μεγάλη πνευματική πείρα, δηλαδή ὁ Βαρσανούφιος, πού δέν ἐρχόταν σέ ἐπαφή μέ τούς ἀνθρώπους, ἀλλά ὅταν τόν ἐρωτοῦσαν μέ γραπτά ἐρωτήματα, ἀπαντοῦσε ὑπαγορεύοντας στόν μαθητή του Σέριδον, καθώς ἐπίσης ἔγκλειστος στό κελλί του ἦταν ὁ Ἰωάννης ὁ Προφήτης.

Ὁ ἅγιος Δωρόθεος ἔκανε ὑπακοή σέ αὐτούς τούς ἀσκητές ὑποβάλλοντας σχετικές ἐρωτήσεις, καί οἱ διδάσκαλοι τοῦ ἀπαντοῦσαν κατά τό δυνατόν σύντομα. Ἕνα διάστημα ἦταν ὑπεύθυνος γιά τήν φιλοξενία τῶν προσκυνητῶν, ὑπηρετοῦσε στό νοσοκομεῖο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, φαίνεται ὅτι εἶχε καί γνώσεις ἰατρικές, καί ἀπέκτησε μεγάλη πείρα νά εἰσδύη στήν ψυχή τῶν ἀνθρώπων καί νά ἀναλύη ὅλες τίς ἐσωτερικές διαθέσεις τους. Ἡ ἄσκησή του ἦταν μεγάλη, μάλιστα δέ εἶχε παρακαλέσει ἕναν ἀδελφό τῆς Μονῆς νά τόν ξυπνᾶ γιά τήν νυκτερινή ἀκολουθία καί ἕναν ἄλλο ἀδελφό νά τόν κρατᾶ ἄγρυπνο κατά τήν διάρκειά της.

Ὕστερα ἀπό μεγάλη ὑπομονή πού ἔκανε καί μεγάλη πείρα πού ἀπέκτησε, καί μάλιστα μετά τήν κοίμηση τοῦ ἡγουμένου τῆς Μονῆς τοῦ Σερίδου, καί τήν κοίμηση τοῦ ἀββᾶ Ἰωάννου τοῦ Προφήτου, ἀλλά καί τήν τελεία σιωπή τοῦ μεγάλου Βαρσανουφίου, ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος ἵδρυσε δικό του Μοναστήρι, προφανῶς γιά νά μεταδώση στούς μαθητές του τήν πλούσια πνευματική του πείρα πού ἀπέκτησε καί μέ τόν δικό του ἀγώνα καί μέ τήν ἐπικοινωνία μέ ἁγίους πνευματικούς του πατέρες. Διασώζονται δέ διάφορες διδασκαλίες καί ἐπιστολές του.

Σέ αὐτά τά κείμενά του φαίνεται ἡ κατά Θεόν σοφία του, ἡ πνευματική πείρα πού εἶχε, ἀποδεικνύεται ὅτι ἦταν βαθύς ἀνατόμος τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, βαθύς ἡσυχαστής Πατέρας πού διατύπωνε μέ ἁπλότητα τήν διδασκαλία του. Πιθανόν νά εἶναι προφορικές διδασκαλίες πού οἱ στενογράφοι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης διέσωσαν. Βεβαίως, ἔχει γνώση τῆς Ἁγίας Γραφῆς, χρησιμοποιεῖ χωρία Μεγάλων Πατέρων, ὅπως τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τοῦ ἁγίου Εἰρηναίου, τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου καί ἄλλων.

Τά κείμενά του εἶναι καταπληκτικά καί διακρίνονται γιά τήν κατά Θεόν ψυχοθεραπεία καί τήν ἄφθαστη πρακτικότητα, ἀφοῦ γνωρίζει πολύ καλά τόν κόσμο τῶν παθῶν τῆς ψυχῆς, τόν κόσμο τῶν λογισμῶν καί τόν κόσμο τῶν ἀρετῶν. Ἀναφέρεται στήν ὑπομονή πού πρέπει νά δείχνουμε στήν ζωή μας, τήν καρτερία, τήν ταπείνωση καί τήν προσευχή. Γράφει γιά τό «δικαίωμα» καί τό «θέλημα» πού εἶναι καταστάσεις πού ἐπιβάλλονται ἀπό τούς κακούς λογισμούς καί ταράσσουν τόν ἐσωτερικό κόσμο τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπίσης, ὁμιλεῖ γιά τίς τρεῖς καταστάσεις τοῦ ἀνθρώπου σέ σχέση μέ τόν Θεό, δηλαδή σέ αὐτούς πού τηροῦν τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, ἤ ἀπό τόν φόβο τῆς Κολάσεως ἤ ἀπό τόν μισθό τοῦ Παραδείσου ἤ ἀπό ἀγάπη ὅτι εἶναι υἱοί τοῦ Θεοῦ. Αὐτό δείχνει τήν πνευματική ἡλικία τῶν μοναχῶν καί τῶν Χριστιανῶν.

Ἔπειτα, νά ἀναφερθῶ στόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, τοῦ ὁποίου σήμερα ἑρτάζουμε τήν ἀνακομιδή καί μετάθεση τῶν λειψάνων του, ἕναν μεγάλο Πατέρα καί θεολόγο τοῦ 7ου αἰῶνος, πού ἀποδείχθηκε ὑπέρμαχος στόν ἀγώνα ἐναντίον τῆς αἱρέσεως τοῦ Μονοθελητισμοῦ, κατά τήν ὁποία αἵρεση ὁ Χριστός ἔχει μόνον μία θέληση, ἐνῶ ὅπως ὑποστήριζε ὁ ἅγιος Μάξιμος καί ἀποφάσισε ἡ ΣΤ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος, ὁ Χριστός εἶχε δύο θελήσεις πού ἐνεργοῦσαν στό ἕνα Πρόσωπο τοῦ Λόγου.

Ὅμως, ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής πού ἄρχισε ἡσυχαστικά τήν μοναχική του ζωή, ἔγραψε τά 400 κεφάλαια περί ἀγάπης, στά ὁποῖα προσδιορίζει τήν ἀγάπη μέσα ἀπό τήν ὅλη πνευματική καί ἀσκητική ζωή του. Τά κεφάλαια αὐτά εἶναι ἐκπληκτικά καί κινοῦνται μέσα στήν προοπτική τῆς ἀσκητικῆς παραδόσεως τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου, μέ τήν διαφορά ὅτι γράφονται ὑπό τύπον συνοπτικῶν κεφαλαίων καί ὄχι ὡς διδασκαλία.

Πρόκειται γιά μικρά σύντομα καί συνοπτικά κείμενα τά ὁποῖα δέν ἀναφέρονται μόνον στήν ἀγάπη, ἀλλά καί στίς προϋποθέσεις της καί τά ἀποτελέσματά της. Ἔτσι, κάνει λόγο γιά τόν νοῦ καί τήν λογική, τά πάθη καί τήν ἀπάθεια, τήν ἄγνοια καί τήν γνώση καί γιά ὅλη τήν πορεία τοῦ Χριστιανοῦ, πού εἶναι ἡ πράξη καί ἡ θεωρία, ἡ πρακτική φιλοσοφία (κάθαρση), ἡ φυσική θεωρία (φωτισμός) καί ἡ μυστική θεολογία (θέωση).  Καί οἱ δύο ἅγιοι, δηλαδή ὁ Ἀββᾶς Δωρόθεος καί ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ἔχουν τήν ἴδια ἀσκητική καί ἡσυχαστική παράδοση, ἡ ὁποία εἶναι ἡ πνευματική ἰατρική καί ἡ πνευματική θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, πού δείχνουν τό πῶς παραμορφώνεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν ἁμαρτία καί πῶς μεταμορφώνεται ἀπό τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τόν δικό του ἀγώνα.

Ζοῦμε σέ μιά ἐποχή ὑπερβολικῆς ἐξωστρέφειας, εἰκονικῆς πραγματικότητας, ψηφιακῆς τεχνολογίας καί ἀγνοοῦμε τόν ἐσωτερικό μας κόσμο πού δημιουργεῖ ταραχή, ἄγχος καί κατάθλιψη, καί γι’ αὐτό ἐμφανίζονται διάφορα ψυχαναλυτικά συστήματα γιά νά βοηθήσουν. Πρέπει, ὅμως, νά γνωρίζουμε ὅτι στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχουμε ἐκπληκτικά κείμενα, ὅπως καί αὐτά πού ἀνέφερα, τά ὁποῖα ὄχι μόνον ἀναλύουν τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά τήν συνθέτουν καί τήν θεραπεύουν, γενικά θεραπεύουν ὅλον τόν ἄνθρωπο. Στούς πολλούς ἀνθρώπους ἡ Ὀρθόδοξη θεραπευτική μέθοδος εἶναι ἄγνωστη καί ἀσφαλῶς ἀξίζει τόν κόπο νά τήν γνωρίσουν.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Ἑορτή Πατέρων τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου

Ἡ σημερινή Κυριακή εἶναι ἀφιερωμένη ἀπό τήν Ἐκκλησία μας στούς Πατέρας τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, πού συνεκλήθη στήν Χαλκηδόνα τό ἔτος 451 μ.Χ.

Τήν ἐποχή ἐκείνη ἡ Ἐκκλησία ἀντιμετώπιζε πολλούς αἱρετικούς, οἱ ὁποῖοι χρησιμοποιώντας τήν ἑλληνική φιλοσοφία διεκήρυτταν ὅτι ὁ Χριστός εἶχε μέν δύο φύσεις, θεία καί ἀνθρωπίνη, ἀλλά ἡ ἀνθρώπινη φύση ἀπορροφήθηκε ἀπό τήν θεία φύση. Αὐτό, ὅμως, ἀμφισβητοῦσε τήν ὀρθόδοξη ἀλήθεια ὅτι ὁ Χριστός ἦταν τέλειος Θεός καί τέλειος ἄνθρωπος, δηλαδή Θεάνθρωπος. Ἄν ὁ Χριστός ἔχει μόνον τήν θεία φύση, ὅπως ὑποστήριζε ὁ Μονοφυσιτισμός, τότε ἀνατρέπεται ὄχι μόνον ἡ πίστη στόν Θεάνθρωπο Χριστό, ἀλλά καί ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Διότι σέ τέτοια περίπτωση δέν ἔχει κανένα νόημα ἡ ὅλη ἐκκλησιαστική ζωή, δηλαδή τό Βάπτισμα, τό Χρῖσμα, ἡ θεία Εὐχαριστία, ἡ μετάληψη τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ.

Ἔτσι, στήν Σύνοδο αὐτήν οἱ ἅγιοι Πατέρες ὁριοθέτησαν τήν ὀρθόδοξη πίστη στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ὅτι οἱ δύο φύσεις εἶναι ἑνωμένες στό πρόσωπο τοῦ Λόγου «ἀτρέπτως, ἀσυγχύτως, ἀδιαιρέτως, ἀχωρίστως», καί ἔτσι διασώθηκε καί ἡ ὀρθόδοξη πίστη καί ἡ σωτηρία-θέωση τοῦ ἀνθρώπου.

Ὅταν ἀναφύονται τέτοια σοβαρά θεολογικά καί ἐκκλησιαστικά θέματα ἠ Ἐκκλησία τά ἀντιμετωπίζει συνοδικά, δηλαδή μέ τίς Συνόδους τῶν Ἐπισκόπων, καί στίς ὁποῖες συμμετέχουν μέ διαφόρους τρόπους, καί ἄλλα μέλη τῆς Ἐκκλησίας, Κληρικοί καί λαϊκοί. Διότι γιά νά γίνη καλή προετοιμασία τῶν θεμάτων αὐτῶν καί γιά νά ὑπάρξη καλή διοργάνωση τῆς Συνόδου, χρειάζονται καί ἄλλοι ἄνθρωποι. Ἐπίσης, καί κατά τήν συζήτηση τῶν θεμάτων χρησιμοποιοῦνται ἄνθρωποι πού ἀσχολήθηκαν μέ τά θέματα αὐτά, ὅπως γιά παράδειγμα στήν Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδο ἔπαιξε σημαντικό ρόλο ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, ὁ ὁποῖος τότε συνόδευσε τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀλεξανδρείας Ἀλέξανδρο, ὡς διάκονός του.

Οἱ συζητήσεις πού ἔγιναν καί σέ αὐτήν τήν Σύνοδο καί σέ ἄλλες Οἰκουμενικές Συνόδους ἦταν ἡ ἀντιπαράθεση τῆς Ἀποκαλύψεως πού ἔλαβαν οἱ Προφῆτες, Ἀπόστολοι καί Πατέρες ἀπό τόν Θεό, μέ τήν φιλοσοφική θεολογία πού εἶναι καρπός στοχασμοῦ καί φαντασίας. Πάντοτε, σέ ὅλα τά θεολογικά θέματα διακρίνουμε δύο ρεύματα, ἤτοι ἐκεῖνο πού στηρίζεται στήν Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, καί ἐκεῖνο πού στηρίζεται στόν φιλοσοφικό στοχασμό.

Αὐτό σημαίνει ὅτι προηγεῖται ἡ ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ, πού ἐκφράζεται μέ τόν ἱερό ἡσυχασμό, καί ἀκολουθεῖ ἡ διατύπωση τῆς ἐμπειρίας. Αὐτό συμβαίνει μέ ὅλα τά θέματα, ἀφοῦ πρῶτα παρατηροῦμε ἕνα γεγονός καί ἔπειτα τό καταγράφουμε. Ἄν κανείς δέν ἔχει ἐμπειρία ἑνός γεγονότος, τότε χρησιμοποιεῖ τήν φαντασία καί τόν στοχασμό γιά νά τό περιγράψη.

Ἔτσι, οἱ Προφῆτες, οἱ Ἀπόστολοι καί οἱ Πατέρες εἶχαν ἐμπειρική γνώση τοῦ Θεοῦ, γι’ αὐτό καί ὁμιλοῦσαν θεόπνευστα, καί ὁριοθετοῦσαν τήν ἀλήθεια ἀπό τήν πλάνη, δηλαδή ἔθεταν ὅρια μεταξύ τῆς ἀληθείας καί τῆς πλάνης, γιά νά μποροῦμε νά ἀκολουθήσουμε τόν αὐθεντικό τρόπο ζωῆς καί σωτηρίας.

Πρέπει νά ξέρουμε ὅτι ὑπάρχουν τρεῖς τρόποι γνώσεως τοῦ Θεοῦ. Ὁ πρῶτος εἶναι ὁ φυσικός τρόπος γνώσεως πού γίνεται μέ τήν παρατήρηση τῆς φύσεως. Ὁ δεύτερος τρόπος γνώσεως εἶναι ὁ προφητικός, ὅταν ὁ Προφήτης βλέπει τήν δόξα τοῦ Θεοῦ, ὅταν φωτίζεται ὁ νοῦς του ἀπό τήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Καί ὁ τρίτος τρόπος γνώσεως τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ βιβλικός, δηλαδή διαβάζουμε τίς γραπτές ἐμπειρίες τῶν ἁγίων πού καταγράφηκαν στήν Ἁγία Γραφή καί στήν Ἱερά Παράδοση, στήν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας καί στίς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν καί Τοπικῶν Συνόδων.

Γι’ αὐτό ἔχει μεγάλη σημασία ἡ πείρα καί ἡ διδασκαλία, ὅπως ἐκφράσθηκε στίς Οἰκουμενικές Συνόδους καί εἰδικότερα στήν Δ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, τούς Πατέρες τῆς ὁποίας ἑορτάζουμε σήμερα. Γι’ αὐτό πρέπει νά προσέξουμε ἰδιαίτερα τά τροπάρια πού ψάλαμε σήμερα στήν ἀκολουθία, γιά νά δοῦμε τήν Ὀρθόδοξη πίστη μας πού ξεχωρίζεται ἀπό τίς αἱρέσεις.

Στήν Δ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο συμμετεῖχε καί ὁ Ἐπίσκοπος Ναυπάκτου Εἰρηναῖος, ὅπως φαίνεται στά Πρακτικά της. Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος Ἐπίσκοπος Ναυπάκτου συμμετεῖχε στίς συζητήσεις καί τίς ἀποφάσεις τῆς μεγάλης αὐτῆς Οἰκουμενικῆς Συνόδου καί, βεβαίως, μετέφερε αὐτήν τήν Ὀρθόδοξη διδασκαλία στό ποίμνιό του τότε στήν Ναύπακτο.

Μέ τήν εὐκαιρία αὐτήν, ὅπως ἔχει ἀνακοινωθῆ, καθορίσθηκε, ὕστερα ἀπό εἰσήγησή μας καί ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, νά ἑορτάζονται ὅλοι οἱ Ἐπίσκοποι τῆς Ναυπάκτου πού συμμετεῖχαν σέ σημαντικές Συνόδους, οἱ ὁποῖες ἀσχολήθηκαν μέ θεολογικά θέματα. Τήν ἀκολουθία συνέγραψε ὁ ὑμνογράφος Γεώργιος Γαλανόπουλος, τόν ὁποῖο παλαιότερα χειροθέτησα σέ Ἀναγνώστη, καί αὐτή ἡ ἀκολουθία ἐγκρίθηκε ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο.

Νά θυμίσω ὅτι στήν Σύνοδο τῆς Σαρδικῆς, πού εἶναι ἡ σημερινή Σόφια Βουλγαρίας, πού ἔγινε τό ἔτος 343, συμμετεῖχε ὁ Ἐπίσκοπος Ναυπάκτου Μαρτύριος καί ὑπεστήριξε τήν ὀρθόδοξη διδασκαλία τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου. Ἐπίσης, συμμετεῖχαν καί σέ Οἰκουμενικές Συνόδους Ἐπίσκοποι τῆς Ναυπάκτου, ὅπως ὁ Καλλικράτης στήν Γ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, ὁ Εἰρηναῖος στήν Δ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο καί ὁ Ἀντώνιος στήν Η΄ Οἰκουμενική Σύνοδο.

Θεωροῦμε ἰδιαίτερη εὐλογία καί τιμή πού οἱ Ἐπίσκοποι τῆς ἱστορικῆς Ἐπισκοπῆς καί Μητροπόλεως Ναυπάκτου συμμετεῖχαν σέ τέτοιες Μεγάλες Συνόδους. Πέραν ἀπό τήν αἴσθηση τῆς τιμῆς, πρέπει νά προσευχόμαστε σέ αὐτούς γιά νά κρατᾶμε αὐτήν τήν ὀρθόδοξη πίστη πού παραλάβαμε, νά μένουμε σταθεροί σέ αὐτήν, ὥστε νά μεταμορφώνη τήν ζωή μας.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Κυριακὴ 17 Ἰουλίου

Τὸ δεύτερο αἴτημα τῆς Κυριακῆς προσευχῆς εἶναι τὸ "ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου", δηλαδὴ παρακαλοῦμε τὸν Θεὸ νὰ στείλη ἢ νὰ ἔλθη ἡ βασιλεία Του.

Ἔχουν γραφὴ πολλὰ γιὰ τὸ αἴτημα αὐτό, γιὰ τὸ τί εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ πῶς ἔρχεται ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν κόσμο. Μερικὲς ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἑρμηνευτικὲς ἀναλύσεις τῶν ἁγίων Πατέρων θὰ ἐκθέσουμε στὸ σύντομο αὐτὸ εὐχαριστιακὸ κήρυγμα.

Ἡ μία ἑρμηνεία τῆς ἐλεύσεως τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ εἶναι το νὰ ἔλθη ἡ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ γρήγορα, δηλαδὴ νὰ ἔλθη ὁ Χριστὸς γιὰ νὰ κρίνη τοὺς ἀνθρώπους, ποὺ σημαίνει νὰ ἔλθη ἡ ἡμέρα ἐκείνη ποὺ θὰ ἀναστηθοῦν ὅλα τὰ σώματα τῶν ἀνθρώπων καὶ νὰ ἀρχίση ἡ κρίση τους. Αὐτὴ ἡ αἴτηση μὲ αὐτὸ τὸ περιεχόμενο εἶναι μιὰ αἴτηση ἑνὸς εὐγνώμονος παιδιοῦ, τὸ ὁποῖο δὲν προσηλώνεται στὰ ὁρατά, ἀλλὰ σπεύδει πρὸς τὸν Πατέρα καὶ ἐπιθυμεῖ τὰ μέλλοντα. Μιὰ τέτοια ἀναζήτηση εἶναι καρπὸς τῆς ἀγαθῆς συνειδήσεως καὶ μιᾶς ψυχῆς ποὺ ἔχει ἀπαλλαγῆ ἀπὸ τὰ πράγματα τῆς γῆς. Καὶ μάλιστα, ὅπως ἑρμηνεύεται, ἐκεῖνος ποὺ ἔχει αὐτὴν τὴν ἀγάπη γιὰ τὴν ἔλευση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, δηλαδὴ τῆς Δευτέρας Παρουσίας Του, οὔτε φουσκώνει καὶ ὑπερηφανεύεται γιὰ τὰ ἀγαθὰ αὐτοῦ τοῦ βίου, ἀλλὰ οὔτε καὶ ταπεινώνεται - ἐξουθενώνεται ἀπὸ τὰ λυπηρὰ αὐτῆς τῆς ζωῆς. Αἰσθάνεται ὅτι βρίσκεται στὴν ἐξορία, τὴν ξενιτειὰ καὶ ἀναμένει τὴν ἐπιστροφὴ στὴν πατρίδα του.

Οἱ πρῶτοι Χριστιανοί, ἀλλὰ καὶ ὅλοι οἱ πραγματικοὶ Χριστιανοὶ νοσταλγοῦν αὐτὴν τὴν Βασιλεία, ἐπιθυμοῦν τὴν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ γιὰ νὰ ἑνωθοῦν μαζὶ Του ὡσὰν σὲ γάμο, ἀφοῦ τώρα αἰσθάνονται τὸν πνευματικὸ ἀρραβῶνα μαζὶ Του. Αὐτὸ βέβαια προϋποθέτει τὴν ἐσωτερική τους καθαρότητα, καὶ νὰ μὴ ἐλέγχονται ἀπὸ τὴν συνείδησή τους. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι οἱ Ἀπόστολοι στὶς ἐπιστολές τους ἔγραφαν γιὰ τὸ ὅτι εἶναι ἐγγὺς ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, δηλαδὴ ζοῦσαν ἐσχατολογικά. Καὶ τὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως τελειώνει μὲ τὴν κραυγή: "ἔρχου, Κύριε Ἰησοῦ" (Ἀποκ. κβ΄ 20).

Ἡ ἄλλη ἑρμηνεία τοῦ "ἐλθέτω ἡ Βασιλεία σου" εἶναι νὰ ἔλθη ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ μέσα στὴν καρδιά μας. Ὁ Χριστὸς ἔλεγε: "ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν" (Λούκ.1ζ΄ 21). Τὸ "ἐντὸς ἡμῶν" δὲν δηλώνει το ἀνάμεσά μας, ἀλλὰ μέσα στὴν καρδιά μας. Βέβαια, ὅσοι ἔχουν την Χάρη τοῦ Θεοῦ μέσα στὴν καρδιά τους αἰσθάνονται καὶ κοινωνία μεταξύ τους. Καὶ αὐτοὶ αἰσθάνονται τὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὡς μιὰ πνευματικὴ κατάσταση καὶ ὄχι ὡσὰν μιὰ ψυχολογικὴ καὶ συναισθηματικὴ ἔξαρση στὴν θεία Λειτουργία καὶ γενικότερα στὴν θεία Λατρεία. Ἄλλωστε, καὶ ἡ θεία Λειτουργία, κατὰ τὴν ἑρμηνεία τῶν ἁγίων Πατέρων, ἔχει ἐσχατολογικὴ ἀναφορά, δηλαδὴ ἀναφέρεται στὴν βίωση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ ποὺ θὰ συμβῇ σὲ ὅλη τὴν πληρότητά της στὸ μέλλον.

Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μέσα μας ἔρχεται ὅταν ἀνοίξουμε τὴν καρδιά μας καὶ δεχθοῦμε ποικιλοτρόπως την Χάρη τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ ἀρχίζει νὰ γίνεται μὲ τὴν μετάνοια, ὁπότε ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ κατακαίει τὰ πάθη καὶ τὴν αἰσθανόμαστε ὡσὰν μιὰ καυστικὴ ἐνέργεια. Ἔπειτα, αὐξάνεται αὐτὴ ἡ Χάρη μὲ τὴν ἐσωτερικὴ εὐφροσύνη καὶ χαρά, ὅταν ὁ ἄνθρωπος θέλη συνεχῶς νὰ ἐνθυμῆται τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ προσεύχεται σὲ Αὐτόν, ὁπότε ὁ νοῦς του φωτίζεται, λάμπει. Καὶ τέλος ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀξιωθῇ ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ Τὸν δὴ μέσα στὸ φῶς Τοῦ, τότε βλέπει τὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Αὐτὸ φαίνεται στὰ ἅγια Εὐαγγέλια. Πρὶν ἀπὸ τὴν μεταμόρφωσή Του ὁ Χριστὸς εἶπε στοὺς μαθητὰς Τοῦ ὅτι εἶναι μερικοὶ ἀνάμεσά σας ποὺ δὲν θὰ πεθάνουν ἕως ὅτου δοῦν τὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ποὺ θὰ ἔλθη "ἐν δυνάμει". Καὶ ὕστερα ἀπὸ λίγο ἔλαβε τοὺς τρεῖς Μαθητὲς καὶ τοὺς ἀνέβασε ἐπάνω στὸ Θαβὼρ καὶ μεταμορφώθηκε μπροστά τους, ὁπότε οἱ Μαθητὲς εἶδαν ὅτι τὸ πρόσωπό Τοῦ ἔλαμψε σὰν τὸν ἥλιο καὶ τὰ ἱμάτια τοῦ ἔγιναν λευκὰ σὰν τὸ φῶς. Κατὰ τὴν ἑρμηνεία τῶν Πατέρων αὐτὴ ἡ ὅραση τοῦ Χριστοῦ μέσα στὸ φῶς ἦταν ἡ ὅραση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Στὴν ζωή μας πρέπει νὰ εἴμαστε ἀναζητητὲς τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Πρῶτα νὰ τὴν δεχόμαστε στὴν καρδιά μας μὲ τὴν καθαρτική, φωτιστικὴ καὶ θεοποιὸ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καὶ ὕστερα θὰ τὴν ἀπολαύσουμε καὶ στὸ μέλλον. Μπορεῖ νὰ γίνη καὶ τὸ ἀντίστροφο. Ὅταν νοσταλγοῦμε τὴν ἔλευση τῆς μελλοντικῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, αὐτὸ θὰ μᾶς κάνη νὰ τὴν ποθοῦμε, ὁπότε αὐτὸ θὰ μᾶς ὁδηγῇ στὴν μετάνοια καὶ στὴν προγευσή της ἀπὸ τὴν ζωὴ αὐτή. Ὁπότε, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ ἦλθε μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἔρχεται μὲ τὴν μετάνοια καὶ τὴν κοινωνία μας μὲ τὸν Χριστό, καὶ θὰ ἔλθη κατὰ τὴν Δευτέρα Του Παρουσία.

Δυστυχῶς, πολλοὶ ἀπὸ μᾶς ἐπιθυμοῦμε ἐπίγειες βασιλεῖες, ἐξουσίες καὶ χαρές, καθὼς ἐπίσης θέλουμε νὰ στήσουμε τὴν δική μας βασιλεία καὶ ὄχι τὴν ἐπικράτηση στὴν γῆ τῆς Βασιλείας τοῦ Χριστοῦ. Θὰ πρέπη ὅμως νὰ ἀλλάξουμε διαγωγὴ καὶ νὰ ἀναζητοῦμε τὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μὲ τὸν τρόπο ποὺ ἀναφέραμε προηγουμένως, ὥστε νὰ συντονισθοῦμε στὸ "πνεῦμα" τῆς Κυριακῆς προσευχῆς.

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Ἑορτή Προφήτου Σαμουήλ

Ὁ Προφήτης Σαμουήλ, τόν ὁποῖο ἑορτάζει σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας, ἔζησε στήν Παλαιά Διαθήκη, καί μάλιστα τόν 12ο αἰώνα π.Χ. καί βρέθηκε σέ μιά περίοδο ἐνδιάμεση μεταξύ Κριτῶν, δηλαδή πολιτικῶν ἀρχόντων, καί τῶν Βασιλέων. Αὐτός ἦταν ὁ τελευταῖος τῆς περιόδου τῶν Κριτῶν, ὡς Προφήτης θαυμαστός, καί ἐκεῖνος πού ἔχρισε τόν πρῶτο Βασιλέα, τόν Σαούλ, καί ὅταν ἐκεῖνος ὑπέπεσε σέ σοβαρά σφάλματα, ἔχρισε ὡς Βασιλέα τὸν Δαβίδ, τόν Προφητάνακτα.

Ἡ παρουσία τοῦ Προφήτου Σαμουήλ καί ἡ δράση του μεταξύ τῶν Ἰουδαίων ἦταν ὄντως θαυμαστή. Θά περιοριστῶ σέ δύο βασικά σημεῖα τῆς ζωῆς του.

Τό πρῶτο σημεῖον εἶναι ὅτι ἡ γέννησή του ἦταν θαυμαστή. Οἱ γονεῖς του, ὁ Ἐλκανά καί ἡ Ἄννα δέν εἶχαν παιδιά, διότι ἡ Ἄννα ἦταν στείρα καί ἡ ἴδια πῆγε στόν Ναό καί προσευχήθηκε καρδιακά, ἔκανε νοερά προσευχή καί ζητοῦσε ἀπό τόν Θεό τήν παρέμβασή Του γιά νά γεννήση. Ἔτσι, ὁ Θεός τήν εὐλόγησε καί γέννησε τόν Σαμουήλ.

Εἶναι ἐνδιαφέρον νά διαβάση κανείς ὅλα αὐτά τά περιστατικά ἀπό τό βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, πού ὀνομάζεται Α΄ Βασιλειῶν, γιά νά δῆ τόν τρόπο τῆς γεννήσεως τοῦ Σαμουήλ καί τόν τρόπο τῆς ἀνατροφῆς καί τῆς παιδείας του.

Οἱ γονεῖς του προσευχήθηκαν γιά νά τόν γεννήσουν, τόν μεγάλωσαν μέ παιδεία καί νουθεσία Κυρίου, τόν ἀφιέρωσαν στόν Ναό, ἔζησε μέσα στήν λατρεία τοῦ Ναοῦ ἀπό μικρό παιδί καί σέ νεανική ἡλικία ἀξιώθηκε νά λάβη ἀποκάλυψη ἀπό τόν Θεό, δηλαδή νά τοῦ δώση μιά ἐντολή νά διαβιβάση τό θέλημά Του στόν Ἱερέα τοῦ Ναοῦ.

Αὐτό δείχνει ὅτι ἡ γέννηση ἑνός παιδιοῦ εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ, τό χαρίζει ὁ Θεός στούς γονεῖς του καί ἐκεῖνοι ἔτσι πρέπει νά ἀντιλαμβάνονται τήν ὕπαρξή του, καί νά τό μορφώνουν κατά Θεόν, «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου».

Ἡ σύλληψη καί γέννηση ἑνός ἀνθρώπου εἶναι καρπός τῆς συνέργειας Θεοῦ καί ἀνθρώπου, ἀφοῦ ὁ Θεός διά τῆς ζωοποιοῦ ἐνεργείας Του δίνει ζωή σέ ὅλη τήν κτίση, καί ὁ ἄνθρωπος μετέχει καί τῆς σοφοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ τοῦ δίνεται ἡ δυνατότητα νά σκέφτεται, νά παράγη γνώση, νά ἐπεξεργάζεται τά στοιχεῖα τῆς φύσεως. Ἐπίσης, ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά μετάσχη καί στήν θεοποιό ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, δηλαδή νά γίνη κατά Χάριν αὐτό πού ὁ Θεός εἶναι κατά φύσιν, νά γίνη δηλαδή κατά Χάριν Θεός.

Αὐτό σημαίνει ὅτι ἕνα παιδί δέν εἶναι ἕνα «παιχνίδι» τῶν γονέων γιά νά τούς διασκεδάζη, νά τούς χαροποιῆ, νά τούς δίνη κάποιο νόημα στήν ζωή τους, ἀλλά εἶναι ἕνα δῶρο τοῦ Θεοῦ, πού πρέπει νά ἀναπτυχθῆ κατά Θεόν, νά γνωρίση τόν Θεό. Ἡ μονομερής ἀνάπτυξη τοῦ παιδιοῦ δημιουργεῖ τραγικούς ἀνθρώπους, πού εἶναι πάντοτε ἀνικανοποίητοι.

Τό δεύτερο γεγονός ἀπό τήν ζωή τοῦ Προφήτου Σαμουήλ εἶναι ὅτι ἦταν ἕνας πνευματικός ἡγέτης στόν ἑβραϊκό λαό. Ὁ Θεός τόν ἀνέδειξε στήν θέση τῶν Κριτῶν, ἀλλά καί τῶν Προφητῶν. Τότε τούς ἄρχοντες δέν τούς ψήφιζε ὁ λαός, ἀλλά τούς ἀνεδείκνυε ὁ Θεός μέ θαυματουργικό τρόπο.

Ἔτσι, ὁ Προφήτης Σαμουήλ εἶχε τριπλό ἔργο νά ἐπιτελέση, ἤτοι: πρῶτον, νά διδάσκη καί νουθετῆ τόν λαό, δεύτερον, νά τόν θεραπεύη καί τρίτον, νά τόν δικάζη, δηλαδή νά λύνη διάφορες δυσαρμονίες πού παρατηροῦνταν στήν κοινωνία. Καί αὐτό τό ἔργο ὁ Προφήτης Σαμουήλ τό ἔκανε μέ προσευχή, μέ φώτιση ἀπό τόν Θεό, μέ δικαιοσύνη.

Ὁ λαός τόν ἀνεγνώρισε καί τοῦ ἔδωσε ἕναν ἐπιθετικό προσδιορισμό, δηλαδή τόν τιτλοφοροῦσε: «Ὁ βλέπων». Εἶναι χαρακτηριστική ἡ ἐρώτηση: «Εἰ ἐστιν ἐνταῦθα ὁ βλέπων;» (Α΄ Βασ. θ΄, 11). Ὀνομαζόταν «βλέπων» γιατί ὡς Προφήτης, μέσα ἀπό τόν ὁποῖον ἐνεργοῦσε ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἔβλεπε τά πάντα, ἔβλεπε τίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων καί τίς ἀνάγκες τῆς κοινωνίας, καί ἐνεργοῦσε κατάλληλα.

Καί ὅταν ὁ Προφήτης Σαμουήλ κατάλαβε ὅτι ὁ λαός ἤθελε Βασιλέα, ὅπως εἶχαν ὅλα τά ἄλλα εἰδωλολατρικά ἔθνη, προσευχήθηκε στόν Θεό καί ἀφοῦ ἔλαβε ἐντολή ἀπό Αὐτόν, ἀρχικά ἔχρισε τόν Σαούλ ὡς Βασιλέα καί μετά τόν Δαβίδ. Αὐτό συνιστοῦσε βαθύτατη πτώση, γιατί ὁ λαός ἀντί τῆς παρουσίας τῶν Κριτῶν καί τῶν Προφητῶν πού τούς ἀναδείκνυε ὁ Θεός, προτιμοῦσε τούς Βασιλεῖς, οἱ ὁποῖοι Βασιλεῖς, ἐκτός ἀπό τόν Προφητάνακτα Δαβίδ, σιγά-σιγά ἀπομακρύνθηκαν ἀπό τόν Θεό καί εἰσήγαγαν ξένους Θεούς, εἰδωλολατρικούς. Ὁπότε, στήν συνέχεια, ὅπως φαίνεται στήν περίπτωση τοῦ Προφήτη Ἠλία, οἱ Προφῆτες ἔκαναν ἀγῶνες ἐναντίον τῶν Βασιλέων πού διέστρεψαν τόν λαό τοῦ Θεοῦ σέ ἄλλες λατρεῖες.

Πάντως, ὁ Προφήτης Σαμουήλ ἦταν ἕνας εὐλογημένος ἄνθρωπος, πού συνελήφθη στήν μήτρα τῆς μητέρας του, ὕστερα ἀπό προσευχή καί μέ τήν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, μεγάλωσε μέ προσευχή καί ἀγάπη στόν Θεό, ἀξιώθηκε θείας Ἀποκαλύψεως κατά τήν νεανική του ἡλικία, ἀναδείχθηκε μέγας Προφήτης στόν Ἰσραηλιτικό λαό, ἀνέδειξε Βασιλεῖς καί ἀπέθανε εἰρηνικά, ἐνῶ ὅλος ὁ λαός θρηνοῦσε γιά τήν ἀπώλειά του.

Πολλές ἦταν οἱ ἀρετές του, ὅπως ἡ καθαρότητα τοῦ βίου του, ἡ ὑπακοή στόν Θεό, ἀφοῦ ποτέ δέν ἔκανε κάτι γιά νά λυπήση τόν Θεό, ἡ ἀνεξικακία του, διότι συνεχῶς συγχωροῦσε τούς ἄλλους γιά τά λάθη τους, ἡ ἀπάθειά του, διότι πάντοτε ἐνεργοῦσε ἀπαθῶς, ἡ ἀγάπη του στόν λαό καί τόν Θεό. Ἦταν ἕνας ὄντως εὐλογημένος ἄνθρωπος.

Ὅλοι μας πρέπει νά λάβουμε ἀπό αὐτόν παραδείγματα γιά τό πῶς νά εἴμαστε Χριστιανοί, γονεῖς, διδάσκαλοι, Ἱερεῖς, Ἐπίσκοποι, πολιτικοί ἄρχοντες, ἐπιστήμονες. Καί, βέβαια, πάντοτε χρειαζόμαστε συγχρόνους Προφῆτες, ὅπως ἦταν ὁ Σαμουήλ, γιά νά ἰσορροποῦμε ἀπό ὅλες τίς ἀνισορροπίες πού, δυστυχῶς, ὑπάρχουν στήν κοινωνία μας.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Ἑορτή τοῦ Προφήτου Ἰεζεκιήλ

Σήμερα ἑορτάζει ὁ Προφήτης Ἰεζεκιήλ πού ἔζησε στήν Παλαιά Διαθήκη καί μάλιστα τόν 7ο μέ 6ο αἰώνα π.Χ., ὁ ὁποῖος ἦταν γιός ἱερέα τῶν Ἑβραίων καί ἔζησε τόν καιρό τοῦ Βασιλιά τῶν Βαβυλωνίων Ναβουχοδονόσορα.

Ὁ Προφήτης Ἰεζεκιήλ ἦταν ἔγγαμος καί ἱερεύς στόν Ναό τοῦ Σολομῶντα, ὅταν οἱ Βαβυλώνιοι κυρίευσαν τούς Ἰουδαίους, καί ὁ ἴδιος ἀπήχθηκε αἰχμάλωτος στήν Βαβυλῶνα. Στήν πόλη αὐτήν τῆς αἰχμαλωσίας κλήθηκε ἀπό τόν Θεό στό προφητικό ἀξίωμα καί ἕδρασε μεταξύ τῶν ἄλλων αἰχμαλώτων συμπατριωτῶν του.

Τό ὄνομα Ἰεζεκιήλ στήν ἑβραϊκή γλώσσα σημαίνει «Θεός ἰσχυρός ἤ Θεός ἐνισχύων», καί αὐτό δείχνει ὅτι σέ ὅλη τήν ζωή του, μέ τό ἔργο πού ἐπιτέλεσε ἀπέδειξε ὅτι ὁ Θεός εἶναι δυνατός καί ἐνισχύει τούς Προφῆτες Του. Ἑπομένως, ὁ Προφήτης Ἰεζεκιήλ, εἶναι ἀπό τούς μεγάλους Προφῆτες ἔζησε καί ἔδρασε προφητικά καί ἀπέθανε στήν Βαβυλῶνα, στόν τόπο τῆς αἰχμαλωσίας. Ἄσκησε τό προφητικό του ἔργο περίπου εἴκοσι (20) χρόνια. Ὅπως εἶπα προηγουμένως ἦταν ἔγγαμος, ἀλλά ἡ γυναίκα του ἀπέθανε κατά τήν ἡμέρα πού οἱ Βαβυλώνιοι κατέλαβαν τά Ἱεροσόλυμα.

Τήν περίοδο ἐκείνη πού οἱ Ἰουδαῖοι αἰχμαλωτίσθηκαν ἀπό τούς Βαβυλωνίους καί παρέμεναν στήν Βαβυλῶνα, πέρασαν ἕναν μεγάλο πειρασμό. Ἔβλεπαν τίς ἐπιβλητικές τελετές πού ἔκαναν οἱ Βαβυλώνιοι γιά τούς θεούς τους καί βρισκόμενοι σέ μεγάλη ἀπελπισία γιά τήν καταστροφή τοῦ δικοῦ τους Ναοῦ στά Ἱεροσόλυμα, πολλοί ἀπό αὐτούς ἄρχισαν νά κλίνουν πρός τήν εἰδωλολατρεία, θεωρώντας ὅτι οἱ θεοί τῶν εἰδωλολατρῶν εἶχαν περισσότερη δύναμη.

Θά μπορούσαμε νά τονίσουμε ὅτι ἔβλεπαν τήν διαφορά μεταξύ τῆς μονοθεΐας, ὅπως φανερώθηκε στό Σινᾶ καί ὅπως τούς τήν δίδαξε ὁ Θεόπτης Μωϋσῆς, καί τῆς πολυθεΐας, τῆς θρησκείας καί ἔκλιναν πρός τήν δεύτερη περίπτωση. Τότε ὁ Θεός ἀνέδειξε ὡς μεγάλο Προφήτη τόν Ἰεζεκιήλ, ὁ ὁποῖος μέ τήν διδασκαλία του καί κυρίως μέ τίς προφητεῖες του, ἀνεδείκνυε ὅτι ὁ Κύριος τῆς δόξης, ὁ Θεός πού ἀποκαλύφθηκε στόν Μωϋσῆ καί τούς Προφῆτες εἶναι ὁ ἀληθινός Θεός, ἐνῶ οἱ λεγόμενοι θεοί τῶν εἰδωλολατρῶν, ἔστω καί ἄν ἔχουν μεγάλες καί πομπώδεις λατρεῖες εἶναι ψεύτικοι.

Τό προφητικό βιβλίο τοῦ Ἰεζεκιήλ στήν ἀρχή παρουσιάζει τήν κλήση τοῦ Ἰεζεκιήλ στό προφητικό ἀξίωμα. Ὁ Κύριος τῆς δ όξης ἐμφανίζεται στόν Προφήτη μέ κτιστά εἰκονίσματα, τόν ἀποκαλεῖ «υἱόν ἀνθρώπου» καί τοῦ δίνει συγκεκριμένες ὁδηγίες. Ὁ Προφήτης Ἰεζεκιήλ αἰσθάνθηκε σάν νά τοῦ ἄνοιξε τό στόμα, ἔφαγε ἕνα βιβλίο καί γέμισε ἡ κοιλία του, ἡ καρδία του, ἀπό Χάρη Θεοῦ καί τόν στέλλει νά κηρύξη στούς Ἰσραηλῖτες, σέ πλῆθος λαοῦ, πού ὁμιλοῦν διαφορετικές γλῶσσες.

Συγχρόνως, ὁ Θεός τόν προειδοποιεῖ ὅτι οἱ ἀκροατές του δέν θά δεχθοῦν τόν λόγο του, διότι δέν θέλουν νά ὑπακούσουν στόν Θεό, ἐπειδή εἶναι φιλόνικοι καί σκληροκάρδιοι, γι’ αὐτό τόν δαβεβαιώνει ὅτι θά κάνη τό πρόσωπό του ἰσχυρό, δυνατό, ἰσχυρότερο ἀπό τόν βράχο γιά νά μπορέση νά ἀντισταθῆ σέ αὐτήν τήν ἀνυπακοή. Καί ἀφοῦ τοῦ ἔδωσε ἐντολή νά πορευθῆ στούς αἰχμαλώτους συμπατριῶτες του, τό Πνεῦμα Κυρίου τόν σήκωσε ψηλά καί ἐπορεύθη μέ μεγάλη ὁρμή γιά νά τούς στερεώση στήν πίστη τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ.

Ὅλο τό βιβλίο τοῦ Προφήτου Ἰεζεκιήλ εἶναι γεμάτο ἀπό προφητεῖες. Βασικά, διαιρεῖται σέ δύο μέρη, τό ἕνα ἀναφέρεται στήν πτώση τοῦ Ἰσραήλ καί τό ἄλλο ἀναφαίρεται στήν ἀποκατάστασή του. Ὅμως, εἰδικότερα ἀναφέρεται τό βιβλίο αὐτό, πρῶτον στίς ἀπειλές κατά τῆς Ἰουδαίας καί τῆς Ἱερουσαλήμ, δεύτερον σέ προφητεῖες κατά τῶν γειτονικῶν ἐθνῶν καί τρίτον σέ προφητεῖες γιά τήν ἀποκατάσταση τοῦ Ἰσραήλ.

Οἱ Ἰσραηλῖτες εἶχαν ἀπομακρυνθῆ ἀπό τόν ζωντανό Θεό, ἔκαναν παρανομίες, γι’ αὐτό καί ἡ αἰχμαλωσία τους ἀπό τούς Βαβυλωνίους ἦταν ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς ἀποστασίας τους. Μέ αὐτόν τόν τρόπο ὁ Θεός διά τοῦ Προφήτου Ἰεζεκιήλ, τούς ἐλέγχει γιά νά μετανοήσουν, ἔπειτα τούς παρηγορεῖ μέ τίς προφητεῖες τῆς ἀποκαταστάσεώς τους.

Τό πνευματικό, λοιπόν, διάγραμμα τῶν προφητειῶν εἶναι ὅτι ἡ ἁμαρτία θεωρεῖται ὡς ἀποστασία ἀπό τόν Θεό καί αὐτό ἔχει ὀδυνηρές συνέπειες στούς ἀνθρώπους καί τούς λαούς. Ἀπαιτεῖται, ὅμως, μετάνοια, γι’ αὐτό ἐπιτρέπει ὁ Θεός διάφορες παιδαγωγικές πράξεις, τιμωρίες μέσα, ὅμως, ἀπό τήν προοπτική τῆς ἀγάπης Του, καί κατά τόν βαθμό τῆς μετάνοιας ἔρχεται ἠ ἀποκατάστασή τους.

Μέσα στό βιβλίο αὐτό ὑπάρχουν ὑπέροχες προφητικές εἰκόνες πού δείχνουν ὄχι μόνον τήν ἐπαναφορά τοῦ ἀνθρώπου στήν προηγουμένη κατάστασή του, ἀλλά καί τήν γενική ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Αὐτό τό βλέπουμε στήν προφητεία ἐκείνη πού ἡ Ἐκκλησία ἐπέλεξε νά διαβάζεται τήν Μεγάλη Παρασκευή μετά τήν περιφορά τοῦ Ἐπιταφίου. Κατά τήν προφητεία αὐτήν ὁ Προφήτης, μέ ἐντολή τοῦ Θεοῦ, ὁμιλεῖ στά νεκρά ὀστά, καί ἀπόκτησαν σάρκες καί νεῦρα, καί ὕστερα μέ ἄλλη ἐντολή ἔρχεται καί τό πνεῦμα μέσα σέ αὐτά καί ἀναστήθηκαν.

Αὐτό δείχνει τήν δύναμη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ πού ἀνασταίνει πνευματικά καί σωματικά τόν ἄνθρωπο, ἀλλά καί τό ἔργο τῶν Προφητῶν, οἱ ὁποῖοι εἶναι πραγματικοί ποιμένες τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, διότι δι’ αὐτῶν ἐνεργεῖ ὁ Θεός. Ἐνῶ σέ κάθε κοινωνία ὑπάρχουν ἐπιστήμονες, κοινωνιολόγοι, οἰκονομολόγοι, πολιτικοί, ἰατροί πού ἐνδιαφέρονται γιά τά βιολογικά καί κοινωνικά προβλήματα τῶν ἀνθρώπων, συγχρόνως ὁ Θεός ἀποστέλλει καί Προφῆτες, οἱ ὁποῖοι ὁμιλοῦν ἐξ ὀνόματός Του καί προσφέρουν τήν πνευματική ἀνάσταση πού δέν μποροῦν νά προσφέρουν οἱ ἄλλοι.

Ὅταν σέ μιά κοινωνία δέν ὑπάρχουν Προφῆτες, τότε εὐδοκιμοῦν οἱ αἱρέσεις καί οἰ ἀπογοητεύσεις. Γι’ αὐτό πρέπει νά ἀναζητᾶμε τέτοιους Προφῆτες, οἱ ὁποῖοι προσφέρουν τόν ἀνόθευτο λόγο τοῦ Θεοῦ.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Κυριακὴ 24 Ἰουλίου

Στὴν Κυριακὴ προσευχή, τὸ "Πάτερ ἡμῶν", ποὺ μᾶς δίδαξε ὁ Χριστός, προσευχόμαστε στὸν Θεὸ νὰ γίνεται στὴν γῆ τὸ θέλημά Του, ὅπως γίνεται στὸν οὐρανό. "Γενηθήτω τὸ θέλημά σου ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς". Τρία σημεῖα μποροῦμε νὰ τονίσουμε σὲ αὐτὸ τὸ αἴτημά μας πρὸς τὸν Θεό.

Τὸ πρῶτο εἶναι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἂς δοῦμε ποιό εἶναι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Ἡ λέξη θέλημα προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα θέλω καὶ δηλώνει αὐτὸ ποὺ κάποιος θέλει καὶ ἐπιθυμεῖ. Στὴν προκειμένη περίπτωση θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι αὐτὸ ποὺ θέλει ὁ Θεός, ὄχι γιὰ τὸν ἑαυτὸ Του, ἀλλὰ γιὰ τὴν δική μας σωτηρία. Ὁ ἄνθρωπος πλάσθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ μὲ σκοπὸ νὰ φθάση στὴν κοινωνία μαζὶ Του καὶ νὰ δοξάζεται μαζὶ μὲ Αὐτόν. Ὅμως ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα ἱκανοποίησαν τὸ δικό τους θέλημα καὶ ἔτσι ἔχασαν τὴν εὐκαιρία νὰ συμμετάσχουν στὴν δόξα τοῦ Θεοῦ. Τώρα ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ ἐφαρμόση τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ γιὰ νὰ φθάση στὸν δοξασμό, τὴν θέωση, τὴν τελειότητα, τὴν ἁγιότητα. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος θὰ γράψη: "Τοῦτο γὰρ ἐστι θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὁ ἁγιασμὸς ὑμῶν" (Α' Θέσ. δ΄, 3).

Τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἀποκαλύφθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ διὰ τῶν ἁγίων καὶ δικαίων ἀνθρώπων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τῶν Προφητῶν, στὴν πληρότητά του ὅμως διὰ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος μᾶς ἀπεκάλυψε τὴν ὁδὸ ποὺ πρέπει νὰ ἀκολουθήσουμε γιὰ νὰ σωθοῦμε. Ὁ Ἴδιος, ὅπως ἔλεγε, δὲν ζητοῦσε τὸ δικὸ Του θέλημα, ἀλλὰ τὸ θέλημα τοῦ Πατρὸς Του ποὺ τὸν ἀπέστειλε (Ἰω. ε΄, 20). Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἦταν πεπεισμένος ὅτι ἦταν Ἀπόστολος "διὰ θελήματος Θεοῦ" (Α' Κόρ. α΄, 1). Ὁ ἴδιος προτρέπει τοὺς Χριστιανοὺς νὰ δοκιμάζουν στὴν ζωή τους "τί τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, τὸ ἀγαθὸν καὶ εὐάρεστον καὶ τέλειον" (Ρώμ. ἰβ΄ 2).

Ἐδῶ, ὅμως, βλέπουμε καὶ μιὰ ἄλλη ἀλήθεια. Μὲ τὴν παράκληση στὸν Θεὸ νὰ μᾶς βοηθήση νὰ κάνουμε τὸ θέλημά Του, δηλώνεται ὅτι ἡ ἀρετὴ δὲν εἶναι ἐπίτευγμα δικῆς μας ἐπιθυμίας καὶ σπουδῆς, ἀλλὰ καὶ τῆς θείας Χάριτος, ἀφοῦ ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ ἐνεργεῖ καὶ ὁ ἄνθρωπος ἀνταποκρίνεται στὴν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ.

Τὸ δεύτερο σημεῖο εἶναι τὸ "ὡς ἐν οὐρανῷ". Μὲ τὴν λέξη οὐρανὸς ἐννοοῦνται οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ καὶ οὐσιαστικὰ μὲ τὴν προσευχὴ αὐτὴ διδασκόμαστε νὰ τηροῦμε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὅπως τὸ κάνουν οἱ ἄγγελοι στὸν οὐρανό. Ἐκεῖνοι ἀφ' ἑνὸς μὲν δοξάζουν συνεχῶς τὸν Θεό, ἀφ' ἑτέρου δὲ ὑπακούουν στὸ θέλημα Τοῦ, δὲν ἐκφράζουν ποτὲ ἀντίρρηση, ζοῦν ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ εἶναι ὑπηρετικὰ πνεύματα. Αὐτὰ τὰ δύο δίδουν μιὰ διαρκῆ ἔμπνευση στοὺς ἀγγέλους, καὶ δὲν αἰσθάνονται ποτὲ κόπωση καὶ κόρο. Ἑπομένως, μὲ αὐτὸ τὸ αἴτημα ὁμολογοῦμε ὅτι θέλουμε νὰ προσευχόμαστε καὶ νὰ τηροῦμε τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ, στὶς ὁποῖες ἐντολὲς ἐκφράζεται τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Τὸ νὰ ἀναζητοῦμε νὰ πραγματοποιοῦμε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὅπως γίνεται στὸν οὐρανό, ἔχει καὶ μιὰ ἄλλη ἔννοια. Μὲ τὸ προηγούμενο αἴτημα "ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου" ἐπιθυμήσαμε τὰ μελλοντικὰ ἀγαθὰ καὶ δηλώσαμε ὅτι βιαζόμαστε γιὰ τὴν ἀποδημία αὐτή, δηλαδὴ νὰ φθάσουμε ἐκεῖ. Ἐπειδή, ὅμως, καθυστερεῖ ἡ ἔλευση τῶν μελλόντων αὐτῶν ἀγαθῶν καὶ ἡ εὐλογημένη αὐτὴ ἀποδημία στὸν Θεό, γι' αὐτὸ καὶ προσευχόμαστε νὰ ζοῦμε ἀπὸ τώρα, μὲ τὸν τρόπο ποὺ θὰ ζήσουμε ἐκεῖ, καὶ νὰ ἐπιθυμοῦμε τὸν οὐρανὸ πρὶν ἔλθη ὁ οὐρανός.

Τὸ τρίτο σημεῖο εἶναι τὸ "ἐπὶ τῆς γῆς". Αὐτὸ σημαίνει ὅτι εἶναι πραγματοποιήσιμο τὸ νὰ ζοῦμε στὴν γῆ, ὅπως ζοῦν οἱ ἄγγελοι στὸν οὐρανὸ καὶ ὅπως θὰ ζήσουν οἱ ἅγιοι μετὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Ἄλλωστε δὲν μᾶς δίδαξε ὁ Χριστὸς νὰ ζητοῦμε ἀκατόρθωτα πράγματα. Ἔτσι, τίποτε δὲν μπορεῖ νὰ μᾶς ἐμποδίση ἀπὸ τοῦ νὰ ζοῦμε ὅπως καὶ οἱ ἄγγελοι στὸν οὐρανό. Τὸ ὅτι ὑπάρχουν ἅγιοι ποὺ τὸ πραγματοποίησαν αὐτὸ στὴν ζωή τους, πρὶν τὴν κοίμησή τους, γι' αὐτὸ καὶ ὅπως ψάλλουμε στὰ τροπάρια ἔζησαν "ἀγγελικῶς ἐν τῷ κόσμῳ", αὐτὸ δείχνει ὅτι μποροῦμε ὅλοι μας, ἂν τὸ θέλουμε, νὰ τὸ ζήσουμε ἀπὸ τώρα.

Ἐπίσης, μὲ τὴν φράση αὐτὴ "ἐπὶ τῆς γῆς" δηλώνεται ὅτι δὲν πρέπει νὰ φροντίζουμε μόνον νὰ τηροῦμε ἐμεῖς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ θὰ πρέπη νὰ ἐπιθυμοῦμε καὶ νὰ ἀγωνιζόμαστε γιὰ νὰ ἐπικρατήση τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ σὲ ὅλα τὰ μέρη τῆς γῆς. Πρέπει νὰ ξεριζωθῇ ἡ πλάνη καὶ νὰ φυτευθῇ ἡ ἀλήθεια, νὰ ἀποβληθῇ ἡ κακία καὶ νὰ ἔλθη ἡ ἀρετή. Καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο νὰ μὴ διαφέρη ἡ γῆ ἀπὸ τὸν οὐρανό.

Τὸ πρόβλημα εἶναι ὅτι, ἐνῷ προσευχόμαστε μὲ τὴν δέηση αὐτὴ νὰ γίνη τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, στὴν πράξη ἐπιδιώκουμε νὰ πραγματοποιοῦμε τὰ δικά μας θελήματα. Καὶ πολλὲς φορὲς ἐνῷ προσευχόμαστε μὲ τὰ λόγια στὸν Θεὸ "γενηθήτω τὸ θελημὰ Σου", οὐσιαστικά, μὲ τὶς πράξεις μας, πολλὲς φορὲς καὶ μὲ τὰ λόγια μας, ζητοῦμε ἀπὸ Αὐτὸν τό: "γενηθήτω τὸ θέλημά Μου", δηλαδὴ ἐπιδιώκουμε νὰ πραγματοποιοῦμε τὰ θελήματα τῆς σαρκὸς καὶ τῶν διανοιῶν μας (Ἐφ. β΄,3). Γι' αὐτὸ καὶ δὲν ἔχουμε γαλήνη, ἠρεμία, χαρὰ καὶ γι' αὐτὸ δὲν μποροῦμε νὰ ἁγιασθοῦμε.

Πρέπει, ὅμως, νὰ ἀλλάξουμε διαγωγὴ καὶ νὰ ζητοῦμε νὰ πραγματοποιῆται καὶ ἀπὸ μᾶς καὶ ἀπὸ τὸ περιβάλλον μας, καὶ ἂν εἶναι δυνατὸν καὶ ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Ἑορτή τοῦ ἀββᾶ Ποιμένος

Σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τήν μνήμη τοῦ Ἐπισκόπου Κορδούης Ὁσίου, ὁ ὁποῖος ἦταν Ἐπίσκοπος τῆς δυτικῆς Ἱσπανίας, στήν Κόρδοβα, γι’ αὐτό καί λέγεται Ἐπίσκοπος Κορδούης. Τό ὄνομά του ἦταν Ὅσιος, διώχθηκε κατά τήν διάρκεια τῶν διωγμῶν, καί ὅταν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἔγινε Αὐτοκράτωρ, αὐτός ἔγινε σύμβουλός του. Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος τόν ἀπέστειλε στήν Ἀλεξάνδρεια γιά νά ἀντιμετωπίση τήν αἵρεση τοῦ Ἀρείου πού ξέσπασε ἐκεῖ, καί ἐκεῖνος πρότεινε στόν Αὐτοκράτορα Κωνσταντῖνο τήν σύγκληση τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, γιά νά ἀποφανθῆ ὀρθοδόξως γιά τό θέμα αὐτό. Εἶχε μεγάλο κύρος στήν Σύνοδο καί τήν Ἐκκλησία, καί ἔπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στίς ἀποφάσεις της.

Ὅμως, σήμερα ἑορτάζουμε καί τόν ἀββᾶ Ποιμένα, πού ἀναδείχθηκε «φωτεινός ἀστήρ τῆς ἐρήμου». Καταγόταν ἀπό τήν Αἴγυπτο, ὅλα τά ἀδέλφια τῆς οἰκογενείας του ἔγιναν μοναχοί, ὁ Ποιμήν ἀπέκτησε μεγάλο ὄνομα ἀσκητοῦ, καί ἕνας Γέροντας εἶπε σέ αὐτόν: «Ποιμένα τῶν Ἀγγέλων, τό ὄνομά σου θά ἀκουστῆ σέ ὅλη τήν Αἴγυπτο».

Ἔζησε καί ἔδρασε ὡς ἀσκητής καί διδάσκαλος στό πανεπιστήμιο τῆς ἐρήμου, μεταξύ 4ου καί 5ου αἰῶνος. Ἡ ἄσκησή του ἦταν πάνω ἀπό τά ἀνθρώπινα μέτρα, ἀλλά συγχρόνως ἦταν γεμάτος διάκριση καί ἀγάπη γιά τούς Χριστιανούς. Αὐτό δείχνει ὅτι, ὅσο εἶναι κανείς αὐστηρός στόν ἑαυτό του, τόσο εἶναι ἐπιεικής στούς ἀνθρώπους, ἐνῶ, ὅσο εἶναι κανείς ἐπιεικής στόν ἑαυτό του, τόσο εἶναι σκληρός στούς ἄλλους.

Στό βιβλίο πού φέρει τό ὄνομα «Γεροντικόν» καί στό ὀποῖο ὑπάρχουν ἀποφθέγματα τῶν Γερόντων-Ἀββάδων τῆς ἐρήμου, διασώζονται καί πολλά ἀποφθέγματα τοῦ ἀββᾶ Ποιμένος καί διάφορα γεγονότα ἀπό τήν ζωή του. Στήν συνέχεια θά παρουσιάσω μερικά ἀπό αὐτά, γιά νά δῆτε πῶς ὁμιλεῖ ἕνας προφήτης καί ἀσκητής, ἕνας ἄνθρωπος πού ἀπέκτησε τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί ἔχει διάκριση καί ἀγάπη.

Στήν ἀρχή νά ἀναφέρω ἕνα ἀπόφθεγμά του πού εἶναι πολύ σημαντικό. Εἶπε: «Τά ὑπέρμετρα πάντα τῶν δαιμόνων εἰσί», δηλαδή ὅλα ὅσα ξεπερνοῦν τό μέτρο εἶναι δαιμονικά. Αὐτό σημαίνει ὅτι παντοῦ πρέπει νά ὑπάρχη ἰσορροπία, νά ἀποφεύγουμε τίς ὑπερβολές καί νά κινούμαστε στό μέσο μεταξύ τῶν δύο ἄκρων.

Κάποιος μοναχός ρώτησε τόν ἀββᾶ Ποιμένα: «Τί εἶναι ὑποκριτής;». Ἡ ἀπάντηση ἦταν σαφής: «Ὑποκριτής εἶναι αὐτός πού διδάσκει τόν πλησίον κάτι στό ὁποῖο αὐτός δέν ἔφθασε». Αὐτό δείχνει ὅτι γιά κάθε διδασκαλία ἀπαιτεῖται πρῶτα ἡ πράξη, ἡ ἐμπειρία.

Κάποιος μοναχός πῆγε στόν ἀββᾶ Ποιμένα καί τοῦ εἶπε ὅτι ἔκανε μιά μεγάλη ἁμαρτία καί ἤθελε νά ἀκολουθήση μετάνοια γιά τρία χρόνια. Ὁ ἀββᾶς πού εἶδε τήν μεγάλη μετάνοιά του, τοῦ εἶπε ὅτι εἶναι μεγάλο αὐτό τό χρονικό διάστημα. Ὁ μοναχός τόν ρώτησε γιά τό ἄν κάνη μετάνοια ἕναν χρόνο ἤ σαράντα ἡμέρες, καί ὁ ἀββᾶς Ποιμήν ἀπάντησε: «Ἐγώ λέγω ὅτι, ἐάν μετανοήση ἄνθρωπος ἀπό ὅλη τήν καρδιά του καί δέν συνεχίζη νά πράττη τήν ἁμαρτία, καί σέ τρεῖς ἡμέρες τόν δέχεται ὁ Θεός». Ἐδῶ φαίνεται ὅτι ἡ μετάνοια πρέπει νά γίνη μέ τήν καρδιά καί νά ἀποφασίση ὁ ἄνθρωπος νά μή κάνη ξανά αὐτήν τήν ἁμαρτία.

Ὁ ἀββᾶς Ποιμήν ἔδινε μεγάλη σημασία στήν ἀντιμετώπιση τῶν λογισμῶν. Ὁ ἄνθρωπος δέν πρέπει νά κρατᾶ μέσα του τούς λογισμούς, δηλαδή πρέπει νά τούς ἀπομακρύνη καί τότε ἐλευθερώνεται καί ἀπό τά πάθη. Εἶπε: «Ὅπως, ἄν κανείς βάλη σέ ἀγγεῖο ἕναν ὄφι ἤ σκορπιό, ὁπωσδήποτε ἀποθνήσκει μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου, ἔτσι καί οἱ πονηροί λογισμοί πού βλαστάνουν ἀπό τούς δαίμονες, μέ τήν ὑπομονή ἐξαφανίζονται», ἀρκεῖ νά μή τούς δίνη κανείς τροφή.

Γιά τούς λογισμούς χρησιμοποιοῦσε καί ἄλλο παράδειγμα. Κάποιος μοναχός τοῦ εἶπε: «Ἀββᾶ, ἔχω πολλούς λογισμούς καί κινδυνεύω ἀπό αὐτούς». Τότε ὁ ἀββᾶς Ποιμήν τόν ἔβγαλε ἔξω ἀπό τό κελλί, πού φυσοῦσε, καί τοῦ εἶπε: «Ἅπλωσε τήν ἀγκαλιά σου καί κράτησε τούς ἀνέμους». Καί ὅταν ἐκεῖνος τοῦ εἶπε ὅτι δέν μπορεῖ νά τό κάνη αὐτό, ὁ ἀββᾶς ἀπάντησε: «Ἐάν δέν μπορῆς νά κάνης αὐτό, οὔτε τούς λογισμούς μπορεῖς νά τούς ἐμποδίσης νά ἔλθουν, ἀλλά ἀπό σένα ἐξαρτᾶται νά ἀντισταθῆς στούς λογισμούς».

Ἡ διάκριση εἶναι πολύ μεγάλη ἀρετή καί τέτοια διάκριση εἶχε ὁ ἀββᾶς Ποιμήν καί μέ αὐτόν τόν τρόπο καθοδηγοῦσε τούς ἄλλους. Εἶπε κάποτε ὁ ἀββᾶς Ποιμήν: «Ἐάν εἶναι τρεῖς μαζί, καί ὁ ἕνας ἡσυχάζει καλά, ὁ δέ ἄλλος ἀσθενεῖ καί εὐχαριστεῖ, ὁ δέ ἄλλος ὑπηρετεῖ μέ ἀγαθό λογισμό, καί οἱ τρεῖς κάνουν τό ἴδιο ἔργο».

Αὐτό εἶναι σημαντικό, γιατί καθένας μπορεῖ νά εὐδοκιμήση καί νά ἀναπτυχθῆ πνευματικά στόν τόπο πού βρίσκεται καί ἀνάλογα μέ τήν κατάστασή του. Ἕνας εἶναι ἀσκητής καί ἐξασκεῖ τήν ἡσυχία, ὁ ἄλλος εἶναι ἄρρωστος καί δοξολογεῖ τόν Θεό, καί ὁ τρίτος κάνει τό ἔργο του, διακονώντας τούς ἀνθρώπους μέ καθαρό λογισμό. Καί οἱ τρεῖς κάνουν τό ἴδιο ἔργο.

Κάποιος μοναχός ρώτησε τόν ἀββᾶ Ποιμένα ἄν θά πρέπει νά σκεπάση τό πταίσμα τοῦ ἀδελφοῦ του. Καί ἐκεῖνος ἀπάντησε: «Τήν στιγμή πού θά σκεπάσουμε τό πταίσμα τοῦ ἀδελφοῦ μας, καί ὁ Θεός θά σκεπάση τό δικό μας, καί τήν ὥρα πού θά φανερώσουμε τό πταίσμα τοῦ ἀδελφοῦ, καί ὁ Θεός θά φανερώση τό δικό μας».

Εἶναι χαρακτηριστικό τό πῶς ὁ Ἀββᾶς ἀντιμετώπισε κάποιους αἱρετικούς πού πῆγαν σέ αὐτόν καί κατηγοροῦσαν τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀλεξανδρείας «ὅτι τάχα ἔχει τήν χειροτονία ἀπό πρεσβυτέρους». Ὁ ἀββᾶς «ἀφοῦ ἐσιώπησε, φώναξε τόν ἀδελφό του καί εἶπε: Στρῶσε τό τραπέζι καί βάλε τους νά φάγουν καί ἀπέστειλέ τους εἰρηνικά».

Ἡ ἀγάπη του πρός τούς πονεμένους καί κουρασμένους ἀνθρώπους ἦταν μεγάλη. Κάποιοι ἀπό τούς γέροντες τοῦ εἶπαν: «Νομίζεις σωστό, ἐάν δοῦμε τούς ἀδελφούς νά νυστάζουν στήν σύναξη, νά τούς κεντίσουμε, γιά νά γρηγοροῦν στήν ἀγρυπνία;». Καί ὁ ἀββᾶς Ποιμήν εἶπε: «Ἐγώ πάντως, ἐάν δῶ ἀδελφό νά νυστάζη, τοποθετῶ τήν κεφαλή του στά γόνατά μου καί τόν ἀναπαύω».

Αὐτοί εἶναι μερικοί εὐλογημένοι καί εὔχυμοι καρποί τῆς ἐμπειρικῆς θεολογικῆς σχολῆς τῆς ἐρήμου. Ἡ ἔρημος εἶναι μιά θεολογική σχολή πού βασίζεται στήν πράξη, τήν ἐμπειρία καί ἀναπαύει τόν πονεμένο καί βασανισμένο ἄνθρωπο. Νά ἔχουμε τίς πρεσβεῖες ὅλων αὐτῶν τῶν καθηγητῶν τῆς ἐρήμου.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Ἑορτή ἁγίων Ἀποστόλων Σίλα, Σιλουανοῦ, Ἐπαινετοῦ, Κρήσκεντος καί Ἀνδρονίκου

Σήμερα ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει τήν μνήμη τῶν Ἀποστόλων ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα Σίλα, Σιλουανοῦ, Ἐπαινετοῦ, Κρήσκεντος καί Ἀνδρονίκου.

Ἀπό τήν Καινή Διαθήκη γνωρίζουμε ὅτι ὁ Χριστός προσέλαβε Δώδεκα Μαθητές, οἱ ὁποῖοι τόν ἀκολούθησαν σέ ὅλη τήν τριετῆ δράση Του, Τόν εἶδαν Ἀναστάντα, ἐκτός τοῦ Ἰούδα πού τόν πρόδωσε καί ἔχασε τήν Χάρη νά εἶναι Μαθητής τοῦ Χριστοῦ, Τόν εἶδαν νά ἀναλαμβάνεται στούς οὐρανούς, τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς ἔλαβαν τό Ἅγιον Πνεῦμα καί ἀπεστάλησαν σέ ὅλη τήν οἰκουμένη γιά νά κηρύξουν τήν νέα ζωή πού ἔφερε στόν κόσμο ὁ Χριστός.

Ὅμως, ἐκτός ἀπό τούς Δώδεκα Μαθητές καί Ἀποστόλους ὁ Χριστός εἶχε καί ἕναν εὑρύτερο κύκλο Μαθητῶν πού ὀνομάστηκαν Ἑβδομήκοντα, δηλαδή ἑβδομήντα Μαθητές καί Ἀπόστολοι. Στό Εὐαγγέλιο τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ γίνεται ἀναφορά στόν κύκλο τῶν Ἑβδομήκοντα Μαθητῶν. Γράφεται: «Μετά δέ ταῦτα ἀνέδειξεν ὁ Κύριος καί ἑτέρους ἑβδομήκοντα, καί ἀπέστειλεν αὐτούς ἀνά δύο πρό προσώπου αὐτοῦ εἰς πᾶσαν πόλιν καί τόπον οὗ ἤμελλεν αὐτός ἔρχεσθαι» (Λουκ. ι΄, 1).

Φαίνεται ὅτι αὐτή ἡ ἐπιλογή ἔγινε κατά ἐφαρμογή τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ στόν Μωϋσῆ. Δηλαδή, ὁ Μωϋσῆς κατά τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ ἐπέλεξε ἑβδομήντα ἄνδρες πού ἦταν βοηθοί του στό ἔργο τῆς διοικήσεως τοῦ λαοῦ (Ἀριθ. ια΄, 16, 25). Ἔτσι, κατά τόν ἴδιο λόγο αὐτοί οἱ Ἑβδομήκοντα πού ἐπέλεξε ὁ Χριστός ἦταν βοηθοί τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων, καί πιθανῶς ἀπετέλεσαν τό πρῶτο Πρεσβυτέριο τῆς Ἐκκλησίας στά Ἱεροσόλυμα, μετά τήν Πεντηκοστή.

Μάλιστα, στήν ἴδια συνάφεια τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Λουκᾶ φαίνεται ὅτι οἱ Ἑβδομήκοντα ἄνδρες πού ἀπεστάλησαν σέ κάθε πόλη καί τόπο τόν ὁποῖο ἐπρόκειτο νά ἐπισκεφθῆ ὁ Χριστός, ἐπέστρεψαν μετά τήν ἀποστολή τους καί ἔλεγαν μέ χαρά στόν Χριστό: «Κύριε, καί τά δαιμόνια ὑποτάσσεται ἡμῖν ἐν τῷ ὀνόματί σου» (Λουκ. ι΄, 17), δηλαδή μέ τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ἔβγαζαν τά πονηρά πνεύματα ἀπό τούς δαιμονισμένους.

Μεταξύ αὐτῶν τῶν Ἑβδομήκοντα Ἀποστόλων ὑπῆρξαν καί οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι πού ἑορτάζουν σήμερα.

Ἀπό τά Συναξάρια πού εἶναι οἱ βίοι τῶν Ἁγίων καί κατ’ ἐξοχήν ἡ ἐκκλησιαστική ἱστορία, μαθαίνουμε γιά τήν δράση τους. Ὁ ἅγιος Ἀπόστολος Σίλας ἀκολούθησε τόν Ἀπόστολο Παῦλο, στήν συνέχεια ἔγινε Ἐπίσκοπος τῆς Κορίνθου, τούς ὁποίους μέ τήν ὅλη δράση του βοήθησε. Ὁ ἅγιος Ἀπόστολος Σιλουανός ἔγινε Ἐπίσκοπος Θεσσαλονίκης καί ὑπέμεινε πολλούς κινδύνους, καί μέ εἰρήνη ἀπῆλθε στόν ποθούμενο Κύριο. Ὁ ἅγιος Ἀπόστολος Ἐπαινετός ἔγινε Ἐπίσκοπος στήν Καρθαγένη, ἔδρασε ἐκεῖ ἱεραποστολικά, μετέβαλε πολλούς εἰδωλολάτρες στήν Θεογνωσία καί ἀπῆλθε πρός τόν Κύριο. Ὁ ἅγιος Ἀπόστολος Κρήσκης πορεύθηκε στήν Γαλατία τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἔγινε Ἐπίσκοπος Χαλκηδόνος, ἔδειξε σέ πολλούς πεπλανημένους τόν ὁδό τῆς Θεογνωσίας καί, ἀφοῦ πολλούς ὡφέλησε, ἐξεδήμησε στόν Κύριο. Γιά τόν ἅγιο Ἀπόστολο Ἀνδρόνικο δέν διασώζονται ἰδιαίτερες πληροφορίες στά Συναξάρια τῆς Ἐκκλησίας.

Ὁ Χριστός ἔκανε αὐτήν τήν ἐπιλογή ὄχι μέ κριτήρια ἐξωτερικά, ἀλλά σύμφωνα μέ τίς ἐσωτερικές ἐπιθυμίες τῶν ἀνθρώπων, καί τίς ἐσωτερικές ἀναζητήσεις τους, ἀλλά καί μέ τίς ἀνάγκες τους, γι’ αὐτό ἄλλους ἐπέλεξε γιά τόν στενό κύκλο τῶν Ἀποστόλων πού ἦταν οἱ Δώδεκα Ἀπόστολοι καί ἄλλους ἐπέλεξε γιά τόν εὑρύτερο κύκλο Του, ὅπως ἦταν οἱ Ἑβδομήκοντα Ἀπόστολοι. Ἡ ἐπιλογή δέν ἔγινε μέ κριτήρια κοσμικά, ἀφοῦ ὁ Χριστός ὡς Θεός εἶναι ἀπροσωπολήπτης, ἀλλά μέ κριτήρια πνευματικά.

Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό εὐλογημένο Σῶμα Του, εἶναι ἕνα μυστήριο στό ὁποῖο ἐνεργεῖ ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ καί γίνεται ἡ ἀναγέννηση τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά εἶναι μέ ἐξωτερικό τρόπο καί ἕνας χαρισματικός θεσμός πού ἔχει Ἐπισκόπους, Πρεσβυτέρους, Διακόνους, μοναχούς, λαϊκούς διαφόρων χαρισμάτων. Αὐτό δέν ἀναιρεῖ τήν πνευματική ἰδιότητα, ἡ ὁποία καθορίζεται ἀπό τήν ἀνάπτυξη τῆς νοερᾶς ἐνεργείας.

Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ κάθε ἄνθρωπος ἔχει διάφορα σωματικά καί διανοητικά χαρίσματα καί βάσει αὐτῶν συγκροτεῖται ἡ κοινωνία. Ὡς πρός αὐτήν τήν διάκριση δέν μπορεῖ νά ὑπάρχη ἀπόλυτη ἰσότητα, γιατί ὁ καθένας ἔχει ἰδιαίτερα διανοητικά χαρίσματα. Ὅμως, ἀπό πλευρᾶς πνευματικῆς ἔχουμε ἰσότητα ὡς πρός τήν νοερά ἐνέργεια, ἀφοῦ ὁ νοῦς κάθε ἀνθρώπου ἔχει ἴδια ἀξία καί ἴσες δυνατότητες γιά τήν γνώση τοῦ Θεοῦ καί τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἀρκεῖ νά ξέρουμε τόν τρόπο γιά νά ἐνεργοποιηθῆ αὐτή ἡ νοερά ἐνέργεια (ὁ νοῦς) μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά ἀναπτυχθῆ, ὥστε ὁ ἄνθρωπος νά γίνη ἅγιος.

Ἔτσι, ὅλοι οἱ ἅγιοι ἔχουν τήν ἴδια νοερά ἐνέργεια, φθάνουν στήν θέωση καί τόν ἁγιασμό καί ἀνάλογα μέ τά διανοητικά χαρίσματα διατυπώνουν αὐτήν τήν ἐμπειρία καί προσφέρουν στήν ποιμαντική τῆς Ἐκκλησίας καί στήν διατύπωση τῆς πίστεώς της.

Μέ τήν εὐκαιρία αὐτήν πρέπει νά τονισθῆ ὅτι ἀπό πλευρᾶς πνευματικῆς ζωῆς, ὅπως φαίνεται στούς ἱερούς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας, ὑπάρχουν τρεῖς ὁμόκεντροι κύκλοι, ὡς πρός τήν συμμετοχή στό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας. Στόν εὑρύτερο κύκλο εἶναι οἱ ἀκροώμενοι τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, ὅπως εἶναι οἱ κατηχούμενοι καί οἱ μετανοοῦντες πού ἀκοῦνε τό Ἀποστολικό καί Εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα καί ἀγωνίζονται νά τηροῦν τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Στόν ἐσώτερο κύκλο στόν ὁποῖο ἀνήκουν ὅσοι προσεύχονται ἐντατικότερα. Καί στόν στενότατατο κύκλο εἶναι ὅσοι κοινωνοῦν τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ὕστερα ἀπό τήν κατάλληλη πνευματική προετοιμασία.

Αὐτός ὁ χωρισμός τῶν ἐπαλλήλων κύκλων ἀνθρώπων γύρω ἀπό τό κέντρο πού εἶναι ὁ Χριστός, δέν γίνεται αὐθαίρετα καί μέ ἰδιοτελῆ τρόπο, ἀλλά ἀνάλογα μέ τίς ἐσωτερικές πνευματικές ἀναζητήσεις τους καί τήν ἀνάπτυξη τῆς νοερᾶς τους ἐνέργειας. Φυσικά αὐτό ἐξαρτᾶται ἀπό ἐμᾶς καί καλούμαστε νά εἰσερχόμαστε πιό βαθειά μέσα στήν Ἐκκλησία, νά προχωρήσουμε ἀπό τούς ἀκροωμένους καί τηροῦντες τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, στούς προσευχομένους καί τούς κοινωνοῦντες τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, γιά νά γίνουμε Μαθητές καί Ἀπόστολοι τοῦ Χριστοῦ.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Κυριακὴ 31 Ἰουλίου

Ὁ Χριστός, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, γνωρίζει ὅτι εἴμαστε ἄνθρωποι καὶ τὸ σῶμα μας ἔχει ἀνάγκη ὑλικῶν τροφῶν. Καὶ ὁ Ἴδιος εἶχε σάρκα καὶ ἔτρωγε, ἂν καὶ στὸν Χριστὸ ἡ πεῖνα καὶ ἡ δίψα δὲν ἐνεργοῦσαν ἀναγκαστικά, ἀλλὰ ἑκούσια καὶ θεληματικά. Ὅμως ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκη τῆς ὑλικῆς τροφῆς καὶ ἑπομένως δὲν συμβαίνει ὅ,τι μὲ τοὺς ἀγγέλους στὸν οὐρανὸ ποὺ δὲν ἔχουν σῶμα καὶ γι' αὐτὸ δὲν τρέφονται ὑλικά. Ἔτσι, ἐνῷ στὸ προηγούμενο αἴτημα τῆς Κυριακῆς προσευχῆς ὁ Χριστὸς ἔκανε λόγο γιὰ τὸ ὅτι πρέπει νὰ ζοῦμε σὰν τοὺς ἀγγέλους, ἔρχεται στὴν συνέχεια, μὲ τὸ ἄλλο αἴτημα ποὺ θὰ ἑρμηνεύσουμε, νὰ συγκαταβῇ στὴν ἀσθένειά μας καὶ νὰ μᾶς διδάξη ὅτι πρέπει νὰ προσευχόμαστε στὸν Θεὸ Πατέρα μας καὶ γιὰ τὸν καθημερινό μας ἄρτο. Ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι ὅμοιος κατὰ πάντα μὲ τοὺς ἀγγέλους, ἀφοῦ ἔχει σῶμα καὶ πρέπει νὰ τραφῇ. Γι' αὐτὸ καὶ μᾶς δίδαξε νὰ παρακαλοῦμε τὸν Θεὸ νὰ μᾶς δώση τὸν καθημερινὸ ἄρτο.

Κατ' ἀρχὰς ὁ Χριστὸς κάνει λόγο γιὰ ἄρτο καὶ ὄχι γιὰ χρήματα, τρυφηλὸ βίο, πολυτελῆ ἐνδύματα καὶ ὅλα ἐκεῖνα γιὰ τὰ ὁποῖα ἐνδιαφέρεται ὑπερβολικὰ ὁ ἄνθρωπος. Μὲ αὐτὸ τὸ αἴτημα μᾶς διδάσκει νὰ ζητοῦμε ἀπὸ τὸν Θεὸ τὰ ἀπαραίτητα καὶ νὰ μὴ ἐνδιαφερόμαστε γιὰ τὴν συσσώρευση πολλῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν. Ἄλλωστε, αὐτὸ τὸ ἀποκλείει τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ προσευχή μας γίνεται πρὸς τὸν κοινό μας Πατέρα καὶ αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὑπάρχουν καὶ ἄλλα παιδιὰ τοῦ Πατρὸς καὶ ἐμεῖς ἔχουμε καὶ ἄλλους ἀδελφούς. Ὁπότε ὅλα τὰ παιδιὰ τοῦ Θεοῦ ἔχουν τὰ ἴδια δικαιώματα πάνω στὴν πατρικὴ περιουσία καὶ δὲν εἶναι δυνατὸν ὁ ἕνας νὰ ἐνεργῆ σὲ βάρος τῶν ἄλλων ἀδελφῶν.

Ἔπειτα, ὁ ἄρτος αὐτὸς λέγεται "ἐπιούσιος", δηλαδὴ ἀναγκαῖος γιὰ τὴν σύσταση τοῦ σώματος, ἀπαραίτητος γιὰ τὴν οὐσία τῆς βιολογικῆς μας ζωῆς, "ἐφήμερος", ἀφοῦ εἶναι ὁ ἄρτος τῆς ἡμέρας ἐκείνης, ὁ καθημερινός. Πράγματι, ὁ ἄρτος εἶναι ἀπαραίτητος γιὰ τὴν συντήρησή μας. Καὶ τὸ σπουδαῖο εἶναι ὅτι ζητοῦμε ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ μᾶς τὸν δώση, γιὰ πολλοὺς καὶ διαφόρους λόγους. Ὁ ἕνας γιατί, ὅπως διδάσκουν οἱ ἅγιοι Πατέρες, μέσα στὴν κτίση καὶ τὴν γῆ ὑπάρχει ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, ποὺ συντελεῖ στὴν καρποφορία. Ἂν ὁ καιρὸς δὲν εἶναι κατάλληλος, ἂν δὲν βρέξη, ἂν δὲν ὑπάρχουν τὰ ἀναγκαῖα συστατικὰ στὴν γῆ, δὲν μπορεῖ νὰ αὐξηθῇ καὶ νὰ καρποφορήση ὁ σπόρος στὴν γῆ. Ἔπειτα, πρέπει νὰ ἔχουμε καὶ ὑγεία γιὰ νὰ ἐργαζόμαστε προκειμένου νὰ ἐξοικονομοῦμε τὰ ἀπαραίτητα πρὸς τὸ ζῆν. Καί, βεβαίως, μποροῦμε νὰ τραφοῦμε καὶ νὰ ζήσουμε ὄχι διότι τρῶμε τὴν ὑλικὴ τροφή, ἀλλὰ γιατί ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ μας συντηρεῖ διὰ τῶν τροφῶν. Ἀπόδειξη τοῦ γεγονότος αὐτοῦ εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος ὅσο καὶ ἂν τρώγη, ἂν ἔχη κάτι ποὺ τὸν "τρώγει" μέσα του, δὲν μπορεῖ νὰ ἔχη ὑγεία. Καθὼς ἐπίσης, σὲ ἕναν ὀργανισμὸ ποὺ εἶναι ἑτοιμοθάνατος, ὅποια τροφὴ καὶ νὰ τοῦ δώση κανείς, δὲν θὰ μπορέση νὰ τὸν διατηρήση στὴν βιολογικὴ ζωή.

Μὲ τὸ αἴτημα αὐτὸ ὁ Χριστὸς μᾶς διδάσκει νὰ ἀποβάλλουμε τὴν πολλὴ καὶ μεγάλη μέριμνα. Αὐτὴν τὴν ἔννοια ἔχει τὸ "σήμερον". Ὁ Χριστιανὸς δὲν πρέπει νὰ συσσωρεύη πολλὰ ὑλικὰ ἀγαθά , ὅπως ἔκανε ὁ ἄφρων πλούσιος τῆς Παραβολῆς ποὺ εἶπε ὁ Χριστός, γιατί μὲ τὸν τρόπο αὐτὸν δείχνει ἀφ' ἑνὸς μὲν ὅτι δὲν ἔχει ἀγάπη στοὺς ἀδελφούς του, ἀφ' ἑτέρου δὲ δὲν ἔχει ἐμπιστοσύνη στὴν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ἐμπιστεύεται ὑπερβολικὰ τὸν ἑαυτό του. Καὶ αὐτὸ στὴν πραγματικότητα εἶναι μιὰ ἀπιστία στὴν πράξη.

Κάνοντας λόγο γιὰ τὸν "ἐπιούσιον ἄρτον" πρέπει νὰ ἔχουμε ὑπ' ὄψη μας ὅτι μὲ τὴν δέηση αὐτὴ δὲν ἀναφερόμαστε μόνον στὸν ὑλικὸ ἄρτο, ἀλλὰ καὶ σὲ δύο ἄλλους πνευματικοὺς ἄρτους, ὁ ἕνας εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καὶ ὁ ἄλλος εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ἄλλωστε αὐτοὶ οἱ δύο πνευματικοὶ ἄρτοι εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ κατὰ κυριολεξία εἶναι "ἐπιούσιοι", δηλαδὴ συντελοῦν στὴν σύσταση τῆς οὐσίας μας.

Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι οἱ ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ, ποὺ πρέπει νὰ τηροῦμε στὴν καθημερινή μας ζωὴ καὶ ἔτσι διὰ τοῦ τρόπου αὐτοῦ λαμβάνουμε τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι κρυμμένη μέσα στὶς ἐντολὲς αὐτές. Εἶναι γνωστὴ ἡ ἀπάντηση τοῦ Χριστοῦ στὸν πρῶτο πειρασμὸ ποὺ δέχθηκε στὴν ἔρημο, ὅταν μετὰ τὴν πεῖνα, ὁ διάβολος τοῦ ὑπέδειξε νὰ μεταβάλη τὶς πέτρες σὲ ψωμιά. Ὁ Χριστὸς ἀπάντησε: "οὐκ ἐπ' ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ' ἐπὶ παντὶ ρήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ" (Μάτθ. δ΄,4). Δηλαδὴ ὁ ἄνθρωπος δὲν ζῇ μόνον μὲ τὸ ψωμί, ἀλλὰ μὲ κάθε λόγο ποὺ βγαίνει ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ Θεοῦ. Ἐὰν γιὰ τὰ ἀνθρώπινα ἰσχύη ἡ παροιμία "ὁ λόγος σου μὲ χόρτασε καὶ τὸ φαΐ σου φάτο", πολὺ περισσότερο αὐτὸ συμβαίνει μὲ τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ ποὺ εἶναι ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ.

Ὁ ἄλλος πνευματικὸς ἄρτος εἶναι ὁ εὐχαριστιακὸς Ἄρτος, τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἴδιος ὁ Χριστὸς ἀπεκάλεσε τὸν Ἑαυτὸ Τοῦ ἄρτον ποὺ κατέβηκε ἀπὸ τὸν οὐρανὸ (Ἰωάν. στ΄ 41), καὶ ὁ ὁποῖος εἶναι ἀνώτερος ἀπὸ τὸ μάννα ποὺ ἔτρωγαν οἱ Ἰουδαῖοι στὴν ἔρημο. Καὶ τὸ ὅτι ἡ Ἐκκλησία καθόρισε νὰ ἀπαγγέλλουμε τὸ "Πάτερ ἡμῶν" στὴν θεία Λειτουργία καὶ μάλιστα λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν θεία Κοινωνία τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, αὐτὸ σημαίνει ὅτι τὸ αἴτημα αὐτὸ ἀναφέρεται στὸν οὐράνιο καὶ πνευματικὸ ἄρτο ποὺ μᾶς στηρίζει καὶ μᾶς ἁγιάζει καὶ εἶναι τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ.

Γι' αὐτὸ κάθε φορὰ ποὺ πρόκειται νὰ γευθοῦμε τὸν ὑλικὸ ἄρτο -τὸ πρωΐ, τὸ μεσημέρι, τὸ βράδυ- καὶ τὸν πνευματικὸ ἄρτο, ἤτοι νὰ μελετήσουμε τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ πρὸ παντὸς νὰ κοινωνήσουμε τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, θὰ πρέπη νὰ ἀπαγγέλλουμε μὲ κατάνυξη καὶ προσοχὴ τὴν Κυριακὴ προσευχή, καὶ ἰδίως νὰ στεκόμαστε στὸ αἴτημα αὐτὸ ποὺ σχολιάσαμε σήμερα καὶ νὰ ζητοῦμε τὸν πνευματικὸ ἄρτο, τὸν Ἴδιο τὸν Χριστό, ποὺ θὰ ἰκανοποιήση τὴν πνευματική μας πεῖνα.

Ὁ Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Ἑορτή τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Χριστοῦ

Ἡ ἑορτή τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Χριστοῦ εἶναι λαμπρά Δεσποτική ἑορτή, διότι ἀναφέρεται στόν Δεσπότη Χριστό καί συνδέεται στενά μέ τήν Ἀνάσταση καί τήν Ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ, καί δείχνει τί εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή καί ποιός εἶναι ὁ σκοπός της. Αὐτά τά δύο σημεῖα εἶναι ἐνδιαφέροντα καί θά τονισθοῦν σήμερα στό γραπτό αὐτό κήρυγμα.

Τό πρῶτο σημεῖο εἶναι ὅτι τά ὅσα περιγράφουν οἱ Εὐαγγελιστές στό Ὄρος Θαβώρ εἶναι μιά ζωντανή Ἁγία Γραφή. Ὅταν κάνουμε λόγο γιά Ἁγία Γραφή ἐννοοῦμε τήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη πού σύναψε ὁ Θεός μέ τόν λαό Του. Ἡ Παλαιά Διαθήκη περιλαμβάνει ἐκεῖνα πού περιγράφονται στά ἱερά βιβλία ἀπό τήν Γένεση τοῦ κόσμου καί τήν ἱστορία τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ, καί ἡ Καινή Διαθήκη περιλαμβάνει ὅλα ἐκεῖνα πού συνδέονται μέ τήν ζωή τοῦ Χριστοῦ καί τήν δράση καί τήν διδασκαλία τῶν Ἀγίων Ἀποστόλων.

Αὐτό φαίνεται ζωντανά στό ὄρος Θαβώρ. Ὁ Χριστός εὑρίσκεται στό μέσον μεταξύ τῶν δύο Προφητῶν, Μωϋσέως καί Ἠλία, πού εἶναι ἐκπρόσωποι τοῦ Νόμου καί τῶν Προφητῶν ἀντιστοίχως, καί κάτω ἀπό τόν Χριστό πού εἶναι μέσα στήν δόξα Του, εὐρίσκονται οἱ τρεῖς Μαθητές, Πέτρος, Ἰάκωβος καί Ἰωάννης, πού εἶναι ἐκπρόσωποι τῶν Ἀποστόλων, καί ἐπέτρεψε ὁ Χριστός νά φανῆ τό Φῶς τῆς Θεότητος πού ἦταν κεκρυμμένο ἕως τότε.

Οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, Μωϋσῆς καί Ἠλίας, βλέπουν τώρα σεσαρκωμένο τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, Αὐτόν πού ἔβλεπαν χωρίς σῶμα, καί οἱ Μαθητές βλέπουν τόν δόξα τῆς Θεότητος τοῦ Χριστοῦ στό Σῶμα Του. Ἔτσι, ὅλη αὐτή ἡ σκηνή δείχνει ὅτι κέντρο ὅλων τῶν ἀνθρώπων, Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης, εἶναι ὁ δοξασμένος Χριστός καί, βεβαίως, ὑπάρχει ταυτότητα ἐμπειριῶν μεταξύ τῶν Προφητῶν, τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Ἁγίων, διά μέσου ὅλων τῶν αἰώνων.

Ἡ φωνή τοῦ Πατρός πού ἀκούστηκε ἐκείνη τήν ὥρα «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός· αὐτοῦ ἀκούετε» (Μάρκ. θ΄, 7) δείχνει ὅτι ὁ Χριστός ὁ Ὁποῖος ἐμφανιζόταν χωρίς Σῶμα στούς Προφῆτες καί ἐνηνθρώπησε εἶναι ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, Αὐτός εἶναι τό ἀρχέτυπο τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου, Αὐτός ἀναδημιούργησε τόν ἄνθρωπο, καί ἑπομένως ἡ βάση τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ Χριστολογία. Γι’ αὐτό πρέπει νά εἴμαστε Χριστοκεντρικοί.

Διάφοροι σύγχρονοι θεολόγοι διδάσκουν ὅτι οἱ ἐμφανίσεις τοῦ Θεοῦ στήν Παλαιά Διαθήκη εἶναι ἐμφανίσεις τοῦ Πατρός, ἐνῶ στήν Καινή Διαθήκη καταγράφονται οἱ ἐμφανίσεις τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ. Ἡ Ἐκκλησία ἀπό τόν 2ο καί 3ο αἰώνα, ἀντιμετωπίζοντας τέτοιες αἱρετικές διδασκαλίες, ἀποφάσισε ὅτι ὁ Ἴδιος εἶναι ἐκεῖνος πού ἐμφανίζεται στήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη, στήν μέν Παλαιά Διαθήκη χωρίς σάρκα, στήν δέ Καινή Διαθήκη μέ σάρκα.

Πρέπει, λοιπόν, νά τηροῦμε τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, γιατί αὐτές δέν εἶναι ἐντάλματα ἀνθρώπων, ἀλλά ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ. Τηρώντας τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ κάνουμε τήν διάκριση μεταξύ Θεοῦ καί διαβόλου, μεταξύ τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καί τοῦ θελήματος τοῦ διαβόλου, μεταξύ τοῦ Παραδείσου καί τῆς Κολάσεως. Ἡ Ἁγία Γραφή δέν εἶναι ἕνα ἀνθρώπινο βιβλίο, ἀλλά πνευματικό βιβλίο πού μᾶς δείχνει τί θέλει ὁ Θεός νά κάνουμε στήν ζωή μας.

Τό δεύτερο σημεῖο ἀπό τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στό Θαβώρ εἶναι τό ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Εἶναι εὐνόητον ὅτι ὁ σκοπός τῆς Ἁγίας Γραφῆς εἶναι νά μᾶς δείξη τί εἶναι ὁ Χριστός, ὅτι εἶναι ἀληθινός Θεός, καί βέβαια ἀπώτερος σκοπός εἶναι νά μᾶς ὁδηγήση στό ὄρος τῆς δικῆς μας μεταμορφώσεως.

Στά τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας αὐτῆς τῆς ἑορτῆς φαίνεται ποιός εἶναι ὁ ὑψηλότερος σκοπός τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ. Σέ ἕνα θεολογικότατο τροπάριο γράφεται: «Ὁ πάλαι τῷ Μωσεῖ συλλαλήσας ἐπί τοῦ ὄρους Σινᾶ διά συμβόλων, ἐγώ εἰμι, λέγων, ὁ Ὤν, σήμερον ἐπ’ ὄρους Θαβώρ μεταμορφωθείς ἐπί τῶν Μαθητῶν, ἔδειξε τό ἀρχέτυπον κάλλος τῆς εἰκόνος ἐν αὐτῷ τήν ἀνθρωπίνην ἀναλαβοῦσαν οὐσίαν».

Δηλαδή, Αὐτός πού συνομίλησε μέ τόν Μωϋσῆ στό ὄρος Σινᾶ καί τοῦ εἶπε «ἐγώ εἰμι ὁ Ὤν», Αὐτός ὁ Ἴδιος σήμερα στό ὄρος Θαβώρ μεταμορφώθηκε ἐνώπιον τῶν Μαθητῶν Του καί ἔδειξε τό ἀρχέτυπο κάλλος τῆς εἰκόνας, ἀναλαμβάνοντας στόν ἑαυτό Του τήν ἀνθρώπινη οὐσία. Φαίνεται ἀπό αὐτό τό τροπάριο ὄχι μόνον ὅτι ὁ Ἴδιος εἶναι Αὐτός πού ἐμφανίσθηκε στό ὄρος Σινᾶ καί ἐμφανίσθηκε στό ὄρος Θαβώρ, ἀλλά συγχρόνως ἔδειξε τό ἀρχέτυπο κάλλος τῆς εἰκόνας τοῦ ἀνθρώπου.

Αὐτό σημαίνει ὅτι αὐτή ἡ δόξα τοῦ Χριστοῦ, πού φανερώθηκε στό ὄρος Θαβώρ, τότε πού ἔλαμψε τό πρόσωπό Του ὅπως ὁ ἥλιος καί τά ἱμάτιά Του ἔγιναν λευκά ὅπως τό Φῶς, αὐτή ἦταν τό πρωτότυπο τῆς δικῆς μας εἰκόνας. Ἔτσι ἦταν ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα μετά τήν δημιουργία τους, ἔστω ὡς νήπιοι, καί ἐκεῖ ἔπρεπε νά φθάσουν. Αὐτή εἶναι ἡ θεολογία ὅτι ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωση Θεοῦ, αὐτός εἶναι ὁ σκοπός μας.

Καί, βέβαια, αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας, ἡ ὁποία δέν πρέπει νά ἀσχολῆται μόνον μέ ἀνθρώπινες γνώσεις, ἀλλά γιά τό πῶς ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά φθάση στήν θέα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ὡς Φωτός. Σέ αὐτό πρέπει νά ἀποβλέπη ἡ ποιμαντική τῆς Ἐκκλησίας μας μέ τά Μυστήρια καί τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ.

Ἀπό αὐτό καταλαβαίνουμε πόσο παραμορφωμένοι εἴμαστε σήμερα, πόσο εἴμαστε ἀλλοιωμένοι καί μακρυά ἀπό τόν Θεό, καί πόσο ἀγώνα ἔχουμε νά κάνουμε μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ γιά νά ὁμοιάσουμε μέ τό ἀρχέτυπο τῆς εἰκόνας μας, τόν Χριστό.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Ἡ ἑορτή τοῦ ἁγίου Παγκρατίου Ἐπισκόπου Ταυρομενίας

Ἡ ἑορτή τοῦ ἁγίου Παγκρατίου πού ἑρτάζουμε σήμερα καί δέν εἶναι γνωστή στούς περισσότερους Χριστιανούς μᾶς δείχνει τήν οἰκουμενικότητα τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως φανερώθηκε τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, καί ἡ ὁποία Ἐκκλησία εἶναι τό ἁγιασμένο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ.

Ὁ ἅγιος Παγκράτιος ἔζησε στά χρόνια τοῦ Χριστοῦ καί τῶν Ἀποστόλων καί καταγόταν ἀπό τήν Ἀντιόχεια τῆς Συρίας. Δέχθηκε τό ἅγιο Βάπτισμα στά Ἱεροσόλυμα, ἔπειτα πῆγε στήν Μαύρη θάλασσα καί ἀσκήτευε σέ ἕνα σπήλαιο. Ἐκεῖ τόν συνάντησε ὁ Ἀπόστολος Πέτρος, τόν πῆρε μαζί του στήν Ἀντιόχεια καί στά μέρη τῆς Κιλικίας, καί ἐκεῖ ὁ Ἀπόστολος Πέτρος μαζί μέ τόν Ἀπόστολο Παῦλο τόν χειροτόνησαν Ἐπίσκοπο γιά τήν πόλη Ταυρέντιο τῆς Σικελίας.
Ὁ ἅγιος Παγκράτιος, ὡς Ἐπίσκοπος Ταυρομενίας δίδασκε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, ἐπιτελοῦσε τά ἅγια Μυστήρια, καί συγχρόνως ἔκανε πολλά θαύματα καί γκρέμιζε τά εἴδωλα πού προσκυνοῦσαν οἱ ἄνθρωποι τῆς περιοχῆς ἐκείνης. Αὐτό εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα ὁ ἡγεμόνας τῆς περιοχῆς ἐκείνης, πού ὀνομαζόταν Βονιφάτιος νά πιστεύση στόν Χριστό καί νά κτίση καί Ἱερό Ναό.

Ἡ εὐεργετική παρουσία τοῦ ἁγίου Παγκρατίου στήν περιοχή συνετέλεσε στό νά μεταστραφοῦν πολλοί εἰδωλολάτρες στόν Χριστό. Ὅμως, οἱ μαθητές τοῦ αἰρετικοῦ Μοντανοῦ, μέ τήν βοήθεια κάποιου στρατηγοῦ κατόρθωσαν νά τόν θανατώσουν καί ἔτσι συγκαταλέγεται μεταξύ τῶν ἁγίων Ἐπισκόπων πού μαρτύρησαν γιά τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ περίπτωση τοῦ ἁγίου Παγκρατίου Ἐπισκόπου Ταυρομενίας τῆς Σικελίας δείχνει ἀφ’ ἑνός μέν τήν δύναμη τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ἐκδηλώθηκε ἀμέσως μετά τήν Πεντηκοστή, ἀφ’ ἑτέρου δέ τήν οἰκουμενικότητά της.

Ἡ δύναμη τῆς Ἐκκλησίας φαίνεται ἀπό τό ὅτι δέν εἶναι μιά ἀνθρώπινη ὀργάνωση οὔτε ἕνας κοινωνικός ὀργανισμός, ἀλλά εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Στήν Παλαιά Διαθήκη ἐμφανιζόταν στούς Πατριάρχες, τούς Προφῆτες καί τούς Ἁγίους, ὁ Κύριος τῆς δόξης, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, χωρίς Σῶμα. Ὅταν κάνουμε λόγο γιά τόν Κύριο τῆς δόξης ἐννοοῦμε τόν Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ πού ὅταν ἐμφανιζόταν στούς φίλους Του στήν Παλαιά Διαθήκη ἦταν μέσα στό Φῶς, πού ἦταν ἄκτιστο, δηλαδή δέν ἦταν κτίσμα, δέν ἦταν δημιουργημένο, ἀλλά ἦταν ἡ θεότητά Του. Ὅσοι ἀξιώθηκαν νά δοῦν τόν Θεό, τόν εἶδαν ὡς Φῶς.

Αὐτός ὁ Κύριος τῆς δόξης πού ἐμφανιζόταν στήν Παλαιά Διαθήκη χωρίς σάρκα, ἐνηνθρώπησε, δηλαδή προσέλαβε ἀνθρώπινο σῶμα, ὁπότε τώρα καί τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι μέσα στό Φῶς. Ἔτσι τόν εἶδαν οἱ τρεῖς Μαθητές ἐπάνω στό Ὄρος Θαβώρ, καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος πρό τῆς Δαμασκοῦ. Καί Αὐτός ὁ Θεάνθρωπος Χριστός, ὁ Σεσαρκωμένος Λόγος τοῦ Θεοῦ, τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς προσέλαβε τούς Ἀποστόλους στό Σῶμα Του, ἡ Ἐκκλησία ἔγινε Σῶμα Χριστοῦ, ὁ Χριστός ἔγινε Κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας, καί φυσικά οἱ Χριστιανοί πού βαπτίσθηκαν ἔγιναν μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ.

Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι Σῶμα Χριστοῦ καί ὄχι ἕνα ἀνθρώπινο σῶμα καί ἕνας ἀνθρώπινος ὀργανισμός. Ἔτσι ἐξηγοῦνται ὅλα τά θαυμαστά γεγονότα πού γίνονται μέσα σέ αὐτήν.

Ἔπειτα, ἡ περίπτωση τοῦ ἁγίου Παγκρατίου Ἐπισκόπου Ταυρομενίας δείχνει καί τήν οἰκουμενικότητα τῆς Ἐκκλησίας. Πρέπει νά διευκρινισθῆ ὅτι ἄλλο εἶναι ὁ οἰκουμενισμός καί ἄλλο εἶναι ἡ οἰκουμενικότητα.

Ὁ οἰκουμενισμός συνδέεται μέ τόν σχετικισμό, ὅτι δηλαδή ὅλα εἶναι σχετικά, καί ὅτι ὅλοι οἱ Χριστιανοί, ἐνῶ ἔχουν μεγάλες δογματικές διαφορές, ἀφοῦ οἱ δυτικοί Χριστιανοί ἀπεκόπησαν ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀποτελοῦν κλαδιά ἑνός δένδρου. Αὐτό δέν μποροῦμε νά τό δεχθοῦμε ὡς Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί.

Ὅμως, ἡ οἰκουμενικότητα δείχνει ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἁπλώνεται σέ ὅλο τόν κόσμο, ὡς Σῶμα Χριστοῦ καί κοινωνία θεώσεως, ὡς ὀρθόδοξη ζωή, ὡς ἕνας πνευματικός καί θεολογικός ὀργανισμός. Ἡ Ἐκκλησία ἁπλώθηκε καί ὀργανώθηκε σέ ὅλο τόν κόσμο, σέ ἀνατολή καί δύση, σέ βορρᾶ καί νότο, καί παντοῦ δοξάζεται ὁ Τριαδικός Θεός καί παντοῦ ἁγιάζονται ἄνθρωποι.

Ὁ ἅγιος Παγκράτιος γεννήθηκε, ὅπως φαίνεται στόν βίο καί τήν πολιτεία του, στήν ἀνατολή, ἀσκήτευσε στόν βορρᾶ καί ἔδρασε ἱεραποστολικά στήν δύση. Αὐτή εἶναι ἡ οίκουμενικότητα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πού στερεώθηκε στήν Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ καί στήν δύναμη τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ καί γενικά στήν ἐνέργεια τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, γι’ αὐτό καί λέγεται «καθολική».

Αὐτή ἡ οἰκουμενικότητα τῆς Ἐκκλησίας μᾶς γεμίζει χαρά, πληρότητα, δοξολογία πρός τόν Θεό. Ἔτσι πρέπει νά ζοῦμε καί νά σκεπτόμαστε.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος

Ἡ μυστικὴ ζωὴ τῆς Ὀρθοδοξίας

«ἀπ᾿ ἄρτι ὄψεσθε τόν οὐρανόν ἀνεωγότα καί τούς ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ
ἀναβαίνοντας καί καταβαίνοντας ἐπί τόν υἱόν τοῦ ἀνθρώπου» (Ἰω. α', 52)

Ἀγαπητοί ἀδελφοί,

Σήμερα, Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, καί τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα κάνει λόγο γιά τήν συνάντηση τοῦ Ναθαναήλ μέ τόν Χριστό.

Ὁ Ναθαναήλ ἐξεπλάγη ἐπειδή ὁ Χριστός ἀποκάλυψε τό ἄδολο τῆς καρδίας του καί τόν τόπο στόν ὁποῖο βρισκόταν. Ἀπαντώντας ὁ Χριστός στήν ἐρώτησή του προσφέρει μιά καινούρια ἀποκάλυψη: «Ἀμήν ἀμήν λέγω ὑμῖν, ἀπ᾿ ἄρτι ὄψεσθε τόν οὐρανόν ἀνεῳγότα καί τούς ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ ἀναβαίνοντας καί καταβαίνοντας ἐπί τόν υἱόν τοῦ ἀνθρώπου» (Ἰω. α', 52). Αὐτό μᾶς δίνει τήν ἀφορμή νά κάνουμε ἕνα μικρό σχολιασμό καί νά παρουσιάσουμε πολύ σύντομα τό μεγαλεῖο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Προφανῶς μέ τήν ἀπάντησή Του αὐτή ὁ Χριστός θέλει νά τονίση τήν μεγάλη ἀλήθεια ὅτι Αὐτός, ὡς Υἱός τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ μεγαλύτερη καί κατ᾿ ἐξοχήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Πράγματι, οἱ μαθητές Του καί γενικά οἱ ἅγιοι ἀξιώθηκαν νά δοῦν πολλές φορές τό ἄνοιγμα τῶν οὐρανῶν καί τήν δόξα τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ. Αὐτό ἔγινε πρό τῆς Πεντηκοστῆς, ἀλλά καί μετά τήν Πεντηκοστή. Ἀκόμη καί ὁ Πρωτομάρτυς Στέφανος στό Συνέδριο ὁμολόγησε: «Θεωρῶ τούς οὐρανούς ἀνεῳγμένους καί τόν υἱόν τοῦ ἀνθρώπου ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ ἑστῶτα» (Πράξ. ζ', 56).

Ἀλλά ξέρουμε καλά ἀπό τήν ἐμπειρία ὅλων τῶν ἁγίων ὅτι ἡ θέα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ γίνεται διά τῆς θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή διά τῆς ἐσωτερικῆς του μεταμορφώσεως, καί ἑπομένως δέν εἶναι μιά ἁπλῆ θεωρία μέ τά σωματικά μάτια. Ἐπάνω στό Θαβώριο Ὄρος, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, «μετασκευάζονται οἱ ὀφθαλμοί τῶν Ἀποστόλων τῇ δυνάμει τοῦ θείου Πνεύματος» καί ἀξιώνονται νά δοῦν τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ. Καί ὁ Προφήτης Ἠλίας «οὐκ αἰσθητῶς ἐκεῖνος εἶδεν» τόν ἄσαρκο Λόγο, ἀφοῦ τό πρόσωπό του ἦταν κεκαλυμμένο μέ τήν μηλωτή. Ἄρα διά τῆς ἐσωτερικῆς καθάρσεως καί μέ τούς αἰσθητούς ὀφθαλμούς, πού μεταμορφώνονται ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, βλέπει κανείς τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ, ὅπως ἄλλωστε καί ὁ Ἴδιος ἀποκάλυψε: «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. ε', 8).

Αὐτά δείχνουν ἕνα χαρακτηριστικό γνώρισμα τῆς Ὀρθοδοξίας, τό ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι μυστική, δηλαδή ὅλη ἡ θεολογία καί ἡ ζωή της εἶναι μυστική. Ὅταν λέμε μυστική ζωή δέν ἐννοοῦμε τήν ὕπαρξη διαφόρων «μυστικῶν» ἤ μιά ἀφηρημένη καί ἄγνωστη ζωή, δέν ὑπονοοῦμε ἀκόμη τόν μυστικισμό ὁ ὁποῖος συνδέεται μέ πλατωνικές ἀπόψεις γιά τήν ἐπάνοδο τῆς ψυχῆς στόν κόσμο τῶν ἰδεῶν, ἀλλά τήν ζωή ἐκείνη πού κινεῖται πέρα ἀπό τήν ἐπιφάνεια, πέρα ἀπό αὐτά πού βλέπουμε. Αὐτό φαίνεται καθαρά σέ τρία σημεῖα.

Πρῶτον. Ἡ Ὀρθοδοξία χωρίς νά παραγνωρίζη τήν λογική κινεῖται πέρα ἀπό αὐτήν. Ὁ ἄνθρωπος λέμε συνήθως ὅτι εἶναι λογικό ὄν. Αὐτό εἶναι σωστό κυρίως γιατί ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε «κατ᾿ εἰκόνα» τοῦ Λόγου. Ἡ Ὀρθοδοξία δέν παραθεωρεῖ τήν λογική τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί δέν τήν  ἀπολυτοποιεῖ. Γνωρίζει ὅτι ἡ λογική λειτουργία εἶναι μιά ἀπό τίς λειτουργίες τῆς ψυχῆς, ἀφοῦ ἡ ψυχή εἶναι ἑνιαία καί πολυδύναμη. Ἐκτός ἀπό τήν  λογική ὑπάρχουν καί ἄλλες ψυχικές ἐνέργειες ὅπως ἡ ἐπιθυμία, ὁ νοῦς, ἡ θέληση, ἡ φαντασία κλπ.

Γι’ αὐτό ἡ Ὀρθοδοξία ἔχει ἀνέκαθεν στραμμένη τήν προσοχή της σέ αὐτόν τόν μυστικό καί κεκρυμμένο θησαυρό πού λέγεται καρδιά καί εἶναι τό κέντρο ὅλου τοῦ πνευματικοῦ κόσμου καί αὐτήν ἐπιδιώκει νά καθαρίση καί νά ἐλευθερώση. Ὁ Προφήτης Δαυΐδ ψάλλει: «Καρδίαν καθαράν κτῖσον ἐν ἐμοί ὁ Θεός» (Ψαλμ. ν', 12). Ἡ καρδιά ζῆ τήν κοινωνία μέ τόν Θεό καί ἡ λογική διατυπώνει τίς ἐμπειρίες της. Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος θέλη νά τά καταλαβαίνη ὅλα μέ τήν λογική του, τότε παύει νά εἶναι ὀρθόδοξος. Γίνεται σχολαστικός, δηλαδή αἱρετικός.

Δεύτερον. Ἡ Ὀρθοδοξία, χωρίς νά παραγνωρίζη τίς σωματικές αἰσθήσεις, κινεῖται πέρα ἀπό αὐτές. Ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀπό σῶμα καί ψυχή. Ὅπως τό σῶμα ἔχει αἰσθήσεις, τό ἴδιο ἔχει καί ἡ ψυχή. Εἶναι οἱ λεγόμενες νοερές ἤ ψυχικές αἰσθήσεις. Μέ τήν μυστηριακή ὀρθόδοξη ζωή οἱ σωματικές αἰσθήσεις μεταμορφώνονται, δηλαδή γίνονται αἰσθήσεις τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Συγχρόνως ἀναπτύσσονται οἱ νοερές ἐσωτερικές αἰσθήσεις. Οἱ ἅγιοι Πατέρες λένε ὅτι τό ἀληθινό στοιχεῖο τῆς ἀναγεννήσεως τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ἀνάπτυξη τῶν νοερῶν αἰσθήσεων. Ὁ ἅγιος Ἰσαάκ λέγει ὅτι «ἡ ζωή ἐν Θεῷ, ἡ κατάπτωσις τῶν αἰσθήσεων ἐστίν. Ὅτε δέ ζήσει ἡ καρδία, καταπίπτουσιν αἱ αἰσθήσεις. Ἡ ἀνάστασις τῶν αἰσθήσεων, ἐστίν ἡ νέκρωσις τῆς καρδίας».

Πέρα ἀπό τήν προσπάθεια γιά τήν ἀνακάλυψη αὐτῶν τῶν ψυχικῶν, πνευματικῶν αἰσθήσεων πρέπει νά καταλαβαίνουμε μέσα στήν λατρεία καί τήν γλώσσα τῶν συμβόλων. Τό ἄναμμα τοῦ κεριοῦ, ἡ καύση τῆς κανδήλας, τό κερί πρό τοῦ Εὐαγγελίου, ὁ τρόπος τῆς εὐλογίας θέλουν νά δείξουν  κάτι ἐσωτερικό. Ἐπίσης, ἡ Ὀρθοδοξία μέ τήν εἰκόνα της, δέν θέλει ἁπλῶς νά στολίση τούς Ναούς ἤ νά ἰκανοποιήση τήν ὅραση, ἀλλά νά μεταδώση ἄλλες ἐμπειρίες στόν προσευχόμενο Χριστιανό. Στήν ὀρθόδοξη ἁγιογραφία φαίνεται ἡ μεταμόρφωση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως καί τοῦ κόσμου, ἡ ἔκχυση τοῦ Θαβωρίου Φωτός πάνω στό ἀνθρώπινο σῶμα, ἡ μεγάλη ἀγάπη καί φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀγάπη τῶν ἁγίων στόν Θεό καί ὅλα τά ἐσωτερικά βιώματά τους. Εἶναι παρατηρημένο ὅτι ὅταν ὁ ἄνθρωπος ξέρη νά βλέπη τίς εἰκόνες, μπορεῖ νά ἐκτιμήση τήν μεγάλη ἀξία τῆς ὀρθόδοξης ἁγιογραφίας.

Τρίτον. Ἡ Ὀρθοδοξία χωρίς νά παραθεωρῆ τά φαινόμενα, κινεῖται πέρα ἀπό αὐτά. Ὁ Ὀρθόδοξος Χριστιανός δέν βλέπει ἤ δέν ἐπηρεάζεται ἀπό τά ἐξωτερικά πράγματα, ἀλλά βλέπει τήν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ, πού βρίσκεται κάτω ἀπό ὅλα τά ἱστορικά καί φυσικά γεγονότα. Αὐτό γίνεται διά τῆς ἐσωτερικῆς μεταμορφώσεως. Συνήθως ἐμεῖς, ἐπειδή εἴμαστε ἀκάθαρτοι, ἀγνοοῦμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί ἀποδίδουμε σέ Αὐτόν ὅλα τά πάθη καί τούς στοχασμούς μας μέ ἀποτέλεσμα νά παλεύουμε μέ τόν Θεό. Οἱ Ὀρθόδοξοι σταυρώνουν ὅλα αὐτά τά φαινόμενα. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής λέγει κάπου ὅτι «τά φαινόμενα πάντα δεῖται σταυροῦ... καί τά νοούμενα χρήζει ταφῆς» καί τότε ἀνασταίνεται ὁ ἐν ἡμῖν λόγος καί ἔρχεται ἡ σωτηρία. Αὐτό σημαίνει ὅτι πρέπει νά σταυρώνουμε καθημερινά τά πάθη μας καί νά ἐπιδιώκουμε τήν ἐλευθέρωση τοῦ νοῦ ἀπό τήν θανατηφόρα ἐνέργεια τῶν ἐξωτερικῶν ἐρεθισμάτων.  Σταυρωμένοι μποροῦμε νά γνωρίσουμε τό μακάριο πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας μας καί νά δοῦμε τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ.

Ἀπαιτεῖται ἀγώνας μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ γιά νά μπορέσουμε νά βιώσουμε τήν μυστική αὐτή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ἀπαιτεῖται ἀγώνας ἐναντίον τῆς ἁμαρτίας, κάθαρση τῶν αἰσθήσεων, καί τότε θά γνωρίσουμε αὐτήν τήν μυστική ζωή τῆς Ἐκκλησίας, πού, δυστυχῶς, εἶναι ἄγνωστη σέ πολλούς Ὀρθοδόξους. Τότε τά ἀκατάληπτα γίνονται γνωστά καί ὅσα φαίνονται πολύ μπερδεμένα, εἶναι πολύ ἁπλά.

Ὁ Μητροπολίτης

+ Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος